Ο στρατηγός του Κόκκινου Στρατού Νικολάι Βατούτιν πολεμάει ακόμη

Ο στρ Ν. Βατούτιν (δεύτερος από δεξιά)

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής    

[ανάρτηση από το F/B στις 29 Ιανουαρίου 2023]

Είναι μια χαρακτηριστική άμα και σημαδιακή "σύμπτωση"!

Η προέλαση των Ρώσων στο Αρτεμόφσκ (Μπακχμούτ) έχει, σε κάποιο σημείο της, όριο την οδό που φέρει το όνομα του στρατηγού του Κόκκινου Στρατού, Νικολάι Βατούτιν (1901-1944).

[Λίγο πιο πέρα βρίσκεται η οδός "Πατρίς Λουμούμπα" και η οδός "Μιχαήλ Καλίνιν"].

Ήταν ένας από τους σημαντικότερους στρατηγούς του Β' Π.Π.

Πολέμησε από 19 χρονών για την υπεράσπιση της νεαρής σοβιετικής εξουσίας ενάντια στον Μαχνό.

Απόφοιτος της Ακαδημίας Φρούνζε διακρίθηκε σε όλα τα μέτωπα του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, και στην πρώτη περίοδο της υποχώρησης και στη δεύτερη της αντεπίθεσης.

Άφησε τα σημάδια της ορμητικότητάς του και στο Λένινγκραντ και στο Στάλινγκραντ, με αποτέλεσμα να γίνει ένας από τους πιο νεαρούς στρατηγούς του Κόκκινου Στρατού.

Αξιώθηκε, όσο λίγοι, να υπερασπιστεί το έδαφος της Μικρής του Πατρίδας, το Βορονέζ, καθώς ήταν διοικητής του ενός από τα δύο μέτωπα της Μάχης του Κουρσκ. Ήταν δλδ διοικητής του "Μετώπου του Βορονέζ" ή αλλιώς του "Νοτιοδυτικού Μετώπου".

Στη συνέχεια διοίκησε το 1ο Ουκρανικό Μέτωπο για την απελευθέρωση της Ουκρανίας και του Κιέβου.

Την 28η Φεβρουαρίου 1944, ο Βατούτιν που επέβλεπε προσωπικά την αναδιάταξη των στρατευμάτων του, μπήκε σε ένα χωριό που ελεγχόταν από τους ναζήδες του Μπαντέρα. Ήταν ρευστή και τότε η γραμμή του Μετώπου.

Στην αψιμαχία που ακολούθησε ο στρατηγός τραυματίστηκε στο ισχύο. Προσπάθησαν να τον σώσουν οι καλύτεροι γιατροί της ΕΣΣΔ. Ο ακρωτηριασμός του ποδιού δεν τον ωφέλησε. Υπέκυψε από σηψαιμία στις 15 Απριλίου 1944, ένα χρόνο πριν ο Κόκκινος Στρατός εκπορθήσει το Βερολίνο.

Κηδεύτηκε με μεγάλες τιμές στο ελεύθερο Κίεβο και η Μόσχα υποκλίθηκε στο νεκρό ήρωα της ΕΣΣΔ με 21 κανονιοβολισμούς.

Εν τω μεταξύ η μεγάλη οικογένειά του έχασε άλλους δύο αδελφούς του στο μέτωπο.

Το 2015 οι επιβιώσαντες της οικογένειας ζήτησαν τη μεταφορά των οστών του στη Μόσχα λόγω της σχέσης που είχε η κυβέρνηση του Κιέβου με τον Ναζί Μπαντέρα.

Η ανακομιδή των οστών δεν κατέστη δυνατή και έτσι ο Βατούτιν εξακολουθεί να βρίσκεται θαμμένος κάτω από το μνημείο του στο Κίεβο. Αναμένει! Αιώνια 42 χρονών!

Συμπεράσματα:

1. Εδώ μπορεί να δει κανείς, και αυτούς που αναγνωρίζουν κι αποδέχονται την Ιστορία τους και εκείνους που δεν την αναγνωρίζουν και προσπαθούν να την αναθεωρήσουν στα 'χνάρια του Χίτλερ.

2. Επίσης μπορεί να δει τη συνέχεια μετά την ασυνέχεια, τη ρήξη και την ενσωμάτωση, την παλινδρόμηση της Ιστορίας αλλά και την αναγέννηση των στοιχείων που την προωθούν.

3. Και οπωσδήποτε μπορεί να δει κανείς τι ιδεολογικά "πυρομαχικά" διαθέτει η κάθε εμπόλεμη πλευρά. Όταν ψύχραιμα τα αναγνωρίσει τότε θα καταλάβει και ποιος νικάει στον πόλεμο...

Η κηδεία του στρ. Νικολάι Βατούτιν  στο Κίεβο

Και ενώ στις 29/1/2023 κάνουμε την αναφορά στον στρ. Βατούτιν οι ειδήσεις των επομένων ημερών αναφέρονται ακριβώς σ' αυτήν, την οδό "στρατηγού Βατούτιν".

Οι υποχωρούντες Ουκρανοί και μισθοφόροι ΝΑΤΟϊκοί σύμμαχοί τους, ακρωτηριάζουν πτώματα για να μη καταστεί δυνατή η αναγνώρισή τους...

Και στις 10 Φεβρουαρίου 2023 γράφεται η συνέχεια της τύχης του Νικολάι Βατούτιν, αυτή τη φορά στο ίδιο το Κίεβο.

Την είδηση την παίρνουμε από το Documento...

[...Αίσθηση προκαλούν οι εικόνες που κάνουν τον γύρο του κόσμου με τις ουκρανικές αρχές να απομακρύνουν, από την τοποθεσία όπου βρισκόταν στην πρωτεύουσα της Ουκρανίας, το μνημείο του επικεφαλής των σοβιετικών ένοπλων δυνάμεων κατά την απελευθέρωση του Κιέβου από τις δυνάμεις των ναζιστών στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το άγαλμα του στρατηγού Νικολάι Βατούτιν απομακρύνθηκε από τον χώρο στον οποίο βρισκόταν από το 1948, το πάρκο Μαρίνσκι, έκανε γνωστό η δημοτική αρχή χθες Πέμπτη. Μεταφέρθηκε στο μουσείο αεροπορίας.

Επιπλέον, 30 και πλέον δρόμοι και πλατείες μετονομάστηκαν. Η Πλατεία της Νίκης, το όνομα της οποίας τιμούσε τη νίκη των σοβιετικών δυνάμεων στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, πήρε ξανά το ιστορικό της όνομα, Πλατεία Γαλικίας, σύμφωνα με τον δήμαρχο Κιέβου Βιτάλι Κλίτσκο.

Η Λεωφόρος Νίκης μετονομάστηκε σε Λεωφόρο Μπρεστ...]

Ιλία Έρενμπουργκ, κείμενα από το Ανατολικό Μέτωπο προς τους λαούς της Ευρώπης

Σε προηγούμενη ανάρτηση μίλησα για τον μαθητή αλλά δεν μίλησα για τον δάσκαλο και μέντορά του.

Κι αν ο μαθητής ξεπέρασε τον δάσκαλο ο δάσκαλος παραμένει μεγάλος συγγραφέας.

Ποιος όμως, σήμερα, ξέρει τον Ιλία Έρενμπουργκ;

Ο Έρενμπουργκ δεν ήταν παιδί της Οκτωβριανής Επανάστασης, προσχώρησε στο πρώτο σοσιαλιστικό εγχείρημα εκ των υστέρων.

Ήταν ένας "κοσμοπολίτης" που έγινε διεθνιστής. Πατριώτης ήταν έτσι κι αλλιώς.

Με βαθιές γνώσεις για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και πολύ στενούς δεσμούς με το Παρίσι που έζησε χρόνια, ανέπτυξε φιλίες με όλους τους σύγχρονούς του μεγάλους καλλιτέχνες, του λόγου και της εικόνας.

Έζησε και σε άλλες πόλεις της Ευρώπης, αλλά φαίνεται ότι τον σημάδεψε η Ισπανία όπου έλαβε χώρα η "μεγάλη δοκιμή" για τον μεγάλο πόλεμο που ακολούθησε.

Πολεμικός ανταποκριτής και επιφυλλιδογράφος σαν τον μαθητή του, τον Βασίλη Γκρόσμαν, αναδείχτηκε σε έναν από τους πιο γνωστούς και πιο αγαπητούς συγγραφείς του Μεγάλου Πολέμου.

Ο στρατηγός Μπαγκραμιάν είπε ότι "η πένα του είναι πιο αποτελεσματική από το αυτόματο" και οι παρτιζάνοι του Κόκκινου Στρατού που δρούσαν στα μετόπισθεν των Γερμανών, αποφάσισαν κατ' εξαίρεσιν, να μη στρίβουν τσιγάρο με τα φύλλα που δημοσιεύουν κείμενα του Ιλία. Οι ελεύθεροι σκοπευτές τους αφιέρωναν τα "ατομικά τους ρεκόρ" και οι τακνίστες τον ανακήρυσσαν επίτιμο συμπολεμιστή τους.

Σήμερα, στην Ελλάδα που συμπολέμησε με τον Κόκκινο Στρατό [υπάρχει και η "Ελλάδα" που συμπολέμησε με τη Βέρμαχτ] ο Ιλία Έρενμπουργκ είναι άγνωστος και τα βιβλία του ξεχασμένα και δυσεύρετα!

Αυτή η Ελλάδα, της Αντίστασης και της αδιάλλακτης πάλης κατά του Φασισμού προσπαθεί να μάθει τι είναι Φασισμός ξεκινώντας από τις πολύ μακρινές απολήξεις του. Θ' αργήσει πολύ έτσι να φτάσει στη ουσία του, στην "καρδιά" του.

Είναι τόσο βαθιά νυχτωμένη η νεοαριστερά που και τούτο, το βιβλίο που σας παρουσιάζω μάλλον θα θεωρηθεί ότι φέρει "σεξιστικό" τίτλο και αναπαράγει την πατριαρχία.

Πρόκειται για μια συλλογή κειμένων που γράφτηκαν κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και απευθύνονται στους λαούς της Ευρώπης και της Αμερικής.

Είναι ένα πολύτιμο ερευνητικό εργαλείο, όπου μπορεί να δει κανείς μέρα με τη μέρα την εξέλιξη των μεγάλων μαχών και τη γενικότερη πορεία του πολέμου. Να δει πόσο βασανιστικά αργά άνοιξε το δεύτερο μέτωπο και τι σήμαινε αυτό σε απώλειες ανθρώπινων ζωών, απώλειες πόρων και καταστροφές πόλεων και χωριών. Να συνειδητοποιήσει ποιος ήταν ο καταστροφέας του Φασισμού και νεκροθάφτης του.

Ιλία Έρενμπουργκ, Το χρονικό της αντρειοσύνης, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2002.

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Η διλογία του Βασίλη Γκρόσμαν για τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο

Το έπος "πόλεμος & ειρήνη" του 20ου αιώνα... 

 

Πριν μερικούς μήνες, τον Ιούνιο του 2021, ο ιστορικός και εμβληματικός εκδοτικός οίκος του Γκοβόστη, έκανε μια ακόμα μνημειακή έκδοση, ανάλογη της ιστορίας του και ανάλογη της έκδοσης στα ελληνικά του "Πόλεμος και Ειρήνη" του Λέοντος Τολστόι.
Κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο της διλογίας του Βασίλη Γκρόσμαν για τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, το "Στάλινγκραντ".

Το δεύτερο βιβλίο, "Ζωή και Πεπρωμένο", κάπως ανάποδα, είχε κυκλοφορήσει πρώτο, το 2013.

Έτσι ολοκληρώθηκε η ελληνική έκδοση αυτού του αριστουργήματος και μπορεί ο αναγνώστης να το απολαύσει με αρχή, μέση και τέλος.

Μπορεί ο Βασίλη Γκρόσμαν, πολεμικός ανταποκριτής σε όλη τη διάρκεια του πολέμου, να μην έχει ακόμη την δόξα του Τολστόι αλλά και ο Τολστρόι δεν έζησε τον πόλεμο του Ναπολέοντα, ούτε πήρε μέρος στη Μάχη του Μποροντινό, ή στην πυρπόληση της Μόσχας, δεν γνώρισε από κοντά τον Κουτούζοφ και τους άλλους μεγάλους Ρώσους στρατηγούς.

Και βέβαια η ναπολεόντεια εκστρατεία στη Ρωσία δεν είναι κάτι αντίστοιχο της χιτλερικής, ούτε τα μεγέθη και το είδος του πολέμου συγκλίνουν πέρα από την ομοιότητα του τοπίου. Για την ακρίβεια, ενός μόνο μέρους του τοπίου.

Ο Γκρόσμαν, εναλλάσσει τις σελίδες της ειρήνης και του πολέμου στην πόλη του Βόλγα, το ιστορικό μυθιστόρημα με το ιστορικό δοκίμιο, την πολεμική ανταπόκριση με την προσωπογραφία των αληθινών προσώπων της μάχης στην "πολεμική πρωτεύουσα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου"...

Στις 950 συν 950 σελίδες των δύο αυτών τόμων και τι δεν βρίσκει ο αναγνώστης! Είναι τόσα πολλά τα στοιχεία και οι εικόνες που σίγουρα δεν θα φτάσει μια ανάγνωση. Δεν θα χορτάσει με την πρώτη.

Σίγουρα όμως θα θυμάται μετά, την αντίσταση των μαχητών του κτηρίου 6/1, τον νεαρό ανθυπολοχαγό του πυροβολικού Σαπόσνικοφ που μέσα σε λίγες ώρες από παιδί γίνεται ώριμος μαχητής και πεθαίνει εξοντώνοντας Γερμανικά άρματα, τον στρατάρχη της ΕΣΣΔ Ροκοσόφσκι που πλένει τα ποδοπάνια του στο γκουλάγκ καθώς τον αρπάζουν και τον κάνουν διοικητή στρατιάς του 1940, τον στρατάρχη Γερεμένκο τον διοικητή του μετώπου του Στάλινγκραντ, τον αντιστράτηγο Τσουικόφ της 62ης Στρατιάς, τον φοβερό διοικητή της 13η Μεραρχίας πεζικού της Φρουράς, τον Ροντίμτσεφ, συμπολεμιστή του όχι μόνο στο Βόλγα αλλά και στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο.....

Ο Βασίλη Γκρόσμαν ΔΕΝ είναι σταλινικός. Ως εκ τούτου το έργο του αποκτάει μια επιπλέον σημασία. Δείχνει πώς οι πραγματικοί αντισταλινικοί λύνανε την αντίφαση και κάνανε ακέραιο το καθήκον τους προς την πατρίδα.

Ο Βασίλη Γκρόσμαν ΔΕΝ είναι και εθνικιστής. Ωστόσο μας δείχνει πώς μπορεί κανείς να είναι πατριώτης χωρίς να είναι ούτε εθνομηδενιστής ούτε εθνοκάπηλος.

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

5

Ο Κούρτσιο Μαλαπάρτε στο Ανατολικό Μέτωπο

Ο πολεμικός ανταποκριτής της Corriere della sera στην Ουκρανία και στο Λένινγκραντ

Ο Κούρτσιο Μαλαπάρτε κοιτάει πίσω έκπληκτος!
Τι κοιτάει και γιατί είναι έκπληκτος; 
Μα, εκείνους τους ιστορικούς, που 80 χρόνια μετά,
εξακολουθούν να βρίσκονται πίσω του...

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Και μια και μιλήσαμε για τους δυο μεγάλους σοβιετικούς πολεμικούς ανταποκριτές του Ανατολικού Μετώπου, ας πάμε από την άλλη μεριά για να μιλήσουμε για έναν ανταποκριτή προσκολλημένο, κατ' αρχήν, σε μια μηχανοκίνητη γερμανική μεραρχία και στη συνέχεια στις μονάδες του φινλανδικού στρατού που επιχειρούσαν στην πολιορκία του Λένινγκραντ.

Πρόκειται για τον Κούρτσιο Μαλαπάρτε, γνωστότερου ίσως από άλλες του δραστηριότητες, πολύ λίγο όμως γνωστού για τις εκπληκτικές ανταποκρίσεις του από το Ανατολικό Μέτωπο. Τυχαίο; Κάθε άλλο.

Τυχαίο μπορεί να πει κανείς το πώς έφτασε σε μένα το βιβλίο που φευγαλέα είχα εντοπίσει τέλη της δεκαετίας του '10 και μετά αμέλησα να το αποκτήσω. Βέβαια, όσοι ερευνούν τας γραφάς σίγουρα θα αντιτάξουν ότι τέτοιες... τυχαιότητες, είναι νομοτελειακές!

Ο Κούρτσιο Μαλαπάρτε είναι ο κατά κόσμον Κουρτ Έρικ Σούκερτ, γυιος μιας Ιταλίδας και ενός Γερμανού που γεννήθηκε στη βόρεια Ιταλία το 1898.

Πολύ νεαρός κατετάγη ως εθελοντής στη Μεραρχία Γαριβάλδη στη Λεγεώνα των Ξένων για να πολεμήσει κατά τις Αυστροουγγαρίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Από τον πόλεμο αυτό βγήκε με καμμένα τα πνευμόνια λόγω της εισπνοής αερίου “μουστάρδας” κάτι που τον κάνει να υποφέρει ιδιαίτερα στις πρώτες μέρες των επιχειρήσεων της Βέρμαχτ στη Μολδαβία και Ουκρανία.

Τελικά θα πεθάνει από καρκίνο του πνεύμονα το 1957 στη Ρώμη.

Ο Μαλαπάρτε ξεκινάει ως ένας ιδιόρρυθμος φασίστας, με μεγάλη μόρφωση και οξυδέρκεια, με μεγάλη κινητικότητα. Εμφανίζεται ως ακόλουθος τύπου της Ιταλικής Πρεσβείας στην Πολωνία, στη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Εμφανίζεται να μελετάει διεξοδικά το σοβιετικό πείραμα και να είναι πλήρως ενημερωμένος, κατά την έναρξη του Β' Π.Π. πολέμου, για τη “φυσιολογία” του πειράματος αυτού. Είναι γνώστης της ρωσικής γλώσσας και έχει προηγηθεί το βιβλίο που άπτεται και των γεγονότων της Μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης, Η τεχνική του πραξικοπήματος.

Οι ανταποκρίσεις αυτού του ιδιαίτερα οξυδερκούς και γενναίου ανθρώπου στην Corriere della sera, γίνονται σκάνδαλο από την πρώτη στιγμή. Ας σημειωθεί επιπλέον ότι, φέρει και τον βαθμό του λοχαγού των Αλπινιστών. Ποικίλες αντιδράσεις οδηγούν στην ανάκλησή του από το μέτωπο της Ουκρανίας τον Σεπτέμβριο του 1941, στην απομόνωσή του για μερικούς μήνες και στην απειλή του ίδιου του Μουσολίνι, για εκτοπισμό στο νησί Λίπαρι της Αδριατικής.

Καθώς τα γεγονότα τον επιβεβαιώνουν, οι περιορισμοί αίρονται και αναλαμβάνει νέα αποστολή στο μέτωπο. Ο ίδιος δηλώνει ότι επιδίωξε να βρίσκεται μακριά από το χέρι των Γερμανών και του Γκέμπελς, που τον είχαν διώξει και έπνεαν μένεα απέναντί του αφού τα γραφτά του είχαν τύχη ευρύτατης δημοσιότητος όχι μόνο στην Ιταλία αλλά και στις Συμμαχικές χώρες.

Αυτή τη φορά, τον Φεβρουάριο του 1942 φτάνει στο βορρά, προσκολλάται στον φινλανδικό στρατό που επιχειρεί στον ισθμό της Καρελλίας και αποτελεί τον βόρειο βραχίονα της πολιορκίας του Λένινγκραντ που μαίνεται από τον Σεπτέμβρη του '41.

Στο βορειότερο αυτό σημείο των χερσαίων επιχειρήσεων του Β' Π.Π., και του Ανατολικού μετώπου, μένει από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Νοέμβριο, οπότε “αποχαιρετάει” το Λένινγκραντ που αντέχει ακόμα. Κείμενά του έχουμε με χρονολόγηση Μάρτιο, Απρίλιο, Μάιο και μετά Νοέμβριο 1942. Άγνωστο τι γίνεται και με τι ασχολείται κατά τη διάρκεια των θερινών επιχειρήσεων που εντείνονται. Πού βρίσκεται π.χ., όταν στις 9 Αυγούστου 1942, έναν ακριβώς χρόνο μετά την Κατσικόφσκα ο Σοστακόβιτς εκτελεί στο Λένινγκραντ την 7η Συμφωνία με τους εναπομείναντες μουσικούς της ορχήστρας. Δυο μήνες μετά την αναχώρηση του Μαλαπάρτε, τον Ιανουάριο του 1943, σφοδρά κτυπήματα του Κόκκινου Στρατού θα σπάσουν τον αποκλεισμό της πόλης και επιτρέψουν τον ανεφοδιασμό της. Η πολιορκία θα αρθεί οριστικά μετά από έναν χρόνο, μετά από 876 μέρες και νύχτες! Ο Μαλαπάρτε θα δικαιωθεί στις εκτιμήσεις του και εκτός των άλλων θα αποσπάσει τα συγχαρητήρια του ίδιου του Παλμίρο Τολιάτι, όταν τον επισκέπτεται στο σπίτι του, το Πάσχα του 1944.

Ο Μαλαπάρτε ξεκινάει τις ανταποκρίσεις από το Γαλάτσι της Ρουμανίας τον Ιούνιο του 1941. Ακολουθεί, όπως είπαμε, μια μηχανοκίνητη μεραρχία της Βέρμαχτ καθώς διαβαίνει τον Προύθο, ανάποδα από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και προελαύνει, στην αρχή μέσω στη Μολδαβία και μετά στην Ουκρανία ως την “Αμυντική Γραμμή Στάλιν”.

Εκείνο που εντυπωσιάζει απ΄ την αρχή τον αναγνώστη είναι ότι, βλέπει την τρομακτική εκτεχνίκευση του πολέμου και τους στρατιώτες και των δύο πλευρών, σαν εργάτες με μεγάλη μηχανολογική ειδίκευση. Γι' αυτό και ο τίτλος που ήθελε να δώσει στο βιβλίο του, όταν εκδόθηκε το 1943 για πρώτη φορά, ήταν “Πόλεμος και Απεργία”. Έχει καθαρό στο μυαλό του ότι πρόκειται για πόλεμο των εργατών και των εκμηχανισμένων γεωργών. Προχωράει δε αμέσως παρακάτω στους συλλογισμούς του, επισημαίνοντας ότι την έκβαση του πολέμου αυτού θα την καθορίσει, μεταξύ άλλων, και το τεχνικό επίπεδο των εκατέρωθεν “εργατών-στρατιωτών”.

Εδώ δεν πρέπει να αφήσουμε χωρίς συσχέτιση την αναφορά του Ένγκελς για την εκμηχάνιση του πολέμου, γενικώς, στη βιομηχανική εποχή και την παρομοίωση του θωρηκτού με πλωτό εργοστάσιο που παράγει καταστροφή. Είναι ένα μέσο παραγωγής καταστροφής που καταστρέφει μέσα παραγωγής. Οι ναύτες του εργάζονται σαν εργάτες στη γραμμή παραγωγής και οι εργάτες οργανώνονται σαν στρατός στη γραμμή παραγωγής.

Στη συνέχεια κάνει την εκπληκτική διαπίστωση ότι κύριος στόχος της προελαύνουσας μηχανοκίνητης μεραρχίας -και όλων των μεραρχιών εκατέρωθεν- δεν είναι τα αγροτικά κύτταρα της παραγωγής αλλά οι πόλεις και οι παραγωγικές υποδομές τους. Δεν θα αργήσει να δικαιωθεί, τόσο στο Νότο όσο και στο Βορρά, τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση. Οι μεγάλες πόλεις της γηραιάς ηπείρου θα γίνουν στάχτη και ένας σωρός από σίδερα και μπάζα, όπως “η αυλή του εργοστασίου μετά από μια αποτυχημένη απεργία”!

Η ίδια η μεραρχία του είναι ένα τεράστιο “συνεργείο”, ένα κινούμενο μηχανουργείο που παράγει όλεθρο και αναπαράγεται το ίδιο εν κινήσει.

Συμφωνεί σαφώς με τον Στάλιν, ότι πόλεμος αυτός είναι “πόλεμος κινητήρων” και ότι θα νικήσει αυτός που φτιάχνει τους περισσότερους και τους καλύτερους. Οι λέξεις που χρησιμοποιεί είναι οι ίδιες εκείνες του Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς.

Και σε ένα ακόμα σημείο συμφωνεί με τον ανώτατο αρχηγό της Στάβκα, ότι ο πόλεμος αυτός δεν είναι εύκολος, δεν θα θυμίζει κανέναν προηγούμενο και δεν θα τελειώσει γρήγορα.

Ο Μαλαπάρτε, ένας άνδρας 43 χρονών, στις αρχές του πολέμου το καλοκαίρι του 1941, αντιλαμβάνεται ήδη και το διατυπώνει σαφώς, εκείνο που δεν μπορούν να καταλάβουν 80 χρόνια μετά, πολιτικοί, ιστορικοί, στοχαστές και οικονομολόγοι. Ότι ο πόλεμος είναι, πρώτα απ' όλα, σύγκρουση οικονομιών, επιπέδων παραγωγής και επιπέδων τεχνικής. Έτσι, κάθε τόσο επαναλαμβάνει τη σημασία του 3ου Πεντάχρονου, του τρίτου κύκλου δηλαδή της προσπάθειας της ΕΣΣΔ να γίνει μια μεγάλη βιομηχανική δύναμη, ξεπερνώντας την καθυστέρηση αιώνων από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το 3ο Πεντάχρονο ολοκληρώνεται το 1942, ακριβώς τη στιγμή που ο Κόκκινος Στρατός περνάει στην αντεπίθεση στο Στάλινγκραντ! Το ότι η μεγάλη καμπή του πολέμου σημειώνεται στην μεγάλη καμπή του Βόλγα ακριβώς τη στιγμή που η σοβιετική οικονομία διέρχεται την δική της μεγάλη καμπή και στρατιωτικοποιείται πλήρως, δεν είναι τυχαίο γεγονός! Γι' αυτό και ο ανταποκριτής, τελικά, βάζει τίτλο του βιβλίου του “Οι πηγές του Βόλγα”. Θέλει να επισημάνει ότι ναι μεν ο Βόλγας εκβάλλει στην Κασπία αλλά οι πηγές του είναι στην Ευρώπη. Ο πόλεμος αυτός δλδ, που δεν θα είναι ούτε εύκολος ούτε σύντομος, είναι ένας ευρωπαϊκός πόλεμος και όχι ένας πόλεμος της Ευρώπης κατά της Ασίας. Ο Β' Π.Π., είναι ένας πόλεμος της εργατικής τάξης και της εκμηχανισμένης αγροτιάς!

Άλλο ένα στοιχείο που ο Μαλαπάρτε αναδεικνύει, ενώ οι δικοί μας εμπαθείς ιστορικοί αποκρύπτουν, είναι ότι οι Σοβιετικοί μάχονται σκληρά από την πρώτη στιγμή. Και όχι μόνο αυτό. Μάχονται για να κερδίσουν χρόνο. Δεν παραχωρούν τίποτα και, όταν χρειάζεται, πεθαίνουν μέχρις ενός. Εκείνο, όμως, που εντυπωσιάζει, τόσο τον ίδιο όσο και τους Γερμανούς, αξιωματικούς και στρατιώτες, είναι το γεγονός των άφαντων νεκρών! Συχνά επανέρχεται στο φαινόμενο αυτό της “φυγής των νεκρών”, ήτοι να καθαρίζουν, οι Σοβιετικοί, τα πεδία των μικρών και των μεγάλων μαχών από τα πτώματα των νεκρών συντρόφων τους καθώς και από κάθε άλλο αντικείμενο. Οι ενέργειες αυτές δεν τεκμηριώνουν μόνο την τακτική, και όχι άτακτη, υποχώρηση αλλά και τον “από καιρό σχεδιασμό της”! Μόνο 45 μέρες μετά, λέει, στις 7 Αυγούστου, στο χωριό της Ουκρανίας Κατσικόφσκα, θα συναντήσει και θα παρατηρήσει από κοντά ένα “φυσιολογικό” σοβιετικό πεδίο μάχης. Εκεί θα βρει, μεταξύ άλλων δίσκων γραμμοφώνου με εμβατήρια και τραγούδια, όλη τη σειρά των δίσκων που περιέχουν την ομιλία του Στάλιν στο θέατρο Μπολσόι το 1936, όπου παρουσιάζει το νέο σύνταγμα της ΕΣΣΔ. Οι σοβιετικοί στρατιώτες πέθαιναν ακούγοντας την ομιλία του από τα μεγάφωνα, λέει, ενώ προηγουμένως έχει σημειώσει ότι οι Γερμανοί προελαύνουν ακούγοντας τάνγκο από τα δικά τους μεγάφωνα του τμήματος προπαγάνδας της μηχανοκίνητης μεραρχίας. Όσοι αρέσκονται στις συγκρίσεις Χίτλερ και Στάλιν ας βρουν τις ομοιότητες των εικόνων αλλά και ας μη ξεχάσουν, όπως συνηθίζουν, τις διαφορές.

Μάχονται οι Σοβιετικοί και υποχωρούν. Καίνε και καταστρέφουν τα προϊόντα και τα εφόδια όταν δεν μπορούν να τα μεταφέρουν. Κάπου, αναφερόμενος στο σοβιετικό πυροβολικό, παρατηρεί ότι βάλλει σαν να θέλει να τελειώσει τα πυρομαχικά επειδή δεν μπορεί να τα μεταφέρει.

Εκτενείς είναι οι αναλύσεις του για την τακτική του Κόκκινου Στρατού. Μέσα σ' αυτές δεν παραλείπει να μιλήσει και για τη χρήση των αρμάτων αλλά και για τους άνδρες που τα επανδρώνουν. Οι αναφορές του Μαλαπάρτε στου λαούς της ΕΣΣΔ που πολεμάνε λυσσασμένα δεν είναι λίγες. Εδώ όμως, στο Νότο, την τιμητική τους έχουν οι... “Μογγόλοι”, όπως τους αναγγέλλουν, όταν εμφανίζονται, οι ίδιοι οι Γερμανοί. Ξεχωρίζουν από την διαφορετική τακτική που ακολουθούν τα άρματα επιτιθέμενα, η οποία ομοιάζει με εκείνη του ιππικού των ανθρώπων της στέπας. Οι γεωργοί που μεγάλωσαν στα χρόνια της Επανάστασης, παρατηρεί, έχουν πια αποκτήσει τεχνική εκπαίδευση και έχουν μπει στα σιδερένια άλογα και τους χαλύβδινους “ιπποπόταμους”, τα τερατώδη αμφίβια άρματα, δλδ.

Ο Μαλαπάρτε, είπαμε και στην αρχή, εκδιώκεται από τη γερμανική μεραρχία καθώς δεν αρέσουν οι ανταποκρίσεις. Όταν επιστρέφει στο μέτωπο, τον Φεβρουάριο του 1942, είναι βαρύς χειμώνας, ιδιαίτερα στον Βορρά.

Θα περάσει πρώτα από το Βιμπόργκ της Φινλανδίας και θα δώσει φοβερές εικόνες της κατεστραμμένης όμορφης πόλης από τον σοβιετο-φινλανδικό πόλεμο. Τότε που οι φωτογραφίες ήταν δύσκολες η ικανότητα των ανθρώπων να περιγράφουν και να αφηγούνται ήταν οξυμένη. Πόσο μάλλον του ανταποκριτή μας που είναι ιδιαίτερα οξυδερκείς και μεθοδικός.

Έτσι έχουμε εκπληκτικές περιγραφές του πολιορκημένου Λένινγκραντ, νύχτα και μέρα, την “ πραγματική πρωτεύουσα της Επανάστασης και της ρωσικής εργατιάς”, όπως επιμένει κάθε τόσο.

Κάπου κάπου ανακαλεί από τη μνήμη του μέρες ειρήνης που έζησε “πριν μερικά χρόνια” στις όχθες του Νέβα, στα “Νησιά”, στις πάλαι ποτέ αριστοκρατικές συνοικίες και στα εργατικά και βιομηχανικά προάστια της πόλης του Μεγάλου Πέτρου και του Μεγάλου Λένιν.

Ένα κείμενο είναι αποκλειστικά αφιερωμένο στον μεγάλο Ρώσο ζωγράφο Ρέπιν, στο εξοχικό του σπίτι στις όχθες της Βαλτικής και στον εκεί τάφο του που τον επισκέπτεται μαζί με τον Ισπανό Πρέσβη, ανήμερα του Πάσχα του 1942. Ο πρέσβης έχει μεταβεί στο μέτωπο καθώς έχει συλληφθεί μια ομάδα Ισπανών κομμουνιστών που υπερασπίζονταν την πόλη.

Θαυμάσιες και εντυπωσιακές είναι οι αφηγήσεις και οι αναλύσεις για την θρυλική Κρονστάνδη και τους Κόκκινους ναύτες της. Περιγράφει με αρκετές λεπτομέρειες τα οχυρά της, μικρά και μεγάλα. Τις παγωμένες εκτάσεις του Φινλανδικού κόλπου και της λίμνης Λαντόγκα. Τις συγκρούσεις περιπόλων σκιέρ και αλεξιπτωτιστών που διεξάγονται και στα υδάτινα πεδία αλλά και στα παρθένα και παγωμένα δάση της Καρελλίας. Περιγράφει τον εγκλωβισμένο στους πάγους στόλο της Βαλτικής που όμως είναι, μαζί με τις οχυρώσεις, ένα φοβερό φρούριο με τεράστια δύναμη και συγκέντρωση πυρός που το καθιστά απροσπέλαστο ακόμα και από την πανίσχυρη ακόμα τότε γερμανική αεροπορία. Ένα θωρηκτό, μάλιστα, το αφιερωμένο στον Γάλλο επαναστάτη Μαρά, ενώ είναι μισοβυθισμένο από τους πρώτους βομβαρδισμούς, εξακολουθεί να βάλλει με τα τρομερά μεγάλου βεληνεκούς πυροβόλα του.

Στην κορυφή όμως των αφηγήσεων και των αναλύσεών του βρίσκονται οι εκτιμήσεις του για την έκβαση της μεγαλύτερης πολιορκίας όλων των εποχών.

Επισημαίνει κάθε τόσο ότι πια δεν είναι πόλεμος μόνο στρατιωτών αλλά και ενόπλων εργατών. Των καλύτερων, μάλιστα, εργατοτεχνιτών που διαθέτει η ΕΣΣΔ. Γι' αυτό και θρηνεί ιδιαίτερα όταν αυτοί σφαγιάζονται από Γερμανούς και Φινλανδούς. Επιμένει ότι το Λένινγκραντ είναι η κοιτίδα της Επανάστασης και οι κομμουνιστές του είναι οι πιο αποφασισμένοι, οι πιο αδιάλλακτοι και πιο ατρόμητοι στον θάνατο. Δεν παραλείπει δε να κάνει και μια μικρή πραγματεία για το “κομμουνιστικό υπόδειγμα” και τη σχέση τόσο των Ρώσων όσο και των κομμουνιστών με τον θάνατο και τις κακουχίες. Ο Μαλαπάρτε πάνω απ' όλα είναι ένας πολύ ευφυής και οξυδερκής ανθρωπολόγος.

«Εδώ και μερικές μέρες οι εργάτες και οι ναύτες των ταξιαρχιών κρούσης αποδεκατίζονται στις λυσσαλέες εφορμήσεις κατά του μετώπου του γερμανικού πολιορκητικού κλοιού από το Σλίσελμπουργκ έως το Πέτερχοφ. Ο βομβαρδισμός που φλογίζει τον ουρανό πάνω από την πόλη δεν είναι άλλος από το σταθερό φραγμό πυρός των Γερμανών στα νώτα των επιτιθέμενων μονάδων των εργατών, ώστε να τους εμποδίσει να επιστρέψουν στις θέσεις εξόρμησής τους. Η μάχη είναι σκληρότατη και οι σοβιετικές απώλειες είναι τρομακτικές. Οι ταξιαρχίες κρούσης αποπειρώνται να σπάσουν τον κύκλο της πολιορκίας ή τουλάχιστον ελπίζουν να παρενοχλήσουν τη γερμανική διάταξη και να επιβραδύνουν την εαρινή επίθεση. Ο κύριος όγκος των επιτιθέμενων δυνάμεων πεζικού συντίθεται από μονάδες του τακτικού στρατού, δηλαδή του Κόκκινου Στρατού. Όμως η ψυχή των μονάδων κρούσης αποτελείται από εργάτες και ναύτες. Είναι μία σφαγή των εξειδικευμένων εργατών, των σταχανοβιτών, των τεχνικών, δηλαδή του άνθους των Σοβιετικών εργατοτεχνιτών.

Όταν αναλογίζεται κανείς τις προσπάθειες, τη μελέτη, τις θυσίες, το μόχθο και τα πολλά χρόνια τεχνικής διαλογής [σ.σ.: προσοχή στον όρο, κατά το “φυσική διαλογή”] που απαιτούνται για να μετατρέψεις έναν απλό αγρότη, έναν χειρώνακτα, έναν ξωμάχο, έναν οποιονδήποτε δουλευτή, σε έναν ικανό, εξειδικευμένο εργάτη, σε ένα τεχνικό με την πραγματική, σύγχρονη σημασία της λέξης, ανατριχιάζει στη σκέψη αυτής της εκατόμβης των εργατών, των καλύτερων εργατών της ΕΣΣΔ. Η πρωτεύουσα της Επανάστασης, το σοβιετικό “Όρος”, η διεθνής “Κομμούνα” δεν είναι η Μόσχα αλλά το Λένινγκραντ. Κι εδώ στο Λένινγκραντ (περισσότερο απ' όσο σε οποιονδήποτε άλλον τομέα του απέραντου μετώπου) η εργατιά δίνει το αίμα της και πεθαίνει για την υπεράσπιση της Επανάστασης...» [Κούρτσιο Μαλαπάρτε, Οι πηγές του Βόλγα, εκδ. Ιωλκός, σελ. 262]

Όχι δεν είναι μπολσεβίκος αυτός που έχει γράψει τα λόγια αυτά!

Ενώ, λίγο πριν, κάνοντας μια εκτενή αναφορά στην Κρονστάνδη, την “Ακρόπολη της εργατιάς”, κάνει λόγο για κάτι ιδιαίτερα δυσοίωνο και σημαδιακό. Σαν να τους λέει: “είναι σκούρα για σας τα πράγματα...”

«Ο λοχαγός Λέπο μού δίνει ένα ζευγάρι κιάλια και να που εμφανίζεται πεντακάθαρα μπρος στα μάτια μου, πέρα από τη γαλάζια αντιφεγγιά της παγωμένης θάλασσας, το δάσος από τα φουγάρα και τους ατσαλένιους πυργίσκους των πλοίων που βρίσκονται αγκυροβολημένα στο λιμάνι της Κρονστάνδης (σ.σ.: 70 μονάδες και 60 υποβρύχια). Είναι εξαιρετικά εντυπωσιακό το θέαμα ενός ολόκληρου στόλου, του πιο ισχυρού της Σοβιετικής Ένωσης, να έχει παγιδευτεί στον πάγο σαν βυθισμένος μέσα στο τσιμέντο. Δεν μπορεί ούτε να κινηθεί ούτε να πολεμήσει. “Έχασε τα πόδια του”, λένε οι Φινλανδοί στρατιώτες. Ένας ολόκληρος στόλος έχει εντοιχιστεί ζωντανός. Πάνω σ' έναν ψηλό πύργο διακρίνω κάτι σκουρόχρωμο να κινείται.

«Τι είναι αυτό;», ρωτάω το λοχαγό Λέπο, «είναι κάποια σημαία;»

«Ο ραδιοφωνικός σταθμός της Μόσχας ανακοίνωσε πως είναι η σημαία του περίφημου καταδρομικού “Αουρόρα”», μού απαντάει ο λοχαγός Λέπο, «που την έχουν υψώσει στον πύργο του Ναυαρχείου της Κρονστάνδης».

Δεν είναι μια σημαία του Ναυτικού, είναι μια κόκκινη σημαία.

Είναι αυτή η σημαία, την οποία οι ναύτες του “Αουρόρα” ύψωσαν στα Ανάκτορα των τσάρων τον Οκτώβριο του 1917. (Από δω που βρίσκομαι δεν διακρίνεται το κόκκινο χρώμα της σημαίας φαίνεται μόνο κάτι γκρίζο και μελαγχολικό). Αυτή τη στιγμή για όποιον θέλει να κατανοήσει τη διασύνδεση της πολιτικής κατάστασης του ακραίου κομμουνισμού του Λένινγκραντ και της Κρονστάνδης με τις αντιπαραθέσεις του με την ηγεσία της Μόσχας ότι σε κάποια στιγμή, στις κρίσιμες ώρες του Οκτωβρίου του 1917, η κόκκινη σημαία του “Αουρόρα” είχε φοβίσει ακόμη και τον ίδιο τον Λένιν».

Ο Κ. Μαλαπάρτε με τη στολή του λοχαγού των Αλπινιστών
 με την οποία περιφερόταν στα μέτωπα.

1941: Τι θα μπορούσε να γίνει αν ήταν η Εύβοια αντί των Θερμοπυλών

 

Χάρτης του Ναυτικού Οχυρού Βορείας Ευβοίας όπως είχε διαμορφωθεί από του Γερμανούς
(Ν. Αναγνωστόπουλος, Η Εύβοια υπό κατοχήν, 1950)

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Όλοι όσοι ασχολούνται στοιχειωδώς με την ιστορία του Β' Π.Π., ξέρουν ότι οι Άγγλοι αποβίβασαν ένα εκστρατευτικό σώμα στην Ελλάδα, συγκροτούμενο από 62.000 χιλιάδες άνδρες, 100 τάνκς και άλλα τόσα αεροπλάνα. Αυτό, άλλωστε, ήταν και το πρόσχημα της επίθεσης του Χίτλερ στα Οχυρά.

Μη μπορώντας να κρατήσει τους Γερμανούς πέραν των Τεμπών, αποφάσισε να δώσει τη μάχη στις Θερμοπύλες, το τελευταίο 10ήμερο του Απριλίου 1941.

Η μάχη αυτή, στην οποία πήραν μέρος 4 Αυστραλιανές και ΝεοΖηλανδικές ταξιαρχίες, εξελίχθηκε σε βάρος των Βρεταννών και επέτεινε τα προβλήματα της απαγκίστρωσης των δυνάμεων τους. Η Ελλάδα έγινε “μικρή Δουνκέρκη”. Ακολούθησε η Μάχη της Κρήτης.

Η Εύβοια και ο στρατηγικός της ρόλος

Από παλιά είναι γνωστό επίσης ότι, η Εύβοια έχει τεράστια στρατηγική σημασία τόσο για τον έλεγχο του Αιγαίου όσο και για τον έλεγχο της ηπειρωτικής Ελλάδας, ιδιαίτερα της Αττικής. Χαρακτηριστικά αναφέρω μόνο την εκστρατεία του ίδιου του Μωάμεθ Β' εναντίον της Χαλκίδας, η οποία, μαζί με το νησί, αποτελέσουν κτήση της Βενετικής Δημοκρατίας.

Ο στρατηγικός αυτός ρόλος της Εύβοιας μεγαλώνει πολύ διότι το νησί έχει μια αξιόλογη παραγωγή, γεωργική, κτηνοτροφική και μεταλλευτική. Όποιος το κατέχει είναι σχεδόν αυτάρκης. Και ό,τι του λείπει μπορεί να το εφοδιαστεί από τις τρεις θάλασσές του και τον αέρα. Ας σημειωθεί ότι οι Αμερικανοί είχαν επιδιώξει τη δημιουργία αεροδρομίου κατά την κατοχή.

Αν και δεν διαθέτει πολύ μεγάλα βουνά, την εποχή του Β' Π.Π., η Εύβοια είχε ένα υποτυπώδες οδικό δίκτυο, τόσο που οι διάφορες πόλεις της επικοινωνούσαν ευκολότερα με την Χαλκίδα δια θαλάσσης παρά με τα αυτοκίνητα. Τότε τα αυτοκίνητα ήταν πολύ λιγότερα από τα πλεούμενα και η απόκτησή τους πολύ πιο ακριβή και δύσκολη.

Ταυτόχρονα μια τεράστια ακτογραμμή με αρκετά “κρυφά” λιμάνια, μεγαλύτερα και μικρότερα, προσφέρεται για πρόσβαση από την ανοικτή θάλασσα. Η Σκύρος και οι άλλες νήσοι των Σποράδων πρέπει να ληφθούν υπόψη στο στρατηγικό ρόλο της Εύβοιας, κεντρικά και βόρια. Ενώ η Άνδρος με τις Κυκλάδες, αλλά και την Αττική, στα νότια.

Στη διάρκεια του ΕλληνοΙταλικού πολέμου, ειδικά η βόρεια Εύβοια απέκτησε ξεχωριστή σημασία. Ένα παράκτιο οχυρό, το Ναυτικό Οχυρό Βορείου Ευβοίας, δίπλα στο Πευκί, έκλεινε την είσοδο στους πάντες, για τον Μαλιακό, τον Παγασητικό και τον Βόρειο Ευβοϊκό. Μια χερσαία καλή οχύρωση, με μεγάλου βεληνεκούς πυροβόλα, αλλεπάλληλες γραμμές αμύνης, χερσαία ναρκοπέδια, μαζί με ένα εκτεταμένο θαλάσσιο ναρκοπέδιο, το οποίο, άνοιγε και έκλεινε αναλόγως, μπορούν να συμπληρώσουν την εικόναⁱ.

Όλα αυτά εγκαταλείφθηκαν κακήν κακώς και οι Γερμανοί τα κατέλαβαν αμαχητί. Μόνος τους εχθρός, ο κακός τους εαυτός. Η αεροπορίας τους βομβάρδισε το οχυρό, τη νύχτα της 24ης Απριλίου, και μαζί βομβάρδισε το πρώτο τμήμα της Βέρμαχτ που αποβιβάστηκε στους Ωρεούς και προωθήθηκε, μη γνωρίζοντας την παρουσία του εκεί. Ο αυτόπτης μάρτυρας διαβόητος για τη δοσιλογική του δράση Νίκος Αναγνωστόπουλος κάνει λόγο για 6 νεκρούς Γερμανούς και 12 τραυματίες, μεταξύ των οποίων και ο υπολοχαγός Λάγγε, ο επικεφαλής του τμήματος των Ωρεών.

Η Χαλκίδα επίσης ήταν οχυρωμένη. Μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι στον Καράμπαμπα, το κάστρο που έχτισε ο Μωάμεθ για να εκπορθήσει τα φοβερά τείχη της, υπήρχαν αντιαεροπορικά πυροβόλα των Άγγλων. Και αυτά εγκαταλείφθηκαν ενώ το εντυπωσιακό είναι πως οι Γερμανοί ήξεραν ότι μπαίνοντας στη Χαλκίδα, οι Άγγλοι του Καράμπαμπα δεν θα τους ενοχλήσουν.

Η Εύβοια στην Κατοχή

Από πάρα πολλές μαρτυρίες αλλά και από αρχειακό υλικό ξέρουμε ότι η Εύβοια, από το 1942 ακόμη και ιδιαίτερα το 1943, έγινε αντικείμενο μελέτης των επιτελείων και των δύο πλευρών. Οι μεν Γερμανοί είχαν την έγνοια μιας πιθανής απόβασης, οι δε Άγγλοι είχαν το δέλεαρ ενός προγεφυρώματος, ή έστω την απειλή ενός τέτοιου ως αντιπερισπασμός στα σχέδια για εισβολή στη Σικελία. Οι Γερμανοί, από νωρίς εκπόνησαν ένα σχέδιο αμύνης του νησιού, με τη βοήθεια πολυπρόσωπης επιτροπής στελεχών του κατοχικού κράτους, μεταξύ των οποίων ήταν και ο συν/ρχης Χρήστος Γερακίνης. Τα σχέδια προέβλεπαν από επιτάξεις μέσων μεταφοράς μέχρι και την εκκένωση από τον πληθυσμό παράκτιων ζωνών. Στα σχέδια αυτά εντάσσεται και η πρώτη εκστρατεία των Ταγμάτων Ασφαλείας της Αθήνας στην επαρχία. Από τον Οκτώβριο όπου Άγγλοι, Γερμανοί και συνεργάτες, τα βρίσκουν στην Αθήνα, ένας “οργασμός” δουλειάς ακολουθεί, μαζί με τη διάσπαση του ΕΔΕΣ. Λιάκος και Παπαθανασόπουλος φτάνουν με τους πρώτους ταγματασφαλείτες τα Χριστούγεννα του 43 για να αναπτυχθούν τους επόμενους μήνες σε λόχους, τάγματα και Σύνταγμα... το διαβόητο 7ο Σ/Τάγμα Ασφαλείας (Ευβοίας) και να εγκατασταθούν σε όλες τις επίκαιρες και παράκτιες θέσεις: Ψαχνά, Αγία Άννα, Οχυρό Βορείου Ευβοίας (ή Γουβών), Κύμη, Αλιβέρι, Βάθεια, Ερέτρια κλπ, μαζί με Γερμανούς.

Ο ΕΛΑΣ της Εύβοιας ξεκινάει την τακτική του δράση τον Ιούνιο του 1943. Κάποιες πρώτες ομάδες και μετά η ομάδα του Όθρυ διαπεραιώνονται και αρχίζουν να οργώνουν το νησί σε μια ένοπλη εκστρατεία διαφώτισης για τους σκοπούς του ΕΑΜ και την ανάγκη παλλαϊκής ένοπλης αντίστασης. Η έλλειψη όπλων και εφοδίων όμως περιορίζει την ανάπτυξη των ομάδων αυτών αν και δεν είναι μικρή η δράση τους.

Τεράστια ανάπτυξη θα πάρει αυτή η μαγιά, όταν στις 8 Σεπτεμβρίου 1943 η Ιταλία συνθηκολογεί. Ασφαλώς και οφείλεται στην προηγούμενη καλή δουλειά των οργανώσεων η πλήρης παράδοση του οπλισμού του ιταλικού συντάγματος στον ΕΛΑΣ και η απόκρυψή του από τον λαό στα βουνά. Παντού ο ξεσηκωμένος λαός απαιτεί τον οπλισμό, με κορυφαίο παράδειγμα τη φάλαγγα που... πολιορκείται στο δρόμο από το Αλιβέρι στη Χαλκίδα.

Έκτοτε η ανάπτυξη του ΕΛΑΣ είναι ραγδαία, στέλνει μάλιστα έναν λόχο στη Στερεά όπου και παραμένει μέχρι το τέλος, ενώ οι υπόλοιπες δυνάμεις αποτελούν το εν τη νήσω 7ο Ανεξάρτητο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, με τρία τάγμα και πάνω από χίλιους μαχητές.

Όταν μετά τη Βάρκιζα οι Άγγλοι εξώθησαν και πάλι τα πράγματα στην ένοπλη σύγκρουση, το Νοέμβριο 1947, τμήμα του Δημοκρατικού Στρατού με καμιά 50ρια αντάρτες,υπό τον Θύμιο Καψή- Ανάποδο, διεπεραιώθη στο νησί και κρατήθηκε εκεί και μετά την πτώση του Γράμμου, με τους τελευταίους αντάρτες του να εξοντώνονται και να συλλαμβάνονται τους πρώτους μήνες 1950!

Απορίας επιμύθιον

Έχοντας όλα αυτά τα στοιχεία υπόψη μας, νομίζω ότι είναι εύλογο να διατυπωθούν μια σειρά ερωτήματα.

1. Τι θα μπορούσε να γίνει αν και όταν το ΣΜΑ διαπίστωσε ότι δεν μπορεί να κρατήσει τους Γερμανούς πέραν των Τεμπών, αποφάσιζε αντί να δώσει τη μάχη των Θερμοπυλών, να οχυρωθεί στην Εύβοια με τις 4 ταξιαρχίες, τον διαλυμένο ελληνικό στρατό που επιχειρούσε ανασυγκρότηση στην Τανάγρα και τις μονάδες του στόλου που εξακολουθούσαν την αντίσταση μη υπακούοντας στον Τσολάκογλου;

2. Ποια η έκβαση της Μάχης της Κρήτης αν η Εύβοια αποτελούσε μια ακόμη “Κρήτη”, την πρώτη, και ανάγκαζε τις Γερμανικές δυνάμεις να μοιραστούν;

3. Τι θα έκαναν οι Γερμανοί μπροστά σ' αυτή την εξέλιξη; Θα χτυπούσαν τα δύο νησιά διαδοχικά ή και τα δύο ταυτόχρονα; Τι θα σήμαινε αυτό και πόση φθορά και καθυστέρηση θα είχαν οι Γερμανοί;

   Μιλάμε για φθορά και καθυστέρηση γιατί, τότε, οι Γερμανοί ήταν ανίκητοι. Σαφώς και δεν θα μπορούσε να αναχαιτιστεί η ορμή τους. Αλλά, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούσαν να βρουν για καιρό τον διάολό τους. Δεδομένου δε ότι είχαν προκρίνει τη στρατηγική της εκκαθάρισης των Βαλκανίων πριν χτυπήσουν την ΕΣΣΔ, ο χρόνος ήταν εχθρός τους. Αν συνέχιζαν αυτή τη στρατηγική θα έχαναν τουλάχιστον έναν ακόμη μήνα. Αν την εγκατέλειπαν θα άφηναν στις πλάτες τους μια ανοιχτή πληγή. Αυτή που απεγνωσμένα προσπαθούσαν να αποτρέψουν το 1943, όταν μπροστά στο ενδεχόμενο απόβασης των Συμμάχων πρότειναν ακόμα και την εγκατάλειψη της Πελοποννήσου.

4. Γιατί αυτό που διακαώς επιχειρούν να ανακτήσουν οι Άγγλοι -και μάλιστα βάζοντας πολλά σε κίνδυνος- το 1943, δεν επιχειρούν να το διατηρήσουν το 1941;

5. Πού οφείλεται η δεδομένη στρατηγική των Άγγλων; Σε ανικανότητα στρατηγικής σκέψης των επιτελών ή σε πολιτική απόφαση, στο πολιτικό δόγμα; Τελικά, ήθελε η Αγγλία να αντιτάξει σοβαρή άμυνα στην Ελλάδα ή δεν ήθελε; Ήθελε να πολεμήσει γερά τους Γερμανούς, να τους ματώσει και να ματωθεί, κάνοντας ό,τι της αναλογούσε και ό,τι έκανε ο Κόκκινος Στρατός τους επόμενους μήνες ή ό,τι έκανε κι εκείνη στη Β. Αφρική; Και αφού έχασε τις μάχες στο βορά, τι ήθελε από κει και πέρα; Μια ακόμα βάση στην Ανατολική Μεσόγειο; Απλώς μια Κρήτη δίπλα στην Κύπρο;

Με όλα όσα αραδιάζουμε εδώ και ακόμη όσα υπάρχουν στην βιβλιογραφία, το σίγουρο είναι ότι η Εύβοια θα μπορούσε να αποτελέσει ένα σπουδαίο αμυντικό ορόσημο στον Β' Π.Π.

Ίσως τότε και η Κρήτη να μην είχε πέσει ποτέ.

Ίσως και η κατοχή στην Ελλάδα να μην ήταν της μορφής που ξέρουμε. Τόσο εκτεταμένη, δηλαδή, και με αυτή τη διάρκεια.

Πιστεύω ότι την απάντηση θα δώσει η συζήτηση πάνω στο θέμα και μετά από την ακρόαση της γνώμης των στρατιωτικών ειδικών. Το κείμενο αυτό δεν επιχειρεί τίποτα περισσότερο από το να θέσει το ζήτημα ως υπόθεση εργασίας.

i  Σήμερα, τα οχυρά σώζονται ακόμη σε διάφορες καταστάσεις. Χάρη στη δουλειά των ντόπιων έχουν αποκαλυφθεί και συντηρηθεί μερικά ώστε να μας δίνουν μια ιδέα της γενικότερης οχύρωσης.

Τελικά, το Σχηματάρι πήρε μέρος στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο;

Ακόμα μια προκλητική, μικρόψυχη και μισαλλόδοξη παραχάραξη της Ιστορίας

Η Ταβέρνα, του μεγάλου Ελβετού χαράκτη και πολεμιστή Ουρς Γκαφ.
Απεικονίζει διάφορους πολεμιστές που τους παραφυλάει ο θάνατος.
Αν, όμως, ισχυριζόταν κανένας ότι, ο Αρβανίτης Στρατιώτης που κάθεται στο κέντρο είναι ο Σχηματάρης και ο τελευταίος, δεξιά όπως κάθεται, είναι ο πατέρα του ο Διάβολος, θα τον πίστευα.

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

«Θα περίμενε κανείς ότι 

ένας νέος που θεωρείται μορφωμένος 

και μάλιστα τελευταία με ροπή προς τη θρησκεία 

να είχε περισσότερη λεβεντιά 

για να αποφασίσει να γράψει 

όχι μόνο από την μία πλευρά 

για τις μαύρες σελίδες του Σχηματαρίου, 

την εποχή της κατοχής»

Ανωνύμου του Σχηματαραίου

Όταν, μετά από 300 χρόνια θα σκύψουν οι ιστορικοί του Σχηματαρίου πάνω απ' το βιβλίο  Σχηματάρι 1382 -1960*, θα πάθουν αυτό που παθαίνουν σήμερα οι ιστορικοί που σκύβουν πάνω από την ιστορία της εκστρατείας του Μοροζίνη στη Χαλκίδα, το 1687/88. Θα βρίσκουν ότι το χωριό δεν έχει πάρει μέρος στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο(!!!)

Το ίδιο όμως θα συμβεί και με τους χιλιάδες άλλους πολίτες, του Σχηματαρίου και του Δήμου Τανάγρας, τους επήλυδες, που επί πενήντα χρόνια ζουν και εργάζονται στην περιοχή. Σ΄όλους εκείνους που δεν κατάγονται από την τόσο αξιοζήλευτη ράτσα των Σχηματαραίων(!) 

Στη σελίδα 117, παραθέτει ο δημοτικός μας ιστοριογράφος Βαγγέλης Δ. Μαντής, τους νεκρούς του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, τους νεκρούς της Μικρασιατικής Εκστρατείας, τους νεκρούς του Αλβανικού μετώπου... κι εκεί σταματάει!  

Μετράω τους πρώτους, βγαίνουν εννέα (9). Οι δεύτεροι, έξι (6). Οι του Αλβανικού, τρεις (3)!!!  Στον περισσότερο πολύνεκρο πόλεμο όλης της ανθρώπινης ιστορίας, το Σχηματάρι έχει τους λιγότερους νεκρούς από όλους τους προηγουμένους «εθνικούς» πολέμους! 

Ναι, έτσι το λέει: «Πεσόντες στους εθνικούς πολέμους», είναι ο τίτλος του υποκεφαλαίου. Πάει να πει ότι, οι «εθνικοί πόλεμοι» τελείωσαν τον Απρίλιο του 1941, εφόσον ο δεύτερος νεκρός της Αλβανίας είναι 23/3/1941 και ο Βαγγέλης Πινήτας του Νικολάου ξέρουμε ότι σκοτώθηκε, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, μετά την κατάρρευση του μετώπου και τη συνθηκολόγηση. 

Δεν κάνει την τιμή στους σκοτωμένους, εκείνος ο αξιωματικός της Ελληνικής Αεροπορίας εν αποστρατεία, να αναγνωρίσει, ως «πεσόντες» στους εθνικούς πολέμους, ούτε καν τους τρεις εκτελεσμένους στη Χαλκίδα, ούτε τους τρεις δολοφονημένους στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως της Γερμανίας. Δεν αναφέρεται στους πέντε εκτοπισμένους σ' αυτά τα στρατόπεδα, δεν αναφέρει τους νεκρούς ΕΛΑΣίτες! Δεν θα βρει, ο αναγνώστης, ούτε και τους ταγματασφαλίτες, ούτε τους υπό των εαμοκομμουνιστών αναιρεθέντας, ούτε άλλον τινά, θανόντα βίαιο θάνατο κατά την τετραετία αυτή. Φυσικά δεν θα μάθει κανείς ότι το Σχηματάρι πήρε μέρος και στον Εμφύλιο Πόλεμο. Ότι είχε και κει νεκρούς. Στη θέση της δεκαετίας του '40, όλοι θα βρίσκουν μια... τρύπα! Την τρύπα στα θολά νερά της μισαλλοδοξίας. 

Όταν, οι ιστορικοί του μέλλοντος, θα βρουν καταγεγραμμένους όλους τους αιωνόβιους του Σχηματαρίου, αλλά και όσους ζύγωσαν τα 100 χρόνια, και δεν θα βρουν νεκρούς στον Β' Π. Π., μετά τον Απρίλιο του '41, πείτε μου, τι θα σκεφτούν; Δεν θα έχουν δίκιο να συμπεράνουν ότι ο πόλεμος στο Σχηματάρι τελείωσε εκεί ακριβώς που ο Τσολάκογλου θεωρούσε ότι έπρεπε να σταματήσει; 

Το λέει καθαρά, στο πρώτο του διάγγελμα «Προς τον Ελληνικόν λαόν», στις 29 Απριλίου 1941: 

[...Η σκληρά πραγματικότης είναι, ότι μετά την κατάληψη των Αθηνών υπό του Γερμανικού στρατού και μετά την φυγήν των Άγγλων, δεν δύναται να γίνη ουδείς πλέον λόγος περί συνεχίσεως του αγώνος...]

Δεν θα έχουν δίκιο να σκεφτούν ότι ο πόλεμος για τους Σχηματαραίους τέλειωσε τον σκληρό Απρίλη του '41; Και δεν θα έχουν δίκιο να θεωρούν αξιόπιστο εκείνο που αναφέρεται στην επίσημη έκδοση του Δήμου Τανάγρας για την ιστορία του τόπου*; 

Ποια είναι η αλήθεια; Να την πούμε όσο πικρή κι αν είναι και να την κοιτάξουμε στα μάτια:

Το Σχηματάρι πήρε μέρος στον Β' Π.Π. όπως πήρε όλη η Ελλάδα. Και μάλιστα πήρε μέρος και από τις δύο πλευρές με πάρα πολλούς νεκρούς, απόλυτα και αναλογικά! 

Και με τους Συμμάχους, λοιπόν, και με τον Άξονα.  Είχε αυτή την ιστορική ιδιομορφία. Μια ΤΡΑΓΙΚΗ ιδιαιτερότητα. Δεν ήταν το μόνο, ούτε στην ιστορική διαχρονία  ούτε στην ιστορική συγχρονία. Έχει ξανασυμβεί να διχάζονται οι Έλληνες για το τι στάση θα κρατήσουν προς τον επερχόμενο κατακτητή, και τότε δεν υπήρχαν οι κομμουνιστοσυμμορίτες να τους φορτώσουμε την αβανιά. 

Η Σχηματαραίικη ιδιαιτερότητα, λοιπόν, είναι ότι το χωριό διχάστηκε μπροστά τους Γερμανούς και Ιταλούς:  ένα μέρος του πολέμησε μαζί τους και άλλο ένα μέρος του πολέμησε εναντίον τους. 

Στους Περσικούς Πολέμους, [είναι το πιο κλασικό παράδειγμα] το ξαναπάθανε αυτό οι Βοιωτοί, με αρχηγούς τους Θηβαίους... Μηδίσανε**!  Μα και οι Αρβανίτες της Τσαμουριάς, της Θεσπρωτίας, διχάστηκαν και ο Ζέρβας έστειλε τους συνεργάτες των Γερμανών... στο Σιδηρούν Παραπέτασμα. Ενώ οι Σχηματαραίοι συνεργάτες των Γερμανών μείνανε εδώ να μας σώσουν από του Σιδηρούν Παραπέτασμα. 

Να, λοιπόν, κύριοι και κυρία, πώς παραχαράσσεται η ιστορία, πώς προκύπτουν τα «αφηγήματα» και πώς μετά βγαίνουν οι εθνομηδενιστές και κάνουν λόγο για αφήγημα και όχι επιστημονική προσέγγιση! Να ποιος γεννάει τον άλλον και ποιος τον γαλουχεί και τον εκτρέφει! Η μισαλλοδοξία και ο φοταμενταλισμός εκτρέφουν και αναπτύσσουν τον εθνομηδενισμό. Μας μοστράρετε τα πτυχία σας αλλά δεν μας εκθέσατε την αλήθεια! 

Συνεπώς, μπλέξατε άσχημα. Πήγατε μόνοι σας, χωρίς να σας ενοχλήσει κανένας και πέσατε μέσα στην «κινούμενη άμμο» της ιστορίας. Άντε τώρα να βγείτε! Άντε τώρα να τα μπαλώσετε! 

Η κύρια ευθύνη, βέβαια, είναι στον συγγραφέα. Οι τρεις «επιστημονικοί» συνεργάτες του μόνο δευτερευόντως έχουν κάποια ευθύνη. Που δεν τον προστάτευσαν από τρομερά «λάθη», ή που δεν απέσυραν την υπογραφή τους αν δεν λάμβανε υπόψη του τις παρατηρήσεις τους. 

Πρόκειται, όντως, για λάθη; 

Σαφώς και η απάντηση είναι αρνητική!

Πρόκειται για εσκεμμένη παραχάραξη της ιστορίας. Για πολιτικά υποκινούμενη παραχάραξη της ιστορίας. Έχει και πολιτικά κίνητρα και πολιτικές στοχεύσεις. Έχει «ένδοξο» και πλούσιο παρελθόν αυτή η μέθοδος του να γράφει κανείς την ιστορία***. Απ' ο,τι είδαμε, έχει και πλούσιο παρόν(!) 

Δεν είναι εκτεθειμένος, ο συγγραφέας, μόνο στην πλευρά της Ιστορίας. Είναι πλέον εκτεθειμένος και στην πλευρά του Δήμου και των δημοτών! Από τη στιγμή που, και ο Δήμος και μεις όλοι, τον εμπιστευτήκαμε να συνοψίσει την ιστορία του τόπου, από τη στιγμή που αυτό μεταφράστηκε σε υλική στήριξη, εγείρεται ζήτημα! Και το ζήτημα είναι μέγα κι έχει πολλά ποδάρια. Όσα έχει και ο διάβολος που δια-βάλει. 

Πέραν τούτου, όμως, ο συγγραφέας έχασε και μια ακόμα ευκαιρία. Να πλουτίσει την ιστορία του τόπου με μια αυθεντική μαρτυρία. Το σημειωματάριο του μπάρμπα - Σταύρου του Μαντή, που τηρούσε κατά τη διάρκεια της θητείας του ως κατοχικός πρόεδρος της Κοινότητος. Το σημειωματάριο-ημερολόγιο έχει σωθεί και το εμπιστεύτηκε ο μακαρίτης στον ανιψιό του. Σε προσωπική μου παράκληση, να το συμβουλευτώ απλώς, ισχυρίστηκε ότι... δεν το βρίσκει(!) Αν είναι δυνατόν να χάθηκε, τέτοιο μοναδικό ιστορικό ντοκουμέντο, από έναν άνθρωπο που περισυνέλεγε και την τελευταία λέξη του ΚωτσΑδάμ(!) Και καλά, εμένα δεν ήθελε να μου το δείξει. Το καταλαβαίνω. Γιατί δεν άδραξε την ευκαιρία να το ενσωματώσει στο βιβλίο, σαν παράρτημα, και να χαλάσει κόσμο; 

Η απάντηση υπάρχει. Την καταλαβαίνει ο καθένας. Κάποιους δεν συμφέρει πολιτικά  η εμφάνιση του ντοκουμέντου αυτού. Φαίνεται ότι δεν δένει με το «αφήγημα»! Η απόκρυψη και το καταχώνιασμα των ιστορικών αρχείων, όμως, δεν είναι κατακριτέα μόνο για μερικούς, είναι για τους πάντες. Και εδώ έχουμε ένα τέτοιο καταχώνιασμα. 

Το ζήτημα δεν θα σταματήσει εδώ! Θα κοινοποιηθεί και θα γνωστοποιηθεί σε όλους. Σε εφημερίδες και ιστοσελίδες. Σε πολιτικούς και επιστήμονες του δήμου και της χώρας. 

Πρώτα - πρώτα καλώ τον Δήμαρχο και όλους τους δημοτικούς συμβούλους να πάρουν θέση γιατί η καλή τους πίστη βεβηλώθηκε και η αγαθή προσπάθειά τους τούς εξέθεσε. Ιδιαίτερα καλώ τον δημοτικό σύμβουλο Φώνη Χαρίση, τον ομώνυμο του πεσόντα στη Χαλκίδα, να αντιδράσει με έργα και με λόγια. 

Αν μη τι άλλο, θα μάθουν όλοι την ύβρη προς τους νεκρούς της Ελευθερίας. Θα δουν και θα συγκρίνουν, αυτό που κάνουν οι άλλες κοινότητες Ελλήνων, όταν εγείρουν μνημεία στους πεσόντες για την αντίστασή τους σ' όλους τους κατακτητές, και αυτό που κάνει μια φατρία από Σχηματαραίους που δεν εννοεί να αντιληφθεί τα λόγια του Ηράκλειτου: 

«Πόλεμος πάντων μὲν πατήρ ἐστι, πάντων δὲ βασιλεύς, καὶ τοὺς μὲν θεοὺς ἔδειξε τοὺς δὲ ἀνθρώπους, τοὺς μὲν δούλους ἐποίησε τοὺς δὲ ἐλευθέρους».

Σημειώσεις:

*  Το εν λόγω βιβλίο εκδόθηκε δαπάναις του Δήμου Τανάγρας και μοιράζεται άνευ αντιτίμου στους δημότες. Ο συγγραφέας και οι άλλοι συντελεστές εργάστηκαν αφιλοκερδώς για τη συγγραφή, τη μορφωποίηση και την έκδοση του ερευνητικού υλικού του συγγραφέα. 

** Αυτό αναφέρεται από τον συγγραφέα σε μια μικρή πρόταση, αλλά αναφέρεται.

*** Ο Γιώργος Πηλίτσης, πχ, τον γράψανε στο ληξιαρχείο ότι πέθανε κι όχι ότι εκτελέστηκε από τους Γερμανούς. Ενώ τον Βαγγέλη Μαντή του Παναγιώτη, τον βρίσκουμε στο βιβλίο Σχηματάρι 1382 - 1960, ανάμεσα στους διακεκριμένους επιστήμονες Σχηματαραίους αλλά δεν γίνεται καμία μνεία για την αντιστασιακή του δράση ή για την εκτέλεση του. Ίσως, η περίπτωση του συνονόματου του συγγραφέα, να είναι και το άκρο άωτο του ταρτουφισμού και της υποκρισίας που διατρέχει τα ζητήματα της ιστορίας του χωριού μας.