Σχόλιο στην εκπομπή της ΕΡΤ “Επίλογος”
 |
| Υπέρθυρο της τράπεζας του Προφήτη Ηλία του Ψηλού 1664 μ.Χ. Όταν θεμελίωναν τις Βερσαλλίες! Ένα χαρακτηριστικό δείγμα από τα χιλιάδες, ενός πραγματικά ανθρωποκεντρικού πολιτισμού [από το αρχείο και τις εξερευνήσεις του συγγραφέα] |
Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής
Πριν από λίγο απόλαυσα μια ωραία δημοσιογραφική δουλειά που είχε θέμα τη Σίφνο και τον (υπερ) τουρισμό.
Ειπώθηκαν πολύ σωστά και ενδιαφέροντα πράγματα. Και αυτά ακριβώς είναι που μου δημιούργησαν τη διάθεση να μοιραστώ μερικές ακόμα σκέψεις και βιώματα για το αγαπημένο μας νησί.
Θα μιλήσω κυρίως προσωπικά, διότι η Σίφνος είναι κι αυτή πρόσωπο. Προσωπική είναι αυτή η σχέση που δημιουργεί ο καθένας μας με το νησί. Πρόσωπο με πρόσωπο, βρισκόμαστε μαζί της, αλλιώς πάμε αλλού για να καταναλώσουμε “στιγμές”, “εικόνες”, “σέλφις”.
Κάθε τόπος ζωής είναι το πρόσωπο ενός τΡόπου ζωής. Και έχω αναφερθεί αλλού σε τι συνίσταται, ειδικά για τη Σίφνο, αυτό το “Ρ” του Τόπου. Επιτυχία του κειμένου αυτού θα θεωρηθεί αν ο αναγνώστης σκεφτεί λίγο πάνω στα ζητήματα που θέτει. Αν τα θεωρήσει έστω ως “υπόθεση εργασίας” σε μια μεγάλη συζήτηση που έχει, ευτυχώς, ανοίξει και απ’ ο,τι φαίνεται, και πάλι ευτυχώς, θα συνεχιστεί.
Προσωπική σχέση
Ταξιδεύω στις Κυκλάδες από το 1980. Πρώτο ταξίδι η Φολέγανδρος. Το 1990 άρχισα να γνωρίζω τη Σίφνο. Δεν έχω τελειώσει ακόμα τη γνωριμία μαζί της αν και μπορώ να καμαρώσω ότι έχω περπατήσει όλα τα μονοπάτια της, και όχι μία μόνο φορά.
Τα πρώτα χρόνια, 6 φορές το χρόνο, έμενα στου μακαρίτη του κυρ Αντώνη του Λεμπέση. Τον λέω ακόμη “κυρ-Αντώνη” γιατί ακόμα υπάρχει στο νου μου, “σαν να ήταν ζωντανός”.
Στεκόμουν εκεί στην πλατεία, μπροστά στον Άγιο Κωνσταντίνο του Αρτεμώνα, και κοιτάζοντας τον “αναμμένο” Αη Νηγιά αναρωτιόμουν, “τι είναι αυτό που μου αρέσει στη Σίφνο περισσότερο από όλες τις άλλες Κυκλάδες;”, τι είναι αυτό που με κάνει να νιώθω αυτή την μεγάλη οικειότητα, αυτή τη στοργή, αυτήτην πραγματική συγκίνηση που νιώθει ο άνθρωπος όταν συναντάει πχ ένα μεγάλο έργο τέχνης.
Στεριανός εγώ, από τη Βοιωτία, όπου, και η γη και το ύδωρ δεν λείπουν, δεν άργησα να βρω την απάντηση. Ήταν η ίδια που ο Οιδίπους έδωσε στη Σφίγγα, κάπου εκεί στην Κωπαΐδα, τον εύφορο και υδροφόρο κάμπο μας. “Ο Άνθρωπος”, ήταν η απάντηση, ικανή από μόνη της να σκοτώσει το θηρίο, το οποίο, σκότωνε τους ανθρώπους!
Ο Άνθρωπος, και στον εύφορο κάμπο της Θεογονίας αλλά και στον “βραχώδη παράδεισο” του νησιού.
Σχέση: Τ’ αγαθά ως ζωή και η ζωή ως αγαθό
Η επόμενη ερώτηση. Αυτή την υποβάλλει πια ο Αη Νηγιάς, αυτοπροσώπως:
-Ναι, αλλά τι είδους άνθρωπος;; τι είδους άνθρωποι είναι αυτοί που φτιάξανε εμένα, εδώ στην κορυφή της Σίφνου; Τι είδους άνθρωποι είναι αυτοί που κουβαλήσανε σπαστήρες και γεννήτριες, εδώ πάνω στα 700 μέτρα, δυο ώρες δρόμο με τα πόδια, για να με συντηρήσουν; Που παρατάνε τους δικούς τους, Σαββατοκύριακο, και “αναπαύονται” ρίχνοντας μπετά και ανοικοδομώντας;
Η απάντηση εμπεριέχεται στην παροιμία που αναφέρει ο κύριος Μπελιός στο βίντεο.
- “Σπίτι όσο να χωρείς και χωράφι όσο να θωρείς”!
Αν και τέτοια χωράφια, “όσο να θωρείς” δεν υπάρχουν στο “μικρό” νησί, αποδίδει το πνεύμα εκείνου του ανθρωπολογικού τύπου στον οποίο οφείλουμε ο, τι εννοούμε λέγοντας “Σίφνο”.
Ο Άνθρωπος που δημιούργησε την Σίφνο έχει ως “νόμο” ύπαρξης και αναπαραγωγής, του ίδιου και της κοινωνίας του, μια σχέση, ένα κλάσμα μεγαλύτερο της μονάδας, από μία έως πολλές φορές. Και αυτό ισχύει για τους πάντες, φτωχούς και πλούσιους.
Αριθμητής του κλάσματος είναι τα παραγωγικά στοιχεία της περιουσίας του. Τα χωράφια, τα ζώα, τα εργαλεία, τα φυτά, το “δεντρά” και τα δέντρα. Όλα αυτά που ο Μαρξ θεωρεί “κεφάλαιο” και εννοεί όχι ένα οποιοδήποτε χρηματικό ποσό ή ένα περιουσιακό στοιχείο, αλλά, εκείνο το χρηματικό ποσό και εκείνο το περιουσιακό στοιχείο, το οποίο, παίρνει μέρος στην παραγωγική διαδικασία όπως και στην εν συνεχεία κίνηση των παραγόμενων προϊόντων.
Παρονομαστής του κλάσματος είναι τα αγαθά της περιουσίας του. Ο, τι προορίζεται για την απόλαυση. Ο, τι περιουσιακό στοιχείο ΔΕΝ είναι μέσο παραγωγής, ο,τι δεν είναι κεφάλαιο αλλά σκέτο περιουσιακό στοιχείο.
Ακόμα και το σιφνιακό σπίτι δυσκολεύεται κανείς να τα θεωρήσει αγαθό. Κυρίως αποτελεί μια μονάδα παρασκευής όλων εκείνων των υλικών προϋποθέσεων για την αναπαραγωγής του προσώπου, της οικογένειας, της κοινωνίας. Ελάχιστες λειτουργίες συντελούνται ς’ αυτό καθαρά για λόγους απόλαυσης. Οι εκπληκτικές ικανότητες των Σιφνιών στη μαγειρική, εκεί εντάσσονται και συνδυάζουν “το τερπνό μετά του ωφελίμου”.
Ωστόσο, παρά την “έλλειψη” αυτή των αγαθών της ζωής, ο Σιφνιός απολαμβάνει το αγαθό της ζωής σε όλες του τις εκφάνσεις και ανεξάρτητα από την κοινωνική του θέση.
Ο μεροκαματιάρης, ο ξωμάχος, ο τσικαλάς, γλεντάει και διασκεδάζει, πάντα με ζωντανή μουσική και όχι “κονσέρβα”, πολύ περισσότερο από την σημερινό άνθρωπο που έχει αντιστρέψει το κλάσμα, έχει υποβιβάσει τη σχέση κάτω της μονάδας, και η περιουσία του αποτελείται κυρίως από αγαθά και σχεδόν καθόλου από παραγωγικά στοιχεία, από “κεφάλαιο”.
Δεν χρειάζεται μεγάλο σπίτι για να γλεντήσει ο Σιφνιός. Αν και αυτό το μικρό που ίσα τον χωράει έχει πάντα την πόρτα του ανοικτή. Ο γλεντιστής βρίσκει το κέφι του με την καλή παρέα, είτε στις άπειρες γιορτές και σχόλες είτε στα καλά του καθουμένου, καθώς γυρίζει από τη βιοπάλη.
Γύρναγε, λέει, ο τσικαλάς από το Βαθύ το Σάββατο, έδινε στον γυιο του, που τον περίμενε στις Αράδες, το γαϊδούρι να το πάει στο σπίτι και εκείνος πάγαινε κατ’ ευθείαν στη μπακαλοταβέρνα του Τσαλίκη στην Καταβατή. Σε λίγο κατέφτανε και η συμβία με τα παιδιά, των καμαράδων του οι συμβίες επίσης, κι άρχιζε το γλέντι με τα τακίμια, ενώ τα ρεβύθια γίνονταν στο φούρνο αγκαλά με τα άλλα των γειτόνων.
Γη και ύδωρ
Παραπονιέται σήμερα, ο ανεστραμμένος άνθρωπος, για την έλλειψη νερού. Και πάλι αναστρέφει και διαστρέφει το πρόβλημα. Σε άλλο κείμενό μου έχω δείξει ότι η Σίφνος είναι φτιαχμένη έτσι που να μπορεί να κρατήσει επάνω της πάνω από 4.000 μονίμους κατοίκους. Στην ιστορία της και μάλιστα σε αιώνες σκλαβιάς και ξένης κατοχής έχει φτάσει και τις 6.000.
Δεν την πληγώνουν οι πολλοί άνθρωποι αλλά οι πολλοί άνθρωποι που συνωστίζονται στους δύο μήνες που… τρέφουν τους δώδεκα. Το πρόβλημα δεν είναι ένας γενικός “υπερτουρισμός” αλλά η κατανομή του σε περισσότερους μήνες του χρόνου. Και αυτό που δεν μπορεί να γίνει πχ στη Μύκονο, μπορεί να γίνει στη Σίφνο. Ήδη γίνεται, όταν πέρσι, ο Ιούλιος ξεπέρασε τον Αύγουστο. Το είδος των επισκεπτών της Μυκόνου ελάχιστα μπορεί να δεχτεί διαφορετική κατανομή στο χρόνο. Το είδος των επισκεπτών της Σίφνου όμως μπορεί να δεχτεί αυτή την κατανομή και θα πρόσθετα ότι την λαχταράει.
Δεν την πληγώνουν οι πολλοί άνθρωποι αλλά το είδος του ανθρώπου. Δεν την βαραίνει το βάρος των 7.297 επισκεπτών της που γεμίζουν τις κλίνες της και προστίθεται στο βάρος των άλλων 2.777 μονίμων κατοίκων της ανάγοντας τον πληθυσμό της τους δύο μήνες σε 10.000 περίπου. Πληθυσμός που πενταπλασιάζεται απότομα και ορμητικά. Την πληγώνει το είδος αυτών των ανθρώπων που αντιλαμβάνεται αλλιώς την απόλαυση της ζωής. Που νομίζει τη ζωή ως άθροισμα αγαθών και όχι ως γινόμενο του αγαθού της ζωής επί το Πνεύμα της Σίφνου. Πνεύμα που στη Σίφνο το λένε Άγιο, κι εσείς πείτε όπως σας αρέσει αν δεν συμφωνείτε στην… ορολογία.
Την πληγώνει ο ανθρωπολογικός εκείνος τύπος που ενώ δεν παράγει τίποτα απ’ ο,τι οι 6.000 Σιφνοί του 16ου αιώνα, παράγει, κατά μέσον όρο και κατά κεφαλήν, περισσότερα σκουπίδια απ’ ο,τι ο Σιφνιός τον υπόλοιπο χρόνο.
Δεν την πληγώνει η υπερκατανάλωση νερού από ζωντανούς ανθρώπους, όπως δεν την πλήγωνε η παρουσία χιλιάδων ζώων που έπρεπε να ποτιστούν. Οι πολλοί περισσότεροι μπαξέδες που υπήρχαν στην Πουλάτη, στον Αρτεμώνα με τα μαγκάνια των πηγαδιών, οι στέρνες με τα χρυσόψαρα.
Την πληγώνει η κατασπατάληση του νερού σε μη παραγωγικές και ενάντια στο Πνεύμα της Σίφνου δραστηριότητες.
Μέσα ς’ αυτές είναι και τα αυτοκίνητα. Θύμωναν οι παλιοί Σιφνιοί με τους νεώτερους που “χάλαγαν τις στέρνες για να τις κάνουν γκαράζ για το αυτοκίνητο”. Στην πραγματικότητα η αντιστροφή αυτή της στέρνας σε πάρκινγκ ήταν μέρος της αντιστροφής του κλάσματος που είπαμε παραπάνω. Αντιστρέφοντας τη χρήση των στοιχείων της περιουσίας αντιστρέφονταν και η σχέση τους. Αυξάνοντας την αξία των αγαθών (αυτοκίνητο) μειωνόταν το “κεφάλαιο”.
Είχε προηγηθεί ακόμα μία αντιστροφή. Τα ζώα είχαν αντικαταστήσει μηχανές, οι οποίες, δεν είχαν ανάγκη για νερό. Πόσο όμως νερό χρειάζεται, κατά κεφαλήν, στα ζώα, πόσο στους ανθρώπους και πόσο στ’ αυτοκίνητα; Πόσα μουλάρια και πόσα γενικά μεταφορικά ζώα είχε το νησί όταν είχε 4.000 έως 6.000 πληθυσμό; Πόσα πρόβατα και κατσίκια; Πόσα πουλερικά κι άλλα; Πόσο νερό χρειάζονταν για κάθε μέρα, 365 μέρες, όλα τα χρόνια; Ήταν λιγότερο ή περισσότερο απ’ ο, τι χρειάζονται οι τουρίστες;
Θεωρώ πως δεν ήταν λιγότερο αλλά ότι ήταν περισσότερο. Ας κάνουν εκείνοι που ξέρουν από ζώα τον πολλαπλασιασμό κι ας μας πουν.
Όπως και νά ‘χει πάντως, οι ποσότητες τότε ήταν πολύ μεγάλες και μάλιστα δεν υπήρχε και δίκτυο αλλά αντλούνταν και μεταφέρονταν με τα χέρια.
Από πού; Μα από εκεί που βρίσκονταν. Από τα εκατοντάδες πηγάδια του νησιού!
Πηγάδια που επικοινωνούν μεταξύ τους, που όταν γεμίζει το ένα αφήνει το νερό στο άλλο, που λειτουργούν σαν υπόγειες στέρνες κι αποθήκες νερού και που κανένας, ακόμη τώρα, δεν μέτρησε, δεν υπολόγισε, τα χιλιάδες κυβικά μέτρα νερού που “κρύβουν” στα υπέροχα, καλοχτισμένα και δροσερά βάθη τους.
Και αφού κανείς δεν τα μέτρησε, κανείς δεν υπολογίζει ς’ αυτά. Κανείς δεν τα χρησιμοποιεί οργανωμένα και έχοντας πάντα στο μυαλό του ότι τα πηγάδια και οι πηγές συντηρούνται μόνο όταν χρησιμοποιούνται. Αλλιώς φράζουν και ξεραίνονται. Επιπλέον, κανείς δεν συζητάει γι’ αυτά όταν συζητάει για την έλλειψη του νερού, για δεξαμενές και αφαλατώσεις, για υδροφόρες και πισίνες.
Ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης του νερού της νήσου θα έπρεπε να περιλαμβάνει τα πάντα. Πηγάδια, πηγές, γεωτρήσεις, δεξαμενές, στέρνες ανοικτές και κλειστές, πισίνες. Τα πάντα. Μετρημένα σε κυβικά και οργανωμένα έτσι που να μπορούν να αξιοποιηθούν, αν υπάρξει ανάγκη, για διάφορες χρήσεις.
Μια πισίνα ξενοδοχείου π.χ. να μπορεί να “προσφέρει” το νερό της σε περίπτωση πυρκαγιάς αλλά και τα μέσα για την άντλησή του, στην πράξη και όχι μόνο στα σχέδια. Οι μεγάλες κλίσεις του εδάφους βοηθάνε για να πάει το νερό όπου χρειάζεται και τα φτηνά πλέον υλικά των δικτύων βοηθάνε περισσότερο. Όσο προχωράει δε το αποχετευτικό δίκτυο, τα υπόγεια ύδατα θα καθαρίζουν και θα καθίστανται ευρύτερα αξιοποιήσιμα.
Και ιδού το μέγα ερώτημα. Μιλάμε για υπερτουρισμό και για όρια που πρέπει να τεθούν. Πριν απ’ αυτό, όμως, πρέπει να τεθούν όρια στα αυτοκίνητα που βρίσκονται στο νησί; Πόσα αυτοκίνητα χωράει όταν οι κάτοικοι είναι 10.000 τους δύο μήνες; Τι επιβάρυνση επιφέρουν αυτά στην κατανάλωση νερού; Ή μήπως χωράει “άπειρα” αυτοκίνητα; Γιατί στο καράβι υπάρχει όριο και ς’ αφήνει απ’ έξω αν δεν προλάβεις και στο νησί δεν υπάρχει; Γιατί δεν γίνεται καν συζήτηση για ένα τέτοιο μέτρο; Γιατί “διαφεύγει” και από το ενδιαφέρον των μελετητών και των δημοσιογράφων;
AirBNB: Αγαθό ή κεφάλαιο; ή μήπως “αγαθό κεφάλαιο”;
Πολλά λέγονται για την μοντέρνα αυτή αγορά τουριστικών υπηρεσιών. Εκείνο που πρέπει να διευκρινιστεί είναι ότι, άλλο AirBNB στην Αθήνα και άλλο στη Σίφνο. Άλλο ως επιχείρηση και άλλο ως συμπλήρωμα εισοδήματος. Άλλο ως μικρό συμπληρωματικό στοιχείο μιας πολύπλευρης τουριστικής δραστηριότητας και άλλο ως μοναδικό στοιχείο μιας μεγάλης τουριστικής δραστηριότητας.
Η Σίφνος δεν επέτρεψε, μέχρι τώρα, την “ανάπτυξη” μεγάλων τουριστικών μονάδων με δεκάδες κι εκατοντάδες κλίνες. Και αυτό έγινε γιατί οι ίδιοι οι Σιφνιοί, μεταξύ τους, ο ένας με τον άλλο, παρά και ενάντια στο κράτος και την αμέλειά του, έμαθαν πώς να καλύπτουν τις ανάγκες της “αγοράς”, τη ζήτηση.
Δεν έχω στοιχεία για τον AirBNB στο νησί εκτός απ’ αυτά που αναφέρει το βίντεο με κύριο τη θεαματική αύξηση υπέρ του 60%. Βέβαια δεν διευκρινίζεται πόσα απ’ αυτά ήταν πριν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στην προσφορά κλινών, αν επρόκειτο να γίνουν δωμάτια κοκ.
Σκεπτόμενοι όμως, πάντα στη Σίφνο, και μέσα στο πλαίσιο του κλάσματος, της σχέσης που προαναφέραμε, μπορούμε να καταλήξουμε στα εξής.
Όταν έχει σήμερα κάποιος ένα σπίτι στη Σίφνο, έχει ένα περιουσιακό στοιχείο που είναι αγαθό. Του ζητάει χρήματα και δεν του δίνει. Γιατί είναι κακό να επιχειρήσει να αντιστρέψει την αντιστροφή; Πώς μπορεί να πει κανείς στον ιδιοκτήτη του σπιτιού να μην επιχειρήσει να έχει ένα κάποιο εισόδημα από την εκμετάλλευση του περιουσιακού αυτού στοιχείου, ειδικά όταν τον περισσότερο χρόνο είναι κλειστό και φθείρεται απαιτώντας υπέρογκα έξοδα για τη συντήρηση; Και γιατί είναι κακό για το τόπο να φέρνουν κάποιο εισόδημα αυτά τα σπίτια, και κατά συνέπεια να είναι σε θέση ν’ αυτοσυντηρηθούν, αντί να είναι παραμελημένα και εγκαταλελειμμένα στη φθορά του χρόνου;
Το AirBNB είναι όπως τα ενοικιαζόμενα δωμάτια, όπως τα ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα και όπως οι επαγγελματικές πισίνες. Δεν μπορεί να απαγορευτεί. Κάτι τέτοιο είναι πια μάταιο σε βαθμό ανοησίας. Απλώς πρέπει να οργανωθεί με τον κατάλληλο τρόπο.
Το ότι ταυτόχρονα παρουσιάζεται έλλειψη σπιτιών για τους διάφορους λειτουργούς της παιδείας, της υγείας, της ασφάλειας κλπ είναι άλλο θέμα και δεν έχει σχέση με τις μορφές που οι κλίνες ενοικιάζονται.
Είναι θέμα της κοινωνίας, είναι θέμα του δήμου. Όπως εκείνος που θέλει να βρει υπαλλήλους στη δουλειά του βρίσκει και τους παρέχει στέγη έτσι και ο δήμος πρέπει να βρει και να παράσχει στέγη στους απαραίτητους για τη λειτουργία της κοινωνίας ανθρώπους. Εδώ καλείται να λύσει τόσα άλλα συνθετότερα προβλήματα γιατί τάχα δεν μπορεί να λύσει κι αυτό; Και αν δε βρίσκει σπίτια γιατί να μην αγοράσει ή να μη φτιάξει; Κάποτε είχε και κοινοτικό ξενώνα. Είναι μεγαλύτερο έργο να φτιάξει ή να ανακαινίσει σπίτια για μερικές δεκάδες ανθρώπους από το να διεκπεραιώσει ένα έργο όπως πχ είναι η αποχέτευση; Ας μη ξεχνάμε ότι ο δήμος μέχρι και κινηματογραφικές ταινίες σπονσονάρησε!
Ναι, η κοινωνία της Σίφνου μπορεί να παράσχει καταλύματα στους ανθρώπους εκείνους που εκουσίως σπεύδουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους για την αναπαραγωγή αυτής της κοινωνίας. Και όχι μόνο μπορεί να τους παράσχει καταλύματα αλλά μπορεί να είναι αυτά δελεαστικά, και οικονομικά και αισθητικά, έτσι που να αποτελούν κίνητρο για να εγκατασταθεί κάποιος στο νησί.
Όροι δόμησης και πνεύμα δόμησης
Ξεκινώντας να σκεφτόμαστε το ζήτημα της δόμησης, της οικοδόμησης, δημόσιας και ιδιωτικής χρήσης ας έχουμε υπόψη κάποια πράγματα.
Εφόσον παραδεχόμαστε ότι βρισκόμαστε ενώπιον ενός ιδιαίτερου τ[ρ]όπου ζωής, αντίστοιχα ιδιαίτερος είναι και ο τρόπος οικοδόμησης του τόπου.
Συνεπώς αντίστοιχες σπουδές πρέπει να διαθέτει κανείς για τον υλοποιήσει. Οι εξαιρετικές δε σπουδές ΔΕΝ αρκούν για να αναπαραχθεί στο ελάχιστο ο τρόπος της Σίφνου ανά τους αιώνες.
Για να προκαλέσω τον αναγνώστη αλλά και για να κομπλάρω τους υπερόπτες ειδικούς θα επικαλεστώ την εμπειρία αλλά και την μαρτυρία όχι μόνο των Σιφνιών αλλά και των Κυκλαδιτών γενικώς.
Ποιος ήταν εκείνος ο μάστορας που έχτιζε εκκλησία “και με ένα καλάμι γύριζε τον τρούλο” στις αρχές του 20ου αιώνα; Και τον θαύμασε, λέει, ο αρχιτέκτονας γιατί το σχέδιο δεν το είχε στο χαρτί αλλά στο μυαλό του;
- “Όταν χτιζόταν ένα σπίτι μαζευόμασταν όλοι και βοηθάγαμε”, μου έλεγε ένας παλιός Μυκονιάτης ξενοδόχος, Αντώνης κι αυτός, πλην όμως εισέτι ζωντανός. “Ένα παράβολο πληρώναμε στην κοινότητα και δεν χρησιμοποιούσαμε ούτε μέτρο ούτε ράμμα”.
Τι σημασία έχουν αυτές οι μαρτυρίες;
Έχουν ότι, τα οικιστικά αυτά θαύματα των Κυκλάδων και βέβαια της Σίφνου, είναι προϊόντα ελευθέρων ανθρώπων που όμως δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους την ασυδοσία, την αυθαιρεσία, την απληστία, την ύβρη!
Χωρίς κανέναν καταναγκασμό, χωρίς κανέναν νόμο ή κανόνα, μόνο με τη καλή θέληση, τη δική τους και του εμπειρικού μάστορα, δημιουργούν πράγματα χρήσιμα άμα και εξαιρετικού κάλους. Μετ’ ευτελείας και άνευ μαλακίας, όχι ως εξαίρεση και ως αποκορύφωση πολιτισμού, στην “αυτοκρατορική” δημοκρατία της Αθήνας, της ηγέτιδας πόλης του “κράτους της θάλασσας” της “Δηλιακής Συμμαχίας”, αλλά στη “μικρή” Σίφνο ως καθημερινότητα και ως κανονικότητα.
Η λύση λοιπόν, όποιου προβλήματος, δεν μπορεί να αναζητηθεί στους νόμους, στην επιβολή τους, στην επίβλεψη κοκ. Είναι απαραίτητα όλα αυτά αλλά δεν επαρκούν. Όλες οι καταστροφές γίνανε υπαρχόντων των νόμων. Τι έλλειπε; Έλλειπε το Πνεύμα, που κάποιοι το λένε άγιο και σεις αν δεν σας αρέσει πείτε το όπως θέλετε.
Η Σίφνος, και όλες οι Κυκλάδες, τεκμηριώνουν ότι χωρίς νόμους και επιστήμες γίνηκαν θαύματα. Χωρίς Πνεύμα όμως, όσοι νόμοι κι επιστήμες κι αν σωρεύτηκαν, θαύματα δεν έγιναν. Και ακριβώς γι’ αυτό ψαχνόμαστε τώρα.
Πρώτη δημοσίευση: kaipoutheos.gr
