Η δεύτερη παγίδευση και «εκτέλεση» του Μπαράκου- Γιώργου Καμπόλη

Η δράση του μέσα από την αφήγηση του Ορέστη, δημιουργού και καπετάνιου του ΕΛΑΣ της ΑττικοΒοιωτίας

Η φωτογραφία αυτή του Μπαράκου είναι η μόνη συμβολή της «έρευνας» της Γεωργίας Μπιτάκου. Αν και δεν πρόκειται για κανονικό σκανάρισμα και γυαλίζουν τα φλας.
Την ευχαριστούμε! 

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Για τη Χασά και τους Χασιώτες

Ο Γιώργος Καμπόλης ή Μπαράκος, ήταν ο πρώτος αντάρτης της Χασάς. Του σημαντικού αυτού χωριού στην ιστορία της Αθήνας και της Αττικής, στην ιστορία των Ελλήνων και των απελευθερωτικών τους αγώνων.

Ο Μπαράκος ήταν ο πρώτος αντάρτης της Χασάς αλλά δεν ήταν ο πρώτος αντιστασιακός της Χασάς. Στις αρχές της κατοχής και μέχρι την άνοιξη του 1944, όλο το χωριό, έπαιρνε μέρος, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, στην Αντίσταση. Και αντίσταση στα μέρη αυτά δεν σημαίνει τίποτα άλλο από ΕΑΜ – ΕΛΑΣ.

Όντας, το χωριό, πάνω στο «μονοπάτι της λευτεριάς», που οδηγούσε από την Αθήνα στα ελεύθερα βουνά της Ελλάδας, κλήθηκε από την Ιστορία να πάρει μέρος και στο νέο εκείνο εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Πάρα πολλοί αγωνιστές, που έβγαιναν από την Αθήνα για να πάρουν μέρος στην ένοπλη ή μη αντίσταση πέρασαν από το χωριό, οδηγήθηκαν από τους συνδέσμους, συντηρήθηκαν από το υστέρημα των Χασιωτών, μοιράστηκαν μαζί τους τα λιγοστά τρόφιμα και τη φιλοξενία τους. Ανάμεσα σε αυτό το πλήθος των αγωνιστών ήταν και σημαντικά στελέχη και πολιτικοί παράγοντες, όλου του πολιτικού φάσματος, που κινήθηκαν από και προς τα Βουνά. Όχι μόνο τα στελέχη του ΚΚΕ αλλά και όλης της πατριωτικής πολιτικής Αθήνας πέρασαν από εκεί.

Ο Ορέστης αναφέρει συγκεκριμένα:

«Έχω γράψει ότι ο πρόεδρος της Χασιάς, ο Θοδωρής Βερούτης, χωρίς να έχη καμμιά σχέσι με την Αριστερά, παραμένων πάντοτε κομματάρχης των Φιλελευθέρων, μάς ενίσχυε ποικιλοτρόπως στο χωριό του. Και έχω γράψει πόσο πολύτιμη μάς ήταν η βοήθεια εκείνη, στο πιο νευραλγικό σημείον όλων των ελεγχομένων από τον ΕΛΑΣ ορεινών περιοχών. Ένα απλό νεύμα αν έκανε ο πρόεδρος του χωριού εκείνου σε κάποιον άνθρωπό του, θα μπορούσε να μάς φέρει ανεπανόρθωτες συμφορές. Να συλληφθή ο Σιάντος, ο Σαράφης και οποιοδήποτε άλλος από τους τόσους και τόσους που περνούσαν, διαρκώς, καθημερινώς, από την Χασιά, ενώ πάντα υπήρχε εκεί μια γερμανική φρουρά του ισχυρού αντιαεροπορικού προβολέως. Όχι δε μόνον εγνώριζε τα πάντα ο Βερούτης, αλλά και φιλοξενούσε στο σπίτι του τους πιο σημαντικούς από τους διερχομένους «ηγετικούς» μας.

Μόνο σε έναν άνθρωπο έλεγε ότι έβλεπε ο πρόεδρος του χωριού, ή μάλλον έδινε «κανονική αναφορά». Ο άνθρωπος αυτός ήταν ο αείμνηστος αρχηγός των Φιλελευθέρων Θεμ. Σοφούλης, με τον οποίον ο Βερούτης διατηρούσε προσωπικούς δεσμούς από την παλιά εποχή του «πρώτου διχασμού», όταν εκείνος ήταν ο επί τετραετίαν πρόεδρος της γνωστής βενιζελικής «Βουλής των Λαζάρων».

Ο Γέρος άκουγε τον φίλο του να του εκμυστηρεύεται τα καθέκαστα, χωρίς να τον προτρέπη, ούτε να τον αποτρέπη για τίποτα. Από την εποχή αυτήν [σ.σ. Μάιος του 1944] και ύστερα όμως, ο Βερούτης «έκανε νερά» στις σχέσεις του μαζί μας. Και λίγο αργότερα «μεταπίδησε» ο ίδιος και το μισό χωριό του, στο αντίπαλο με μάς στρατόπεδο. Δεν το έκρυψε ο άνθρωπος από τους συγχωριανούς του. Το δήλωσε ορθά-κοφτά: «Μού είπε ο Σοφούλης, πως από δω και πέρα έχουμε πόλεμο με τους κομμουνιστάς». Και οφείλω να αναγνωρίσω πως και η ρήξις του μαζί μας, υπήρξε τίμια, «μπεσαλίδικη», αρβανίτικη.

Ενώ θα μπορούσε, όπως είπα, πρώτα να μάς κάνη κάποια ζημιά και ύστερα απ' αυτήν να προέλθη η ρήξις, αυτός ακολούθησε τον αντίθετο δρόμο. Πρώτα μάς κήρυξε τον πόλεμο και ύστερα προσπάθησε να μάς κάνη με τους Χασιώτες του όσες ζημιές θα μπορούσε».

Λίγους μήνες αργότερα, επιστρέφοντας ο καπετάνιος του 1ου τάγματος [της Αττικής] Θεοχάρης Πολύχρονος, μετά τις μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών, [15 Ιουλίου – 7 Αυγούστου], και αφού η Πάρνηθα είχε καεί, και αφού ο Μπαράκος είχε σκοτωθεί με παμπεσιά, έβαλε φωτιά σε κάμποσα σπίτια της Χασάς, με το επιχείρημα ότι «Τόσες μέρες βλέπαμε εμείς να καίγεται η Πάρνηθα. Ας δουν τώρα και στην Αθήνα, να καίγεται από την άλλη πλαγιά της»ⁱ. Ήταν, βλέπετε, οι Χασώτες του Βερούτη που, αλλάζοντας στρατόπεδο, οδήγησαν τους Γερμανούς στις πιο απάτητες κρυψώνες του βουνού και παραλίγο να πιάσουν ζωντανούς την 15μελή ομάδα των Ανταρτών που είχε παραμείνει, με επικεφαλής τον Φώτη Βερμαίο.

Η πολεμική δράση του Μπαράκου. Στην Εύβοια

Στις εκκαθαρίσεις του καλοκαιριού (1944), ο Μπαράκος είχε μείνει κι αυτός στην Πάρνηθα. Δεν ακολούθησε τον καπετάνιο του, τον Ορέστη, στη δεύτερη εξόρμησή του στην Εύβοια. Η πρώτη ήταν στο τέλος του Μαρτίου (1944). Διήρκεσε ένα μήνα περίπου και είχε αντικειμενικό σκοπό την ανασυγκρότηση του τάγματος του ΕΛΑΣ στην Εύβοια προκειμένου να αντιμετωπίσει την απειλή των Ταγμάτων Ασφαλείας.

Ο Ορέστης κατονομάζοντας τα μέλη της προσωπικής του ομάδας αναφέρει:

« Ο Νάκιας, ο Παπαφλέσσας, ο Μπαράκος, ήσαν δοκιμασμένοι από καιρό. Δεν πήγαινε πίσω και ο Τζάβαλας, ο Θεσπιός, ο Σωτηροβασίλης, όλοι αυτοί Βοιωτοί, σκληροτράχηλοι Αρβανίτες, και οι δύο Χαλκιδαίοι της ομάδας μου, ο Γιαννάκης και ο Πάρις».

Την αναφορά αυτή, ή καλύτερα το προσκλητήριο, στους αντάρτες τις προσωπικής του ομάδας την κάνει όταν αναφέρεται στην πρώτη επίθεση κατά των οχυρωμένων Γερμανών και Ταγματασφαλιτών στην Αγία Άννα. Πήραν μέρος όλοι, μαζί με τον καπετάνιο τους Ορέστη, και έπαιξαν καθοριστικό ρόλο.

Καθοριστικό ρόλο έπαιξαν και στην Ερέτρια, μετά από λίγες μέρες. Και πάλι ο Ορέστης αναφέρει:

«Η σημαντικοτέρα, όμως, επιτυχία μας σημειώθηκε ευθύς αμέσως στην Ερέτρεια, νοτίως της Χαλκίδος τώρα. Εδώ υπήρχε σημαντική αντίπαλος δύναμις, ένα τάγμα. Βέβαια, ό,τι ελέγετο τάγμα δεν ήταν κιόλας, αλλά πάντως δεν ήταν και μόνο ένας κανονικός λόχος, αλλά αρκετά περισσότεροι. Η επιχείρησις αυτή γινόταν ακόμη πιο δύσκολη και από αρκετά αμυντικά έργα που είχαν κάνει. Ο δρόμος Χαλκίδος – Κύμης είχε συρματοπλέγματα με κουδούνια και χειροβομβίδες, για την αποτροπή νυκτερινού αιφνιδιασμού. Και σε άλλα σημεία υπήρχαν ανάλογες αμυντικές διευθετήσεις εδάφους και κτιρίων.

Προσπαθήσαμε κι' εδώ να απομονώσωμε πρώτα το στόχος μας. Για την παρεμπόδισι ενισχύσεων από την Βάθεια, ο πολιτικός των τμημάτων Κύμης Βύρων, κατέλαβε κλιμακωτά θέσεις. Επίσης τάξαμε δύο ομάδες με ένα πολυβόλο εντεύθεν του Βασιλικού για αντιμετώπισι ενισχύσεων από την Χαλκίδα.

Ένα τμήμα με βάρκες θα απεβιβάζετο και θα επετίθετο από την πλευρά της θαλάσσης, την ώρα που θα εδίδετο το σύνθημα της εφόδου. Αυτό δε το σύνθημα θα δινόταν μετά την εξουδετέρωσι των δύο σκοπών του δρόμου.

Μ' αυτούς απασχολήθηκαν ο Νάκιας και ο Μπαράκος. Πλησίασαν μπουσουλώντας, απαρατήρητοι και εξουδετέρωσαν τους σκοπούς αστραπιαία και αθόρυβα. Ύστερα τράβηξαν το κινητό τμήμα του συρματοπλέγματος από το οποίον και εισέβαλα οι ομάδες κρούσεως με ταυτόχρονη επίθεσι και από την παραλία.

Δεν συναντήσαμε μεγάλη αντίστασι. Μόνον ένας Ιταλός από κάποιο κτίριο μάς καθυστέρησε ώρα πολλή, ώσπου να τεθή εκτός μάχης. Γίναμε έτσι κυρίαρχοι της Ερετρείας , από την οποίαν αποσυρθήκαμε κανονικά την ώρα που έπρεπε».

Στο Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ και στο Εθνικό Συμβούλιο των Κορυσχάδων

Μετά την πρώτη αυτή επέμβαση του Ορέστη και της ομάδας του στην Εύβοια, 23 Απριλίου, και αφού εκκλησιαστήκανε στη Στενή, διαπεραιώνεται στη Ρούμελη και κατευθύνεται στο Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ και, στη συνέχεια, στο Εθνικό Συμβούλιο των Κορυσχάδων. Ο Ορέστης είχε εκλεγεί εθνοσύμβουλος και η θέση της ομάδας του ήταν εκεί που ήταν και ο αρχηγός της. 

Στην πρώτη προσέγγιση του θέματος "Μπαράκος" (30/10/2019) είχαμε προσθέσει:

«Ο Μπαράκος, λοιπόν, ήταν παρών και σ' αυτή την σημαντικότατη στιγμή της νεώτερης ιστορίας μας, την ίδρυση της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης». 

Τούτο όμως δεν είναι ακριβές. Μετά από προσεκτική αναψηλάφηση των γεγονότων προκύπτει ότι ο Ορέστης δεν πήρε μαζί του στις Κορυσχάδες ολόκληρη την προσωπική του ομάδα. Πήρε μόνο τον Παπαφλέσσα και η υπόλοιπη κατευθύνθηκε προς την έδρα της Ταξιαρχίας, όπου και τον περίμενε ως την λήξη των εργασιών του Συμβουλίου. (σημείωση-διόρθωση 13/4/2021).

Στο Βαθύ της Αυλίδος, πρώτος στην έφοδο!

Ο Μπαράκος όμως είχε διακριθεί και στο τραίνο στο Βαθύ Αυλίδος. Όταν το σταμάτησε ο ΕΛΑΣ, μέσα στον σταθμό, και απελευθέρωσε τους Έλληνες κρατουμένους που προορίζονταν για το Χαϊδάρι.

Ας ακούσουμε και πάλι τον Ορέστη:

«Το τμήμα του Αποστόλη έμεινε κρυμμένο ολόκληρες ώρες κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό. Λίγο πριν από την στιγμή που ανεμένετο το τραίνο, οι αντάρτες προχωρούν βιαστικά και πιάνουν κατάλληλες θέσεις, ώστε να μη τους αντιληφθή ο μηχανοδηγός παρά την στιγμή της εφόδου. Οι λιγοστοί επιβάτες που περίμεναν στον σταθμό της Αυλίδος κερώνουν βλέποντα και καταλαβαίνοντας το τι πρόκειται να επακολουθήση και σπεύδουν να απομακρυνθούν πανικόβλητοι. Το τραίνο ακούγεται, σφυρίζει, κόβει ταχύτητα και μπαίνει στον σταθμό.

Πρώτος ο Μπαράκος, πριν ακόμη σταματήση καλά-καλά πηδάει πάνω στη μηχανή, για να αποτρέψη καμμιά «προς τα πρόσω φυγή».

Ο μηχανοδηγός «πείθεται» από το γερμανικό αυτόματο Στάγιερ να σταματήση χωρίς καμμιά αντίρρησι. Ακόμη κανείς επιβάτης ή φρουρός δεν έχει αντιληφθή τίποτα.

-Στο πρώτο βαγόνι, ακούγεται η βροντερή φωνή του Αποστόλη, την στιγμή ακριβώς του φρεναρίσματος.

-Μην κουνηθή κανένας, ακούγονται την ίδια στιγμή απειλητικές κραυγές απ' όλες τις κατευθύνσεις, από τους αντάρτες, που έξαλλοι και εξαγριωμένοι, γαντζώνονται στα παράθυρα με προτεταμένα τα αυτόματα.

Από την μια στιγμή στην άλλη, χωρίς οι ίδιοι καλά-καλά να το αντιληφθούν, οι κρατούμενοι βρίσκονται ελεύθεροι και οι χωροφύλακες κρατούμενοι, ενώ οι επιβάτες άλλοι τρυπώνουν και άλλοι πηδούν από τα παράθυρα πανικόβλητοι, με την ψυχή στο στόμα.

Τότε ακούγονται 5-6 πυροβολισμοί που επιτείνουν τον πανικό. Μαζί με τους ξετρελλαμένους από την λαχτάρα επιβάτες φεύγουν, το ίδιο πανικόβλητοι, και πέντε Γερμανοί στρατιώτες. Αυτούς πυροβολούν οι αντάρτες, στον αέρα όμως, γιατί είναι ανακατεμένοι με τους πολίτες. «Ρούντα πιστόλα», ωρύονται με την γνωστή μας πια, αλλά ασφαλώς ακαταλαβίστικη για κείνους «ιαχή». Οι δύο τα κατάφεραν και χάθηκαν, οι τρεις όμως σταμάτησαν με τα χέρια ψηλά.......

»....Την ώρα που το τμήμα ετοιμαζόταν να φύγη πια, άλλο επεισόδιο σημειώθηκε. Μέσα από ένα κλειστό φορτηγό βαγόνι ακούστηκαν ξαφνικά βροντερά χτυπήματα και άναρθρες κραυγές απελπισίας. Κανείς από τους σιδηροδρομικούς ή τους επιβάτες δεν ήξερε, ή δεν είχε τον νου του να δώση πληροφορίες, για το τι συνέβαινε. Και όταν ο πιο τολμηρός, ο Μπαράκος, άνοιξε απ' έξω και έσυρε την πόρτα, πετάχτηκαν ξαφνικά από μέσα, πηδώντας ο ένας πάνω στον άλλον, καμμιά σαρανταριά....κατάξανθοι Γερμαναράδες.

Για μια στιγμή επεκράτησε αιφνιδιασμός στο τμήμα. Άλλοι κύτταξαν τον δρόμο της φυγής και άλλοι πέσανε βιαστικά εκεί που βρέθηκαν πρυνηδόν, οπλίζοντας τα αυτόματά τους. Οι κραυγές όμως, «Ρούσκοι-Ρούσκοι» και τα σηκωμένα ψηλά χέρια, έδωσαν εξήγησι στο φαινόμενο και επανέφεραν την τάξι στο μικρό τμήμα. Ήσαν από τους Ρώσους εκείνους αιχμαλώτους, που λύγησαν στα στρατόπεδα και δέχτηκαν να υπηρετήσουν τον γερμανικό στρατό».

Η τελευταία αποστολή

Κανονικά ήταν να περάσει στην Εύβοια με τον Ορέστη και τους υπόλοιπους της ομάδας. Έμεινε όμως πίσω για να βρει τα άλογα που ήταν απαραίτητα για την κίνηση αυτή. Την προηγούμενη φορά είχαν κινηθεί με τα πόδια. Έφυγαν από τη Λιάτανη ανήμερα της 25ης Μαρτίου, και ενώ ακούγονταν πίσω τους οι ομοβροντίες του εορτασμού, και έφτασαν στη βόρεια Εύβοια στις 31 Μαρτίου. Τώρα όμως έπρεπε να κινηθούν γρήγορα. Τα γερά πόδια τους δεν αρκούσαν.

Στην αρχή ο Ορέστης έστειλε τον αντάρτη της Χασάς Τζατζά (Γ. Τεμέλκο) να βρει άλογα στους γερμανικούς σταύλους των Αγίων Αναργύρων. Όταν όμως ο Τζατζάς απέτυχε, ανέλαβε ο Μπαράκος:

«Ο πρώτος αντάρτης της Χασιάς, ο Μπαράκος, βαρέως φέρων το πάθημα του συγχωριανού του, το έβαλε πείσμα τότε να αποπλύνη το άγος φέρνοντας οπωσδήποτε άλογα από τους σταύλους των Αγίων Αναργύρων και μού ζήτησε την άδεια να απουσιάση γι' αυτόν τον σκοπό από το τμήμα του μερικές μέρες. Τού την έδωσα γελώντας, χωρίς να μπορώ βέβαια να υπολογίσω τα μπλεξίματά του και το τέλος του από την περιπέτειά του εκείνην.

Κατοπτεύοντας τις θέσεις γύρω από τους σταύλους, έμαθε πως ο σταυλάρχης, ένας Ιταλός λοχίας, βρισκόταν σ' ένα κοντινό σεπαρέ με μια γυναίκα. Χωρίς να λογαριάσει τίποτα μπήκε και τους απήγαγε αμφοτέρους. Η ξανθιά, όμως, «τσουλίτσα» κατάφερε τον άγριο αντάρτη να απολύση τον Ιταλό, μένοντας 2-3 μέρες εκείνη μαζί του στα περιβόλια γύρω από το Μενίδι. Και όταν χώρισαν τού έδωσε και νέο ραντεβού, σε παραλιακό χωριό της Αττικής τώρα. Φυσικά ούτε τα θαύματα του Μπαράκου ήξερα, ούτε μπορούσα να τον περιμένω και έφυγα με όσα άλογα είχαμε για την Εύβοια.

Εκείνος γύρισε στο τάγμα και σε μερικές μέρες τα κατάφερε να ξαναφύγη για τον τόπο του ραντεβού του. Τον περίμενε η «τσουλίτσα», τον περίμεναν, όμως, και 5-6 Γερμανοί μαζί της που την ώρα των διαχύσεών τους τον σκότωσαν, πριν προλάβη να πιάση το κρεμασμένο σ' ένα δένδρο αυτόματό του. Έτσι χάθηκε ένας αντάρτης μου που αληθινά ήταν ατρόμητος άνθρωπος, από εκείνους που πραγματικά η ψυχή τους δεν ήξερε τι θα πη φόβος. Ασφαλώς από κάτι παρόμοια παθήματα, είχει βγη στα παληά η παράδοσις πως όποιος «κλαρίτης» σμίξει με γυναίκα, βρίσκει τον θάνατο σε λίγες μέρες». [Ορέστης]

Εδώ πρέπει να σημειώσουμε, για την παράθεση όλων των στοιχείων που υπάρχουν στα γραπτά, ότι ο Μπαράκος έχοντας χάσει την ομάδα του Ορέστη, παραμένει στην Πάρνηθα και βρίσκεται στο τμήμα των 80 ανδρών που ελίσσεται στο βουνό υπό τον Βερμαίο και τον Αποστόλη (Κοκμάδη). Όταν ο Αποστόλης με 65, διαρρέει προς τον κάμπο για να βρεθεί στις πλάτες των «εκκαθαριστών», ο Μπαράκος είναι μαζί του. Δυστυχώς όμως δεν τον ακολουθεί στην Αγία Μαρίνα της Αυλίδας, όπου ανασυγκροτείται και αντεπιτίθεται. Την παραμονή της Αγίας Παρασκευής, ο Αποστόλης με τον Νικήτα πέφτουν στο Σχηματάρι και το καταλαμβάνουν για μερικές ώρες. Ο Μπαράκος πέφτει στην παγίδα της «τσουλίτσας» και πεθαίνει πριν δει τη λευτεριά να ξημερώνει.

Η δεύτερη παγίδευση και «εκτέλεση»

Αυτή ήταν η πρώτη παγίδευση και η πρώτη εκτέλεση του Μπαράκου.

Στις μέρες μας ακολουθεί και μια δεύτερη παγίδευση και «εκτέλεση», αυτή τη φορά της μνήμης του και του παραδειγμάτός του.

Πρόκειται για το κάτωθι βίντεο της κυρίας Γεωργίας Μπιτάκου, η οποία επιχειρεί να τον παγιδεύσει στον ίδιο εκείνο ιερό τόπο.

Τάχα υπερκομματικά, αλλά η έννοια της είναι να αποσπάσει μαρτυρία ότι ο Μπαράκος δεν είχε καμία σχέση με το ΚΚΕ, τάχα ερευνητικά, αλλά χωρίς ιστορικά στοιχεία, τάχα πατριωτικά χωρίς το γενικό πλαίσιο του γιγαντιαίου αγώνα που ανέδειξε τον Γιώργο Καμπόλη στον Αντάρτη του ΕΛΑΣ Μπαράκο.

Όσο κι αν φαίνεται βαρύ σε ορισμένους, το ΚΚΕ, τότε, μπήκε μπροστά, σαν τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, και τράβηξε το χορό. Τότε, έκανε εκείνο που δεν κάνει τώρα, οπού... χορεύει μόνο του! Ο Ορέστης, ο Βερμαίος, ο Αποστόλης, ο Θεοχάρης, ο Νικήτας, όλοι στελέχη του ΕΛΑΣ της ΑττικοΒοιωτίας, ήταν ανώτερα στελέχη του ΚΚΕ. Ο Ορέστης, ο οργανωτής του αντάρτικου εκείνου, ήταν προπολεμικό στέλεχος του ΚΚΕ στον Πειραιά. Στα συνεχή πηγαινέλα του στην Αθήνα, μέσω Χασάς, την Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ συναντούσε και ειδικά τον ίδιο τον Γιώργη Σιάντο.

Οι ορκισμένοι τον όρκο του ΕΛΑΣ και πιστοί του ακόλουθοι, οι αντάρτες της προσωπικής του ομάδας, στους οποίους είχε απόλυτη εμπιστοσύνη, ήταν παρόντες και βασικοί συντελεστές όλων των ενεργειών του μεγάλου εκείνου καπετάνιου του ΕΛΑΣ. Το πιο πιθανό είναι να ήταν και μέλη του Κόμματος κατά τη συνήθεια της εποχής. [Τότε που να είσαι μέλος του ΚΚΕ ήταν τιμή κι ας μην ήξερε κανείς πολλά για τον κομμουνισμό, όπως π.χ., ο Θεοχάρης ή ο Μπελής ή ο Καραλίβανος.] Ήταν μαζί του και στην φοβερή ενέδρα που του έστησαν οι Γερμανοί στο Καπαρέλι, ανήμερα του Ιωάννη του Ελεήμονος, τέτοιες μέρες του Νοεμβρίου το 1943. Ήταν μαζί του και στις εκκαθαριστικές που ακολούθησαν την Μάχη της Πύλης αλλά και την φοβερή εκτέλεση των 42 αιχμαλώτων Γερμανών στο Βούντημα. Εκείνους που είχαν συλλάβη στις 16 Οκτωβρίου, την πρώτη μέρα της μάχης. Ο Μπαράκος φέρεται ως ένας εκ των τριών εκτελεστών. Ο γηραιός αφηγητής αναφερόμενος σ' αυτά τα περιστατικά, συγχέει, ίσως λόγω του ίδιου αριθμού των αιχμαλώτων, τους Ρώσους του τραίνου στο Βαθύ με τους εκτελεσμένους Γερμανούς στο Βούντημα.

Το βίντεο, και η κυρία Μπιτάκου, παρουσιάζουν τον Μπαράκο σαν να βγήκε μόνος του στο βουνό, να έγινε καπετάνιος, να έγινε μάλιστα μόνος του καπετάνιος, και, λίγο πολύ, να ήταν κάτι σαν τον Γιώργο Θαλάσση επί το... αγριότερον. Ο Μπαράκος βγήκε στο βουνό γιατί υπήρχαν άνθρωποι οργανωμένοι που τον έβγαλαν και τον συνέστησαν, «τον συνέδεσαν» όπως λεγόταν τότε, με τα πρώτα ένοπλα τμήματα του Ορέστη. Το ότι υπήρχε δομή, οργάνωση, ιεραρχία, μηχανισμός, διοίκηση του λαϊκού εκείνου στρατού, είναι βασικά στοιχεία της Ιστορίας, βασικές κατακτήσεις του ίδιου του λαού και του έθνους, είναι η ίδια η αλήθεια. Όποιος το αποσιωπά και το καταχωνιάζει, αν δεν έχει πονηρούς σκοπούς, έχει άγνοια εξ ίσου επικίνδυνη και καλό είναι ν' ασχοληθεί με κάτι άλλο. Ίσως με τις πολεμικές τέχνες και όχι με τις τέχνες της ιστορίας.

Γιατί όταν έχει κανείς πρόσβαση στον ιστορικό περίγυρο και σχέσεις με τα πρόσωπα που γνώριζαν το υπό την ιστορική έρευνα άτομο, δεν χάνει την ευκαιρία να ρωτήσει πότε γεννήθηκε ο Γιώργος Καμπόλης, πώς λέγαν τον πατέρα του και πώς τη μάνα του, πόσα αδέλφια είχε, αν πήγε στο σχολείο και μέχρι πια τάξη, αν πήγε στον πόλεμο της Αλβανίας, αν πήγε πού πολέμησε, αν υπάρχουν γράμματα από το μέτωπο, τι άνθρωπος ήταν στα χρόνια πριν τον πόλεμο, στους φίλους, στη δουλειά, στην οικογένεια κλπ, κλπ. Πολλώ δε μάλλον όταν θέλει κάποιος να τον παρουσιάσει ως πρότυπο για τους νέους ανθρώπους. Πόσον χρονών ήταν ο Μπαράκος όταν πήδαγε πάνω στην ατμομηχανή του τραίνου; Πόσο ήταν όταν σουρνόταν στα συρματοπλέγματα των Ταγματασφαλιτών στην Ερέτρια, πόσο ήταν όταν πέθανε; Ούτε αυτό δεν μάθαμε! Θα μείνουμε με την απορία παρά τα 25 λεπτά του καλοτραβηγμένου βίντεο.

Κι όσο για «τα κόμματα», αυτά, όπως δείξαμε αναφερόμενοι στον πρόεδρο της Χασάς Θοδωρή Βερούτη, ήταν πανταχού παρόντα. Και τα κόμματα και οι ξένοι που καθοδηγούσαν την πολιτική τους για να μην ολοκληρωθεί η ελευθερία της Ελλάδας, για μια ακόμα φορά. 
«Τα κόμματα» εξώθησαν εκείνους τους Χασιώτες να δείξουν στους Γερμανούς τα κατατόπια. Τα κόμματα είναι και σήμερα πίσω από τους συντελεστές του βίντεο. Αρκεί κανείς να συγκρίνει ετούτες τις γραμμές κι εκείνα τα λόγια για να καταλάβει. Εκεί θα δει ότι άλλο η επίκληση της αλήθειας και της μελέτης της ιστορίας και άλλο η έρευνα και η παρουσίαση αυτής. Και μόνο η αποσιώπηση των αληθινών πτυχών της ιστορίας του Μπαράκου είναι καθαρή κομματική εκμετάλλευση!

Εξαίρεση, ευχάριστη, στο βίντεο, η ερμηνεία, τη συνοδεία βιολιού του νεώτερου «Μπαράκου», του Σπύρου Μπρέμπου, βάρδου της Αρβανιτιάς και πρώην (δεν ξέρω αν είναι και νυν) δημοτικού συμβούλου Φυλής (Χασάς).

iΦ. Γ. Γρηγοριάδης (Φώτης Βερμαίος), Βρεταννοί - Το Αντάρτικο - Απελευθέρωσις, εκδ. Νεόκοσμος, τομ. 8, σελ. 577.

Φεβρουάριος 1944: Η εμφάνιση των “Ταγμάτων Ασφαλείας” στο Σχηματάρι

Ο κατοχικός στρατιωτικός διοικητής της Εύβοιας, Χ. Παπαθανασόπουλος, διατυμπανίζει τα εγκλήματά του

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Θα ήταν το πρώτο δεκαπενθήμερο του Φεβρουαρίου '44. Τα παιδιά μιας τάξης του Γυμνασίουⁱ έκαναν μάθημα στην εκκλησία των Ταξιαρχών, με τον καθηγητή φυσικής Στέρπη.

Κάποια στιγμή, μπήκε στην εκκλησία μια κουστωδία Ελλήνων αξιωματικών και τσολιάδων. Ο επικεφαλής συνταγματάρχης πήρε κερί, το άναψε μεγαλοπρεπώς στο μανουάλι, έκανε έναν μεγάλο σταυρό και άρχισε να ανησπάζετε, με τη σειρά, όλες τις εικόνες που έβρισκε μπροστά του. Αφού τελείωσε και με το τέμπλο, πήγε στη γωνία που έκαναν οι μαθητές το μάθημά τους και άρχισε να μιλάει.

Ο καθηγητής Στέρπηςⁱⁱ, με τη βίτσα από αγριελιά στο χέρι, δεν έβγαλε κουβέντα και ζάρωσε παράμερα, μάλλον επιδοκιμάζοντας τον ομιλητή.

Οι μαθητές όμως, σαν να ήταν συνεννοημένοι, απέφευγαν να κοιτάξουν τον ομιλητή και συνέχισαν να κοιτάνε τον καθηγητή τους.

Ενοχλημένος σφόδρα ο συνταγματάρχης, τους επέπληξε υποβάλλοντας το ερώτημα “γιατί κοιτούν τον καθηγητή και όχι εκείνον”. Στην επιτακτική επανάληψη της ερώτησης ένας μικρός μαθητής απάντησε ευθαρσώς και αυθορμήτως: “εκείνον έχουμε καθηγητή εκείνον κοιτάμε”.

Ο συνταγματάρχης ενοχλήθηκε ακόμη περισσότερο αλλά προτίμησε να συλλέξει πρώτα πληροφορίες για τον “αντιρρησία”.

«Πόσων χρονών είσαι; Σε ποια τάξη πας; Αν είσαι καλός μαθητής; Πώς σε λένε; Τι δουλειά κάνει ο πατέρας σου;»

Μετά άρχισε τις νουθεσίες,... «Δεν είναι σωστό, έλεγε, όταν σας μιλάει κάποιος εσείς να κοιτάτε κάποιον άλλον. Είναι σαν να τον περιφρονείτε!»

Έτσι, εκείνη την ημέρα, ο μεν επικεφαλής των “Ταγμάτων” εισέπραξε την περιφρόνηση των μικρών μαθητών, ο δε μικρός μαθητήςⁱⁱⁱ εισέπραξε μια γερή ξυλιά στην πλάτη, με τη βίτσα του Στέρπη, του επονομαζόμενου, απ' τα παιδιά, και “ρημάγρα”.

Τα παιδιά, όμως, εκείνες τις μέρες, έμαθαν και κάτι ακόμη. Την τεράστια διαφορά που είχε ο “τσολιάς” που πρώτη φορά έβλεπαν μπροστά τους ν' ακολουθεί άλλες σημαίες, με τον εύζωνο της Αλβανίας που κυνήγησε τους Ιταλούς και παρά λίγο να τους ρίξει στη θάλασσα.

Πώς όμως βρέθηκαν οι “τσολιάδες” στο Σχηματάρι;

Αρχές του 1944, διορίζεται Νομάρχης Ευβοίας ο στρατηγός Δ. Λιάκος με βοηθό τον υποστράτηγο Χ. Παπαθανασόπουλο. Συγκεκριμένα, όπως λέει ο Σωτήρης Παπαστρατής, η οργάνωση τον περίμενε την Πρωτοχρονιά αλλά ήρθε τρεις μέρες νωρίτερα. Μαζί του, προίκα, είχε και έναν από τους τρεις λόχους των “Ταγμάτων Ασφαλείας” που είχαν εκείνον τον καιρό συγκροτηθεί.

Η απόφαση της συγκρότησής “Ταγμάτων Ασφαλείας” πάρθηκε με την ανάληψη καθηκόντων “κουΐσλινγκ” από την κυβέρνηση Ράλλη. Δεν υλοποιήθηκε όμως αμέσως. Πέρασε το '43, με τις μεγάλες, σε σημασία και μέγεθος, νίκες των Σοβιετικών, την απόβαση στη Σικελία, την συνθηκολόγηση της Ιταλίας, που άλλαξαν τους στρατηγικούς συσχετισμούς του πολέμου στο γενικό επίπεδο. 
Στο επίπεδο της Ελλάδας, το '43 έδωσε έναν αναδιοργανωμένο ΕΛΑΣ, με πολλά όπλα ιταλικά, με μεγάλες δυνάμεις έξω από την Αθήνα και μια σπουδαία τριήμερη μάχη στην “εξέχουσα των Δερβενοχωρίων", μισή ώρα από το “Σύνταγμα”! Αυτός ο ΕΛΑΣ, με διαταγή της 5ης Ταξιαρχίας Αττικοβοιωτίας, είχε απαγορεύσει, από τον Σεπτέμβριο, την ένταξη των κληρωτών στα “Τάγματα”. Καθώς τα πράγματα ζορίζανε πολύ, μαζί και οι αυξανόμενες ανάγκες του Άξονα για εφεδρείες, το βάρος της καταστολής του αντιστασιακού κινήματος έπεφτε στις πλάτες των ντόπιων συνεργατών του, σ' εκείνους που έβλεπαν την επιβίωσή τους σε μια Ελλάδα υποδουλωμένη στους Γερμανούς.

Την ίδια περίοδο σημειώνονται αλλαγές και στη στρατηγική των Άγγλων έναντι του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ. Κορυφή του παγώβουνου η υπόθεση Ντον Σκοτ.

Έτσι φτάνουμε στις αρχές του 1944 με τη πάλη μεταξύ κατακτητών και κατακτημένων να οξύνεται και μάλιστα να παίρνει ολοένα και περισσότερο χαρακτηριστικά εμφυλίου πολέμου.

Γιατί το 1/3 των “Ταγμάτων” στην Εύβοια;

Εύλογα ο αναγνώστης και ο μελετητής αναρωτιέται: Τι έχει η Εύβοια και στέλνουν εκεί έναν από τους τρεις λόχους τους;

Την απάντηση τη δίνει ο Ορέστης, ο Καπετάνιος της 5ης Ταξιαρχίας (μετά ΙΙ Μεραρχίας) του ΕΛΑΣ.

Συνοψίζοντας θα λέγαμε: Η Εύβοια είναι ένα αβύθιστο θωρηκτό πλευρισμένο στο στρατηγικό ρόμβο της Ελλάδας που είναι η Βοιωτία. Για να ελέγξεις τη Βοιωτία των τριών θαλασσίων κόλπων, από όπου περνάει κανείς για να φτάσει στην Αττική και την Πελοπόννησο, πρέπει να κατέχεις την Εύβοια. Και για τον έλεγχο της Εύβοιας ενδιαφέρονται και οι Γερμανοί και οι Άγγλοι. Οι Γερμανοί έφτασαν στη Χαλκίδα διασχίζοντας τη βόρειο Εύβοια πριν διασχίσουν τη Στερεά! Και οι Άγγλοι συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς, για τον έλεγχο της Εύβοιας, πριν συνεργαστούν μαζί τους για τον έλεγχο της δυτικής Κρήτης, του “Φέστουμ Κρέτα”!

Και είναι τότε ακριβώς, αρχές του 1944, που έχουμε δύο χαρακτηριστικά γεγονότα.

1. Τη διάδοση της “θεωρίας” ότι όταν αποβιβαστούν οι Άγγλοι στην Ελλάδα, δεν θα χτυπήσουν τα “Τάγματα” αλλά θα συνεργαστούν μαζί τους για να χτυπήσουν τον ΕΛΑΣ.
2. Την μεγάλη απόφαση του Ορέστη, να αψηφήσει τις άνωθεν διαταγές για απόσυρση του 7ου ανεξάρτητου τάγματος του Λακιώτη (Γιάννη Σταματάκη) από την Εύβοια, και να περάσει ο ίδιος απέναντι για να ηγηθεί αυτοπροσώπως στην αναδιοργάνωση του ΕΛΑΣ και στην εδραίωσή του.

Η μοίρα λοιπόν της Εύβοιας συνδέεται με εκείνη της Βοιωτίας και το αντίθετο. Αυτή είναι και η αιτία που φέρνει τους ταγματασφαλίτες στο Σχηματάρι, σε μια πρώτη εμφάνιση και “κρούση”, και μέχρι τα Δερβενοχώρια και την ίδια την Πύλη, η οποία, μόλις πριν μερικούς μήνες είχε γίνει κέντρο ομηρικών μαχών και ηρωισμών.

Ποιος ήταν ο Λιάκος και οι συν αυτώ;

Ο στρατηγός Δημ. Λιάκος δεν χρειάζεται τις δικές μας συστάσεις. Μιλάει μόνος του και μας δηλώνει ποιος ακριβώς είναι και τι ήρθε να κάνει στην Εύβοια...

Από το βιβλίο του Σωτ. Παπαστρατή, Μέρες του 1943-1944 στην Εύβοια,
εκδ. Χατζηνικόλη, β' έκδοση, σελ. 70

Η προκήρυξη έχει ημερομηνία 24 Φεβρουαρίου. Είναι λίγες μέρες μετά την εμφάνιση των "Ταγμάτων" στο Σχηματάρι και τέσσερις μέρες μετά την νίλα στο Κλειντέτι.  Ακόμη μερικές μέρες μετά, ο Λιάκος σκοτώνεται σε συμπλοκή με τον ΕΛΑΣ στο Ξηροχώρι. 

Να τι λέει ο Ορέστης, Καπετάνιος της 5ης Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ για το γεγονός, στην εφημ. "Απογευματινή" της 13ης Μαΐου 1958...

9 Απριλίου 1944  η εφημερίδα της 5ης Ταξιαρχίας "ΕΚΔΙΚΗΤΗΣ" αναγγέλλει την εκτέλεση του Λιάκου...

Ούτε και ο υποστράτηγος Χ. Παπαθανασόπουλος χρειάζεται συστάσεις. Το "πράγμα" μιλάει μόνο του....

Από το βιβλίο του Σωτ. Παπαστρατή, Μέρες του 1943-1944 στην Εύβοια,
εκδ. Χατζηνικόλη, β' έκδοση, σελ. 127-128

Ας ακούσουμε όμως και τον Καπετάνιο που κάτι ξέρει παραπάνω....[Από την "Απογευματινή" 19 Μαΐου 1958]

Αλλά και ο αντικαταστάτης του Δ. Λιάκου στη Νομαρχία, Γεώργιος Παπαϊωάννου, δεν μένει σιωπηλός. Μας λέει ένα σωρό πράγματα για το ποιόν του! Επιπλέον, πρέπει να προσεχτεί η αρχή εξ ονόματος της οποίας μιλάει...«Ελληνική πολιτεία»(!!!)

Από το βιβλίο του Σωτ. Παπαστρατή, Μέρες του 1943-1944 στην Εύβοια,
εκδ. Χατζηνικόλη, β' έκδοση, σελ. 71

Επιμύθιον

1. Εύκολα κανείς παρατηρεί ότι, οι πραγματικοί προδότες δεν διστάζουν να καπηλευτούν ούτε το έθνος, ούτε την πατρίδα, ούτε τη θρησκεία. Είναι προδότες, φονιάδες, θεομπέχτες, εθνοκάπηλοι και πατριδοκάπηλοι. Όλα αυτά μαζί! Συνεπώς, σήμερα, δεν παραμυθιαζόμαστε και δεν "μασάμε" με ανάλογες επικλήσεις. Το αντίθετο. Όταν ακούμε πολλά "πατριωτικά", "εθνικιστικά" και "χριστιανικά" κεράσια, αφενός παίρνουμε μικρό καλάθι και αφετέρου ψάχνουμε να βρούμε πού βρίσκεται η προδοσία. Και επειδή μερικοί σήμερα αρέσκονται ν' αντιπαραθέτουν στους "προδότες πολιτικούς" τους "πατριώτες στρατιωτικούς", καλά θα κάνουν να έχουν στο μυαλό τους ότι όλοι αυτοί είναι στρατιωτικοί και μάλιστα ανώτατοι! 

2. Εύκολα μπορεί κανείς να παρατηρήσει ότι πίσω από το "εθνικό" κρύβεται το ταξικό. Ακόμη χειρότερα, το ίδιον συμφέρον του τομαριού! Η αισχρή ιδιοτέλεια απέναντι στην εθνική συμφορά, την πείνα και τη δυστυχία του λαού και των συνανθρώπων. Την ανοιχτή και απροκάλυπτη αιματοχυσία του πλησίον! Αρκεί να διαβάσει κανείς την αναφορά του Παπαθανασόπουλου όπου χρησιμοποιεί το πρώτο πρόσωπο ενικού. 

3. Αυτοί είναι οι άνθρωποι που ευθύνονται για όλα τα δεινά που υπέστησαν οι οικογένειές μας από την αρχή του '44 μέχρι την Απελευθέρωση. Αυτοί διατάζουν τις επιδρομές στο χωριό μας, αυτοί κάνουν το μπλόκο στις 2 Ιουλίου, αυτοί κάνουν τις συλλήψεις, τις αποστολές στα στρατόπεδα, τις εκτελέσεις... Ο Παπαθανασόπουλος το λέει καθαρά... «Εγώ, εκτέλεσα τόσους εκεί, εγώ εκτέλεσα τόσους αλλού, εγώ φυλάκισα τόσους άνδρες, τόσες γυναίκες, εγώ έστειλα σε στρατόπεδα...» Και ήταν μέσα σ' αυτούς που εκτελέστηκαν ο δικός μου παππούς, ο δικός μας γείτονας, η δική μου προγιαγιά, ο δικός μου προπαππούς, ο δικός μου θείος, ο πατέρας του συμμαθητή μου, του συγγενή κοκ.

4. Αυτοί οι άνθρωποι που αναλάβανε μόνοι τους την ευθύνη και πάντα υπό την τρομακτική ισχύ των Γερμανών κατακτητών αλλά και των Άγγλων αποικιοκρατών, είναι οι "ηγήτορες", οι ηθικοί αυτουργοί, οι προαγωγοί των δικών σας ανθρώπων που τους χρησιμοποίησαν για να διαπράξουν τα εγκλήματά τους. Όσο δεν διαχωρίζετε τη θέση σας, όσο δεν διακρίνετε την προδοσία και όσο δεν οριοθετείστε απέναντί της ΔΕΝ μπορείτε να μιλάτε για άλλες τάχα προδοσίες! Ιδιαίτερα, όταν έχετε τόσο εκτίμηση στον φυλετισμό, στο "αίμα" και στο DNA, πρέπει να προσέχετε μήπως η προδοσία βρίσκεται στο αίμα σας κι εσείς την ψάχνετε αλλού...

Σημειώσεις:

i  Το Γυμνάσιο στο Σχηματάρι άρχισε να λειτουργεί στην Κατοχή (1942 ή 1943) σαν παράρτημα του Η' Γυμνάσιου Αρρένων Αθηνών. Είχε τέσσερις καθηγητές. Τον μαθηματικό Μακρή, τον φυσικό Β. Στέρπη, τον φιλόλογο Σούρλα και τον θεολόγο Μ. Χαβάκη. Οι καθηγητές πληρώνονταν με το φαγητό και τα απαραίτητα προς το ζην που τους προμήθευαν οι γονείς. Μια γυναίκα, η γιαγιά μου, Φρόσω Μαρίνου-Σαλεμή, είχε αναλάβει το καθημερινό μαγείρεμα και ο πατέρας μου ήταν ο καθημερινός “σιτιστής” τους. “Αίθουσες” ήταν, η ταβέρνα του Αντώνη Μανιάτη, η εκκλησία, και μια χαμωκέλλα του “Τάση Τουντά”(Αναστάσιος Γιαννάκης). Αξίζει να μνημονευθεί η περίπτωση του φιλόλογου Σούρλα. Μάθαινε, λέει, τα παιδιά τραγούδια και επέμενε στο “μισεύω και τα μάτια μου δακρύζουνε λυπημένα” όπου επαναλαμβάνεται, ως ρεφρέν, το “αχ πατρίδα μου γλυκιά πόσο σ' αγαπώ βαθειά!” Ο Σούρλας, κάποια μέρα συνελήφθη από τους Ιταλούς “κοκορόφτερους” που ήρθαν επί τούτου συνδράμοντες τους “ντόπιους” καραμπινιέρους. Κρατήθηκε για λίγο στου “Κατσουράκη”, απέναντι από το ταβερνείο του Αντών Μανιάτη (Σπύρου) κι ένα πρωί, αφού χαμογέλασε και χαιρέτησε με το χέρι τον μικρό “σιτιστή”, χάθηκε και κανείς δεν τον ξαναείδε ούτε και έμαθε για την τύχη του. Τη σύλληψη του Σούρλα ακολούθησε η μαζική σύλληψη όλων των οργανωμένων νέων του χωριού. Οι Μανιαταίοι, οι Γεωργανταίοι, κλπ. Υπεύθυνος θεωρήθηκε ένας νεαρός που έδωσε όλα τα ονόματα στους Καραμπινιέρους. Γι' αυτό και εκτελέστηκε αργότερα από τους Αντάρτες. Οι νέοι φυλακίστηκαν στο σπίτι του Μίχο Μανιάτη (Σπύρου) και απελευθερώθηκαν μετά από κινητοποίηση των “προεστών”.

ii  Ο Βασίλης Στέρπης ήταν κοντοχωριανός, από το Γεραλή (Φάρο). Νευρικός και αυταρχικός, με μια βίτσα στα χέρια, κωδικοποιήθηκε στα παιδικά μυαλά με το παρατσούκλι “ρημάγρας” γιατί ήταν η χαρακτηριστική του προσφώνηση όταν ήθελε να επιπλήξει τα παιδιά.

iii  Η μαρτυρία είναι του πατέρα μου, Μιλτιάδη Σαλεμή.