Νίκος Ι. Δημητρίου, ο Δάσκαλος- Δύο γράμματα

Δεσπόζουσα φυσιογνωμία στο τρίτομο Αντάρτης στα Βουνά της Ρούμελης,  του Νικηφόρου (Δημ. Δημητρίου) είναι ο πατέρας του ανθυπίλαρχου και Δάσκαλος, με κεφαλαίο. 

Παρατίθενται δε εκτενή κείμενα του ίδιου το Δάσκαλου προκειμένου να φωτίσουν τις περιπέτειες και του ίδιου και του χωριού. 

Εντύπωση κάνουν εκείνα τα κείμενα όχι μόνο γιατί είναι καλογραμμένα, ακριβή και ζωντανά στις  περιγραφές τους αλλά, κυρίως, γιατί εκτίθεται σ' αυτά μια εξαίρετης διαύγειας πολιτική σκέψη. 

Πολιτική με την ευρεία και την σημαντικότερη έννοιά της. Εκπλήσσεται κανείς όταν διαβάζει τους διαλόγους που έχει ο σεβάσμιος, σε όλους, Δάσκαλος με τους χωριανούς, με τους ληστοφυγόδικους, με τους Ιταλούς! 

Ακόμη κι αν κάποιος, κακόπιστος ή έστω δύσπιστος, ισχυριστεί ότι είναι εκ των υστέρων "φτιαγμένοι" οι διάλογοι και οι δημηγορίες, πάλι πρόκειται για τέχνη μεγάλη που σήμερα έχει χαθεί από τη δική μας ζωή και τη δική μας πολιτική, είτε την μεγάλη είτε τη μικρή, την καθημερινή, στο χωριό και στην πόλη.

Κορυφαία πολιτική πράξη του ανδρός είναι η αποδοχή της προεδρίας της κοινότητας από την αρχή της κατοχής και μέχρι την φυλάκισή του, στη Λιβαδειά, από τους Ιταλούς. Εν γνώσει των κινδύνων, και να θεωρηθεί "συνεργάτης" των κατακτητών από τη μια και "ανταρτοτρόφος" από την άλλη, αναλαμβάνει την ευθύνη να βοηθήσει, όσο είναι δυνατό σε αυτές τις φρικτές συνθήκες, τους ανθρώπους της κοινωνίας του, έχοντας ταυτόχρονα και την ευθύνη της δική του πολυμελούς φαμίλιας. 

Θέλοντας να φέρω στο προσκήνιο τη σπουδαία αυτή φυσιογνωμία και προσδοκώντας κάποια επαρκή βιογραφία της, από κάποιον επαρκέστερο, δημοσιεύω δύο επιστολές του γέροντα στην εφημερίδα "Απογευματινή" του 1958.

Πρόκειται για παρεμβάσεις συμπληρωματικές στις αφηγήσεις του Ορέστη-Ανδρέα Μούντριχα που μόλις έχουν αρχίσει να δημοσιεύονται. 

Χαρακτηριστική είναι μπηχτή στον Ορέστη, ο οποίος, αναφερόμενος κάπου στον πατέρα του Νικηφόρου λέει ότι «τον έβαζε μπροστά», τον μάλωνε δηλαδή, «για όλα τα παραστρατήματά του». Δεν την αφήνει "να πέσει κάτω" και συμπλήρωνει...«τα οποία, (παραστρατήματα) δυστυχώς, πολλαχόθεν συνεχίζονται, μας  κατατυραννούν και μας παραλύουν...».

Η πρώτη παρέμβαση γίνεται στο φύλλο της 15ης Φεβρουαρίου 1958:

Η δεύτερη παρέμβαση γίνεται στο φύλλο της 11 Μαρτίου 1958

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Ο Νικηφόρος και η Μάχη της Παύλιανης, 3 Ιουνίου 1943

Αυτόγραφος χαιρετισμός του Νικηφόρου και το ιστορικό της μάχης

Στο εκτεταμένο αφιέρωμα των προηγουμένων ημερών για τη Μάχη της Πύλης και στα σχετικά με αυτήν γεγονότα, αναφέρθηκε πολλές φορές το 5 ανεξάρτητο τάγμα Παρνασσίδας. Τέσσερις λόχοι του πήραν μέρος στην τριήμερη μάχη και μετά αναχώρησαν για τα μέρη τους. Είναι οι θρυλικοί "Νικηφοραίοι", από το όνομα του αρχηγού τους Νικηφόρου-Δημήτρη Δημητρίου, ανθυπίλαρχου του ΕΣ και πρώτου μόνιμου αξιωματικού του ΕΛΑΣ. 

Πολλά έχουν γραφεί για αυτούς τους τρομερούς μαχητές. Τα σπουδαιότερα  αξιώθηκε να τα γράψει ο ίδιος ο Νικηφόρος. Πρόσφατα το τρίτομο βιβλίο του Αντάρτης στα βουνά της Ρούμελης επανεκδόθηκε και μπορεί πλέον ο καθένας να το απολαύσει έχοντάς το στη βιβλιοθήκη του, δίπλα στον Μακρυγιάννη και σε μερικά ακόμα "ευαγγέλια" του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων. 

Το μόνο που θα προσθέσω εδώ είναι μια επισήμανση για να φιλοτιμηθούν οι Έλληνες.

 Ο Νικηφόρος έχει γεννηθεί το 1921. Είναι δηλαδή, είκοσι χρονών το 1941. Όλα του τα πολεμικά κατορθώματα τα κάνει μέχρι την ηλικία των είκοσι τριών χρονών!!! Αυτό και μόνο να σκεφτεί κανείς φτάνει. Πού τη βρήκε αυτό το νέο παλληκάρι μέσα στα τόσα άλλα και μέσα σε τόσους άλλους αξιωματικούς, αυτή τη φλόγα, αυτή τη φρόνηση, αυτό το σθένος για να ξεκινήσει ένα νέο γύρο εκεί που όλα φαίνονταν χαμένα στα ερείπια; Η απάντηση βρίσκεται μέσα στα γραπτά του. Δεν θα επιχειρήσω να τον ερμηνεύσω. 

Κάνω λόγο για σθένος και όχι για δύναμη. Είναι σκόπιμη η διάκριση. Δύναμη ο Νικηφόρος δεν έχει, τουλάχιστον εκείνες  τις στιγμές που βγαίνει στο βουνό, εννοώ την πρώτη και τη δεύτερη όπου και πλέον η προσπάθεια καρποφορεί. 

Δεν  έχει δύναμη, έχει όμως σθένος. Οι σοφοί μας λένε πως "σθένος είναι να μη διαλύεται το άτομο όταν χάνει τη δύναμή του". Κι αυτό ακριβώς μας δείχνουν ο Νικηφόρος κι οι Νικηφοραίοι του. Πώς να παραμένουμε άτομα και παραπέρα να γινόμαστε πρόσωπα... "έχω πρόσωπο στην κοινωνία", λέμε...όταν έχουμε χάσει τη δύναμή μας! Για να το καταλάβετε καλύτερα αυτό δώστε σημασία στις σελίδες εκείνες που περιγράφει την κατάσταση του λαού καθώς το μέτωπο της Αλβανίας έχει καταρρεύσει και οι ένδοξοι νικητές των Ιταλών "κατέρχονται" ρακένδυτοι και πεινασμένοι στα σπίτια τους. Η περιγραφή είναι σπάνια γιατί οι γνώσεις μου δεν μου επιτρέπουν να πω πως είναι η μοναδική!  Είναι η "κατάσταση μηδέν" πολύ αδρά "ζωγραφισμένη". 

Μέσα απ' αυτή την "κατάσταση μηδέν" γεννήθηκαν όλα. Κι άλλοι γενήκανε θεοί κι άλλοι δούλοι. Θεοί, γιατί ξεπέρασαν τον εαυτό τους, κερδίζοντάς τον κι αυτό στο τέλος...."βρήκα τον εαυτό μου", λέμε...Δούλοι, γιατί προσπαθώντας να σώσουν τον εαυτό τους τον έχασαν...όταν έχασαν τη δύναμή τους κι ανήμποροι βρέθηκαν ενώπιον των κατακτητών, διαλυμένοι, α-σθενείς, κοίταξαν να σώσουν ό,τι μπορούσαν κάνοντας το ένα λάθος πάνω στο άλλο. Πού να φανταζόντουσαν, θα μου πείτε, πως η 8η ομάδα του Παρνασσού και μερικές ακόμη λίγο πιο κάτω και λίγο πιο πάνω,  θα γίνονταν σε μερικούς μήνες στρατός που θα πολεμούσε ΠΑΝΤΟΥ όπου υπήρχαν κατακτητές....

Στην παρούσα ανάρτηση: Ο αυτόγραφος χαιρετισμός του Νικηφόρου στα αποκαλυπτήρια του μνημείου της Μάχης της Παύλιανης με τους Ιταλούς στις 3 Ιουνίου του 1943.  Τα αποκαλυπτήρια έγινα στις 5 Ιουνίου του 1988.  Μαζί κι ένα φυλλάδιο για τη μάχη που τυπώθηκε τότε από τους Παυλιανιώτες. 

Άμποτες να αξιωθεί αυτή η σελίδα να γράψει κάτι και τους "παγωμένους νεκρούς αντάρτες" της Αγίας Τριάδας, μεταξύ Κουκουβίστας και Παύλιανης. 

Στους φίλους που φρόντισαν να έρθουν στα χέρια αυτά τα δύο ντοκουμέντα, ένα μεγάλο "ευχαριστώ".

Αλέξανδρος (Νίκος Παπανικολάου): Μάχη στα Δερβενοχώρια, Οκτώβρης 1943

Ο αντάρτης που μετέφερε τα ιταλικά όπλα από το Λευκαντί της Εύβοιας στην αποθήκη της Πύλης αφηγείται:

Ο Νίκος Παπανικολάου-Αλέξανδρος είναι ένας από τους πρώτους αντάρτες του Ορέστη. Δημόσιος υπάλληλος και μέλος του ΚΚΕ, αναγκάστηκε να βγει στο βουνό όταν οι κινητοποιήσεις των δημοσίων υπαλλήλων κατά των κατακτητών πήραν μορφή εξέγερσης και η παράνομη δράση του αποκαλύφθηκε. Μανιώδης κυνηγός, εκείνος ο άνθρωπος της πόλης, κατάφερε να προσαρμοστεί στις σκληρές συνθήκες του αντάρτικου της ΑττικοΒοιωτίας και μάλιστα να διαπρέψει. 

Σίγουρα η μέγιστη συνεισφορά του ήταν αυτή η μεταφορά των ιταλικών όπλων από την Εύβοια στα Δερβενοχώρια. Φορτίο πενήντα(50) μουλαριών,  σχεδόν δέκα τόνοι, πέρασε τη θάλασσα του νότιου Ευβοϊκού, φορτώθηκε και προωθήθηκε στα Δερβενοχώρια εν μια νυκτί περνώντας από πολύ επικίνδυνα μονοπάτια κοντά σε φυλασσόμενα σημεία όπως το Σχηματάρι, ο σταθμός της Οινόης, το αεροδρόμιο Τανάγρας, τα φυλάκια των σιδηροδρομικών γραμμών. 

Χωρίς αυτά τα όπλα, στο συγκεκριμένο σημείο τη συγκεκριμένη στιγμή, οι Πυλιώτες, όσο κι αν ήθελαν, δεν θα μπορούσαν να πολεμήσουν. Ας αποδώσουμε, λοιπόν, στο Νίκο Παπανικολάου τις αναλογούσες τιμές.  

Τιμές επίσης πρέπει να αποδοθούν και στο 7ο ανεξάρτητο τάγμα Ευβαίας και στον καπετάνιο του Όθρυ, που κατάφερε να αποσπάσει από τους Ιταλούς μια τόσο μεγάλη ποσότητα οπλισμού, να τη διαφυλάξει και να την προωθήσει με τον κατάλληλο τρόπο. 

Πρέπει δε να σημειώσουμε ότι ο αφοπλισμός των Ιταλών και η εξασφάλιση του οπλισμού τους δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση και, κυρίως, δεν ήταν αυτονόητη. Αν δεν υπήρχαν οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ και όπου δεν υπήρχαν ή δεν έδρασαν με τον κατάλληλο τρόπο, οι Ιταλοί δεν αφοπλίστηκαν, τμήματά τους πέρασαν στις διαταγές των Γερμανών κι ο οπλισμός δεν έπεσε σε φίλια χέρια. Ξέροντας τη σημασία όλων αυτών, ο στρατηγός Ουίλσον του ΣΜΑ, είχε δώσει σαφή διαταγή στα Ιταλικά στρατεύματα, που βρίσκονταν πλέον υπό καθεστώς παράδοσης, να παραδίδονται και να παραδίδουν τα όπλα στον ΕΛΑΣ, αναγνωρισμένο από τους Άγγλους στρατό επί ελληνικού εδάφους και τμήμα των δυνάμεων του ΣΜΑ από τον Ιούλιο του '43. 

Παραθέτουμε το σχετικό με τη Μάχη της Πύλης απόσπασμα του σπάνιου και δυσεύρετου βιβλίου του Ν. Παπανικολάου-Αλέξανδρου, 

1940-1944-Μεταξύ μας-εικόνες από την αντίσταση, επιμέλεια Νίκος Μάργαρης, Αθήνα 1985

Η Μάχη της Πύλης 17 Οκτωβρίου 1943...ημέρα 2η. Το οροπέδιο "πάνω" από την Αθήνα φλέγεται...

Οι Πυλιώτες όχι μόνο αναχαιτίζουν την επίθεση των Γερμανών αλλά τους ανατρέπουν και περνάνε στην αντεπίθεση. Μαζί με τον τακτικό ΕΛΑΣ  περικυκλώνουν τον εχθρό και  τον θέτουν κάτω από τα διασταυρούμενα πυρά τους. Το "κέσελ"* (καζάνι) βράζει και στα Δερβενοχώρια....

Ο Ορέστης συνεχίζει την αφήγηση: 

Σημείωση: * "Κέσελ" στα γερμανικά σημαίνει καζάνι. "Κέσελ" ονομάστηκε και η περιοχή μέσα στην οποία περικυκλώθηκε η στρατιά του φον Πάουλους, στο Στάλινγκραντ, όταν στις 17/11/1942 άρχισε η φάση της αντεπίθεσης και οι σοβιετικοί πολιόρκησαν από παντού τους πολιορκητές. 

Για τη Μάχη της Πύλης, διαβάστε επίσης: 

• «Θα έρθω να τους δω πρίφτη. Δεν ξέρω αν θα μείνω μαζί τους, αλλά θα έρθω, σε 2-3 μέρες»
• Η μάχη της Πύλης, 16 Οκτωβρίου 1943...ημέρα 1η, Ένα χωριό στα όπλα, έτοιμο για την υπέρτατη θυσία