Οι έρευνες των αρχείων και δη των Γερμανικών, που διεξάγουν φιλόπονοι και εμπνευσμένοι νέοι ιστορικοί αποδίδουν καρπούς και συνθέτουν την εικόνα της μεγάλης τραγωδίας που έζησε ο Ελληνικός λαός κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι καρποί αυτοί έρχονται σιγά-σιγά και σε μας. Εκτός από τη συγκίνηση που μας δίνουν, μας θέτουν το καθήκον και το χρέος της μνήμης. Μνήμης ατομικής, συλλογικής και οικογενειακής.
Αυτό το χρέος είναι που με κάνει σήμερα, κοντά στο τέλος του Δωδεκαημέρου, του Σταυρού παραμονή των Φώτων, να αναρτήσω ένα έγγραφο από τα πενήντα δύο (52) που έφτασαν σε μένα, χάριν της ερευνητικής δουλειάς του Αλέξη Ντετοράκη.
Μαζί με το πιστοποιητικό θανάτου του Αλέξανδρου Αντωνίου του Ανδρέα, ήρθε στα χέρια μου και η σειρά των εγγράφων που αποτυπώνουν τα ίχνη του μικρού Μήτσου Λαψάνη, στην Ιταλία και μετά στη Γερμανία, από το 1943, οπότε και φεύγει από την Ελλάδα, μέχρι το 1949 που τον αναγνωρίζει η μητέρα του και το 1950 που επαναπατρίζεται.
Και είναι αυτά τα ίχνη η αγωνία του μικρού πεινασμένου και χαμένου στην κόλαση, παιδιού, η αγωνία της μάνας του και των δικών του αλλά και "των υπηρεσιών" που επί επτά χρόνια, προσπαθούν να βρουν την οικογένεια του παιδιού.
Φυσικά δεν πρόκειται για "υπηρεσίες". Οι "υπηρεσίες" δεν έχουν καρδιά. Πρόκειται για καλούς ανθρώπους, οι οποίοι, Ιταλοί, Γερμανοί, Αμερικανοί, παίρνοντας τη σκυτάλη ο ένας από τον άλλον, μέσα στη ζόφο του πολέμου αλλά και μετά, πάνω στα ερείπια, αγωνίζονται να δώσουν στον Δημήτρη το σπίτι του και το τέλος στην τραγωδία!
Το ανωτέρω έγγραφο παρουσιάζει εν συντομία την ιστορία του Μήτσου Λαψάνη που αναφέρεται και ως Καψάνης:
Ο Δημήτρης γεννήθηκε στη Λιάτανη, "κοντά στο Σχηματάρι", λέει το έγγραφο, και δεν θυμάται ούτε τον πατέρα του ούτε την ηλικία του. [Σημειώνουμε ότι άλλα έγγραφα τον αναφέρουν γεννηθέντα το 1933 και άλλα το 1935]
Τη μητέρα του τη λένε Κωνσταντίνα και έχει δύο αδελφούς, τον Ιωάννη που είναι μεγαλύτερός του και τον Αλέκο που είναι μικρότερός του.
Η οικογένειά του είναι φτωχή, ζούσαν σε ένα μικρό σπίτι και είχαν λίγο φαγητό. Μια μέρα η μητέρα του έφυγε με τον μικρότερο αδελφό του και δεν ξαναγύρισε. Εκείνος ακολούθησε κάποιους Ιταλούς στρατιώτες. Πρώτα βρέθηκε στην Ιταλία και μετά, ως κρατούμενος, στη Γερμανία, σε στρατόπεδο στη Στουτγκάρδη.
Τον Νοέμβριο του 1943, ο Ιταλός εφημέριος Μαλντίνι επισκέπτεται το στρατόπεδο και ζητάει από τον διοικητή να αφεθεί το παιδί ελεύθερο. Ο διοικητής ενεργεί και, πράγματι, το παιδί μεταφέρεται σε παιδικό σπίτι, 7 Δεκεμβρίου 1943. Εκεί μαθαίνει γράμματα και φέρεται να έχει ξεχάσει τη δική του γλώσσα.
Μετά από σειρά τέτοιων εγγράφων, τα οποία αγωνιωδώς αναζητούν συγγενείς του παιδιού, έρχεται ένα έγγραφο του 1949 [ 14 Δεκεμβρίου], με το οποίο η μητέρα του Κωνσταντίνα δηλώνει ότι ο Δημήτρης είναι παιδί της και επιθυμεί να γυρίσει πίσω.
Η τραγωδία λαμβάνει τέλος όταν, 9 Νοεμβρίου του 1950, ο Δημήτρης επαναπατρίζεται!
Αν όμως, η τραγωδία έχει λάβει αίσιο τέλος, τα έγγραφα αυτά αναζητούν ακόμη τον παραλήπτη τους. Παρακαλείται λοιπόν ο αναγνώστης που ξέρει κάτι για τον ίδιο τον Δημήτρη ή την οικογένειά του να μας πληροφορήσει σχετικά.