Δώδεκα θέσεις για τη μελέτη της ιστορίας του Άρη Βελουχιώτη

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

1

Ο Άρης ήταν πιστό και αφοσιωμένο μέλος του ΚΚΕ. Συνόψιζε όλες τις αρετές και όλα τα “ελαττώματα” του Κομμουνιστικού Κινήματος της εποχής εκείνης που ονομάστηκε “Μεσοπόλεμος”. Η αφοσίωση αυτή στο Κόμμα στηριζόταν στη σωστή (μέχρι τότε) παραδοχή ότι, η εργατική τάξη και οι σύμμαχοί της, όλοι όσοι ενδιαφέρονται για την κοινωνική αλλαγή και την ανατροπή της δικτατορίας της αστικής τάξης (με τη μαρξιστική έννοια του όρου), δεν διαθέτουν κανένα άλλο όπλο παρά μόνο την οργάνωσή τους. Τέτοια οργάνωση είχε αναδειχθεί το κόμμα “νέου τύπου”, το ΚΚΕ.

Στα πλαίσια αυτά δρα και ανδρώνεται μαζί με το Κόμμα, το οποίο προσπαθεί να προφυλάξει από χτυπήματα και να στερεώσει τον παράνομο μηχανισμό του. Γιάφκες, δραπετεύσεις, τυπογραφεία και λοιπές “υποδομές” της παράνομης δράσης, είναι δική του δουλειά και εκείνος είναι μοναδικός σ' αυτή.

Υπό αυτή την έννοια, ο Άρης δεν “έπεσε από τον ουρανό”. Δεν ήταν άσχετος και ξένο σώμα προς την ηγεσία του ΚΚΕ. Ήταν μέλος και μέρος της ηγεσίας του ΚΚΕ. Ακόμη και μετά τη δήλωση, στις συνθήκες της παρανομίας όπου κανένα όργανο δεν συνεδριάζει, ο Άρης είναι κοντά στην ηγεσία, την επηρεάζει και τη στηρίζει. Όσοι έχουν υπάρξει μέλη και στελέχη του Κόμματος έχουν δει ανάλογες περιπτώσεις ακόμη και σε συνθήκες νομιμότητας. Πόσω μάλλον σε συνθήκες εξοντωτικής παρανομίας.

2

Εφόσον η ηγεσία του ΚΚΕ και όλο το ΚΚΕ αναφέρονταν στη μοναδική, μέχρι εκείνη τη στιγμή, προσωπικότητα του Νίκου Ζαχαριάδη, ΚΑΙ ο Άρης λειτουργούσε ανάλογα. Είχε ιδιαίτερους και δυνατούς δεσμούς μαζί του όχι μόνο γιατί ήταν συγκρατούμενοι στο κολαστήριο της Κέρκυρας αλλά και γιατί πολλές φορές πριν, ο ένας είχε στηρίξει τον άλλον, είχαν από κοινού φέρει σε πέρας επιχειρήσεις και γενικά “ταίριαζαν τα χνώτα τους”. Ή για να το πούμε με την κομματική ορολογία, βρίσκονταν σε πλήρη ιδεολογικο-πολιτική ενότητα. Η ιδεολογικο-πολιτική αυτή ενότητα έφτασε στο ψηλότερο σημείο της με το εκπληκτικό “Γράμμα στον Ελληνικό Λαό” του Νίκου Ζαχαριάδη. Τα περισσότερα μέλη του Κόμματος αντελήφθησαν τη σημασία του “Γράμματος” και επιδοκίμασαν εμπράκτως την θέση του Αρχηγού. Εκείνος όμως που την “εισέπνευσε” έτσι ώστε να αλλάξει η ζωή του άπαξ δια παντός ήταν ο Θανάσης Κλάρας, ο Άρης Βελουχιώτης.

Όλα αυτά σημαίνουν ότι, ο Άρης από νωρίς (1935), έχει υιοθετήσει τη γραμμή του εθνικο-απελευθερωτικού αγώνα, γραμμή που εισήγαγε και προώθησε προσωπικά ο Νίκος Ζαχαριάδης. Στο “Γράμμα”, ο Άρης, βρίσκει την απογείωση αυτής της πολιτικής. Την παρακαταθήκη αυτή του Ν. Ζ., έρχεται να εκπληρώσει και γι' αυτό μετατρέπει κάθε πέτρα, κάθε βράχο, κάθε σπίτι, σε προμαχώνα του έθνους που θέλει να ζήσει και είναι πρόθυμο για όλες τις θυσίες!

3

Όποιος, λοιπόν, αποσιωπά, διαστρεβλώνει και αντιστρέφει τη σχέση του Άρη με τον Νίκο  αφαιρεί προϋποθέσεις για την κατανόηση της τραγωδίας – όσο μπορεί να κατανοηθεί μια τραγωδία.

Στα πλαίσια αυτά ΔΕΝ πρέπει να αποκλείεται η εσκεμμένη υπογραφή δήλωσης κατ' εντολή του Ζαχαριάδη. Ο Νίκος κάτι τέτοιο το είχε ξανακάνει (με τον Μιχαηλίδη) ενώ το 1945, συζητώντας εσωκομματικά για το αν κάποιος νομιμοποιούνταν να υπογράψει εικονική δήλωση μετανοίας είχε τοποθετηθεί έτσι που να μην αποκλείεται αυτή η ακραία εκδοχή αλλά και ταυτόχρονα να μην ομολογείται ποτέ. Θα έπρεπε δηλ., να γίνει έτσι που και στο κόμμα βοήθεια να παράσχει και ζημιά να μην επωμισθεί το κόμμα από την τυχόν διάρρηξη και τρώση της απόλυτης αρχής «δεν υπογράφουμε»!

4

Η απολυτότητα της γραμμής γύρω από τη “δήλωση” προέρχεται όχι από την κομμουνιστική παράδοση όπως νομίζουν φίλοι κι εχθροί. Προέρχεται από την ελληνική ορθόδοξη παράδοση και οικοδομείται με τα ίδια “υλικά” που έχει οικοδομηθεί και η Πίστη στο Θεό. Γι' αυτό και φέρει μέσα της αυτή τη “θρησκευτικότητα”. Οι διαπαιδαγωγημένοι ορθόδοξα Έλληνες που γίνονται Κομμουνιστές αντικαθιστούν τη μια Πίστη με την άλλη. Η νέα πίστη, η κομμουνιστική, αποκτά μέσα τους το ίδιο και μεγαλύτερο κύρος αφού είναι ενδεδυμένη και την “επιστημονικότητα”, αποκτά όμως και την ίδια “λειτουργία”. Τους εξασφαλίζει το “πρόσωπο στην κοινωνία”. Το “πώς”δηλ., το άτομο συναντά το σύνολο, την κοινότητα, και εντάσσεται σ' αυτή. Επομένως το αν θα αποκηρύξεις την Πίστη σου ανυψώνεται σε ζήτημα ζωής και θανάτου. Όποιος αποκηρύξει την Πίστη του πεθαίνει κοινωνικά (χειρότερο κι απ' τον βιολογικό θάνατο) και αυτό φάνηκε στην περίοδο των διωγμών όταν οι μεν προτιμούσαν να πεθάνουν βιολογικά για να μην πεθάνουν κοινωνικά ενώ όσοι εν τέλει πεθαίνουν κοινωνικά η “κηδεία” τους λαμβάνει χώρα, “κανονικά”, στην εκκλησία του χωριού τους όπου, από άμβωνος, αναγιγνώσκεται η “δήλωση αποκήρυξης” της νέας Πίστης τους.

Ακριβώς επειδή υπάρχει αυτή η ιδιαιτερότητα της Ελλ. Παράδοσης έναντι της Δυτικής, υπάρχει και η διαφορά στη στάση των κομμουνιστικών κομμάτων της Ευρώπης με την Ελλάδα. Είναι γνωστό τοις πάσι ότι, μόνο το Ελλ. Κομμουνιστικό Κόμμα υιοθετεί αυτή τη δρακόντεια στάση, σε αντίθεση με τα άλλα κόμματα της Ευρώπης. Και ακριβώς γιατί ο Πλουμπίδης είναι φορέας της “ευρωπαϊκής” στάσης περί δηλώσεων είναι αντίθετος εκ διαμέτρου με εκείνη του Ζαχαριάδη, στην ως άνω εσωκομματική συζήτηση. Αυτά τα αναφέρει η Έλλη Παπά και δεν νομίζω ότι αμφισβητούνται από κανέναν.

5

Όποιος ισχυρίζεται ότι η ηγεσία του ΚΚΕ (Σιάντος-Ιωαννίδης) δεν ήθελαν τον ένοπλο αγώνα, γίνεται καταγέλαστος. Πολύ περισσότερο όταν αντιπαραθέτει τον Άρη στους Σιάντο και Ιωαννίδη στο ζήτημα αυτό. Εκ της φύσεως της ιδεολογίας τους οι Κομμουνιστές πίστευαν τον ένοπλο αγώνα ως το αναγκαίο κακό. Ήταν “η μαμή της ιστορίας” η βία και χωρίς όπλα, βία δεν είναι εύκολο να ασκηθεί. (Ασκείται βέβαια και με άλλους τρόπους, πρόσφατα τα έχουμε δει όλα αυτά, αλλά σε ακραίες και πολύ “καθαρές” συνθήκες και οπωσδήποτε όχι από μικρές χώρες σε μεγάλες και όχι στην καρδιά του μεγαλύτερου και αιματηρότερου Παγκοσμίου Πολέμου).

Όταν θέλεις να ανατρέψεις την εξουσία μιας ξένης δύναμης που έχει καταλάβει την πατρίδα σου δεν μπορείς να αποκηρύσσεις την ένοπλη πάλη. Η όποια διστακτικότητα διαπιστώνεται στην ηγεσία του ΚΚΕ δεν έχει να κάνει με το αν πρέπει να διεξαχθεί ένοπλος αγώνας αλλά:

α) για το πότε αυτός μπορεί να ξεκινήσει.

β) για το ποια θα είναι η σχέση του με τις μάζες και τα κινήματά τους.

γ) για το ποια θα είναι η έκταση και η σημασία του στις εξελίξεις.

6

Στο ζήτημα της ένοπλης πάλης “βαραίνει” τη σκέψη των κομμουνιστών η θέση των κλασσικών του Μαρξισμού για τον άτακτο στρατό και την πολιτοφυλακή έναντι του τακτικού στρατού. “Βαραίνει” επίσης το “τάιμινγκ” της εξέγερσης καθώς και η υπέρτατη αρχή “δεν παίζουμε με την εξέγερση”. Η ηγεσία του ΚΚΕ, έχει στοιχείο υπέρ της, θεμιτό και λογικό, να μετράει επτά φορές πριν αποφασίσει να κόψει, πριν αποφασίσει να βγάλει αντάρτες στο Βουνό. Γιατί όταν θα βγουν αντάρτες στο Βουνό πρέπει να είναι κορύφωση του αγώνα, ανώτερη μορφή πάλης, από κάθε άποψη. Δεν μπορεί να βγουν και μετά να λουφάξουν στ' αυγά τους. Η επιτυχία πρέπει να εξασφαλιστεί από όλες τις προβλέψιμες πλευρές. Οι κατοπινές εξελίξεις αυτό έδειξαν και η δράση των οργανώσεων στα χωριά απέδειξαν πως, ο ΕΛΑΣ, χωρίς αυτή τη μαζική πολιτική στήριξη, δεν θα αποκτούσε την ισχύ που απέκτησε τελικά, όπως δεν απέκτησε ο ΕΔΕΣ και το 5/42, παρόλο που διέθεταν άφθονες λίρες και εξοπλίζονταν συστηματικά από τους Εγγλέζους. Χωρίς τη στήριξη των οργανώσεων ο ΕΛΑΣ είναι αμφίβολο αν θα μπορούσε να σταθεί στο Βουνό περισσότερο από μερικούς μήνες, όχι να λάβει τις διαστάσεις που έλαβε και να εξελιχθεί στον μεγαλύτερο και αποτελεσματικότερο εθελοντικό στρατό επί ελληνικού εδάφους και επί ευρωπαϊκού επίσης.

Αν, λοιπόν, υπάρχει θέμα με την ηγεσία του ΚΚΕ, αυτό δεν βρίσκεται στον χρόνο εκκίνησης αλλά στον ρόλο και στην έκταση του ενόπλου αγώνα. Παγιδευμένοι στη θεωρία και αγνοώντας τη δύναμη της ελληνικής στρατιωτικής παράδοσης, δεν μπορούν να ανατρέψουν το στρατιωτικό δόγμα της εποχής τους, ότι ένας άτακτος στρατός ΔΕΝ μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα σε έναν τακτικό στρατό και μάλιστα της μαχητικής ικανότητας του Γερμανικού.

Αυτό που φαίνεται σήμερα καθαρά, τότε ήταν αδιανόητο. Αν και είχε μόλις προηγηθεί το θαύμα της Αλβανίας, όπου ένας ανέτοιμος στρατός, εξοπλιστικά υποδεέστερος από τον αντίπαλο, χωρίς άρματα και αεροπορία, κατανικάει τον εχθρικό και θριαμβεύει, η αντίληψη δεν έχει αλλάξει. Κι αν στην Αλβανία, η δυτικότροπη αντίληψη των πραγμάτων οδηγούσε τους άλλους στην άποψη ότι καμιά ουσιαστική αντίσταση δεν μπορούσε να προταχθεί παρά μόνο για την “τιμή των όπλων” και την “τιμή της Ελλάδας”, η δυτικότροπη αυτή αντίληψη οδηγούσε τώρα τους δικούς μας να αμφιβάλλουν για την εμβέλεια, διάρκεια και σημασία ενός ενόπλου αγώνα χωρίς...όπλα και άρβυλα!

7 

Φορείς αυτής της αντίληψης, που δεν περιέχει θαύματα αλλά τα αποκλείει, ήταν λίγο πολύ όλοι οι αξιωματικοί και από τη μια πλευρά και από την άλλη. Εκείνος όμως που έπαιξε τον κρισιμότερο ρόλο και αποτέλεσε τον “κακό δαίμονα” της από δω πλευράς ήταν ο Θόδωρος Μακρίδης-Έκτωρας. Θεωρούμενος ως ο “Έλληνας Κλαούζεβιτς”επιδρούσε αρνητικά στις όποιες νύξεις ενόπλου αγώνα για να φτάσει τελικά στο άλλο άκρο - όταν τα γεγονότα τον είχαν πάρει σβάρνα και είχε εκτεθεί – και να προτείνει γραμμή άμυνας στον Όλυμπο ώστε να εγκλωβιστούν μεγάλες δυνάμεις των Γερμανών στη Νότια Ελλάδα(!)

Στην πραγματικότητα “εχθρός” των απόψεων του Άρη - αλλά και του Ορέστη – ήταν ο Μακρίδης και όχι ο Σιάντος. Παρά ταύτα ο Μακρίδης μένει ακόμη στο απυρόβλητο του όπλου της κριτικής και δεν καταδεικνύεται ο ρόλος του, ο οποίος έφτασε μέχρι και την παγίδευση του Ζαχαριάδη. Ότι στις εκτιμήσεις του Μακρίδη στηρίχθηκε κι αυτός για να διαμορφώσει άποψη για το ΕΛΑΣ και για τον Β' Γύρο.

Η όποια σκληρή κριτική στην ύπαρξη της ΚΕ του ΕΛΑΣ, τόσο κατά την Κατοχή όσο και κατά τον Δεκέμβρη (όπου και πήρε στα χέρια της τη διεύθυνση του αγώνα) δεν διαφωτίζει το ζήτημα αλλά ενδεχομένως και να το συσκοτίζει. Δεν ήταν απλώς ζήτημα θεσμού και δικέφαλης ηγεσίας στον ΕΛΑΣ. Ήταν κυρίως, ζήτημα νοοτροπίας, σύγκρουσης δύο στρατιωτικών παραδόσεων και τελικά δύο οντολογιών.

8

Σε όλες αυτές τις πτυχές, στις καμπές και στις τεθλασμένες της Ένοπλης Αντίστασης κατά των Γερμανών και Ιταλών, συγκρούονται δύο αντιλήψεις για τον τρόπο του πολέμου αλλά και δύο αντιλήψεις για το πώς ζούμε και πώς δρούμε ως άτομα και ως σύνολο.

Η μία αντίληψη, όπως είπαμε, αποκλείει το θαύμα, είναι γραμμική, “μαθηματική” αφού υπολογίζει μόνο τις ποσότητες αγνοώντας της ποιότητες, τάχα “επιστημονική”. Κάθεται και τα βάζει κάτω και βρίσκει πως οι λίγοι ξυπόλυτοι δεν μπορούν να νικήσουν τους πολλούς που είναι “ως τα δόντια” εξοπλισμένοι και έχουν πίσω τους όλη την Ευρώπη να δουλεύει υπέρ τους.

Η άλλη αντίληψη, όχι μόνο δεν αποκλείει το θαύμα αλλά το προετοιμάζει. Πιστεύει σ' αυτό και το αναζητά. Ξέρει, ρητώς και αρρήτως, ότι οι δυνάμεις δεν είναι μόνο αθροίσματα αλλά και πολλαπλασιασμοί. Ξέρει ότι οι πολλαπλασιασμοί οι δικοί μας είναι διαιρέσεις για τους εχθρούς. Οικοδομεί συμμαχίες, έστω κι αν πρέπει να φιλήσει “κατουρημένες ποδιές”, εξοικονομεί δυνάμεις, διαμορφώνει συσχετισμούς, εμπνέει μεγάλα κατορθώματα. Ξέρει ότι το άτομο είναι “κάτι περισσότερο” από την μονάδα και το σύνολο “κάτι περισσότερο” από άθροισμα μονάδων. Ξέρει, εν τέλει πώς “η μονάς νικάει τη χιλιάδα” και πώς η κοινότητα γράφει ιστορία.

Όλοι οι στρατιωτικοί της Αντίστασης, από τον Πρώτο Καπετάνιο ως τον πιο μικρό αντάρτη είναι φορείς αυτής της Ελληνικής Στρατιωτικής Παράδοσηςⁱ που μέχρι τότε κρατιέται ζωντανή. Εξ ου και η απευθείας αναφορά στο Νέο “21” και στους ήρωές του.

9

Παρά τους όποιους δισταγμούς της ηγεσίας του ΚΚΕ για την έναρξη του ενόπλου αγώνα, η καθυστέρηση, δεν ήταν κάτι το αξιοσημείωτο. Στην πραγματικότητα ΔΕΝ υπάρχει καθυστέρηση!

Γιατί;

α) Τίποτα δεν μπορούσε να γίνει πριν από την άνοιξη του 1942. Ο χειμώνας της Πείνας που προηγήθηκε ήταν τόσο θανατερός που τίποτα ένοπλο δεν μπορούσε και δεν έπρεπε να ξεκινήσει. Ο Ελληνικός Λαός είχε αιφνιδιαστεί και δεν διέθετε τις επισιτιστικές εφεδρείες που δημιούργησε σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα, γεγονός που επέτρεψε και στον ίδιο να ζήσει και τον στρατό του να ταΐσει, χώρια από τις λεηλασίες, τα πλιάτσικα και τις καταστροφές των κατακτητών και των συνεργατών τους.

β) Τίποτα δεν μπορούσε να γίνει πριν υπάρξει μια πρώτη νίκη κατά του Άξονα και μια πρώτη ήττα της Γερμανίας. Όταν και όσο οι Γερμανοί παραμένουν αήττητοι, σαρώνοντας την Ευρώπη και τη Ρωσία, αυτό που ξέρουν οι φορείς της στρατιωτικής παράδοσης που προαναφέραμε, δεν είναι κατανοητό και πιστευτό από τους άλλους που σκέφτονται γραμμικά. Ακόμη κι όταν πρόκειται για φλογερούς πατριώτες μια τέτοια διέξοδος φαντάζει παραλογισμός.

Η πρώτη αυτή ήττα έρχεται από τη Μόσχα. Και όχι πριν από τον Ιανουάριο του 1942. Επομένως ο χρόνος μετράει από κει και πέρα. Λόγω φύσεως προηγούνται στον “ένοπλο αγώνα” οι ληστοσυμμορίες. Αυτές με το χάος που δημιουργούν επισπεύδουν τις ετοιμασίες του ενόπλου αγώνα αφού πια υπάρχει και ζήτημα υπεράσπισης του μικρού αυτού εγχωρίου προϊόντος που πάει να παραχθεί από την κινητοποίηση του λαού της υπαίθρου.

Από τη στιγμή της εξόδου των πρώτων ομάδων μέχρι την πρώτη μάχη που είναι και νικηφόρα, (Ρεκά 9 Σεπτεμβρίου 1942) μεσολαβούν τρεις μήνες. Και από την πρώτη μάχη μέχρι την πρώτη τακτική καταδρομική επιχείρηση(Γοργοπόταμος 25 Νοεμβρίου 1942), πάλι μεσολαβούν τρεις (σκάρτοι) μήνες. Ως την συγκρότηση των Αρχηγείων και των Υπαρχηγείων, μέχρι τις πύλες της Αθήνας, μεσολαβούν ακόμη τρεις μήνες! Στον χρόνο επάνω, ο ΕΛΑΣ διαθέτει λόχους, τάγματα, συντάγματα, χιλιάδες αντάρτες εξοπλισμένους με τα όπλα των εχθρών και αναγνωρισμένος ως Ελληνικός Στρατός επί κατακτημένου Ελληνικού εδάφους από το ΣΜΑ.

Επισημαίνω δε ιδιαίτερα τη μαρτυρία του Ορέστη ότι ο Σιάντος αίρει τις επιφυλάξεις του και συγκατατίθεται για την έναρξη του ενόπλου αγώνα στην ΑττικοΒοιωτία τον Νοέμβριο του 1942 και πριν τον Γοργοπόταμο.

10

Παγιδευμένη η ιστορική σκέψη (ή μήπως καλύτερα η φιλοσοφία της ιστορίας) στην εμπαθή μυθιστορηματική γραφή του Χαριτόπουλου, περιορίστηκε στην αντίθεση του Άρη με την ηγεσία. Γεγονός είναι ότι η ηγεσία πιεζόμενη πανταχόθεν δεν καλοβλέπει τέτοια “αυθόρμητα” και δεν ανέχεται “αταξίες”. Όχι όμως γιατί είναι αυθόρμητα αλλά γιατί δεν ξέρει πού θα βγάλουν. Αυτό κατ' αρχήν, για ένα πολιτικό κίνημα που επωμίζεται τις τύχες του έθνους δεν είναι καθόλου κακό. Άλλωστε κι ο ίδιος ο Άρης αποθαρρύνει, επί ποινή θανάτου, όποιον “αυθορμητισμό”. Ξεκινάει από το φαΐ, το πιοτό και το γαμήσι και τελειώνει στους άσκοπους πυροβολισμούς και στις λιποταξίες. «Μόνο αν μας δίνουν θα τρώμε» και «μόνο για κατούρημα θα τον έχουμε», λέει και το εννοεί. Ενώ εκτελεί αμέσως όποιον θέτει σε κίνδυνο τη ζωή άλλου αντάρτη και όποιον πατάει τον όρκο του ΕΛΑΣ και εγκαταλείπει τον αγώνα.

Η πραγματική αντίθεση, λοιπόν, δεν είναι αυτή, έστω κι αν με αυτόν τον τρόπο εκφράζεται κυρίως.

Η πραγματική αντίθεση βρίσκεται πια μεταξύ ΕΛΑΣ και Κόμματος. Ο ΕΛΑΣ συνεχίζοντας την εθνικο-απελευθερωτική γραμμή του Κόμματος “με άλλα μέσα” κατακτά στην πράξη τον ρόλο της πολιτικής οργάνωσης και μάλιστα οργάνωσης με μεγαλύτερη ισχύ από οποιαδήποτε άλλη: διαθέτει όπλα, εκδοτικούς μηχανισμούς, κύρος απέραντο, ζωντανή επαφή με το λαό και ανεξάρτητη δική του επικράτεια!

Ο ΕΛΑΣ, λοιπόν, εκ των πραγμάτων, αντικαθιστά το Κόμμα και τις λειτουργίες του παντού. Γίνεται ο συλλογικός οργανωτής, διοικητής και διαφωτιστής του Λαού, γίνεται ο Νους, η Τιμή και η Συνείδηση του Έθνους!

Η θεωρία, λοιπόν, του αναντικατάστατου του Κόμματος στην οποία ορκίζονταν όλοι μέχρι εκείνη την ώρα, πάει περίπατο, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Ακόμη και ο επιτελικά πολιτικός ρόλος της ηγεσίας στη χάραξη της γραμμής, στην πράξη ενσωματώνεται στον ΕΛΑΣ και με την φυσική παρουσία των ηγετών στο Βουνό.

Από κει και πέρα οι δύο γραμμές που υπάρχουν μέσα στο ΚΚΕ γίνονται και δύο γραμμές μέσα στον ΕΛΑΣ.

Η μία, ρωμαλέα, πλειοψηφική, παλλαϊκή και εθνική.

Η άλλη, καχεκτική, σεχταριστική, τάχα “ταξική”, ταμαχιάρα κι ανοικονόμητη, κατ' επίφασιν επαναστατική και ως εκ τούτου επικίνδυνηⁱⁱ.

11

Όλα αυτά τα θαύματα οδηγούν βαθμηδόν τον Άρη σε μια άλλη αντίληψη των πραγμάτων. Ο ΕΛΑΣ και όχι το Κόμμα δημιουργεί τη Νέα Ελλάδα της τιμής και της λευτεριάς, αυτός στεριώνει την καινούργια εξουσία, από τα κάτω και σε όλα τα επίπεδα!

Από κει και πέρα ο Άρης, χωρίς να διαμορφώνει θεωρίες και να ψειρίζει τη μαϊμού, ως λαογέννητος επαναστάτης, ηγείται ενός “ενόπλου κόμματος” ακόμα πιο νέου τύπου από το κομμουνιστικό και εκ των πραγμάτων δένεται “εφ' όρου ζωής” μαζί του.

Είναι αδιανόητη η οποιαδήποτε ύπαρξη του ενός χωρίς τον άλλο! Ο Άρης δεν θα μπορούσε πια να είναι ούτε βουλευτής ούτε υπουργός ούτε, βέβαια, “πρόεδρος των παλαιμάχων ΕΛΑΣιτών”. Κι αυτά με οποιανδήποτε εξουσία.

Η ειδική, ξεχωριστή , μοναδική αυτή θέση του Καπετάνιου του ΕΛΑΣ είναι που καθιστά τον Άρη ικανό να “σηκώσει ντουφέκι” ακόμη και στο ίδιο του το κόμμα που τον ανέστησε.

Αν και διστάζει αρκετά, στην αρχή του τέλους, τάσσεται με το μεγαλύτερο επαναστατικό απόκτημα και κατόρθωμα του Ελληνικού Λαού, από καταβολής. Συγκεκριμένα τάσσεται με την ιδέα, τον “ΕΛΑΣ Ν” αφού ο άλλος ΕΛΑΣ έχει πια αφοπλιστεί (βλέπε αυτο-θυσιαστεί) για χάρη της εθνικής ενότητας και την αποφυγή της περαιτέρω αλληλοεξόντωσης.

Ακριβώς επειδή ο Άρης υπήρξε αφοσιωμένο μέλος και στέλεχος του ΚΚΕ οδηγήθηκε στην τραγική θέση να αναιρέσει τον πριν εαυτό του. Το ΚΚΕ ήταν μέχρι τότε η διαλεκτική άρνηση του παλαιοκομματισμού. Ο ΕΛΑΣ με τον Άρη ήταν η διαλεκτική “άρνηση της άρνησης”!

Αυτή είναι η κορωνίδα της δράσης του Άρη και όχι η κήρυξη του αντάρτικου. Η κήρυξη ήταν ο θεμέλιος λίθος και ο Γοργοπόταμος ήταν η πρώτη μεγάλη πύλη που στεριώθηκε για να περάσει ο Λαός στη μεγάλη του εποποιία.

12

Ο Άρης είναι η “κεφαλή” του ΕΛΑΣ με ό,τι αυτό σημαίνει στην ελληνική πολιτική παράδοση. Δεν ηγείται μόνο τακτικά, ηθικά, πολιτικά αλλά αποτελεί ταυτόχρονα παράδειγμα και πρότυπο ταυτοτητο-ποιητικό.

Αυτό σημαίνει πως αποκτά και άλλη διάσταση πιο πέρα από τη φυσική. Γίνεται τραγούδι, θρύλος, παραμύθι, όνειρο... Η “κεφαλή” παύει να κάνει “του κεφαλιού της”. Το ίδιο της το κεφάλι πια δεν της ανήκει.

Οι άλλοι θέλουν οπωσδήποτε να το κόψουν, νομίζοντας ότι η φυσική εξόντωση αρκεί για να καταργήσει την ύπαρξη της “Κεφαλής”, του ταυτοτητο-ποιητικού προτύπου.

Οι δικοί δεν θα πτοηθούν όσες φορές κι αν δουν την κομμένη κεφαλή στο φανοστάτη. Αντίθετα η φυσική απουσία, η αυτο-θυσία του Άρη, θα εκθρέψει και θα γιγαντώσει την μετα-φυσική του παρουσία.

Θα προχωρήσει παραπέρα ακόμη. Η αυτο-θυσία του Άρη θα νοηματοδοτήσει θετικά όλες τις τυχόν παρεκτροπές του στην “επίγεια ζωή”. Ο Άρης δεν ήταν δυνατόν να ξεφύγει από τον “άρχοντα του κόσμου τούτου”, τον θυσιαστικό μηχανισμό. Γι' αυτό προκειμένου να μη κινδυνέψει το “σώμα”του ΕΛΑΣ, η Κεφαλή παίρνει την αμαρτία πάνω της και θυσιάζει τα μέλη που πιάστηκαν στο δόκανο. Τα κόβει με τα ίδια της τα δόντια όπως και η αλεπού το ποδάρι της. Ο Οκτωβριανός, πρώτος απ' όλους, ο “γυρολόγος”, ο αντάρτης με τον άσκοπο πυροβολισμό στις 25 Μαρτίου 1943, ο αντάρτης, από τους τελευταίους του στο Χορίγκοβο (Κέδρα) Ευρυτανίας που έχυσε από λάθος το βαρέλι με το κρασί, λίγες μόλις μέρες πριν την Μεσούντα*. Είναι τα δόκανα που μπορούν να θέσουν σε θανάσιμο κίνδυνο τον ΕΛΑΣ και την ιδέα του.

Αν ο Άρης φρόντιζε να επιβιώσει θα είχαμε να του προσάψουμε πολλά. Εφόσον όμως ο Άρης επιφυλάσσει στον εαυτό του την ίδια αυστηρότητα που επεφύλαξε και στους συναγωνιστές του, η υπόθεση αυτή περνάει σε άλλες σφαίρες και αν μη τι άλλο καταχωρείται στον τραγικό κύκλο των Ελλήνων.

Ναι, ο Άρης αυτοθυσιάστηκε! Δεν πρέπει να του στερήσουμε αυτή την τιμή αποδίδοντας ακόμη τώρα την ευθύνη στο Νίκο Ζαχαριάδη. Ο Άρης ήξερε πολύ καλά τι σημαίνει η πράξη του και τι θα έκανε το κόμμα. Θα έκανε το ίδιο που θα έκανε κι αυτός. Γιατί ακριβώς και οι μεν και οι δε δεν ανήκαν πια στον “δερμάτινο χιτώνα” τους αλλά στο “σώμα” το οποίο υπηρέτησαν. Ο Άρης και ο Νίκος είναι δύο πρόσωπα στην ίδια τραγωδία που εναλλάσσονται χωρίς να μπορούν να απέλθουν, να βγουν έξω από τον τραγικό κύκλο.

Όπως ο Άρης θυσιάζει τον Οκτωβριανό και μετά κάθεται και τον θρηνεί σαν παιδί του έτσι θυσιάζει ο Ζαχαριάδης τον Άρη. Ο Άρης αποδέχεται την έξοδο αυτή και την πραγματοποιεί αυτοπροσώπως. Πιστεύω ακράδαντα ότι το ίδιο θα έκανε ο Άρης με τον Ζαχαριάδη. Άλλωστε το τραγούδι των Κλεφτών δεν αναφέρει τυχαία ότι «τα παλληκάρια τα καλά σύντροφοι τα σκοτώνουν». Ο δε Γέρος του Μοριά λέει ότι όταν κάποιος λαβωνόταν βαρειά και δεν μπορούσαν να τον κουβαλήσουν διωκόμενοι «το φιλούσαμε και του κόβαμε το κεφάλι», ότι ήταν ατιμία να του πάρουν το κεφάλι οι εχθροί.

Όσο πάλι επιβίωνε ο Ζαχαριάδης, ακόμη και στην εξορία, είχαμε να του προσάψουμε πολλά. Εφόσον όμως διάλεξε κι αυτός παρόμοια έξοδο, αυτοθυσίας, περνάει κι αυτός σε άλλη σφαίρα και μαζί αλλάζουν τα κριτήρια που θα τον κρίνουν.

Στην πραγματικότητα η αυτο-θυσία του Ζαχαριάδη ξεκινάει στην Κέρκυρα. Όταν δεν επιφυλάσσει για τον εαυτό του καλύτερη τύχη απ' αυτή των συντρόφων του. Όταν ακόμη και την τελευταία στιγμή, που μπορεί να εξασφαλίσει μια συναλλαγή, εκείνος στέλνει το “Γράμμα” και παραμένει δεσμώτης για να καταλήξει στο Νταχάου.

Κραυγαλαία αντίθεση με την τύχη που επεφύλαξαν στον εαυτό τους οι ηγέτες της “Βάρκιζας”. Εδώ δεν αποκόπτονται οι κεφαλές. Δεν απαιτείται κάτι τέτοιο αφού δεν πρόκειται για τις κεφαλές της Κεφαλής του ΕΛΑΣ. Γι' αυτό τούς παγιδεύουν ηθικά με το κρυφό άρθρο της συμφωνίας που τους αμνηστεύει. Πέφτουν κι αυτή στην ενέδρα του θανάτου. Σε μιαν άλλη όμως ενέδρα, διαφορετική από εκείνη του Φάγγου....για έναν άλλον θάνατο...του προσώπου κι όχι του σαρκίου....ενός θανάτου χωρίς σωτηρία και χωρίς ανάσταση!

Σημειώσεις: 

i Για την Ελληνική Στρατιωτική Παράδοση βλέπε στο βιβλίο του συγγραφέα Παράξενοι Φτωχοί Στρατιώτες- Θαυμαστά στοιχεία της Αρβανίτης Στρατιωτικής Παράδοσης των Ελληνικών Κοινών, εκδ. Αλφειός, Αθήνα 2014.

ii Κάτι ανάλογο έγινε και με τον Συνασπισμό το 1990. Στην ουσία και τηρουμένων των αναλογιών υποκατέστησε το ΚΚΕ (όχι βέβαια όπως αυτό έγινε από τον ΕΛΑΣ) και γι' αυτό οι γραφειοκράτες αποχώρησαν χωρίς να διστάσουν να συρρικνώσουν το Κόμμα στο 1/3 της δύναμής του.   

* Σημείωση της 29ης Δεκεμβρίου 2023: Μη θέλοντας να πειράξω τίποτα στο αρχικό κείμενο προσθέτω σήμερα τούτη τη διευκρίνιση. Το περιστατικό στα Κέδρα Ευρυτανίας, έφτασε σε μένα αρχικά από την προφορική παράδοση. Προσπαθώντας να το εντάξω στον χρόνο, καθώς αυτό είναι ένα από τα πιο βασικά καθήκοντα του ερευνητή, και μη έχοντας αναφορές από τους συστηματικούς μελετητές του Άρη, θεώρησα ότι αυτό το περιστατικό συνέβη στην τελική φάση της ζωής του, για την οποία δεν υπάρχουν όλες οι λεπτομέρειες. Έκανα λάθος! Επανελέγχοντας ξανά και ξανά τα στοιχεία, και με τη βοήθεια του πατρός Ανυπόμονου, παραθέτω το γεγονός.

 Στο Χορίγκοβο (Κέδρα) ο Άρης με τον έφιππο ουλαμό, φτάνει στις 21 Νοεμβρίου 1943, ανήμερα της Παναγίας. Δηλαδή μετά από τη σύγκρουση με τον Ζέρβα και το ανάλογο περιστατικό με τον γυρολόγο. Μοιράζονται οι αντάρτες στα σπίτια για να περάσουν τη βραδιά και την άλλη μέρα ο χωρικός Χρήστος Σαμιώτης παρουσιάζεται στον Καπετάνιο παραπονούμενος για τον Αντάρτη Χρήστο που φιλοξένησε στο σπίτι του. Έχοντας, ο αντάρτης, πιει το κρασί του κατέβηκε στο κατώι να πάρει κι άλλο. Εκεί όμως αποκοιμήθηκε με την κάνουλα ανοικτή και το βαρέλι άδειασε όλο. Προσβλέποντας ο χωρικός σε μια κάποια αποζημίωση έκανε τη διαμαρτυρία. Ο π. Ανυπόμονος γνώριζε και τους δύο. Βεβαιώνει ότι αν ο χωρικός ήξερε τις σκληρές συνέπειες της καταγγελίας του δεν θα προέβαινε σ' αυτή. Επίσης γνώριζε και τον Χρήστο τον αντάρτη που ήταν από τα αρβανιτοχώρια της Αττικής. Ήταν ήσυχος και καλός άνθρωπος. Ήταν, μάλιστα, και φοιτητής της φυσικομαθηματικής στο 2ο ή 3ο έτος. Μετά τη δικτατορία έδωσε τις σχετικές πληροφορίες στην οικογένεια του, η οποία αναζητούσε στοιχεία για την τύχη του. Ο αντάρτης Χρήστος, πέρασε ανταρτοδικείο, καταδικάστηκε, εκτελέστηκε  και κηδεύτηκε στο νεκροταφείο του χωριού. Αν και ο π. Ανυπόμονος δεν αναφέρει το επώνυμο, αναφέρει ότι οι δύο άντρες μαζί με μια γυναίκα που τον επισκέφτηκαν στο μοναστήρι αναζητώντας στοιχεία, ήταν ο γυιος κι η κόρη του αντάρτη μαζί με τον σύζυγό της. Είχαν διαβάσει σχετικό δημοσίευμα του Γιώργου Γάτου στα "Νέα" και πήγαν να τον επισκεφτούν εκ μέρους του.

Βόλτα στην Ακρόπολη (Ιούνης 2004)

Όμορφη μέρα!

Καφές στην “Κλεψύδρα”.

9.30 πμ.

Εφημερίδα...Λίγη πολιτική και μετά όμορφα πράγματα.

Νοητή βόλτα στον Κόσμο.

Η Αφροδίτη θα περάσει μπρος απ' τον ήλιο. Οι Ανθρωπιστικές σπουδές.

Η απόβαση στη Νορμανδία. Μια ανθολόγηση του Καβάφη.

Καλές 11.30 πμ.

Πάμε μια βόλτα στην Ακρόπολη; Την πεθύμησα.

Έχω καμιά εικοσαριά μέρες να τη δω.

Ανέβηκα της σκάλες μπροστά στο Πρώτο Πανεπιστήμιο.

Στάθηκα κάτω ακριβώς από το βόρειο τείχος.

Λίγο πριν την πόρτα του Αγίου των Αναφαίων.

Της Πλάκας "το δροσάτο αγέρι"!

Έχει μια πνοή αυτή η συνοικία. Πάντα φυσάει, ακόμα και στις πιο ζεστές μέρες, ένα απαλό, δροσερό αεράκι. Με πήρε αγκαζέ και περπάτησε μαζί μου ως τον Άρειο Πάγο.

Κόσμος εκεί, κοίταζε τον ρήτορα. Δεν άκουγε! Η φωνή του Παύλου χάνονταν μέσα στην αντάρα των “κλικ” των φωτογραφικών μηχανών...και στην αντάρα των μηχανών της πόλης που δυνάμωνε.

Αχνογελούσα μόνος μου, μια στα στιχάκια που αυθόρμητα μου ήρθαν στο μυαλό

και μια στα πλουμιστά μπεντένια.

Χαιρέτησα τα παιδιά. Μαθητές γυμνασίου, τον Μανώλη και τον Λάκη.

Το χαβά τους αυτοί, να σκαρφαλώνουν επάνω. Είναι εκεί κάθε φορά που περνάω. Μα πρωί, μα βράδυ.

Έκανα delete στα λεφούσια των τουριστών.

Πυροβόλησα και σκότωσα, επί τόπου, τον έγκαυλο μοτοσυκλετιστή με την μπλέ ελεκτρίκ εντούρο. Έριξα μια χειροβομβίδα στο "τζιπάκι"που ανέβαινε  από την ταβέρνα, τον "Διόνυσο", φουλ.

(Ήταν του ιδίου χρώματος με την μηχανή-θα ανήκουν φαίνεται στο ίδιο μηχανοκίνητο τάγμα των κατακτητών).

Χαιρέτησα το αεράκι και κατηφόρισα.

Η αναστύλωση του ναού της Νίκης τελειώνει. Κουράγιο. Venseremos.

Επί της Διονυσίου Αρεοπαγείτου και απέναντι από την είσοδο του Ηρωδείου, στροφή κεφαλής αριστερά. Η φανταχτερά όμορφη γυναίκα, στα δεξιά μου, παραξενεύτηκε από την απότομη στροφή της κεφαλής. Αλλιώς την είχαν συνηθίσει. Η ματαίωση έσπειρε κακεντρεχείς σκέψεις για τον ανδρισμό μου. Δεν είχα χρόνο όμως. Είχε ήδη "πέσει" η εικόνα της χιονισμένης Ακρόπολης. Όπως ήταν πρωί-πρωί, μία μέρα και μοναδική, τον περασμένο χειμώνα (2003-2004). Με τον βαρύ χιονιά για φόντο. Με τους θρυγκούς και τα αετώματα χιονισμένα. Τις ιερές ελιές, στους πρόποδες, βαρυχιονισμένες μάνες, εγκυμονούν, μετά από χρόνια, το στερνοπούλι τους.

Άλλαζα τις εικόνες κατά βούλησιν. Μια χιόνι-μια ήλιος.

"Τα πλατάνια τα γερά", εφ' ενός ζυγού παρ-ουσίαζαν όπλα. Ενδεχομένως και να συν-ουσίαζαν...όπλα. Ένα συνωμοτικό, αδιόρατο νεύμα, ανανέωσε την στρατηγική μας συμμαχία.

Βάλθηκα να δοκιμάζω προθέσεις στη θαλάμη της “ουσίας”.... Παρ-ουσία...συν-ουσία...εξ-ουσία...Ταίριαζαν όλες! Τελικά είναι ζήτημα προθέσεων. Καλών και κακών. Μόνο στην πολιτική δεν έχουν αξία, οι προ-θέσεις, αλλά οι θέσεις...και οι πράξεις.

Για να μη κινήσω υποψίες, γύρισα πάλι προς την Ακρόπολη. Κι ας ήθελα να τα καμαρώσω κι άλλο. Και τα νεαρά πλατανάκια, τη νέα γενιά των μαχητών. Τα μύρισα μόνο.

Στις "Δυο Κολώνες", ο Μακρυγιάννης αγνάντευε. Με το' να χέρι ακουμπισμένο στη μια κολόνα και το άλλο στα μεριά του. Το έχει αντέτι, επιθεωρούσε την άμυνα του σερπετζέ. Απέναντι ακριβώς, στη Διονυσίου Αρεοπαγείτου, καθισμένος σταυροπόδι, ένας Πέρσης έπαιζε σαντούρι. Θα είναι, σκέφτηκα, κάποιος από τους στρατιώτες του Ξέρξη. Θα βαρέθηκε να γυρίσει πίσω. Η μουσική του με συνεπήρε, με συγκίνησε.

Παρακάτω, άλλος Μακρυγιάννης,πέτρινος. Κοίταγε πέρα, κατά τον Ανάλατο.

Με την πάλλα μόλις ν' αγγίζει το χώμα. Ένα ματσάκι αγριολούλουδα ήταν αφημένα στα πόδια του. Θαύμασα την αποκοτιά του ανθρώπου. Να βάζεις  σήμερα λουλούδια στ' αγάλματα θέλει πολύ θάρρος και ανεμυαλιά. Ομολόγησα έντρομος ότι, εγώ δεν θα το τολμούσα. Αν είχα κάποιον να φυλάει τσίλιες, ίσως.

Χώθηκα στον πολύ κόσμο της Αδριανού, για να κρυφτώ από την ατιμωτική σκέψη. Μετά από δυο στενά, κρύφτηκα στη σπηλιά μου. Είχα κι εγώ τότε μία εκεί, κοντά στου Μπάρμα-Γιάννη. Και τώρα έχω...Πάντα χρειάζεται, η σπηλιά, στην εποχή των Παγετώνων. Ο Θουκυδίδης με χτύπησε ελαφρά στον ώμο.

«Αγάπα το κελί σου. Τρώγε όλο το φαΐ σου. Κάνε τη γυμναστική σου. Διάβαζε πολύ!»...έγραφε το σημείωμα στον πίνακα υπενθυμίσεων....Του Σταυρού, “π' αγιάζουν οι παπάδες”, μια χαρά συν-εννοήθηκαν, ο Νίκος με τον παπά, παρά τις δοξασίες περί του αντιθέτου.

Έβαλα το cd να παίζει. Αυτός ο Πέρσης παίζει σαντούρι όπως παίζει πιάνο ο Λιστ!

Δεν άντεξα την πίεση και ομολόγησα...άρχισα να χτυπάω τα πλήκτρα του υπολογιστή, στον ίδιο ρυθμό μ' ανυπολόγιστα....

Πέντε φάσκελα, δυο μόνο δάκρυα

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Βρε πατριώτες, βρε καλοί μου άνθρωποι, σας βλέπω να κορώνετε, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ τάχα θέλει να ελέγξει τον ΔΟΛ (και τα κανάλια), και στενοχωριέμαι. Στενοχωριέμαι για σας, όχι για τον ΣΥΡΙΖΑ. Για σας και για μας και για την Ελλάδα. Γιατί με τέτοια μυαλά, εσείς επιδράτε στην τύχη τη δική μας και όλοι μαζί στην τύχη της Ελλάδας...ότι ή όλοι μαζί σωζόμαστε ή όλοι μαζί χανόμαστε.

Με τα μυαλά αυτά δεν μπορείτε και δεν μπορούμε να πάμε μακριά. Χώρια που εμπεριέχουν τόνους πολιτικής αφέλειας, για να μην πω βλακείας και προσβληθείτε. Ας τα δούμε όλα ένα ένα και με τη σειρά.

1. Όταν λέτε ότι δεν θέλετε “να ελέγξει ο ΣΥΡΙΖΑ τα μέσα”, ταυτόχρονα μας λέτε ότι θέλετε να τα ελέγχουν εκείνοι που τα έλεγχαν μέχρι τώρα. Ποιοι ήταν εκείνοι; Ήταν τίποτα άγιοι άνθρωποι; Ήταν τίποτα ήρωες των εθνικών απελευθερωτικών αγώνων μας; Τι ήταν αυτοί οι άνθρωποι για τους οποίους δεν ισχύει ούτε έλεγχος ούτε αξιολόγηση ούτε κριτική ούτε λογοδοσία; Ο τύπος, η τέταρτη εξουσία, ελέγχει τους πάντες και δεν ελέγχεται από κανέναν. Δεν υπάρχει θεσμός να κάνει κάτι τέτοιο. Και όσες φορές πάνε κάποιοι τους δημοσιογράφους στα δικαστήρια, δικαίως ή αδίκως, ξεσηκώνεται “κίνημα αλληλεγγύης”. Αυτό το έχουν αντιληφθεί όλα τα λαμόγια της πολιτικής και, χρόνια τώρα, κάνουν πολιτική εκ του ασφαλούς. Από το απυρόβλητο. Και το “καθαγιασμένο”, θα προσέθετα. Ό,τι πουν “τα δημιογράφα” είναι σωστό, είναι έγκυρο, είναι αληθινό(!) Αυτοί, λοιπόν, είναι που ελέγχουν εμάς και όχι εμείς αυτούς. Αυτό μη το ξεχνάτε. Γι' αυτό συνωστίζονται όλοι στα μέσα, γι' αυτό το πρότυπο των νέων είναι να γίνουν κάτι σαν το κακό Σπυράκι ή σαν τον Κυρ Σταύρο τον Τσουτσουλομύτη. Γι' αυτό και είχε τόσα πολλά λεφτά ο “χώρος”. Γι' αυτό και υποσχόταν “λαμπρή καριέρα”. Ανά πάσα στιγμή μπορεί κάποιος να μεταπηδήσει στη σκηνή της πολιτικής, από το παρασκήνιο που βρίσκεται και πηδάει, με όλες τις έννοιες, ολημερίς και ολονυχτίς, τους πολιτικούς και τις...πολιτικές. “Ο καλύτερος δηλ., έχει σκοτώσει τη μάνα του”, όπως έλεγε ο μακαρίτης ο Κακαουνάκης, πολλά χρόνια πριν τον ΣΥΡΙΖΑ. Αυτοί, λοιπόν, οι τύποι έχουν τον έλεγχο του Τύπου. Αυτοί οι τύποι, κάποια στιγμή, θεσμοθέτησαν τον έλεγχό τους πάνω στον πολιτικό λόγο, αποκτώντας μετοχές, ιδιοκτησίες, άδειες, οργανικές θέσεις, συμμαχώντας με μια ομάδα ξεσαλωμένων επιχειρηματιών (είδατε; δεν λέω κεφαλαιοκρατών γιατί δεν ξέρω αν έχετε πάρει το υπογλώσσιο), με το αζημίωτο, φυσικά.
2. Από χρόνια πολλά η παραγωγή πολιτικής σκέψεις, επιχειρημάτων, ιδεών, έχει περάσει από τα κόμματα στον “τύπο”. Μερικά κόμματα δεν είχαν ποτέ επιτελεία ή άργησαν πολύ να αποκτήσουν. Όταν τα απέκτησαν, τα επιτελεία αυτά, ήταν συμβατά περισσότερο με τις διαφημιστικές και τις άγριες συνήθειες των “αγορών” και των Μέσων παρά με το κάθε κόμμα και την όποια πολιτική του παράδοση. Δεν είχαν τα κόμματα αυτά την παράδοση που είχαν τα κόμματα της Αριστεράς, τα οποία, διέθεταν επιτελεία και κόντρα επιτελεία γιατί οι ιδέες τους δεν μπορούσαν να αναπαραχθούν πουθενά αλλού. Ένα μη αριστερό κόμμα, ακόμη και το ΠΑΣΟΚ που είχε λαϊκή βάση και επιτελεία, γιατί να “περιοριστεί”σε αυτά όταν η “αγορά” έβριθε από τέτοιες απόψεις και μάλιστα σε πολύ καλή τιμή; Χώρια που ο αγώνας για το ποιος θα ελέγξει τα κομματικά έντυπα πέρναγε “έξω” από το κόμμα και εξέπιπτε σε “δημόσιες σχέσεις”, δείπνα (μυστικά και όχι), με θαλαμηγούς, γοητείες, πηδήματα, αλλαξοκωλιές κι αγοραπωλησίες κάτω και πάνω από το τραπέζι. Για τους εκβιασμούς δεν θα πω τίποτα γιατί θεωρούνται “παρεκτροπές”. Πιάνω λοιπόν τις κανονικές τις “νορμάλ” καταστάσεις(!)
3. Τούτων δοθέντων, ενώ τα κόμματα της Αριστεράς (κυρίως το ΚΚΕ δηλ, και ό,τι προήλθε απ' αυτό) έδιναν γραμμή στο έντυπό τους για να την διαδώσει στους πολίτες, δηλώνοντας, ορθά κοφτά, ότι είναι “όργανο” του Κόμματος, στα υπόλοιπα κόμματα, έγινε το ακριβώς αντίθετο χωρίς μάλιστα να δηλώνεται ότι το τάδε ή δείνα Μέσο είναι “όργανο” του ενός ή του άλλου κόμματος. Εξ ου και το ότι την Κυριακή πρώτα ανοίγουν το Βήμα και την Καθημερινή οι πολιτικοί μας και μετά ξυπνάνε...για ν' ανοίξουν τα μάτια τους(!) Αυτονομουμένων των Μέσων, ετερονομούνται οι πολιτικοί! Έτσι φτάσαμε στο αίσχος,“είδηση” και πρωτοσέλιδο να είναι ένα άρθρο, ενός αναλυτή, μιας ευρωπαϊκής εφημερίδας, κατά προτίμηση γερμανικής! Έτσι φτάσαμε στο αίσχος, που απ' όλους υποβαθμίστηκε, ο του Χάρβαρντος πρόεδρος του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το γνωστό ΚυριακοΜητσοτάκ, κατ' εξακολούθησιν και κατά συρροήν, να βασίζει τις ομιλίες του στη Βουλή πάνω στα κύρια άρθρα και στα πρωτοσέλιδα του Βήματος..ούτε καν της Καθημερινής!!! Και για ξεκάρφωμα, ότι τάχα είναι του πλουραλισμού, έβαζαν κι έναν “μαϊντανό” μέσα στις σελίδες τους ή στα δελτία τους. Υπό αυτή την έννοια, όσοι δουλεύουν εκεί ως “μαϊντανοί” καλό είναι να ξαναελέγξουν την επαναστατικότητά τους και να μη γίνονται τιμητές και εισαγγελάτοι και να μη μας τη βγαίνουν “από τ' αριστερά”. Η θέση τους είναι μαζί με τον Τελώνη, πίσω πίσω στο ναό, εν άκρα ταπεινώσει και προσευχή. Με τούτα και με τ' άλλα, φτάσαμε σήμερα τα Μέσα να μην είναι τίποτα περισσότερο από ξετσίπωτα επιτελεία των κομμάτων με τις εξής επιπλέον “λειτουργίες”:
   α) Είναι αυτονομημένα  από τα ίδια τα κόμματα. Αν υπάρχει εξάρτηση, αυτή βρίσκεται στις διάφορες τάσεις των κομμάτων, λόμπι, σέχτες, αιρέσεις, “τεχνικούς συμβούλους” “ειδικούς” και δεν συμμαζεύεται. β) Είναι χρηματοδοτούμενα, άρα εξαρτημένα, όχι από το κόμμα αλλά από επιχειρήσεις, οργανισμούς, μυστικές υπηρεσίες, ξένα κράτη και, φυσικά, από άλλους αυτονομημένους θεσμούς και θύλακες του ίδιου του κράτους. γ) Σε μεγάλο βαθμό είναι χρηματοδοτούμενα κι από τον ίδιο τον πελάτη τους με την εξής ιδιομορφία όμως: ενώ το αντίτιμο της εφημερίδας ή η θεαματικότητα της τηλεόρασης θα μπορούσαν να είναι ισχυροί παράγοντες πίεσης από τους πολίτες, οι παράγοντες αυτοί εξουδετερώνονται με πλάγια μέσα (πχ με διάφορες προσφορές και αντιπαροχές σε είδος ή σε θέαμα) ώστε να αντιστραφεί ο ρόλος τους και από παράγοντες δημοκρατικού ελέγχου να γίνουν παράγοντες δημοκρατικής επίφασης. Δεν έχει σημασία δηλ., που ο άλλος αγοράζει την τάδε κυριακάτικη εφημερίδα, για το κουπόνι, για το σιντί ή το βιβλίο. Η κυριακάτικη κυκλοφορία παρουσιάζεται ως δημοκρατική αποδοχή του Μέσου από τους πολίτες και μάλιστα με σημαντικό κόστος για τον πολίτη.
4. Το τελευταίο αυτό χαρακτηριστικό, το να υφαρπάζουν τον οβολό του θύματός τους, είναι κορυφαία πράξη του εγκλήματος και όμως έχει “αφομοιωθεί” έτσι ώστε να θεωρείται πλέον κάτι το τελείως φυσιολογικό. Έφτασε μια εφημερίδα να κοστίζει όσο ένα περιοδικό και τέσσερις εφημερίδες όσο ένα πολυσέλιδο βιβλίο! Και αυτό δεν κάνει εντύπωση σε κανέναν! Αλλά πάτε, κορόιδα, και δίνεται τα χρήματά σας για να πετάξετε παραχρήμα τα δύο τρίτα (2/3) του πακέτου. Πότε συνέβαινε αυτό στις “σύγχρονες δημοκρατίες”; Πότε η εφημερίδα, όργανο πληροφόρησης και παιδείας, (όταν έγραφε πχ ο Παπαδιαμάντης), κόστιζε τόσα λεφτά; Ποτέ! Ούτε τότε που τυπώνονταν σε αρχαία μηχανήματα και στοιχειοθετούνταν με το χέρι! Και κλαψουρίζετε ότι θα ελέγξει ο ΣΥΡΙΖΑ το Βήμα και θα του πέσει η κυκλοφορία(!) Μα το Βήμα δεν θα έπρεπε να έχει κυκλοφορία επαναστατικώ δικαίω...επειδή δεν θα το αγόραζε ο ίδιος ο πιστός αναγνώστης του, θεωρώντας πρόκληση και εμπαιγμό και ληστεία τον προσδιορισμό της τιμής του σε αυτά τα επίπεδα. Πέραν αυτών όμως. Για να δελεάσουν τον πολίτη και να υφαρπάσουν τον οβολό του, ομού μετά της αποδοχής του (κυκλοφορίες, θεαματικότητες), καταστρέφουν τομείς του πολιτισμού και της παιδείας πολύ πέρα από τα δικά τους χωράφια. Καταστρέφουν μεγάλα κομμάτια της αναπαραγωγής της κοινωνίας με το να μοιράζουν σιντί και βιβλία και μαζί καταστρέφουν τους φορείς, τις επιχειρήσεις, τις μαστορικές και ό,τι άλλο συνδέεται μ' αυτά. Το πορωμένο σας όμως μυαλό δεν βλέπει τίποτα απ' όλα αυτά και τα κροκοδείλια δάκρυά σας τρέχουν ποταμός....Όπως άλλωστε έτρεξαν επειδή έκλεισε ο Ελευθερουδάκης αλλά δεν έτρεξαν όταν έκλεινε ο Ελευθερουδάκης εκατοντάδες μικρότερα βιβλιοπωλεία. Όπως άλλωστε δεν έτρεξαν και όταν έκλεινε ο Μαρινόπουλος χιλιάδες μικρομπακάλικα για να κορδωνόσαστε, ότι ψωνίζετε “αρχοντικά”, σαν Ευρωπαίοι, (τρομάρα σας) στα Πριζουνίκ!
5. Αλλά ας μιλήσουμε και για την ταμπακέρα. Για τον τάχα έλεγχο του ΣΥΡΙΖΑ στα Μέσα. Ποιος είναι ο ΣΥΡΙΖΑ που μπορεί να ελέγξει τα Μέσα, ρωτάω. Τι ελέγχει ο ΣΥΡΙΖΑ που μπορεί να ελέγξει και τα Μέσα; Ο ΣΥΡΙΖΑ, από τη φιλοσοφία του και τη συγκρότησή του ΔΕΝ έχει τίποτα που να προσεγγίζει την έννοια “έλεγχος”. Ούτε τα μέλη του μπορεί να ελέγξει ούτε τα στελέχη του. Τα δε στελέχη του, το είδαμε μπροστά στα μάτια μας, όποτε τους καπνίσει κάνουν ένα ακροβατικό και παίρνουν το συνέδριο με το μέρος τους..το είδαμε αυτό με τον Τιμόν και τον Πούμπα! Ο κάθε Φίλης, αλλά και ο κάθε Χρυσόγονος με τα μάτια της νυφίτσας, μπορεί να αυτονομηθεί και να ασκήσει “προσωπική” πολιτική. Και το χειρότερο είναι ότι, ενώ εμείς απ' όξω βλέπουμε καθαρά στα μάτια του Χρυσόγονου, της Ζωής, του Μητρόπουλου (τυχαία παίρνω τα ονόματα) τι ετοιμάζονται να κάνουν, μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ δεν παίρνουνε χαμπάρι... μπίτι! Μα ούτε και την “Αυγή” ελέγχουν! Είδατε να έγινε τίποτα όταν η “Αυγή” βγήκε απ' τη γραμμή του Κόμματος; Είδατε να έγινε τίποτα όταν η τάδε ή δείνα “συνιστώσα” έπραξε έτσι ή αλλιώς; Πώς λοιπόν ένα τέτοιο συνονθύλευμα που πιστεύει ότι είναι κόμμα μπορεί να ελέγξει “κομματικά” κάτι, το οτιδήποτε; Και πώς εσείς, γατόνια, που πιστεύετε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι καν κόμμα και είναι σκορποχώρι και θέλει να κάνει την Ελλάδα σαν τα μούτρα του, πώς εσείς πιστεύετε ότι θα ελέγξει τον ΔΟΛ και τα Μέσα; Μήπως δεν το πιστεύετε και απλώς σκούζετε και φωνασκείτε για να ελέγξετε εμάς μέσω της δημοκρατικής μας ευαισθησίας; Και ωραία, ας πούμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ προσπαθεί να ελέγξει τον ΔΟΛ και ό,τι άλλο. Γιατί υποτιμάτε τόσο τους εκεί εργαζόμενους και θεωρείτε ότι θα κάτσουν να ελεγχθούν από τον Μουλόπουλο ή τον κάθε επίτροπο του ΣΥΡΙΖΑ; Τι σας κάνει να πιστεύετε ότι δεν θα αντισταθούν και δεν θα ματαιώσουν όποια σχετική προσπάθεια εν τη γενέσει της; Πάρα κάτω. Πιστεύετε ότι ένα Μέσο ελέγχεται μόνο μέσω της διοίκησής του; Αν το πιστεύετε αυτό γιατί δεν σκούζατε και άλλοτε όταν αλλάζανε διοικήσεις, και όχι μόνο διοικήσεις, οι εφημερίδες και τα κανάλια; Όταν οδηγήθηκε ο Τύπος εκεί που βρίσκεται τώρα, με τα τεράστια χρέη, τις πανάκριβες τιμές και τα δισθεώρητα κόστη;

Δεν υπάρχει, λοιπόν, λόγος ν' ανησυχείτε παιδιά. Τίποτα δεν θα ελέγξει ο ΣΥΡΙΖΑ στον ΔΟΛ με τον Μουλόπουλο, όπως δεν έλεγξε ο ΔΟΛ στον ΣΥΡΙΖΑ πάλι με τον Μουλόπουλο. Αν ελεγχθεί ο ΔΟΛ (προς τη μια ή προς την άλλη κατεύθυνση) αυτό θα γίνει από καμιά παρέα...κατά τη γνωστή θέση του Νιόνιου, ότι ιστορία γράφουν οι παρέες.

Κι αν πρέπει να κλαίτε για κάτι... κατά το συνήθειο του Ναρκισσιστικού Κλαυθ-Μ-Εριστικούⁱ Επαναστατισμού, εε κλάψτε για την αληθινή ελευθερία του Τύπου που έχει από καιρό πεθάνει και ενταφιαστεί με πέντε (τα παραπάνω πέντε) καρφιά στο φέρετρό της. Κλάψτε και για τους κώλους σας, ότι πήγανε τζάμπα.....κατά τη γνωστή μνημειώδη έκφραση της Μαλβίνας!

i   Ο όρος είναι υβριδικός δεδομένου ότι η μεσαία λέξη που είναι και η μεγαλύτερη αποτελείται από τρεις άλλες: Κλαυθμός+Μεριστικός+Εριστικός. Γιατί ο Ναρκισσιστικός Επαναστατισμός (κι όχι η Επαναστατικότητα που δεν κλαψουρίζει αλλά “πολεμάει και τραγουδάει”) και καψουρίζει και μερίζει και ερίζει. Το πρωτόλειό του είναι Ναρκισσιστικός Κλαψομούνικος Επαναστατισμός, αλλά κατέφυγα στον άλλον για να μην προκαλέσω τον ευσεβισμό σας....

Από το Στάλινγκραντ στο Κουρσκ

Όταν η άμυνα είναι η καλύτερη επίθεση

Γιώργος Μιτλ. Σαλεμής

Πρόκειται για ένα "παλιό" κείμενο. Της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα. 

Σκοπό έχει όχι την πλήρη ανάλυση των μαχών αυτών αλλά 

α) την κατάδειξη των κύριων στοιχείων τους. Εκείνων που τις καθιστούν ξεχωριστές. 

β) την τεκμηριωμένη αντιστροφή του δόγματος που "βασανίζει" όλους τους πολιτικά ανεγκέφαλους της εποχής μας, "η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση".

Είναι άκρως απαραίτητες αυτές οι επισημάνσεις γιατί, σήμερα, που έχουμε απομακρυνθεί πολύ από τα γεγονότα, εξαίροντας τη Μάχη του Στάλινγκραντ χωρίς την αναφορά στις επόμενες και ιδιαίτερα στη Μάχη του Κουρσκ, διευκολύνονται τόσο οι παρανοήσεις όσο και οι εσκεμμένες διαστρεβλώσεις στην εξήγηση πολλών άλλων γεγονότων. 

Σε αυτές τις διαστρεβλώσεις και παρανοήσεις βασίζεται η προσπάθεια ξεπλύματος του δοσιλογισμού. 

Θεωρώντας ύπουλα ότι ο πόλεμος κρίνεται στο Στάλινγκραντ στις αρχές - αρχές του '43, επιχειρείται να εδραιωθεί στις συνειδήσεις ότι:

α) Το ελληνικό Αντάρτικο που φουντώνει ακριβώς εκείνη την περίοδο, γίνεται "για την εξουσία" και όχι για την ολοκληρωτική συντριβή του Άξονα. 

β) Ο αγώνας αυτός είναι κάτι το περιττό, μια άσκοπη αιματηρή περιπέτεια, ένας τυχοδιωκτισμός των κομμουνιστών για την εξουσία, που τίποτα δεν προσφέρει αφού όλα έχουν κριθεί στον Βόλγα, σε τεράστιες μάχες και συγκρούσεις που καθόλου δεν μοιάζουν με τα μικρά πολεμικά περιστατικά που, συν τοις άλλοις, "αναγκάζουν" τους κατακτητές σε αντίποινα  κατά του αμάχου πληθυσμού. 

Αυτά λέγανε και τότε, αυτά λέγανε και μετά, αυτά λένε και τώρα, όλες οι γενιές του δοσιλογισμού, όλοι ο βαθμοί του: α', β', και γ' βαθμός. 

Δυστυχώς, σ' αυτή την σύγχυση ρίχνει νερό και η "αφελής" και επιφανειακή αντίληψη πολλών Αριστερών. Επαναλαμβάνεται, μάλιστα, κάθε χρόνο, με ευκαιρία την επέτειο του Στάλινγκραντ, θολώνοντας την εικόνα ότι, στην πόλη εκείνη του Βόλγα, οι λαοί πήραν μόνο μιαν ανάσα και μια ελπίδα για τα δύο ακόμα πιο σκληρά χρόνια του πολέμου. Τα χρόνια εκείνα που το ένα ήταν πιο σκληρό από το άλλο, πιο αιματηρό και πιο φρικτό. 

Χωρίς αυτά τα δυο γεμάτα χρόνια σκληρού πολέμου κατά του Άξονα, ο οποίος μάλιστα στην Ασία επεκτάθηκε μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1945, με εκατομμύρια νεκρούς επίσης, ΔΕΝ μπορεί να γίνει κατανοητό γιατί ακριβώς τότε, την άνοιξη του 1943, έπρεπε να φουντώσει παντού η Αντίσταση και ειδικά η ένοπλη πάλη. 

Την άνοιξη του 1943, η πλατιά και μαζική ένοπλη πάλη των λαών θα ανάγκαζε τον Άξονα να απλώσει τις δυνάμεις του, να τις διασπείρει μακριά από τα κύρια μέτωπα που τότε ΜΟΝΟ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ υπήρχαν. 

Τότε, την άνοιξη του 1943, ΈΠΡΕΠΕ να γίνει αυτός ο ξεσηκωμός αλλά και τότε ΜΠΟΡΟΥΣΕ να γίνει!

Τόσο ο μεγάλος θεωρητικός του πολέμου, ο Κλαούζεβιτς, όσο και οι μεγάλοι στρατηλάτες, εξαρτούν τον ανταρτοπόλεμο από τα κύρια μέτωπα ή το κύριο μέτωπο. Η ανάπτυξή του είναι αυθέως ανάλογη με τις εξελίξεις σ' αυτό. 

Όταν, όπως λέει ο Νικηφόρος, την άνοιξη του '42, κανένας ειδικός του πολέμου δεν πίστευε ότι μπορεί να στεριώσει αντάρτικο απέναντι στις μεραρχίες που όργωναν τις στέπες, την άνοιξη του '43, όλοι οι τίμιοι πατριώτες άρχισαν πια να ελπίζουν, να παίρνουν θάρρος και, κυρίως, να αναθεωρούν τις πολεμικές τους αντιλήψεις. 

Σ' αυτό τον ανηλεή αγώνα, που κάθε στρατιώτης είναι απαραίτητος, το αντάρτικο στα μετόπισθεν του εχθρού είναι πολύτιμο.

Όσο αναπτύσσεται το αντάρτικο, ο αντίπαλος φυλλοροεί και όσο φυλλοροεί ο αντίπαλος, αναπτύσσεται το αντάρτικο. Το είδαμε αυτό με τους Ιταλούς. Τη συνέχιση του πολέμου της Αλβανίας στα βουνά της Ελλάδος, από τη μάχη της Ρεκάς στην Γκιώνα (9/9/1942) μέχρι την συνθηκολόγηση και την πλήρη εκμηδένιση της 11ης Ιταλικής Στρατιάς στην Ελλάδα, ακριβώς έναν χρόνο αργότερα. 

Το είδαμε όμως και με αντίστροφο τρόπο, όταν οι Άγγλοι και το ίνδαλμα μερικών - μερικών, ο Τσώρτσιλ, αποσύρει 60.000 στρατό, σε μια κρίσιμη καμπή του πολέμου, από τα δυτικά μέτωπα της Ιταλίας και των Αρδεννών, για να εξυπηρετήσει τα αποικιοκρατικά του σχέδια χτυπώντας τον ΕΛΑΣ στην Αθήνα, αντί να τον αφήσει, πχ, να χτυπήσει τους Γερμανούς στο Οχυρό Κρήτης και αλλού.

Τούτων όλων και πολλών άλλων δοθέντων, θα πρέπει να αναλογιστεί κανείς, τι μοίρα θα είχε η Ελλάδα αν δεν πολεμούσε σκληρά και αταλάντευτα τα τρία αυτά χρόνια της κατοχής! Αν είχε καταθέσει τα όπλα ο λαός, όπως τον συμβούλευαν, τόσο οι κατοχικές κυβερνήσεις όσο και οι διαπρεπείς πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγήτορές της τον Απρίλιο του 1941. 

Αφού στα τέλη Απριλίου του 1942, έληξαν οι μάχες για την άμυνα της Μόσχας, με ήττα (την πρώτη) των επιτιθέμενων Φασιστικών δυνάμεων (Γερμανίας και δορυφόρων), οι υπέρτερες αυτές δυνάμεις στράφηκαν νότιο-ανατολικά. Προς την κατεύθυνση του Καυκάσου και του Στάλινγκραντ.

(βλέπεις, και ο Χίτλερ ήθελε ό,τι και ο Μπους: τα πετρέλαια του Καυκάσου!)

Ο Κόκκινος Στρατός, αμυνόμενος συνεχώς, με τεράστιες απώλειες, αγκιστρώθηκε στο Στάλινγκραντ. Σε ένα κομμάτι γης, μήκους 40 χιλ., και πλάτους από 1.500 μέτρα, το μέγιστο, έως 700 μ., το ελάχιστο. Αυτή ήταν μια Στρατηγική Άμυνα Αναγκαστική.

Ο εχθρός τούς ανάγκασε σ' αυτή την άμυνα, λόγω ακριβώς των υπέρτερων δυνάμεων.

Η άμυνα αυτή κράτησε μέχρι τα μέσα περίπου του Νοεμβρίου του '42. (17/7/42-19/11/42)

Στη διάρκεια του αμυντικού μέρους της μάχης, ο Σοβιετικός Λαός με την ηγεσία του, δημιούργησαν τις απαραίτητες Στρατηγικές Εφεδρείες που θα τους επέτρεπαν να αντεπιτεθούν.

Πράγματι, μόλις πάγωσε ο Βόλγας, από βορά και νότο, 14 στρατιές (μια στρατιά= τρεις μεραρχίες), πέρασαν στην δυτική όχθη του και άρχισαν να περικυκλώνουν τους πολιορκητές.

Από τις 19/11/42 έως τις 2/12/43ⁱ κράτησε η επιθετική περίοδος της μάχης.

Οι πολιορκητές πολιορκήθηκαν και εκμηδενίστηκαν. (Η περικύκλωση είναι μορφή ήττας).

Η μάχη του Στάλινγκραντ, σήμανε την αντιστροφή του πολέμου.

Ο Κόκκινος Στρατός περνάει στην αντεπίθεση σε όλο το μέτωπο!

Μερικούς μήνες μετά, τον Μάϊο του '43, στο μέτωπο διαμορφώνεται η εξής κατάσταση:

Στην περιοχή του Κουρσκ, οι Σοβιετικοί, έχουν προελάσει περί τα 100 χιλιόμετρα σε βάθος μέσα στις Γερμανικές γραμμές και περί τα 200 χιλιόμετρα σε πλάτος.

Δημιουργήθηκε έτσι μια προεξοχή σαν τόξο, στο μέτωπο, που δελέασε του Γερμανούς στρατηγούς.

Η θρυλική“εξέχουσα του Κούρσκ”!

Στόχος τους: να επιτεθούν με τις ισχυρές, ακόμα, δυνάμεις που διέθεταν, από βορά και νότο για να εγκλωβίσουν, σε μια τανάλια μέσα, μεγάλες δυνάμεις του Κόκκινου Στρατού και να τις εκμηδενίσουν. Κατάφεραν να συγκεντρώσουν περίπου 900.000 άντρες και ανάλογα τεχνικά μέσα, τανκς κι αεροπλάνα. Ήταν η τελευταία τους προσπάθεια να ανακτήσουν την Στρατηγική Πρωτοβουλία. Στρατηγική Πρωτοβουλία σημαίνει ότι αυτός που την έχει, καθορίζει τον Τρόπο και τον Τόπο διεξαγωγής του πολέμου-το "γήπεδο"δηλαδή.

Οι Σοβιετικοί όμως είχαν συγκεντρώσει 1.300.000 άντρες και τα ανάλογα μέσα που πια ήταν εφάμιλλα των Γερμανικών(τα περιβόητα τανκς Τ-34 κλπ.). Είχαν δηλαδή την υπεροχή σε άντρες και υλικό!

Με τα δόγματα του πολέμου, που ίσχυαν έως τότε έπρεπε να περάσουν στην επίθεση, να μην επιτρέψουν στον εχθρό να ανακτήσει τη Στρατηγική Πρωτοβουλία, και να ευθυγραμμίσουν το μέτωπο.

Ο Στρατάρχης Ζούκοφ και οι επιτελείς του πρότειναν στον σ. Ιωσήφ, κι εκείνος ενέκρινε, να κάνουν Στρατηγική Άμυνα Εσκεμμένη.

Παραχώρησαν δηλαδή, μόνοι τους την στρατηγική πρωτοβουλία στον εχθρό και πέρασαν σε άμυνα όχι επειδή τους ανάγκαζαν οι συσχετισμοί των δυνάμεων αλλά για να αναγκάσουν τους συσχετισμούς των δυνάμεων ν' αλλάξουν περισσότερο προς ώφελός τους.

Είναι νομίζω γνωστό ότι όταν επιτίθεσαι, πρέπει να διαθέτεις παραπάνω από διπλάσιες δυνάμεις απ' ότι ο αμυνόμενος. Η επίθεση είναι μια πολύ ματωμένη επιχείρηση.

Οργάνωσαν λοιπόν μια πολύ βαθιά άμυνα, αλλεπάλληλων ζωνών, μήκους 140 χιλ., και περίμεναν.

Για να έχουν δε οι φασίστες να πορεύονται, δυο ώρες πριν την ώρα εξόρμησης, στις 2.40π.μ. της 5η Ιουλίου του 1943, ο Ζούκοφ, έδωσε διαταγή στον διοικητή του πυροβολικού του μετώπου, στρατηγό Β. Ι. Καζάκοφ, να αρχίσει πυρά αντι-προπαρασκευής.

Φαντάσου τι έγινε όταν την ώρα που παίρνουν θέσεις για επίθεση, τους βομβαρδίζουν σαν να πρόκειται να τους επιτεθούν!

Τελικά η γερμανική επίθεση που εκδηλώθηκε στις 5.00π.μ. της 5/7/43(προσοχή στις ημερομηνίες) έχασε την προωθητική της δύναμη την 7η μέρα.

Τότε ήταν που οι ξεκούραστες στρατιές του Μετώπου(1 «μέτωπο»= 3 στρατιές) της Στέπας-οι Στρατηγικές εφεδρείες δηλαδή άρχισαν σιγά-σιγά να ρίχνονται στη μάχη. Να μην τα καταλάβει όλα ο εχθρός και προκάμει να αναθεωρήσει το στρατηγικό του σχέδιο!(Το πώς και πότε ρίχνονται οι διάφορες μονάδες στη μάχη έχει ιδιαίτερη σημασία. Για τον λόγο αυτό μέρος της Στρατηγικής αποτελεί το σχέδιο διάθεσης των δυνάμεων). Όταν οι Χιτλερικοί στρατηγοί -παραπλανημένοι-αποφάσισαν να συνεχίσουν την επίθεση αντί να περάσουν πια στην άμυνα, τότε ρίξανε στη μάχη και τις υπόλοιπες στρατηγικές εφεδρείες. Πέτυχαν έτσι τον Στρατηγικό Αιφνιδιασμό.

Και με μια τεράστια ένταση των προσπαθειών, των εμπειροπόλεμων πια, Κόκκινων μαχητών, σε όλη την έκταση του μετώπου, μετά από πενήντα μέρες σφοδρότατων συγκρούσεων, το μέτωπο ευθυγραμμίστηκε στα σημεία εκείνα που οι Σοβιετικοί Στρατηγοί είχαν καθορίσει.

Αυτή ήταν η μάχη του Κουρσκ!Η μάχη που καθόρισε αμετάκλητα, την ήττα του Φασιστικού στρατοπέδου, άλλαξε τους συσχετισμούς των δυνάμεων (και των αδυναμιών) σε όλη την Ευρώπη. Μετά τη μάχη αυτή τίποτα δεν είναι ίδιο!

Η ελπίδα για τη ήττα του φασισμού γιγαντώνεται. Μαζί της όμως και τα μαύρα σύννεφα.

Μετά από αυτή, οι ναζιστικές δυνάμεις, δεν θα μπορέσουν να ανακτήσουν τη στρατηγική πρωτοβουλία αλλά και να ανεβάσουν τη μαχητικότητα τους στα πρότερα επίπεδα. Για τη υπεροχή σε άνδρες και μέσα ούτε λόγος να γίνεται.

Βέβαια δεν σημαίνει ότι ο Φασισμός εκμηδενίστηκε στο Κούρσκ.

Χρειάστηκε σκληρός αγώνας σ' όλη την Ευρώπη, το δεύτερο μέτωπο της Νορμανδίας -10 ολάκερους μήνες μετά- και η εξίσου μεγάλη, με το Κουρσκ, τιτανομαχία του Βερολίνου.

Συμπέρασμα: Η επίθεση δεν είναι η καλύτερη άμυνα, ειδικά όταν υπάρχει μια καλή άμυνα για την επίθεση. Άστον να παιδεύεται. Να χτυπιέται. Να εξαντλεί την επιθετική του ορμή. Να ματώνει. Κάνε οικονομία δυνάμεων. Θα σου χρειαστούν. Στην επίθεση. Όταν έχει διεισδύσει μέσα στις γραμμές σου. Όταν έχει απομακρυνθεί από γνώριμα μέρη. Όταν θα έχει το άγχος των 90 λεπτών που δεν του πρόσφεραν την νίκη. Τότε που θα έχεις φέρει κοντά τις εφεδρείες. Τις ξεκούραστες στρατηγικές εφεδρείες. Που κάνουν τη διαφορά.

Και τότε ξεκίνα την αντεπίθεση. Ορμητικά. Θυελλώδικα. Εμπνευσμένα. Αμείλικτα. Αταλάντευτα .

Πολιτικές και στρατιωτικές συνέπειες της μάχης του Κουρσκ.

Ο αγώνας γύρω από την ανάκτηση και διατήρηση της στρατηγικής πρωτοβουλίας

και η μορφή που αυτός πήρε στη μάχη του Κουρσκ το δίμηνο Ιουλίου-Αυγούστου του 1943 εξηγούν όλα τα μετέπειτα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα όχι μόνο σε αυτό καθ’ αυτό το ανατολικό μέτωπο αλλά και σε όλα τα μέτωπα, σε όλη την Ευρώπη, σε όλο τον κόσμο.

Με δεδομένο το γεγονός ότι η στρατηγική πρωτοβουλία βρίσκεται πια οριστικά στην πλευρά των Σοβιετικών προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα:

1.ο πόλεμος θα τελειώσει και νικητές θα είναι οι Σοβιετικοί

2.ο πόλεμος θα τελειώσει και ηττημένοι θα είναι η Γερμανία και οι σύμμαχοί της.

Αυτά είναι τα σίγουρα. Δεν είναι όμως σίγουρο το πόσο νικητές θα είναι οι Σοβιετικοί. Δεν είναι σίγουρο επίσης το πόσο ηττημένοι θα είναι οι Γερμανοί.

Και η νίκη και η ήττα επιδέχονται διαβαθμίσεις.

Θα παραδοθεί η Γερμανία με όρους; Θα παραδοθεί στους Σοβιετικούς; Θα είναι δηλαδή οι Σοβιετικοί αποκλειστικοί ρυθμιστές των πραγμάτων της Ευρώπης αφού όλες οι χώρες της έχουν συνάψει συμμαχίες με την Γερμανία και με τον έναν ή τον άλλο τρόπο παίρνουν μέρος και στην εκστρατεία κατά της ΕΣΣΔ;

Ο Αύγουστος του ’43 ήταν ο μήνας που ζέστανε τις ελπίδες για ελευθερία και ειρήνη των λαών της Ευρώπης αλλά ήταν και ο μήνας των μεγάλων αποφάσεων των πολιτικών ηγεσιών. Το ερώτημα που έμπαινε μπροστά τους ήταν σε ποια πλευρά θα βρεθούν στο τέλος του πολέμου. Η μέχρι τώρα πλευρά στην οποία είχαν επενδύσει βάδιζε ολοταχώς στην καταστροφή.

Με δεδομένο ότι το δεύτερο μέτωπο δεν είχε ακόμη ανοίξει δεν είναι απίθανο-τον Αύγουστο του 1943- οι Σοβιετικοί να είναι οι μοναδικοί στην ουσία νικητές στο ευρωπαϊκό θέατρο του παγκοσμίου πολέμου. Το θέατρο της Ιταλίας μόλις έχει ανοίξει και η έκβασή του, εκτός από δευτερεύουσα και περιφερειακή, προδιαγράφεται και βραδείας εξελίξεως λόγω των γεωγραφικών ιδιομορφιών.

i Όταν δηλ, οι Αντάρτες του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ ανατινάζουν τη γέφυρα του Γοργοποτάμου, η μάχη του Στάλινγκραντ μαίνεται και, συγκεκριμένα, βρίσκεται στην έκτη μέρα της επιθετικής της φάσης. Αυτό σημαίνει ότι βαδίζοντας προς τη γέφυρα και καθώς τα συντρίμμια της τινάζονταν στον αέρα, όλοι ανέμεναν από στιγμή σε στιγμή της αναγγελία του κλεισίματος της λαβίδας γύρω από τη στρατιά του Πάουλους.   

Περί της ουσίας της Αριστεράς & των Αριστερών υπο-στάσεων

Η ζωγραφιά είναι του Βάλια Σεμερτζίδη

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

[Ένα κείμενο του 2013. Για όσους δεν ευκολύνονται να το διαβάσουν εδώ που πρωτοδημοσιεύτηκε)

Σάββατο πρωί, ανήμερα του Προφήτου Ηλιού, του Θεσβίτου. Στο διαδίκτυο “τσίμπισα” μια παλιά επιφυλλίδα του Χ. Γιανναρά με θέμα “Ποιος ο “αριστερός” σήμερα”[i]. Ήταν ένα κείμενο του 2009. Το πόσο γέλασα δεν περιγράφεται! Διασκέδασα τόσο πολύ που το ήπαρ μου ανετάχθη! “Έκανα καινούργιο συκώτι”, που λένε. Όταν όμως σοβάρεψα, έθεσα στον εαυτό μου το εξής ερώτημα: 

Γιατί όλος αυτός το κόσμος “σκοτώνεται” για την Αριστερά; Γιατί όλος αυτός ο κόσμος, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, πολεμώντας ή συμμαχώντας μαζί της, έχει ως σημείο αναφοράς την Αριστερά; Από τον εν λόγω κρονόληρο, ορκισμένο εχθρό της Αριστεράς, που όταν δεν ζητάει να τεθεί εκτός νόμου, η Αριστερά, μάς κάνει μαθήματα για το ποιος είναι ο “πραγματικός” αριστερός. Μέχρι κάτι τυπάκια σαν τον Αλέξη Μητρόπουλο και τη Ζωή Κωνσταντοπούλου που σε κάνουν να αναρωτιέσαι αν η Αριστερά είναι πια ένα είδος σπα για τα τσαλακωμένα πολιτικά μούτρα “συνταξιούχων” εργατολόγων ή ένα είδος φίτνες για τα μπατάλικα πολιτικά corpora (σώματα) ανερχόμενων “εισαγγελέων”.

Δεν είναι όμως μόνο τα σούργελα που χαριεντίζονται με την Αριστερά - δυστυχώς δεν χαριεντίζονται μόνο αλλά και ασελγούν σε βάρος της. Είναι και άλλοι άνθρωποι, με άλλη μάλιστα ιστορία, μακριά ίσως από την Αριστερά, οι οποίοι, όταν τίθενται ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης, αγωνιστικότητας, ηρωισμού και θυσιών, ανιδιοτέλειας, “διαμαρτύρονται”, κατά κάποιο τρόπο, γιατί δεν τους περιλαμβάνουν κι εκείνους στους Αριστερούς. Από όλους δηλαδή, εχθρούς και φίλους, συνομολογείται πως η Αριστερά έχει κάτι, φέρνει κάτι, που είναι πολύτιμο, που είναι ζηλευτό, επιθυμητό, που θα ήταν τιμή μας να το έχουμε και να το φέρνουμε όλοι! 

Τώρα, όμως, παρά ποτέ, τίθεται και το τρομερό ερώτημα στον καθένα Αριστερό ξεχωριστά και σε όλη την Αριστερά συνολικά: 

Όταν ο κάθε πολίτης θέλει, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, να γίνει Αριστερός, ο Αριστερός, τι θέλει να γίνει;

Σε αυτό το οντολογικό ερώτημα του Αριστερού και της Αριστεράς θα προσπαθήσω ν' απαντήσω, όσο το δυνατόν πιο σταράτα, όσο το δυνατόν πιο “προγραμματικά” στο δεύτερο μέρος του παρόντος. Σαν ένα είδος μανιφέστου του Αριστερού που παρίστανται στην κηδεία της “Αριστεράς”...Δεύτε τελευταίον ασπασμόν!

Εν τω μεταξύ, στο πρώτο μέρος θα ασχοληθώ με την ουσία της Αριστεράς, θέτοντας τα εξής οντολογικά ερωτήματα:

Α' Μέρος

Ποια είναι τελικά η ουσία της Αριστεράς; Τι είναι αυτό που την κάνει να είναι ό, τι είναι; Ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που την κάνουν να διαθέτει εκείνη την ετερότητα η οποία την διακρίνει από τη Δεξιά ή από το “Κέντρο”; Τι είναι αυτό που, ενώ όλα αλλάζουν, εκείνο παραμένει το ίδιο και το αυτό; Ποιο είναι το μη τρεπτό στην τρεπόμενη αενάως Αριστερά, Αριστερά που καταστατικός της όρος και νόμος αναπαραγωγής της είναι αυτή ακριβώς η τροπή;

1ον Άτρεπτον: Κομίζοντας τα “εν ελλείψει & εν εκλείψει”

Κλείνοντας φέτος πενήντα χρόνια μνήμης- η πρώτη μου πολιτική μνήμη είναι η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη- και αρκετά χρόνια αγώνα, μελέτης και αφοσίωσης, θεωρώ πως η Αριστερά επιτελεί εκείνη τη λειτουργία της κοινωνίας που φέρνει “απ' έξω κι από πάνω” εκείνα τα οποία είναι αναγκαία, χρήσιμα, απαραίτητα για να ζήσει. Εκείνα που, ταυτοχρόνως, είναι εν ελλείψει και εν εκλείψει.

Όταν η έλλειψη ήταν η Ειρήνη, ο Αριστερός πάλευε για την Ειρήνη. Όταν η έλλειψη ήταν η Ελευθερία ο Αριστερός πάλευε για την Ελευθερία ακόμα κι αν έπρεπε να κάνει πόλεμο θυσιάζοντας τη ζωή του. Όταν η έλλειψη ήταν η Δημοκρατία ο Αριστερός πάλευε για την Δημοκρατία έστω και αν έπρεπε να θυσιάσει την Ελευθερία του. Όταν η έλλειψη ήταν η Κοινωνική Δικαιοσύνη ο Αριστερός πάλευε γι' αυτή αδικώντας τον εαυτό του και το συμφέρον του.

Η έκλειψη και η έλλειψη στην κοινωνία είναι εγγενείς. Και στην ακμή της και στην παρακμή της, πάντα κάτι της λείπει, πάντα κάτι κρύπτεσθαι φιλεί και της διαφεύγει. Ακόμα και η υπερβολή από τη σχετική έλλειψη εφορμά. Η κοινωνία, λοιπόν, αναπτύσσει έναν “μηχανισμό” αναζήτησης, ανεύρεσης, ανακάλυψης, αποκάλυψης και παρουσίασης εκείνων που δεν φαίνονται και εκείνων που σπανίζουν. Αυτό τον “μηχανισμό” συνηθίσαμε να τον ονομάζουμε, στα χρόνια της νεωτερικής χολέρας, “Αριστερά” και τον διάκονό του “Αριστερό”.

Αντίθετα, Δεξιά συνηθίσαμε να ονομάζουμε εκείνον τον “μηχανισμό” της κοινωνίας που ειδικεύεται, τρόπον τινά, στη φύλαξη του κεκτημένου, εκείνου που η κοινωνία κέκτηται, εκείνου που η κοινωνία θεωρεί σε κάποια στιγμή απαραίτητο για την ύπαρξή της και για την συνέχιση αυτής της ύπαρξης. “Δεξιός” είναι αυτός που φυλάττει “πράγματα”, που τα προσέχει, που τα εκθέτει και τα καμαρώνει. Στην καλύτερη του εκδοχή ο “Δεξιός” είναι η κ. Λαμπράκη-Πλάκα της Εθνικής Πινακοθήκης. Μεράκι της και καμάρι της είναι να “σώζει” τον καλύτερο πίνακα του Ελ Γκρέκο αλλά και τον χειρότερο πίνακα του πλέον ελάσσονος ζωγράφου. Ή, για να το πούμε καλύτερα: Η Δεξιά, στην καλύτερή της εκδοχή, είναι η κ. Λαμπράκη-Πλάκα και η Αριστερά είναι ο ...Ελ Γκρέκο! Η Αριστερά, στη χειρότερή της εκδοχή, είναι εκείνος ο “ζωγράφος” που, ακόμη μια φορά, ζωγραφίζει “τον Ναυτικό με το Τσιμπούκι” και η Δεξιά είναι ο πλανόδιος “παλαιοπώλης” στην οδό Αδριανού, στο Μοναστηράκι, ο οποίος, κάπου κάπου εκτελεί και χρέη...παπατζή.

Και η δυο λειτουργίες είναι χρήσιμες και απαραίτητες στην κοινωνία. Περικλείουν όμως άλλους κινδύνους, ασύμμετρους και ετεροβαρείς. Άλλο να φυλάς τα έτοιμα και άλλο να επιχειρείς να συνθέσεις τα εν ελλείψει και τα εν εκλείψει. Ως εκ της φύσεως της δουλειάς του ζωγράφου, πολλές φορές αποτυγχάνει και λίγες φορές επιτυγχάνει. Και ως εκ της φύσεως του θεματοφύλακα πολλές φορές επιτυγχάνει και λίγες φορές αποτυγχάνει. 

Κοντά στο νου πως αυτές οι δύο τάσεις, της φύλαξης και της συμπλήρωσης, της αυτοεπιβεβαίωσης και της αυθυπέρβασης, εμπεριέχονται στα φράκταλς και της Δεξιάς και της Αριστεράς. Ένας “μηχανισμός” φυλάει και ο άλλος ψάχνει για τα εν ελλείψει και τα εν εκλείψει της κάθε μιας παράταξης. Οι συνδυασμοί που μπορούν να προκύψουν είναι άπειροι. Το χειρότερο δε που μπορεί να μας συμβεί- αυτό δηλ. που μας συμβαίνει τώρα- είναι, στη μεν Δεξιά να τείνει να επικρατήσει απόλυτα η αυτοεπιβεβαιωτική τάση και στην δε Αριστερά να τείνει να επικρατήσει απόλυτα η αυθυπερβατική τάση. Τότε, η Δεξιά δεν μπορεί να αλλάξει προσλαμβάνοντας αυτό που της λείπει και η Αριστερά αλλάζει απορρίπτοντας ό, τι έχει ως κεκτημένο. Και στις δύο περιπτώσεις πρόκειται για νόσο που δεν θα ήταν λάθος να την εντάξουμε στα...αυτοάνοσα νοσήματα! Στην περίπτωση της Δεξιάς, ο οργανισμός επιτίθεται στο καινούργιο-έμβρυο γιατί το αναγνωρίζει ως απειλή. Και στην περίπτωση της Αριστεράς ο οργανισμός επιτίθεται στους νευρώνες του εγκεφάλου , τους “βραχυκυκλώνει”, με αποτέλεσμα να χάνεται η μνήμη και η ταυτότητα και ο ασθενής να περιφέρεται αγνοώντας ποιος ήταν, ποιος είναι και πού πάει. Όσο η μία τείνει στο άπειρο η άλλη τείνει στο μηδέν! Και η έρημη η κοινωνία στο χάος, στην έριδα και στον ταραγμό!

Και οι δύο λειτουργίες αναπτύσσουν τις μαστορικές τους, τις παραδόσεις αυθυπέρβασης και αυτοεπιβεβαίωσης. Δηλαδή, τα πρότυπα, τα σχέδια, τα εργαλεία, τις τεχνικές και, προ παντός, του μαστόρους της αυθυπέρβασης και της αυτοεπιβεβαίωσης, της εισαγωγής των εν ελλείψει και εν εκλείψει και της διαφύλαξής τους.

Κοντά στο νου πως η “εξειδίκευση” αυτή της Δεξιάς στην αυτοεπιβεβαίωση και της Αριστεράς στην αυθυπέρβαση, δημιουργούν δυσκολίες αντίστροφες. Η μεν Δεξιά μένει πίσω στην ανάπτυξη μαστορικών αυθυπέρβασης της ίδιας, την ίδια στιγμή που γίνεται μάστορας στην αυτοεπιβεβαίωση, στη διαφύλαξη, στη “συντήρηση”. Αντίθετα, η Αριστερά, γίνεται μάστορας στην αλλαγή, στην εισαγωγή του εν ελλείψει και εν εκλείψει μένοντας πίσω στην ανάπτυξη μαστορικών αυτοεπιβεβαίωσης, διαφύλαξης, “συντήρησης”.

Είναι τόσος μεγάλος ο “επαγγελματικός ζήλος” και η “επαγγελματικής διαστροφή” της κάθε παράταξης ώστε, συν τω χρόνω, χάνουν την ικανότητα να διακρίνουν την καλή μαστορική από την κακή, το κίβδηλο πρότυπο από το γνήσιο, το σωστό εργαλείο από το λάθος, το άρτιο σχέδιο από το προβληματικό. Κι ενώ είναι εντεταλμένες, από την ουσία τους, να θεραπεύουν τις παθήσεις της κοινωνίας, τελικά, γίνονται οι ίδιες- η κάθε μια με τον τρόπο της- εστίες πολλαπλασιασμού και περιπλοκής των παθήσεων αυτών.

Από την λάθος θεώρηση αυτών των δύο σημαντικών λειτουργιών της κοινωνίας όπως και από την απολυτοποίηση και την ειδωλοποίηση του ρόλου της καθεμιάς προέρχονται όλες οι στρεβλώσεις. Στρεβλώσεις διάκρισης του ρόλους της καθεμιάς, διάκρισης του μέτρου της επίδρασης της καθεμιάς στην άλλη, διάκρισης των κινδύνων που εκτίθεται η μια και η άλλη.

Κάποτε, πχ, σηκώνεται ο Δεξιός και κοκορεύεται κομπάζοντας πως “αν δεν ήταν αυτός να φυλάει τους πίνακες πώς θα μάθαινε ο ζωγράφος να ζωγραφίζει αλλά και να ετεροπροσδιορίζεται;” Κάποτε σηκώνεται ο Αριστερός και αυθαδιάζει κραυγάζοντας πως “αν δεν ήταν αυτός να ζωγραφίζει η πινακοθήκη δεν θα είχε καμία σημασία αλλά και κανένα μέλλον”. Λάβετε υπόψη σας πως όλα αυτά μπορεί να λέγονται το ίδιο “πειστικά” και από τον καλό και από τον κακό θεματοφύλακα και από τον καλό και από τον κακό ζωγράφο. Η εποχή που διανύουμε είναι η εποχή που και ο θεματοφύλακας και ο ζωγράφος είναι οι χειρότεροι που θα μπορούσαν να μας τύχουν!

Το άτρεπτον της ουσίας στις υποστροφές και στις υπερστροφές

Το ότι η Αριστερά επιτελεί αυτή τη λειτουργία της προσκόμισης “από τα έξω και άνω” των εν ελλείψει και εν εκλείψει, φαίνεται σε όλα τα πεδία: Στην κάθε χρονική ακολουθία της ανόδου και της πτώσης, της ακμής και της παρακμής, της άμπωτης και της παλίρροιας. Οι διάφορες “αποχρώσεις” της Αριστεράς άλλα και τα εισαγωγικά που κάθε φορά προσλαμβάνει ή απορρίπτει- Αριστερά ή “Αριστερά”- καθορίζονται από το πόσο σωστά επιτελεί αυτή την καταγωγική και καταστατική λειτουργία.

Όταν, πχ, βρισκόμαστε στη φάση που η κοινωνία έχει να επιλέξει μόνο ανάμεσα στην υποστροφή και στην υπερστροφή, όταν η στασιμότητα όχι μόνο είναι ανύπαρκτη αλλά συνιστά και απειλή, τότε εσύ, ως Αριστερός, δεν μπορείς να αρκείσαι σε προτάσεις που θα άρμοζαν σε μια “προσωρινή υποχώρηση του κινήματος”, στην “άμποτη του κινήματος”, όπως λέγαμε. Μια τέτοια πολιτική μόνο ενταγμένη σε μια μεγαλόπνοη στρατηγική υπερστροφής της κοινωνίας είναι αποδεκτή. Στην περίπτωση που δεν είναι εκεί ενταγμένη, τότε, αυτομάτως, τα γαλόνια της Αριστεράς ξηλώνονται και της απονέμονται ...εισαγωγικά, γίνεται αμέσως “Αριστερά”.

Άλλο παράδειγμα. Όταν μιλάμε για “μηχανισμό” που αναζητά και φέρνει “από έξω και εκ των άνω” εκείνα τα εν ελλείψει και εν εκλείψει, δεν εννοούμε πως αυτά είναι δοτά, εγκεφαλικά, κατασκευάσματα, ιδεολογήματα ασχέτως αν αυτό πολλές φορές δεν αποφεύγεται. Εννοούμε πως το “έξω” και το “άνω” είναι ο μιγαδικός τ(Ρ)όπος των ταυτοτητοποιητικών παραδόσεων της κοινωνίας, είναι ο άχωρος χώρος των πνευμάτων και των θαυμάτων του έθνους. Ο Ηρακλής, ο Οδυσσέας, ο Αχιλλέας, ο Μακρυγιάννης, ο Καραϊσκάκης, ο Άρης, ο Διαμαντής, ο Περικλής, ο Ορέστης, αλλά και ο Χορός του Ζαλόγγου, μιγαδικά μεγέθη, με κάτι πραγματικό και κάτι φανταστικό, έρχονται “απ' έξω” και “εκ των άνω” και επιδρούν “στους κάτω”(πάντα) φέρνοντας “τα πάνω-κάτω”, εφόσον αλλάζουν τα ταυτοτητοποιητικά πρότυπα, συμπληρώνοντας κάθε φορά με κάτι έτι περαιτέρω, τις αναζητήσεις της κοινωνίας.

Παίρνουμε, λχ, το μιγαδικό μας πρότυπο, ας πούμε τον Μακρυγιάννη, και το θέτουμε μπροστά στο σημερινό πρόβλημα. Προσπαθούμε να καταλάβουμε με όσο ξέρουμε από τη ζωή του Μακρυγιάννη, αλλά και από όσα αποπνέουν από αυτή και από το πνεύμα της, πώς ο Μακρυγιάννης θα αντιδρούσε σήμερα και στο τάδε ζήτημα. Αναλόγως αποφασίζουμε να πράξουμε. Ποτέ δεν κάνουμε το αντίθετο. Ποτέ, δηλαδή, δεν αποφασίζουμε να πράξουμε πρώτα και μετά να βρούμε στον Μακρυγιάννη πατήματα για να δικαιολογήσουμε την πράξη μας. Κάτι τέτοιο θα μας εξασφάλιζε μεν κάποια απόφαση και τη σχετική της προπαγανδιστική δικαιολογία αλλά δεν θα ήταν εισαγωγή των “εν ελλείψει και εν εκλείψει” εκ των έξω και άνω. Θα ήταν “εισαγωγή” από τα ίδια και τα αυτά και η Αριστερά έτσι δεν θα εκπλήρωνε τον καταστατικό της όρο: να φέρνει μέσα ό,τι έχει βγει έξω και μας έχει λείψει.

Εννοούμε επίσης πως ο “μηχανισμός” δεν πρέπει ποτέ να τραπεί σε Μηχανισμό. Και ο λόγος είναι πως η από “έξω” και “άνω” προσκόμιση των εν ελλείψει και εν εκλείψει θα γίνεται μηχανιστικά, τυποποιημένα, “πλαστικά”, αποστεωμένα και αφυδατωμένα. Στην περίπτωση της παρ-εκ-τροπής αυτής ο ζωγράφος μετατρέπεται σε αντιγράφος προτύπων που ακόμα κι αν είναι αξιόλογα σίγουρα δεν ταιριάζουν στον χρόνο και στον χώρο της εν λόγω περίπτωσης.

2ον Άτρεπτον: “Όχι επιστήμη, μόνο τέχνη”

Από όλα τα παραπάνω προκύπτει πως η Αριστερά, και όχι η Δεξιά, βαρύνεται με την ευθύνη αυτό που κομίζει να είναι 1) αντάξιο της κοινωνίας στη δεδομένη φάση που βρίσκεται, 2) η κοινωνία να είναι σε θέση να το προσλάβει και να το μετα-βολίσει πλήρως. Στην υπερπροσπάθεια που κάνει η κοινωνία για να ξεπεράσει τα κάθε φορά αδιέξοδά της μπορεί να της προμηθεύσουμε τροφές που, απλώς, δεν τις προσθέτουν τις απαραίτητες δυνάμεις αλλά μπορεί και να της προμηθεύουμε τροφές που της προσθέτουν κιλά, δυσπεψίες, δηλητηριάσεις κλπ. Πλαστικοποιημένα χάμπουργκερ , πχ. Μια τέτοια χορηγία θα ήταν “δώρον άδωρον”. 

Η λειτουργία αυτή είναι τέχνη και όχι επιστήμη, χωρίς να αποκλείεται, βέβαια, η χρήση επιστημονικών τεχνικών ως βοήθεια του ζωγράφου. Από την άλλη πλευρά, σε καμία περίπτωση ο θεματοφύλακας δεν μπορεί να επιτελέσει τον ρόλο του διαιτολόγου της κοινωνίας, πολλώ δε μάλλον όταν ο θεματοφύλακας είναι ένας απλός ....εξω-φυλα-ρούχας! 

Όλα αυτά σημαίνουν πως το ζητούμενο, στην πραγματικότητα, είναι ένας τύπος ανθρώπου που θα μπορέσει να ηγηθεί μιας κοινωνική προσπάθειας, αναστατικής και επ-αναστατικής. Ένας τύπος ανθρώπου που ναι με θα ξεκινήσει σήμερα από μια μικρή μαγιά, ένα λιγοστό φύραμα, αλλά θα συνεχίσει ζυμώνοντας όλη την κοινωνία. Αυτό που θα γίνει αυτός σήμερα θα πρέπει να γίνουν όλοι αύριο! 

Ο Αριστερός είναι ένα ζωντανό παράδειγμα. Είναι το παροντοποιημένο απόσταγμα όλων των αυθυπερβάσεων της κοινωνίας σε όλες τις εποχές σε όλες τις ιστορικές περιόδους. Σε μια μικρή μάζα, σε έναν πολύ μικρό όγκο υγρού, έχει συστρέψει όλες τις αυθυπερβάσεις του παρελθόντος, οι οποίες, χάρη στον υψηλό οινοπνευματικό του βαθμό, προ-ορίζονται για χρήση στο Παρόν και στο Μέλλον, στο Τώρα και στο Μετά, στο Νυν και στο Αεί. Ο Αριστερός, ταυτόχρονα, πρέπει να αποβάλει την ιδέα πως πρέπει να ξεχωρίζει από τον υπόλοιπο κόσμο. Η διαφορερικότητά του δεν είναι μια ακόμα ταυτότητα. Ό, τι τον κάνει να διαφέρει δεν είναι ζήτημα ουσίας αλλά ζήτημα καταμερισμού των έργων. Διαφέρει από τους άλλους πεζικάριους γιατί βρίσκεται στην προφυλακή, γιατί περνάει πρώτη φορά από κει που θα περάσουν όλοι, γιατί έχει την ευθύνη να τους περάσει από μέρη ασφαλή. Αλλά του πεζικού είναι κι αυτός και την ιδέα ότι διαφέρει πρέπει να την αποβάλει. Ή, τουλάχιστον, ας την κρατήσει για την πρώτη φάση της διαδρομής του. Ούτε μακριά για να κρυώνει ούτε κοντά για να καίγεται, το παράδειγμα-Αριστερός, πρέπει να “κρατάει επαφή” με το παραδειγματιζόμενο κοινωνικό σώμα. Όταν το κοινωνικό σώμα φαίνεται να έχει δυνάμεις για τρέξιμο, να τρέχει. Και όταν το κοινωνικό σώμα φαίνεται να κουράζεται να είναι σε θέση να το περιμένει. Εφόσον δεν κατανοούμε τον ρυθμό απλώς ως επιτάχυνση ή επιβράδυνση μπορούμε τέτοιου είδους “απώλειες του ρυθμού” να τις ονομάσουμε ανάλογα: δεξιός και αριστερός οπορτουνισμός, μινιμαλισμός και μαξιμαλισμός, ρεβιζιονισμός και σεχταρισμός κ.ο.κ. Φέρουν δε όλη την ευθύνη για τις ήττες της Αριστεράς. Σκοπός του Αριστερού αλλά και κριτήριο για την επιτυχία της προσπάθειάς του είναι το πόσο εξομοιώνεται με τους ανθρώπους σε μια ανώτερη σπείρα του κοινωνικού γίγνεσθαι... “ γιατί εμείς δεν τραγουδάμε για να ξεχωρίσουμε, αδελφέ μου, από τον Κόσμο. Εμείς τραγουδάμε για να σμίξουμε τον Κόσμο”(Γ. Ρίτσος).

Κοντά στο νου πως όταν ο Αριστερός κατορθώσει να κάνει το παράδειγμά του προσιτό σε όλους, όταν κατορθώσει να το κάνει παράδειγμα για τους πολλούς, τότε αυτομάτως, χάνει τα γαλόνια της Αριστεράς, όχι όμως για να του απονεμηθούν τα εισαγωγικά της ήττας και της αποτυχίας αλλά τα άστρα της αιώνιας ζωής! 

Το αμέσως επόμενο καθήκον του, τότε, θα πρέπει να είναι η εκ νέου επανάληψη της έρευνας για το ποια θα είναι, τότε και εκεί, τα εν ελλείψει και τα εν εκλείψει της κοινωνίας.

3ον Άτρεπτον: Όχι θυσίες, αυτο-θυσίες!

Παρατηρώντας την ιστορία της Αριστεράς εύκολα διακρίνουμε πως οι αυτοθυσία είναι μη τρεπτό στοιχείο της, είναι ένα χαρακτηριστικό της ουσίας της. Όσο οι Αριστερά προτιμάει να αδικηθεί παρά να αδικήσει, όσο προτιμάει να πεθάνει αντί να σκοτώσει, όσο προτιμάει να θυσιαστεί για να μη θυσιάσει, τότε η Αριστερά παραμένει Αριστερά. Σε όσες περιπτώσεις παρεκτρέπεται, αμέσως εκπίπτει του ρόλου της και μεταλλάσσεται σε “Αριστερά”.

Η Αριστερά, όσο κι αν φαίνεται παράξενο στα νεωτερικά μας μάτια, είναι ο κατεξοχήν φορέας της μη δυναμοκεντρικής διαχείρισης των κοινωνικών αντιθέσεων, μόνο που η φάση αυτή, όπως και πρώτη-πρώτη φάση του Πρώτου Μπαμ, κρατάει λίγο και “χάνεται”- μαζί με τις μη δυνάμενες, να αντέξουν, δυνάμεις - ώστε δημιουργείται η εντύπωση ότι μηδέποτε συνέβη. Και όμως, στα λίγα αυτά “λεπτά” οφείλεται όλη η δημιουργία του είδους Αριστερά.

Χιλιάδες αγωνιστές και αγωνίστριες ήταν στις φυλακές, με βαριές ποινές και θανατικές καταδίκες. Χιλιάδες είχαν ήδη εκτελεστεί. Ο Μπελογιάννης και οι σύντροφοί του εκτελούνται με γκανγκστερικό τρόπο ενώ η ξενοκρατία έχει φτάσει στο ζενίθ. Και όμως, στην Αθήνα δεν σπάει ούτε ένα τζάμι! Η τεράστια δύναμη της Αριστεράς, εκείνη τη στιγμή, είναι αυτή ακριβώς: το ότι έχει το σθένος να μη σπάσει ούτε ένα τζάμι!!! “Βράζοντας” υπό πίεση ανεβάζει το σημείου βρασμού μηδενίζοντας την εξάτμιση συστρέφοντας τεράστιες δυνάμεις για μελλοντική, εν ευθέτω χρόνω, δράση! Αυτή είναι η Αριστερά που ζει και θα ζει πάντα χωρίς ποτέ κανείς να την αμαυρώσει. Αυτή η Αριστερά υποφώσκει, ως ακτινοβολία υποβάθρου, πάντα και δια πάντα. Από αυτή ψωμίζεται σήμερα ο Τσίπρας και ουχί από το κλέος του Διαμαντόπουλου και του Πάντζα! Άλλο ένα επικό, άμα και δραματικό, παράδειγμα τέτοιου σθένους είναι οι διαδηλώσεις που έλαβαν χώρα στην Αθήνα στις 22 Ιουλίου 1943 ενάντια στην επέκταση της Βουλγαρικής κατοχής. Δεκάδες νέοι άνθρωποι προσέφεραν αφειδώλευτα το αίμα τους, κορίτσια κι αγόρια της σπουδάζουσας ,της μαθητικής και της εργαζόμενης νεολαίας, για να μην επεκταθεί η κατοχή των Βουλγάρων στη Μακεδονία.

4ον Άτρεπτον: η δια των ανθρώπων, και όχι δια των μηχανισμών, δράση

Ως εκ του ρόλου της η Αριστερά, περισσότερο από την Δεξιά, απευθύνεται στην κοινωνία και στους πολίτες. Αν η Δεξιά χρειάζεται τους πολίτες στάσιμους, φύλακες, των ήδη υπαρκτών και κεκτημένων, η Αριστερά τους θέλει κινούμενους αενάως, ιχνηλάτες, σκαπανείς, πρωτοπόρους εξερευνητές, ανεξερεύνητων χωρών και αχαρτογράφητων υδάτων. Εξάλλου για να κατακτήσεις κάτι καινούργιο χρειάζεσαι πολλούς περισσότερους μαχητές από το να φυλάξεις αυτό που έχεις. Και η ίδια η κατάκτηση του εν ελλείψει και εν εκλείψει προϋποθέτει αλλιώτικους και ήδη αλλαγμένους μαχητές. Μαχητές που κι εκείνοι είναι ήδη εν ελλείψει και εν εκλείψει.

Το ότι η Αριστερά πρέπει να είναι “κοινωνιοκεντρική”, στην καλύτερη περίπτωση, δεν μας λέει τίποτα. “Κοινωνικοκεντρικοί” είναι πολλοί. Και ο Φασισμός “κοινωνιοκεντρικός” είναι! “Κοινωνιοκεντρικός” είναι και ο...Ναβουχοδονόσορ και ο Φαραώ Νεκώ! Πρόκειται όμως για άλλου είδους αντίληψη της “κοινωνίας”, του “κοινωνικού” και όλων των σχετικών κατηγοριών.

Απορρίπτουμε, λοιπόν, τα σχετικά συνθήματα του Γιανναρά, περί “κοινωνιοκεντρισμού” της Αριστεράς, ως σκέτες μπαρούφες. Είναι σαν να λέμε πως τα πουλιά για είναι πουλιά πρέπει να έχουν φτερά και να πετάνε. Και εφόσον δεν πετάνε, όπως οι κότες, δεν είναι πουλιά(!)

Αντίθετα, πρέπει να διακρίνουμε ότι η Αριστερά οφείλει να δρα, για την αλλαγή των ανθρώπων, δια των ανθρώπων και όχι δια των μηχανισμών. Η Αριστερά διαθέτει ως άτρεπτο στοιχείο της την αλλαγή των ανθρώπων δια των ανθρώπων, την αλλαγή “των κάτω” - “από τα κάτω”! Άνθρωπος ανθρώπω και όχι πασάλω. Με την πειθώ και με την ζύμωση. Με την όσμωση και με τη σχέση! Στις περιπτώσεις που η Αριστερά, “για να κόψει δρόμο”, κατέφυγε σε μηχανισμούς “αλλαγής” των ανθρώπων ή σε “συνθήκες” εκκόλαψης των “νέων ανθρώπων”, ήγουν στους πολλαπλασιαστές ισχύος του κράτους και του Συστήματος, τότε δεν δημιούργησε ανθρώπους αλλά τέρατα. Τα σημεία ήρθαν μετά!

Συμπέρασμα: 

Με βάση τα παραπάνω εκτεθέντα άτρεπτα στοιχεία της Αριστεράς, χάρη στα οποία υπάρχει ως ετερότητα, αλλά και έχοντας υπόψη τα “εν ελλείψει και εν εκλείψει” της Ελληνικής Κοινωνίας στην αρχή της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα, μπορούμε να ζωγραφίσουμε την εικόνα του Προσώπου του Αριστερού ο οποίος θα είναι σε θέση να ανταποκριθεί στα καθήκοντα που το αναθέτει η αυθυπερβατική της τάση.

Σημειώνουμε ότι η εικόνα είναι ένα όριο στο οποίο πρέπει να τείνει, “να θέλει να γίνει” σαν κι αυτό. Κάθε φορά που πλησιάζει το όριο εκείνο πρέπει να έχει την ιδιότητα και την ικανότητα να μετα-θέτει τη θέση του ακόμα πιο...μετά. Έχουμε υπόψη την μπρεχτική εκδοχή της σχετικής ορθόδοξης αντίληψης περί ορίου, η οποία, βέβαια, ποτέ δεν έγινε και Γερμανική αντίληψη περί ορίου. Λέει, λοιπόν, ο Μπρεχτ στον “κ. Κόυνερ”: 

“Τι κάνετε, ρώτησαν τον κ. Κ., όταν αγαπάτε έναν άνθρωπο; Κάνω ένα σκίτσο του, αποκρίθηκε ο κ. Κ., και φροντίζω να του μοιάζει. Ποιο το σκίτσο; Όχι, αποκρίθηκε ο κ. Κόυνερ., ο άνθρωπος”.

Β' Μέρος

Ο Αριστερός μαχητής της κοινωνικής αλλαγής

1. Ο Αριστερός μαχητής, αυτή τη φορά, στο πλάνο στρατολογία του έχει έναν και μόνον άνθρωπο, τον εαυτό του! Για να τον “παλέψει”πρέπει να διαθέτει ένα ισχυρό πύργο με τέσσερις προμαχώνες, την ψυχή του! “Εύδαιμον το ελεύθερον, το δ' ελεύθερον το εύψυχον”, ήγουν: Ευτυχία είναι η Ελευθερία και Ελευθερία είναι η Ευψυχία. (Επιτάφιος, Περικλέους)

Κάθε ένας προμαχώνας διαθέτει και τις σχετικές πολεμίστρες: 

Προμαχώνας: Φρόνηση.....πολεμίστρες: θεογνωσία, φυσιογνωσία.

Προμαχώνας: Σωφροσύνη.....πολεμίστρες: αγνότητα, παρθενία.

Προμαχώνας: Ανδρεία.....πολεμίστρες: υπομονή, σταθερότητα, πίστη.

Προμαχώνας: Δικαιοσύνη....πολεμίστρες: διάκριση, ευσπλαχνία.

2. Θεμέλιο του πύργου, βάθρο και δομή του, εκείνο το στοιχείο που συγκροτεί τον πύργο σε οντότητα είναι η κλίμακα της Αγάπης και της Καλοσύνης. Έχει οκτώ βαθμίδες[ii]:

Σέβομαι, Εμπιστεύομαι, Νοιάζομαι, Μοιράζομαι, Φροντίζω, Καλλωπίζω, Ελευθερώνω, Δημιουργώ.

Οι άνθρωποι που μισούν δεν μπορούν ν' αλλάξουν τον κόσμο προς το καλύτερο! Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να καταστρέψουν τον παλιό.

3. Ούτε ατομοκεντρικός ούτε κολεκτιβιστικός (κοινωνιοκεντρικός). Πρόσωπο, με ειρμό και έρμα. Με ικανότητες να κρίνει και να διακρίνει. Άλλοτε βαδίζει μαζί με τους πολλούς κι άλλοτε βαδίζει μόνος. Ούτε το πλήθος τον τρομάζει ούτε η έρημος τον σκιάζει. Αγωνίζεται σθεναρά κατά των τριών της ερήμου πειρασμών: α) δεν δελεάζεται από την Εξουσία, ήγουν δεν αλλάζει στάση για χάρη της και παραμένει σταθερός και υπομονετικός στους στόχους του β) δεν υποκύπτει στο βιοπορισμό και δεν υποτάσσεται στο Ζην, ήτοι δεν ζει μόνον επ' άρτον και θεάματα αλλά και για τη σπορά του κόκκου σινάπεως, και για τη ζύμωση, και για τα μη θεατά υπερ-θεάματα γ) δεν πειράζει- εκβιάζει τον Θεό, όπερ σημαίνει: δεν εκβιάζει την έλευση του Ιδανικού εκβιάζοντάς το να υποκύψει στον βολονταρισμό του. Μπορεί να υπολογίσει πότε θα χτυπήσει μαζί, βαδίζοντας χώρια, και πότε θα χτυπήσει χώρια βαδίζοντας μαζί. Ξέρει να αντιλαμβάνεται τον ρυθμό των πραγμάτων και να αλληλεπιδρά αναλόγως. Σταθερός και υπομονετικός. Λιτός και καρτερικός. Ασκητικός. Με πίστη στους στόχους του. Με γνώση για το Θεό και για τη Φύση. Με αγνότητα και παρθενικότητα στο νου και στη ψυχή. Άδολος, ά-φθονος, αγαθοποιός. Δια-κοσμεί το περιβάλλον , κοσμείται και χαίρει. Ανιδιοτελής στο χρήμα και, κυρίως, στη δόξα. Ευσπλαχνικός και δίκαιος. Όταν ξέρει ποιο είναι το δίκιο και το άδικο, το δικό του και του άλλου, αμφιβάλλει πάντα για το ποια είναι η δίκαιη αμοιβή και η δίκαιη τιμωρία. Σώφρων και φρόνιμος, ανδρείος και υψηλόφρων. Δεν εγκαταλείπει στο πεδίο της μάχης ούτε νεκρούς ούτε τραυματίες ούτε άρματα! Στ' άρματα του έχει χαραγμένο: 

“Ή όλοι μαζί σωζόμαστε ή όλοι μαζί χανόμαστε”.

4. Είναι απαλλαγμένος πια από την τυραννία του “συσχετισμού των δυνάμεων” και τον κάθε φορά υπολογισμό του. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν τον υπολογίζει και δεν τον λαμβάνει υπόψη. Όποιος κι αν είναι αυτός, ευμενής ή δυσμενής, σε βάρος του ή σε όφελός του, εκείνος καλείται να τον αντιμετωπίσει, να δράσει επάνω του και, σε προτελευταία ανάλυση, να τον στρέψει, όσο περισσότερο μπορεί, προς όφελός του μέσω του υπερόπλου που έχει στη διάθεσή του: του σθένους! Δεν δίνει ανέλπιδες μάχες γιατί ξέρει όντως “πώς η μονάς νικά τη χιλιάδα”. Προτιμάει την άμυνα από την επίθεση αν και την διεξάγει ενεργητικά και επιθετικά. Διαλέγει αυτός το πεδίο της μάχης και την αποφεύγει όταν μπορεί να τη δώσει με καλύτερους όρους, ότι “ανάρηα ανάρηα τάριχναν οι κλέφτες τα ντουφέκια, γιατ' είν' οι μαύροι διαλεχτοί, γιατ' ειν' οι μαύροι 'λίγοι”. Δεν στρατηγεύει μόνο των φίλιων δυνάμεων αλλά και του χώρου και του χρόνου τους οποίους μετατρέπει σε συμμάχους του. Είναι απαλλαγμένος από την βαρβαρότητα του μιμητικού ανταγωνισμού και της δυναμοκεντρικής ρύθμισης των κοινωνικών και ατομικών διαφορών. “Η δύναμίς του εν ασθενεία τελειούται” και αναλόγως ρυθμίζει και τις σχέσεις του με την εξουσία παραχωρώντας στον Καίσαρα αυστηρώς και μόνον ό, τι ανήκουν σε αυτόν και έως ότου έρθει ο καιρός της Μουλβίας Γέφυρας όπου ο Καίσαρας θα του αντι-παραχωρήσει ό,τι του οφείλει! 

5. Πολυσθενής, ενσωματώνει ετερότητες - χωρίς να ισοπεδώνει και να αφομοιώνει - εργαζόμενος υπέρ της ασυγχύτου και αδιαιρέτου ενώσεως πάντων των ποικίλων ετεροτήτων. Δεύτε λάβετε φως και κάντε το ό, τι σας φωτίσει. Δεν χειραγωγεί αλλά μοιράζεται. Δεν ψυχαναγκάζει αλλά ελευθερώνει. Δεν κυριαρχεί αλλά παραδειγματίζει. Δεν προκαταλαμβάνει αλλά φροντίζει. Δεν ισχυρονογνωμωνεί αλλά πιστεύει! Μετα- νοεί και συγ-χωρεί, ότι “από όπου μπορεί να περάσει ένας Αντάρτης μπορεί να περάσει μια Μεραρχία”.

6. Φιλοκαλεί μετ' ευτελείας τα Μέγιστα. Φιλοσοφεί άνευ μαλακίας για τα Κράτιστα.

7. Εκ μεταστροφής Ορθόδοξος Χριστιανός. Αν η αθεΐα του υπήρξε πράξη ελευθερίας απέναντι στην πίστη του, η μεταστροφή αποτελεί ακόμα μία πράξη ελευθερίας, αυτή τη φορά, έναντι της απιστίας του. Παραδέχεται ότι η αθεΐα είναι αρνητική πίστη. Με παλληκαριά και παρρησία ομολογεί και παραδέχεται πως το εν εκλείψει πρότυπο της αυτοθυσιαστικής και μαρτυρικής Αριστεράς ήταν τελικά, και είναι, ο Χριστός! Σε μια κοινωνία που “δεν έχει τον Θεός της” αγωνίζεται να για ξαναβρεί το χαμένο της Κέντρο. Θλίβεται για τους επιμένοντες στην αθεΐα αλλά δεν τους “διαγράφει”. Τους υπενθυμίζει πως είναι κρίμα, από το νεανικό της Αριστεράς επαναστατικό όραμα, από το οποίο οι πάντες παραιτήθηκαν, να έχει μείνει, ως θλιβερό κατάλοιπο, το επαναστατιλίκι της “αθεΐας”. Τους καλεί, παρά ταύτα, να αποκαταστήσουν τον εν εκλείψει Χριστό στα πρότυπά τους έστω κι αν παραμένουν άθεοι. 

8. Μάχεται πάντα σε τρία πεδία ταυτόχρονα! Στη Μικρή Πατρίδα, στη Μεγάλη Πατρίδα, στην Οικουμενική Πατρίδα. Παρά ταύτα, «ουκ έχομεν ώδε μένουσα πόλιν, αλλά την μέλλουσα επιζητούμε». Αυτή η “μέλλουσα πόλις”, η “Άνω Πόλις”, είναι που δίνει άλλο νόημα και αλλάζει τον χαρακτήρα και των ώδε πόλεων. Ο πατριωτισμός του διαθέτοντος “Άνω Πόλη” είναι άλλης τάξεως από τον πατριωτισμό του μη διαθέτοντος. Θεωρεί την αλληλεπίδρασή τους ακατάλυτη και δεν ξεχνάει πως η έκβαση της μάχης στο κάθε πεδίο επηρεάζει σημαντικά και τα άλλα. Στα φλάμπουρά του είναι χαραγμένο το σύνθημα: 

“Κοινότητα Προσώπων”-“Έθνος Κοινοτήτων”-“Κοινότητα Εθνών” 

εχθρός του είναι 

η “παγκοσμιοποιημένη τεχνοσυστημική ιδιωτεία” και όχι απλώς ο Καπιταλισμός!

 9. Θεωρεί το έθνος δομή ταυτοτητοποιητικών παραδόσεων, ήτοι την γενεσιουργό αιτία της υπόστασής του, το πεδίο που τον συγκροτεί στο Είναι. Επομένως θεωρεί την υπεράσπισή του ζήτημα ζωής ή θανάτου και επιδίδεται δραστήρια στην πνευματική του ανασυγκρότηση. 

10. Η Πατρίδα είναι το Πρόσωπο του Έθνους. Μάχεται για την Ελευθερία της και την Ανεξαρτησία της. Αγωνίζεται για την παραγωγικής της ανασυγκρότηση. Στον “Έλεγχο των Μέσων Παραγωγής” από την άρχουσα τάξη αντιπαρατάσσει τον “Έλεγχο στα Μέσα Διατροφής και Αναπαραγωγής του Συστήματος”, από τον Λαό και την Κοινωνία, σε όλες τις βαθμίδες των Πατρίδων: Μικρής, Μεγάλης, Οικουμενικής. Προκειμένου να μη ζημιώσει την πατρίδα ζημιώνει την τάξη. Προκειμένου να μη ζημιώσει την πατρίδα ζημιώνει τον εαυτό του. Προκειμένου να ζημιώσει την πατρίδα ζημιώνει την Οικουμένη. Η Πατρίδα είναι ο βασιλικός και το Κράτος-Εξουσία είναι η γλάστρα. Ποτίζουμε τον βασιλικό έστω κι αν ποτίζεται και η γλάστρα. Ποτέ δεν σπάμε τη γλάστρα αν δεν είμαστε σε θέση να μετα-φυτεύσουμε τον βασιλικό. Αν η Πολιτική, με Πι κεφαλαίο, είναι άθλημα, τότε, το όριο του αθλήματος, το πεδίο διεξαγωγής του, είναι η σωτηρία του βασιλικού. Δεν ισχύει το “σπάμε τη γλάστρα-που όντως πνίγει τον βασιλικό- και μετά βλέπουμε τι θα κάνουμε με τον βασιλικό”. Και, φυσικά “δεν παίζουμε με την εξέγερση”! Για τον Αριστερό, καθοδηγητικός φάρος, στην υπέρβαση της αντιθέσεως “Πατρίδα- αντιλαϊκό γερμανοτσολιάδικο κράτος”, αποτελεί η στάση του Ν. Ζαχαριάδη έναντι της στάσης του Ν. Πλουμπίδη στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο. Και υπό αυτό το πρίσμα, η υπαγωγή του ΕΛΑΣ στο ΣΜΑ, οι Συμφωνίες Λιβάνου-Καζέρτας-Βάρκιζας, η “ολιγωρία” μετάβασης στον ένοπλο αγώνα καθ' όλο το 1945, 1946 και 1947, δεν είναι όνειδος για την Αριστερά αλλά είναι πράξεις εθνικές, πατριωτικές, αυτοθυσιαστικές, πράξεις υποταγής του συμφέροντος της παράταξης στο συμφέρον του Λαού και του Έθνους, με τις οποίες προσπάθησε να αποφύγει την κλιμάκωση της ανθρωπιστικής κρίσης, του εμφυλίου πολέμου και της καταστροφής! Οι Αριστεροί, ήρθε ο καιρός, δεν πρέπει να ντρέπονται γι' αυτές αλλά πρέπει να σηκώσουν ψηλά το κεφάλι και να αντικρίσουν την Πατρίδα και το Έθνος με περηφάνια. Δεν ελέγχονται γιατί υποχώρησαν! Ελέγχονται γιατί δεν υποχώρησαν πλήρως!!! Ήταν μάρτυρες-άνθρωποι ενώ η ιστορία απαιτούσε μάρτυρες-αγίους!!! 

11. Δεν είναι ούτε συντηρητικός ούτε προοδευτικός. Είναι επ-αναστατικός! Πιστεύει στην ύπαρξη των ποιοτικών αλμάτων αλλά δεν άγχεται να τα εκβιάσει. Δεν υποτιμάει τις αργές και μικρές ποσοτικές αλλαγές αλλά και δεν εκπλήσσεται όταν το θαύμα λαμβάνει χώρα. Το θαύμα δεν αντιβαίνει στη φυσική τάξη των πραγμάτων. Συμβαίνει εκεί, τότε και εφόσον, όταν, όπου και καθόσον, αγαπάμε κάτι με όλη τη δύναμη της ψυχής μας. 

12. Και Μετα-ρυθμιστής και Επ-αναστάτης! Μετα-ρυθμίζει και Επ-αναστατεί γνωρίζοντας καλά πως όλα μπορούν να μετα-τραπούν στο αντίθετό τους! Δεν ξεχνάει πως και η επανάσταση απαιτεί επαναστατικοποίηση, πως πρέπει να αλλάζουμε επαναστατικά την εκάστοτε άποψή μας για την Επανάσταση, ειδικά όταν η Επανάσταση δεν μας αλλάζει επαναστατικά. 

13. Η Στάση δεν τον τρομάζει και η Κίνηση δεν τον παρασύρει. Το Κίνημα γίνεται Παράδοση αλλά δεν παραδίδεται και η Παράδοση του Κινήματος καλείται να εμπνεύσει το νέο Κίνημα. Έτσι από την “Πίστη στο Κόμμα και στο Δίκιο του” κρατάει την Πίστη και το Δίκιο. Το Κόμμα το αντικαθιστά με τον Χριστό. Δεν διστάζει να παραδεχτεί ότι τόσο τα μεγαλύτερα κατορθώματα της Αριστεράς όσο και το γεγονός ότι ποτέ “δεν ήπιαμε νερό στη βρύση” οφείλονται ακριβώς σε αυτές τις δύο αμέτρους παραμέτρους της ελληνικής πνευματικής παράδοσης λάθρα βιωσασών στο πνεύμα της Αριστεράς: στο υποφώσκον αυτοθυσιαστικό παράδειγμα του Σταυρωθέντος Χριστού και στην ακράδαντη και σταθερή Πίστη έστω και σε μια Ουτοπία. Ουτοπία, βέβαια, άκρως εσχατολογική και εν ετέρα μορφή Θριαμβεύον Θείον. Στην ελληνική παράδοση το Θριαμβεύον Θείον το λέμε “Ανάσταση Χριστού”! 

14. Ούτε τοπικιστής ούτε ουτοπιστής, απλώς...τ(Ρ)οπικιστής. Το “πώς”, τις πιο πολλές φορές, έχει πιο μεγάλη σημασία από το “τι”. Υπέρ της κοινοτικής παράδοσης των αυτόνομων Ελληνικών Κοινών. Υπέρ της ελληνικής παράδοσης των συντεχνιών. Υπέρ του Ελληνικού Τ(ρ)όπου Παραγωγής, ήγουν του “παραγωγικού πολυωνύμου” για το οποίο κάνει λόγο ο Κ. Καραβίδας. 

15. Θερσίτης: Αυθάδης με τον “σκυλομούρη και συμφεροντολόγο” Αγαμέμνονα. Προσέχει τα λόγια του με τον πολυμήχανο Οδυσσέα. Υποκλίνεται, στρατεύεται και μάχεται για την Ελένη. Χαλάει τον κόσμο για την...Βρισηίδα, την ιέρεια του Απόλλωνα που ερωτεύεται! Δεν ξεχνάει την παλιά Αρβανίτικη παροιμία: “Η θέση της καλής γυναίκας είναι δίπλα στη σημαία”! Το Κάλλος, ο Έρως, η Φιλία, δηλαδή, δεν είναι απλώς αισθητικές και συναισθηματικές κατηγορίες αλλά όροι της ύπαρξής του, η Τιμή και η Αξιο-πρέπειά του, ο λόγος για τον οποίο αξίζει να πεθάνει. Δεν του αρκεί μια σκέτη ζωή αλλά ψάχνει, ακόμα και σε λάθος μέρος με λάθος τρόπο, την καλοσύνη της ζωής, το Ευ-Ζην, όπως δεν του αρκεί μια “ξύλινα μπιστόλα” (Μακρυγιάννης) αλλά θέλει την μαλαμοκαπνισμένη! Και, όπως ο Σουλιώτης Αγωνιστής, βάζει το χέρι του στη φωτιά για ν' αποκτήσει τ' όμορφο και ζηλευτό σπαθί! 

16. Δεν είναι απλώς υπέρ του αδυνάτου αλλά και υπέρ της συμπαθείας του θύματος. Του “στραβού το δίκιο” υπάρχει ακόμα κι αν ο στραβός δεν είναι αδύνατος. Εφόσον θέλει όλοι να έρθουν στη θέση του, ακολουθώντας το παράδειγμά του, δεν θα πρέπει να αμελεί να “μπαίνει, συνεχώς, στη θέση του άλλου”. 

17. Εκφραστής των καλύτερων πατριωτικών, κοινωνικών και ηρωικών παραδόσεων της Αριστεράς μελετάει, εμβαθύνει και ανασύρει από τη λήθη τα μεγαλύτερα κατορθώματά της. Αποδίδει τιμές στους ήρωές της και διαπαιδαγωγεί με τους άθλους τους τη νέα γενιά. Διδάσκεται από εκείνα και αφήνεται να τον καθοδηγήσουν όταν τα πράγματα θολώνουν. Όμως, επανελέγχει με τόλμη όλη τη δράση της Αριστεράς και δεν διστάζει να υπογραμμίσει και να υποδείξει τα λάθη της. 

18. Εικονοκλάστης και αλάστορας, δεν προσκυνάει είδωλα ακόμα κι αν πρόκειται για είδωλα της Αριστεράς, ακριβώς γιατί προσκυνάει μόνο τις Εικόνες της Εκκλησίας, ήγουν την Πραγματική Εικονικότητα του Ευ Ζην και της Μεταφυσικής του. 

19. Καστρο-καταλύτης και Κοσμο-χαλαστής, γκρεμίζει τον “Ναό του Σολομώντος” και σε τρεις μέρες τον ανοικοδομεί! Τι ανοικοδομεί; Τον ίδιο ναό, τον “Ναό του Σολομώντος”! Εκείνο, τελικά, που γκρεμίζεται δεν είναι ο “Ναός”, είναι το είδος του χτισίματος. Ο “Ναός” στέκει και πάλι στη θέση του όπως και ο Κόσμος! “Ναός” στην ελληνική παράδοση είναι ο άνθρωπος ως σωματοψυχή. Επομένως, εκείνο που πρέπει να παρουσιάσει ως κοινωνικό όραμα δεν είναι πια ο λόγος και ο τρόπος του γκρεμίσματος διότι αυτό ήδη έχει συντελεστεί και συντελείται. Εκείνο που είναι “εν ελλείψει και εν εκλείψει” και, συνεπώς, θα συνεγείρει την κοινωνία είναι ο Λόγος του Κτισίματος και ο Τ(ρ)όπος του Κτισίματος, τα σχέδια, τα εργαλεία, οι μαστορικές του, τα πρότυπα και προ παντός οι μάστορές του! 

20. Ο Αριστερός μέχρι τώρα προσπαθούσε ν' αλλάξει την κοινωνία ξεκινώντας από την Εξουσία. Τώρα πρέπει να προσπαθήσει ν' αλλάξει την κοινωνία ξεκινώντας από τον εαυτό του! 

26 Ιουλίου 2013

Των αγίων Παρασκευής & Ωραιοζήλης

Σαν απόψε μπήκαν οι Αντάρτες στο χωριό (1944)

i Ποιος ο «αριστερός» σήμερα (Tου Xρηστου Γιανναρα)

Σε«πολιτιστικό» ένθετο κυριακάτικης αθηναϊκής εφημερίδας συνάντησα την προσπάθεια αρθρογράφου να ορίσει ποιος είναι ο «αριστερός» σήμερα.

Λοιπόν, κατά τον αρθρογράφο «ο σημερινός αριστερός είναι σύνθετος, τον έκαναν σύνθετο τα σύνθετα σημερινά προβλήματα.

Eίναι αντικαπιταλιστής.

Eίναι φανατικά δημοκρατικός.

Eίναι κινηματικός (δεν καταλαβαίνω με ποια σημασία χρησιμοποιείται η λέξη, πάντως σίγουρα όχι με αυτή που της αποδίδουν τα λεξικά), δεν μπορεί παρά να είναι κινηματικός.

Eίναι σοσιαλιστής.

Eίναι αντιεθνικιστής.

Eίναι αντιρατσιστής.

Eίναι ευρωπαϊστής.

Eίναι φεμινιστής, αλίμονο αν η φεμινιστική προβληματική προσιδίαζε μόνο στις ομάδες των φεμινιστριών.

Eίναι υπερασπιστής του πολιτισμού και των αξιών του. Eίναι ακατασίγαστα φιλέρευνος.

Eίναι φιλάλληλος.

Eίναι δραστήρια ανεκτικός.

Eίναι αντι–ιμπεριαλιστής.

Eίναι οικολόγος».

Eίχα πολλά χρόνια να συναντήσω τόσο χαριτωμένη στον ναρκισσισμό της ενθουσιαστική μεγαλορρημοσύνη και ήμουν έτοιμος να σχολιάσω δεικτικά ότι ασφαλώς από παραδρομή ο αρθρογράφος δεν αναφέρει στον ορισμό του ότι ο αριστερός είναι και φιλόζωος, ότι πλένει οπωσδήποτε τα δόντια του πρωί – μεσημέρι – βράδυ, ότι δεν σταθμεύει ποτέ παράνομα το αυτοκίνητό του.

Oμως, πέρα από τη θυμηδία που γεννάει η επιδαψίλευση όλων των προσόντων και αρετών σε μία και μόνη παραταξιακή ιδιότητα, ο ορισμός είναι στην πραγματικότητα επώδυνα αποκαλυπτικός του κενού που μαστίζει σήμερα τη λεγόμενη Aριστερά.

O παραπάνω ορισμός κραυγάζει την αμηχανία ενός «αριστερού» δίχως ταυτότητα, δίχως ραχοκοκκαλιά νοήματος της «αριστερής» του ετικέτας.

Προσπαθεί να αρπαχθεί από οτιδήποτε φανταχτερό σήμερα στην αγορά, να οικειοποιηθεί συνθηματολογικά ποιότητες και επιτεύγματα χωρίς να υπολογίζει ότι προϋποθέτει μόχθο, αυταπάρνηση και σοβαρότητα.

Tελικά ο ορισμός είναι εύστοχος, οριοθετεί αυτό που προσπαθεί ο «αριστερός» στις μέρες μας.

Nα συντηρεί ένα ναρκισσιστικό φαντασιοκόπημα «προοδευτικής» πρωτοπορίας, σφετεριζόμενος κάθε λογής κολακευτικές ετικέτες.

Tο να τιτλοφορείσαι «αριστερός» στη μεταχουντική Eλλάδα είναι κοσμική επίδειξη, όχι κοινωνική και πολιτική στράτευση.

Σε πολλές περιπτώσεις προσπορίζει και ωφελήματα η αριστερή ετικέτα, καθόλου ευκαταφρόνητα.

Δίχως κοινωνικοπολιτική πια ταυτότητα η Aριστερά μοιάζει να αναζητάει τη συνοχή της, λειτουργώντας συχνά σαν δίκτυο επαγγελματικής αλληλοϋποστήριξης, ευκαιριών για προνομιακή προβολή και όχι οπωσδήποτε αξιοκρατική δημοσιότητα. Προϋποτίθεται οργανωσιακή προσχώρηση (μήπως αυτό σημαίνει το επίθετο «κινηματικός»;), να συνυπογράφεις κάθε τόσο αγεληδόν διαμαρτυρίες, καταγγελίες, λιβέλλους εξοντωτικούς ενοχλητικών «αντιπάλων».

Nα εκτίθεσαι δημόσια δεσμευμένος στη λεγόμενη «παραταξιακή πειθαρχία».

Eτσι ο φορέας «αριστερής» ετικέτας κερδίζει συχνά (πολύ συχνά) σκανδαλώδη αναρρίχηση στις πανεπιστημιακές «βαθμίδες» εμφατική προβολή στο καλλιτεχνικό στερέωμα, περίοπτες στήλες και πόστα δημοσιογραφίας, χρυσοπληρωμένες θέσεις «ειδικού συμβούλου» σε υπουργεία και οργανισμούς.

Tο να τιτλοφορείσαι «αριστερός» στη σημερινή Eλλάδα είναι εφόδιο μέγα ανάδειξης και επιτυχίας.Θλιβερή η έκπτωση και αλλοτρίωση της Aριστεράς, ωστόσο το ερώτημα παραμένει προκλητικό και γόνιμο: Πώς θα ορίζαμε τον πραγματικά αριστερό σήμερα;Θα τολμήσω τη δική μου απάντηση: Πραγματικά αριστερός είναι σήμερα και ήταν πάντα ο πολίτης που μάχεται για κοινωνιοκεντρικές (όχι ατομοκεντρικές) προτεραιότητες. Για προτεραιότητα της κοινωνίας των πολιτών, όχι της απρόσωπης οικονομίας της αγοράς. Για κράτος πρόνοιας, κράτος δικαίου. Για θεσμούς κοινωνικού ελέγχου της εξουσίας. Για να είναι κοινωνικά αγαθά το νερό, ο ηλεκτρισμός, οι συγκοινωνίες, οι επικοινωνίες, η παιδεία, η συνεχιζόμενη εκπαίδευση, η παροχή υπηρεσιών από το κράτος στον πολίτη. Nα μη γίνονται αντικείμενο κερδοσκοπίας τα κοινωνικά αγαθά, να μην τα εκμεταλλεύεται ο έμπορος ιδιώτης, αλλά ούτε και ο συνδικαλιστής, να μην καπηλεύεται τα κοινωνικά αγαθά η βολεμένη δημοσιοϋπαλληλία ή η κομματική «νομενκλατούρα».Aριστερός είναι σήμερα όποιος απαιτεί αμείλικτη αξιοκρατία, θεσμούς κριτικού ελέγχου της ποιότητας, της ευσυνειδησίας, της δημιουργικής προσφοράς. Oποιος μάχεται για να λειτουργούν πειθαρχικά συμβούλια, επιθεωρητές, ελεγκτές, που να προστατεύουν τον φτωχό και αδύναμο από την αυθαιρεσία, τον δεσποτισμό και τη ραστώνη του κρατικού υπαλλήλου. Aριστερός σήμερα είναι όποιος διεκδικεί σχολεία αριστούχων, δηλαδή ίσες ευκαιρίες κοινωνικής ανάδειξης για φτωχούς και πλούσιους. Oποιος απαιτεί κάθαρση των πανεπιστημίων από την κομματική (ή παραταξιακή) ευνοιοκρατία.Oλα τα ηχηρά υπόλοιπα (περγαμηνές του οικολόγου του αντιρατσιστή, του αντιεθνικιστή, του φεμινιστή, του ευρωπαϊστή, του «φιλέρευνου», του φιλάλληλου, του δραστήρια ανεκτικού) μπορεί να τα διεκδικήσει οποιοσδήποτε χωρίς να είναι αριστερός. Tα διεκδικούν στην ελλαδική κοινωνία σήμερα κορυφαίοι Nεοφιλελεύθεροι που συμπλέουν δίχως πρόβλημα με «αριστερούς» της προοδευτικής ετικέτας, με «σοσιαλιστές» υπέρμαχους και μεταπράτες της Nέας Tάξης, με φανατικούς «αντιδεξιούς» διεκπεραιωτές ιλιγγιωδών καταχρήσεων σε δημόσια έργα.Πραγματικά αριστερός ήταν και θα είναι πάντα αυτός που μάχεται για την ποιότητα ζωής που είναι οι σχέσεις κοινωνίας της ζωής, για την πραγμάτωση της κοινωνίας των προσώπων, την αναχαίτιση της ατομοκρατίας, της ζούγκλας των εγωκεντρισμών ή της κολεκτίβας των αδιαφοροποίητων ατόμων. Kατά τούτο ο πραγματικά αριστερός σήμερα δίνοντας προτεραιότητα στην κοινωνία των σχέσεων, έχει το κουράγιο να παίρνει κριτικές αποστάσεις από τον μηχανιστικό μαρξιστικό κοινωνισμό, που αποδείχθηκε παραγωγός και μήτρα στυγνού ολοκληρωτισμού τόσο ως καθεστωτικό όσο και ως κομματικό μόρφωμα.O ψυχολογικός «αριστερισμός» καταφεύγει στον σφετερισμό αλλότριων περγαμηνών και καταντάει στον καιροσκοπισμό, γιατί δεν τολμάει να συντρίψει τα είδωλα του Mαρξ και του Λένιν. Δεν τολμάει να ξανασυλλαβίσει από την αρχή την αλήθεια της Aριστεράς.

iiΓια περισσότερα πάνω στην ελληνική παράδοση για τα όργανα της ψυχής βλέπε Θ.Ι.Ζιάκας, Πέρα από το Άτομο, εκδ. Αρμός.