Ο συν/ρχης Χρήστος Γερακίνης μέλος της επιτροπής εκκένωσης των παραλίων της Εύβοιας

 

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Τέλη Ιουλίου 1943, και ενώ ο ΕΛΑΣ στην Εύβοια ήταν ακόμα μια μικρή ομάδα και απλώς διεξήγαγε "ένοπλη διαφώτιση", η κυβέρνηση Ράλλη, δια του διαβόητου υπουργού Εσωτερικών Ταβουλάρη, οργανώνει την άμυνα της νήσου Ευβοίας έναντι ενδεχόμενης απόβασης των Εγγλέζων. 

Για τον στρατηγικό ρόλο της νήσου έχουμε πει πολλά. 

Για τον Γερακίνη θα πούμε κι άλλα περισσότερα. 

Σήμερα θα αναφέρουμε απλώς ότι, τη στιγμή που είναι διορισμένος για να κρατάει τα μπόσικα των Γερμανών και Ιταλών στην Εύβοια, ταυτόχρονα συνομιλεί με τον Τσιγάντε ενώ στέλνει ανθρώπους του να ενταχθούν στον ΕΛΑΣ σε μια εκ των έσω διάβρωσή του. Ακόμα και ο ίδιος διαπραγματεύεται την προσχώρησή του! 

Εδώ θα παραθέσουμε τρεις σελίδες από το βιβλίου, του άλλου διαβόητου της Εύβοιας Νίκου Αναγνωστόπουλου, που έχει τίτλο "Η Εύβοια υπό Κατοχήν". (τομ β')

Εκεί, αναδημοσιεύεται το πρακτικό της επιτροπής αυτής όπου αναφέρονται τα μέλη της, ο σκοπός της και τα καθήκοντά της.

Το κοπάδι του δεσπότη Καρυστίας Πεντελεήμονος Φωστίνη...

 Καπετάνιος & στρατιωτικός διοικητής του ΙΙΙ/7 τάγματος αναφέρουν στο 7ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ Ευβοίας

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Τέτοια μέρα πριν από 80 ακριβώς χρόνια, ο καπετάνιος του ΙΙΙ/7 τάγματος της Νοτίου Ευβοίας του ΕΛΑΣ, μαζί με τον στρατιωτικό διοικητή του αναφέρουν στη διοίκηση του Συντάγματος. 

Θέμα, το κοπάδι του πρώην δεσπότη Καρυστίας Παντελεήμονος Φωστίνη, ο οποίος είχε κατηγορηθεί από τον ΕΛΑΣ για διάφορα. 

Ελπίζω, κάποια στιγμή να δώσω στη δημοσιότητα και το κατηγορητήριο του ανταρτοδικείου μαζί με άλλα τεκμήρια. 

Σήμερα δίνω μόνο αυτό το ντοκουμέντο, χάριν των φίλων στην Κύμη που ψάχνουν και μελετούν. Καθώς αυτές οι αναζητήσεις συνέπεσαν και με την επέτειο τούτου του τεκμηρίου, δίκαιο είναι να το ζωντανέψουμε πάραυτα χωρίς καθόλου σχόλια. 

Συντάχθηκε στις 17 Νοεμβρίου 1944 με αριθμό πρωτοκόλλου 183.

Παραλαμβάνεται από το Σύνταγμα την επομένη, 18 Νοεμβρίου, και λαμβάνει αριθμό εισερχομένων 562.

Υπογράφουν, ο Λόγγος (Προκόπης Τζάνος) στρατιωτικός διοικητής και ο Θανάσης (Θανάσης Τζάνος) καπετάνιος του τάγματος. 

Το κείμενο έχει έχει ως εξής:

Εθνικός Στρατός

ΕΛΑΣ

7ον Σύν/μα

ΙΙΙ Τάγμα         

αρ: 183

Προς

Το 7ον Σύν/μα

Εις απάντησιν της αιτήσεως του σεβ. Μητροπολίτου Καρυστίας και Σκύρου Ανανία γνωρίζομεν τα κάτωθι.

Ο πρώην Δεσπότης Παντελεήμων αντί να καταγίνεται με έργα της δικαιοδοσίας του, είχε δημιουργήσει οργάνωσι η οποία συνεργαζόταν είτε άμεσα είτε έμμεσα με τον κατακτητή.

Όταν τα τάγματα ασφαλείας ήρθαν στην περιοχή της Κύμης, όλοι όσοι είχαν ανακατευθή στην εθνικοαπελευθερωτική οργάνωσιν του ΕΑΜ κατεδιώχθησαν από τους Γερμανοτσολιάδες, τα σπίτια τους κάηκαν, τα τρόφιμά τους αρπάχτηκαν και αυτοί για να σωθούν αναγκάστηκαν να καταφύγουν στα βουνά. Οι συνεχείς επιδρομές των Γερμανοτσολιάδων στα γύρω χωριά και η αφόρητος πείνα που μάστιζε όλους τους καταδιωκομένους τούς ανάγκασε να πάρουν για να ζήσουν από το κοπάδι του Δεσπότη. 

Αυτό το κάναν για τους εξής λόγους.

Ο πρώην Δεσπότης σαν κύριος υπεύθυνος της όλης κατάστασης θεωρείται προδότης και σαν προδότης η περιουσία του κατάσχεται. Το ΕΛΑΣ πήρε από το κοπάδι του Δεσπότη 2 φορές, την μια 110-120 και την άλλη 60-70.   

Τα  γίδια αυτά τα πήραν οι Γερμανοί τον περασμένο Ιούνιο, όταν κάνανε το κτένισμα σε συνεργασία με τους Τσολιάδες. 

17-11-44 

Το ΙΙΙ Τάγμα

Υπογραφές 

Λόγγος               Θανάσης

Ιούνης 1944: Διατάξεις για την Αυτοδιοίκηση

Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ)

Διατάξεις για την Αυτοδιοίκηση και τη Λαϊκή Δικαιοσύνη

Η ιστορία της εκτύπωσης του φυλλαδίου στην Εύβοια και το κείμενο όπως διασώζεται στα ΓΑΚ Ευβοίας

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Σήμερα, 29 Σεπτεμβρίου 2023, είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος αλλά και συγκινημένος που αξιώνομαι να δώσω περισσότερα στοιχεία πάνω σε τούτη τη λεπτή πτυχή της ιστορίας της Αντίστασης στην Ανατολική Στερεά και την Εύβοιας. 

Ιδιαίτερης σημασίας το ντοκουμέντο. 

Μοναδική η ιστορία της εκτύπωσής του, με τα διάφορα προσωπικά στοιχεία που μπαίνουν στη σειρά και αποκαλύπτουν τους άθλους των αόπλων πολεμιστών της ΕΑΜικής αντίστασης. 

Τραγική και πάλι η συγκυρία καθώς η Εύβοια δοκιμάζεται, ουκ ολίγες φορές, τα τελευταία χρόνια.

Σε άλλο κείμενό μου έχω αναφερθεί στον τυπογράφο της Εύβοιας κατά την Κατοχή, τον Δημήτρη Καραγκούνη. 

Σήμερα παρουσιάζω μια εξαιρετική δουλειά του. Βρέθηκε στα ΓΑΚ Ευβοίας και την αναρτώ αυτούσια στο μέρος της που αφορά την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Παραλείπω τα σχετικά με τη Λαϊκή Δικαιοσύνη για λόγους οικονομίας χώρου. Ίσως σε άλλο κείμενο επανέλθω. 

Πρόκειται για μια μπροσούρα 36 σελίδων (και όχι 60 όπως αναφέρεται αλλού), έκδοση της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ Ευβοίας. 

Την "παραγγελία" της έκδοσης κάνει ο ίδιος ο υπεύθυνος για την Αυτοδιοίκηση της Εύβοιας, παλιό στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, Χάρης Σπαθάρης, ο διατελέσας και διευθυντής της Ηλεκτρικής Εταιρείας Χαλκίδας. Θα παραμείνει μαζί τους μέχρι την ολοκλήρωση της εκτύπωσης. 

Το συνεργείο των τυπογράφων αποτελείται από τους Ανδρέα Τυπούρτη, τον Γιάννη Μάρκου, τον Γιάννη Μαστρογιάννη, τον Γιώργο τον “Τσελεμεντέ”, τον Ηλία από τη Λίμνη και τον Δημήτρη Καραγκούνη.

Τόπος της εκτύπωσης είναι το όρος Τελέθριο, όπου έχει καταφύγει το συνεργείο μετά από πολλές περιπέτειες και καταδιώξεις από τους Γερμανούς και τους ιδιαίτερα εγκληματικούς Ταγματασφαλήτες της Εύβοιας.

Οι εργασίες γίνονται στην ύπαιθρο ή σε πολύ πρόχειρες ξύλινες καλύβες, σε υψόμετρο 800μ, κοντά στα σπίτια της οικογένειας Μπαλαλά, από την οποία δέχονται σημαντική βοήθεια και αγάπη.

Στο Ημερολόγιο της Κατοχής, ο Δημήτρης Καραγκούνης αναφέρει τη 10η Μαΐου 1944 ως την ημέρα που ο Σπαθάρης καταφτάνει με τα κείμενα και μάλιστα ενεργεί για να επαναλειτουργήσει το εργοστάσιο χάρτου στις Ροβιές και να βγάλει αρκετό χαρτί για τις ανάγκες του τυπογραφείου αλλά και της Στερεάς. 

Το χαρτί όμως που παραλαμβάνεται στις 11/5 είναι πολύ λεπτό και δεν μπορεί να τυπωθεί και στις δύο όψεις. 

Μετά από νέα παρτίδα χαρτιού απ' τις Ροβιές, ο "Κώδικας" αρχίζει να τυπώνεται στις 13/5. 

(Οι ημερομηνίες αυτές καθώς και οι λεπτομέρειες έχουν ιδιαίτερη σημασία γιατί δείχνουν πόσο γρήγορα κινείται ο μηχανισμός, πώς λύνει τα προβλήματα, που στις συνθήκες αυτές είναι κολοσσιαία, πώς ανταποκρίνεται ο φτωχός αγροκτηνοτροφικός πληθυσμός της "ξεχασμένης" και δύσβατης (παραμένει εισέτι) κεντρικής και βόρειας Εύβοιας). 

Παράλληλα με τον "Κώδικα" διεξάγονται και άλλες τυπογραφικές εργασίες, αντιμετωπίζονται τεχνικά προβλήματα και ζημιές, γίνονται εκ των ενόντων, μαθήματα και συζητήσεις αυτομόρφωσης, ενώ στο "φόντο" διεξάγονται συμπλοκές και συγκρούσεις καθώς η κορύφωση της Αντίστασης, πολιτικά, συνοψίζεται στο Εθνικό Συμβούλιο των Κορυσχάδων, το οποίο, λαμβάνει χώρα εκείνες της ημέρες του Μαΐου και οι τυπογράφοι αγναντεύουν από μακριά το Βελούχι.

Στις 10 Ιουνίου ο Δημήτρης Καραγκούνης καταγράφει στο Ημερολόγιο:

     Κατά τη διάρκεια της σημερινής ημέρας στοιχειοθετήθηκαν δύο σελίδες της "Λευτεριάς". Τυπώθηκαν δύο σελίδες του "Κώδικα της Αυτοδιοίκησης", τυπώθηκαν και μερικά μπλοκ στο μικρό πιεστήριο, ράφτηκαν και 280 μπλοκ της οικονομικής υπηρεσίας. Το βράδυ ήρθαν από το Ξηροχώρι (σ.σ. Ιστιαία) οι συναγωνιστές Χάρης και Σπαλάθριος.

 (σ.σ. Σπαλάθριος, Γιώργος Σαρηγιάννης, νομαρχιακός υπεύθυνος Τύπου του ΕΑΜ)

Και στις 20 Ιουνίου...

       Ο "Κώδικας" τελείωσε από χθες. Σήμερα τον άπλωσα πάνω σ' έναν πρόχειρο πάγκο κι έκανα σύνθεση. Ξαφνικά έρχεται ο Γιάννης από το Ξηροχώρι μ' ένα σημείωμα που έγραφε να φύγουμε αμέσως για Ροβιές. Ίλιγγος μάς έπιασε μόλις τ' ακούσαμε. Όλο το κέφι έφυγε από πάνω μας κι αρχίσαμε να διαλογιζόμαστε τι άραγε να συμβαίνει και πρέπει να φύγουμε τόσο γρήγορα... 

[Τεχνική σημείωση: Για να μπορέσει ο αναγνώστης να διαβάσει πιο εύκολα το κείμενο, ας "κατεβάσει" τις σελίδες που είναι αρχείο jpeg και μεγάλης ευκρίνειας. Μετά θα μπορέσει να τις μεγεθύνει όσο θέλει για να γίνουν ευανάγνωστες]

Ορέστης: Η παράδοση των Ταγμάτων Ασφαλείας της Εύβοιας στον ΕΛΑΣ, η "υπόθεση Μ. Τυρίμου"

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Ο Ορέστης, ως καπετάνιος της ΙΙ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, έχει άμεση σχέση με την παράδοση των Ταγμάτων Ασφαλείας της Εύβοιας. Η Χαλκίδα, όπως σημειώνει, είναι η τελευταία πόλη της Στερεάς που απελευθερώνεται. Η πρώτη είναι το Αγρίνιο. 

Σε τρεις δημοσιεύσεις στην "Απογευματινή", 29-30 Σεπτεμβρίου & 1 Οκτωβρίου 1958, δίνει τη δική του εικόνα για τα γεγονότα τα σχετικά με την παράδοση των "Ταγμάτων".

Αξίζει να επισημάνουμε:

1) Την παράθεση της "συμφωνίας του Θεολόγου", μεταξύ του 7ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ και των "Ταγμάτων".

2) Τον ρόλο των Άγγλων, σε αντίθεση με εκείνον των Αμερικανών, και σε σύγκριση με την ανάλογη παράδοση των "Ταγμάτων" στο Αγρίνιο.

3) Την άποψή του ότι θα μπορούσαν να μην είχαν συμβεί πολλά δεινά αν οι Ταγματασφαλίτες είχαν αντιμετωπιστεί αλλιώς και ενάντια στις προβοκατόρικες ενέργειες και μεθοδεύσεις των Άγγλων. Το παράδειγμα των 50 ταγματασφαλιστών του Αγρινίου που προσχώρησαν στον ΕΛΑΣ και η μετέπειτα συμμετοχή τους στις μάχες του Δεκέμβρη από τις γραμμές του ΕΛΑΣ, ενισχύουν την άποψή του αυτή. 

4) Την φυγάδευση από τους Άγγλους επιλεγμένους αξιωματικούς των "Ταγμάτων".

5) Την εξαίρεση του Μιχάλη Τυρίμου από τους "διασωθέντες" και την απόκρυψή του με το ψευδώνυμο "Γεωργιάδης" στη Χαλκίδα.

6) Την επαφή που έχει με τον παλιό του φίλο και σύντροφο, γιατρό Κώστα Νικολακόπουλο, τη συζήτηση μαζί του και την προειδοποίηση του για την επέμβαση των Άγγλων. Ο Ορέστης κάνει μια ανασκόπηση της δράσης του Τυρίμου και αναφέρεται σε γεγονότα πριν την κατοχή αλλά και των πρώτων ημερών της. 

7) Την "πληροφόρηση" του Νικολακόπουλου από τον Τυρίμο για την ύπαρξη "φθηνού" πράκτορα των Άγγλων στο ΠΓ του ΚΚΕ.