Η συγκλονιστική περιπέτεια του μικρού Μήτσου Λαψάνη από τη Λιάτανη από το 1943 έως το 1950

Οι έρευνες των αρχείων και δη των Γερμανικών, που διεξάγουν φιλόπονοι και εμπνευσμένοι νέοι ιστορικοί αποδίδουν καρπούς και συνθέτουν την εικόνα της μεγάλης τραγωδίας που έζησε ο Ελληνικός λαός κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι καρποί αυτοί έρχονται σιγά-σιγά και σε μας. Εκτός από τη συγκίνηση που μας δίνουν, μας θέτουν το καθήκον και το χρέος της μνήμης. Μνήμης ατομικής, συλλογικής και οικογενειακής.

Αυτό το χρέος είναι που με κάνει σήμερα, κοντά στο τέλος του Δωδεκαημέρου, του Σταυρού παραμονή των Φώτων, να αναρτήσω ένα έγγραφο από τα πενήντα δύο (52) που έφτασαν σε μένα, χάριν της ερευνητικής δουλειάς του Αλέξη Ντετοράκη. 

Μαζί με το πιστοποιητικό θανάτου του Αλέξανδρου Αντωνίου του Ανδρέα, ήρθε στα χέρια μου και η σειρά των εγγράφων που αποτυπώνουν τα ίχνη του μικρού Μήτσου Λαψάνη, στην Ιταλία και μετά στη Γερμανία, από το 1943, οπότε και φεύγει από την Ελλάδα, μέχρι το 1949 που τον αναγνωρίζει η μητέρα του και το 1950 που επαναπατρίζεται. 

Και είναι αυτά τα ίχνη η αγωνία του μικρού πεινασμένου και χαμένου στην κόλαση, παιδιού, η αγωνία της μάνας του και των δικών του αλλά και "των υπηρεσιών" που επί επτά χρόνια, προσπαθούν να βρουν την οικογένεια του παιδιού. 

Φυσικά δεν πρόκειται για "υπηρεσίες". Οι "υπηρεσίες" δεν έχουν καρδιά. Πρόκειται για καλούς ανθρώπους, οι οποίοι, Ιταλοί, Γερμανοί, Αμερικανοί, παίρνοντας τη σκυτάλη ο ένας από τον άλλον, μέσα στη ζόφο του πολέμου αλλά και μετά, πάνω στα ερείπια, αγωνίζονται να δώσουν στον Δημήτρη το σπίτι του και το τέλος στην τραγωδία! 

Το ανωτέρω έγγραφο παρουσιάζει εν συντομία την ιστορία του Μήτσου Λαψάνη που αναφέρεται και ως Καψάνης:

Ο Δημήτρης γεννήθηκε στη Λιάτανη, "κοντά στο Σχηματάρι", λέει το έγγραφο, και δεν θυμάται ούτε τον πατέρα του ούτε την ηλικία του. [Σημειώνουμε ότι άλλα έγγραφα τον αναφέρουν γεννηθέντα το 1933 και άλλα το 1935] 

Τη μητέρα του τη λένε Κωνσταντίνα και έχει δύο αδελφούς, τον Ιωάννη που είναι μεγαλύτερός του και τον Αλέκο που είναι μικρότερός του. 

Η οικογένειά του είναι φτωχή, ζούσαν σε ένα μικρό σπίτι και είχαν λίγο φαγητό. Μια μέρα η μητέρα του έφυγε με τον μικρότερο αδελφό του και δεν ξαναγύρισε. Εκείνος ακολούθησε κάποιους Ιταλούς στρατιώτες. Πρώτα βρέθηκε στην Ιταλία και μετά, ως κρατούμενος, στη Γερμανία, σε στρατόπεδο στη Στουτγκάρδη. 

Τον Νοέμβριο του 1943, ο Ιταλός εφημέριος Μαλντίνι επισκέπτεται το στρατόπεδο και ζητάει από τον διοικητή να αφεθεί το παιδί ελεύθερο. Ο διοικητής ενεργεί και, πράγματι, το παιδί μεταφέρεται σε παιδικό σπίτι, 7 Δεκεμβρίου 1943. Εκεί μαθαίνει γράμματα και φέρεται να έχει ξεχάσει τη δική του γλώσσα. 

Μετά από σειρά τέτοιων εγγράφων, τα οποία αγωνιωδώς αναζητούν συγγενείς του παιδιού, έρχεται ένα έγγραφο του  1949 [ 14 Δεκεμβρίου], με το οποίο η μητέρα του Κωνσταντίνα δηλώνει ότι ο Δημήτρης είναι παιδί της και επιθυμεί να γυρίσει πίσω. 

Η τραγωδία λαμβάνει τέλος όταν, 9 Νοεμβρίου του 1950, ο Δημήτρης επαναπατρίζεται!

Αν όμως, η τραγωδία έχει λάβει αίσιο τέλος, τα έγγραφα αυτά αναζητούν ακόμη τον παραλήπτη τους. Παρακαλείται λοιπόν ο αναγνώστης που ξέρει κάτι για τον ίδιο τον Δημήτρη ή την οικογένειά του να μας πληροφορήσει σχετικά.

Η εκτέλεση του Μπρεχού από τον ΕΛΑΣ στο Σχηματάρι, Γ' έκδοση

Ο μακαρίτης Βαγγέλης Θεοδώρου επί το έργον ακριβώς όπως βεβαιώνουν αυτόπτες μάρτυρες ότι ευρίσκετο εκείνη την ημέρα. Ο Μπρεχός ήταν περίπου στη θέση του φωτογράφου και το παράθυρο της βολής αριστερά στη φωτογραφία, πίσω από την καρέκλα του Γερμανού.

Η ενέργεια και η παρουσίαση της "περίπτωσης Μπρεχού" από τον Ορέστη 

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Το γεγονός

Στην πρώτη δημοσίευση το κείμενο ξεκινάει ως εξής:

Ήταν τελευταίες μέρες του Μαΐου του 1944. Ο καιρός είχε ζεστάνει αρκετά χωρίς όμως να είναι ακόμη καλοκαίρι. Ο δάσκαλος Στέρπης είπε στα παιδιά να βγάλουν τα θρανία έξω από την εκκλησία των Ταξιαρχών για να κάνουν μάθημα στη λιακάδα.

Όμως σήμερα, 18 Ιουλίου 2022 είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε ακριβώς την ημερομηνία τους εγχειρήματος όπως και την ταυτότητα των δύο ανταρτών. 

Διορθώνουμε, λοιπόν, τόσο το παραπάνω κομμάτι όσο και το σχετικό για τα ονόματα των ανταρτών. 

Ήταν 8 Απριλίου του 1944. Ο καιρός είχε ζεστάνει αρκετά χωρίς όμως να είναι ακόμη καλοκαίρι. Ο δάσκαλος Στέρπης είπε στα παιδιά να βγάλουν τα θρανία έξω από την εκκλησία των Ταξιαρχών για να κάνουν μάθημα στη λιακάδα.

Καθώς το μάθημα προχωρούσε ακούστηκε ένας πυροβολισμός. Ταραγμένοι οι μαθητές και ο δάσκαλος είδαν δύο αντάρτες να τρέχουν ανεμίζοντας τις χλαίνες τους στην κατηφόρα του μεγάλου δρόμου του χωριού που οδηγεί στο λόφο του νεκροταφείου.

Ασυγκράτητα στις προτροπές του δασκάλου τους, έτρεξαν προς το μέρος του πυροβολισμού και βρέθηκαν, οι πρώτοι αυτόπτες μάρτυρες, μπροστά στο συμβάν που έλαβε χώρα στο κουρείο του Βαγγέλη Θεοδώρου.

Ο Βαγγέλης “ο κουρέας” είχε το κουρείο του στο ιδιόκτητο μαγαζί του, εκεί που είναι και σήμερα, στον κεντρικότερο δρόμο του χωριού, την οδό Κουκούλεζα, που φέρει το παρατσούκλι του ντόπιου αγωνιστή του '21. Μόνο που τότε το κτήριο ήταν πέτρινο, μεγαλύτερο, και δεν το περιέβαλε η πολυόροφη οικοδομή που το περιβάλλει. Στη θέση της ήταν μια αλάνα που προεξέτεινε την μέχρι σήμερα υπάρχουσα μικρή πλατεία του χωριού όπου και κάθε Κυριακή, προπολεμικά, γινόταν το “ντιβάνι”.

Σε αυτή την αλάνα έβλεπε και το παράθυρο του μαγαζιού, ακριβώς πίσω και λίγο αριστερά, προς την πόρτα, από την πλάτη της καρέκλας του κουρέα. Η πόρτα ήταν στον δρόμο ακριβώς όπως είναι σήμερα.

Ο μακαρίτης πια, ο Βαγγέλης, εκείνη τη μέρα, είχε ξεκινήσει ξυρίζοντας και κουρεύοντας έναν Γερμανό αξιωματικό. Στον πάγκο, που υπήρχε μέχρι πρόσφατα όπου καθίσαμε κι εμείς οι μικροί μαθητές άπειρες ώρες περιμένοντας τη σειρά μας, κάτω και αριστερά από το παράθυρο, καθόταν ο Μπρεχός.

Ένας άνδρας, ακούμπησε το χέρι στην πόρτα, έβαλε μέσα το κεφάλι, χαιρέτισε και ρώτησε, “ποιος είναι ο Μπρεχός;”

Το “εγώ” ήταν η τελευταία του λέξη. Ο άλλος αντάρτης είχε πλησιάσει από το παράθυρο και τον πυροβόλησε στον κρόταφο. Τα παιδιά είδαν το θύμα καθιστό στον πάγκο, με το κεφάλι γερμένο στον τοίχο και ένα μικρό αυλάκι αίμα να έχει κυλήσει στο μάγουλο.

Γερμανός και κουρέας έμειναν εμβρόντητοι και μετά πετάχτηκαν έξω αδυνατώντας να συνειδητοποιήσουν τι έγινε για αρκετή ώρα. Ωστόσο εκείνοι δεν διέτρεξαν κανέναν κίνδυνο.

Η επιχείρηση είχε στηθεί για τον Μπρεχό και κανένας Γερμανός δεν έπρεπε να πειραχτεί μέσα στο χωριό για τους ευνόητους λόγους.

Το όνομα του ενός από τους δύο αντάρτες το μαθαίνουμε από το βιβλίο του Νικήτα (Γιώργη Μπουτσίνη), Το αντάρτικο της Αττικής-1941-1944, Αθήνα 1979, σελ. 337.

Πρόκειται για τον “οπλοπολυβολιτή της Λιάτανης συναγωνιστή Γιουζντέκο”, ο οποίος είχε διακριθεί σχεδόν δυο μήνες πριν, κατά την επιδρομή του ΕΛΑΣ κατά του τρένου στο Βαθύ Αυλίδας.

Είχε γράψει τότε ο “Εκδικητής”, η εφημερίδα της 5ης Ταξιαρχίας......

Το άλλο μάς το συμπληρώνει η έρευνα των αρχείων. Πρόκειται για τον Σωτήρη Χρόνη ή Σερέτη. Τον Γκιοσδέκο τον έλεγαν Γιάννη. 

Ποιος όμως ήταν ο Ευάγγελος Κ. Κατσέλης ή Μπρεχός και πώς φτάσανε εκεί; Ας αφήσουμε τον Ορέστη να μας μιλήσει από την 30η Ιουνίου 1958 (εφημερίδα "Απογευματινή") και για τον Μπρεχό και για την αντιμετώπιση παρόμοιων ζητημάτων. Η θέση φτάνει μέχρι την ίδρυση της "Εθνικής Πολιτοφυλακής", τις οδηγίες του Σιάντου για τον χαρακτήρα της και την τελική εφαρμογή τους στην πράξη. 

Αν και δεν είναι υποχρεωμένος ο ερευνητής να πάρει θέση, δηλώνω ότι συμμερίζομαι τις απόψεις του Ορέστη. Ότι ο ΕΛΑΣ θα μπορούσε να αποφύγει πολλές "κακοτοπιές" είναι αναμφισβήτητο. Και ο Ορέστης διαθέτει ατράνταχτα στοιχεία. Το πιο ισχυρό είναι, μια ομάδα ταγματασφαλιστών από τη Δυτική Στερεά, οι οποίοι, όταν αφοπλίστηκαν το '44 στη Ναύπακτο και πάρα την δυνατότητα που είχαν να καταφύγουν στους Εγγλέζους, προσχώρησαν στον ΕΛΑΣ για να πέσουν οι περισσότεροι στα Δεκεμβριανά. 

Τώρα γιατί σε όλες αυτές τις περιπτώσεις κοινωνικής και πολιτικής αναμπουμπούλας γίνονται παρατράγουδα, η απάντηση βρίσκεται σε αυτό το κοινωνικό φαινόμενο που πολλές φορές αναφέρουμε ως "εριστικό ταραγμό", "μιμητικό ανταγωνισμό και βία". Αυτό το φαινόμενο στο τρέχον πολιτικό επίπεδο εκφράζεται με τις επιθέσεις των μεν κατά τις Αριστεράς, της "αριστεράντζας", των δε κατά της "δοσίλογης Δεξιάς", κατά της εθνικής ενότητας και όλων μαζί κατά των "προδοτών". 

Μια ιδέα μπορούμε να πάρουμε από το μίσος που πυροδοτείται απ' όλες τις πλευρές για τους "μνημονιακούς", τους "αντιμνημονιακούς". Από την αντίληψη που ρέει στους δρόμους ότι, αρκεί να μην υπήρχαν οι άλλοι για να ήμασταν μια χαρά. Από την αντίληψη που έχει, ακόμη και τώρα, πχ, κάποιος Δεξιός ότι, η Αριστερά είναι κάτι σαν "μόλυνση" ή κάτι σαν "μίασμα", διατηρώντας έτσι τη μνήμη της Φρειδερίκης ζωντανή. Ή  από την αντίληψη που έχει κάποιος Αριστερός ότι , αποκηρύσσοντας την εθνική ενότητα, ξεγράφοντάς την προκαταβολικά, θεωρώντας την "ταξική προδοσία", ενοχοποιώντας προκαταβολικά και εξ ορισμού "τους αστούς", "τους παπάδες",  γίνεται περισσότερο επαναστάτης, θωρακίζεται από ήττες και απαράδεκτους συμβιβασμούς ("Βάρκιζες") του μέλλοντος(!) 

Πίσω και από τις δύο κατηγορίες "καθαρών" και "αναμάρτητων" που γυρεύουν "κεφάλια", βρίσκεται η ίδια βαθειά αντιδραστική και απάνθρωπη αντίληψη. Καθορίζουν τη στάση τους ανάλογα με τη διάγνωση της συγκεκριμένης στιγμής, με το πού κατατάσσουν τον άλλο. Δεν καθορίζουν τη στάση τους και την πολιτική τους με βάση το πού μπορεί να φτάσει ο άλλος. Αποτέλεσμα είναι να μη φτάσει ο άλλος πουθενά αλλού πέρα από κει που είναι. Η "προφητεία" θα αυτοεκπληρωθεί!(!) 

Και για μεν τους Δεξιούς αυτή η αντίληψη είναι οργανικά ενταγμένη στη σκέψη τους. Για τους Αριστερούς όμως που ιδρυτική τους αξία είναι ν' αλλάξουν τον κόσμο και την κοινωνία προς το καλύτερο, αυτή η αντίληψη είναι ακατανόητη! Τους καθιστά, αν μη τι άλλο, γελοίους, ως Αριστερούς, γιατί το περιβόητο σύνθημα του Μαρξ "εμείς δεν θέλουμε απλώς να εξηγήσουμε τον κόσμο, εμείς θέλουμε ν' αλλάξουμε τον κόσμο" υπονομεύεται και ακυρώνεται εκ των προτέρων ενώ ο στίχος του ποιητή "εμείς δεν τραγουδάμε για να ξεχωρίσουμε αδερφέ μου από τον κόσμο, εμείς τραγουδάμε για να σμίξουμε τον κόσμο" δεν μπορεί να απαγγελθεί ποτέ από τις "κομμένες κεφαλές" τους. 

["κομμένες κεφαλές" είναι έκφραση του Στρατή Τσίρκα για αυτούς ακριβώς τους τάχα επαναστάτες που νομίζουν ότι η επανάσταση έρχεται πιο κοντά ανάλογα με το πόσες φορές προφέρουν τη λέξη "ταξικό", "σοσιαλιστικό", "επανάσταση", "ταξική αδιαλλαξία", "κομματική απαιτητικότητα" κλπ.]

Συγκεκριμένα, για την περίπτωση Μπρεχού έχω να πω ότι, καλό ήταν να μη φτάσουν τα πράγματα εκεί. Όταν όμως για τον άλφα ή βήτα λόγο, ο Μπρεχός περνάει στην άλλη μεριά, που δεν πρέπει να ξεχνάμε στιγμή ότι είναι οι κατακτητές και ο άδικος και απρόκλητος πόλεμος που διεξάγουν κατά της Πατρίδας και του Έθνους, και ακριβώς γιατί ο Μπρεχός είναι άτομο και φέρει ευθύνη για τις πράξεις του, κάπως πρέπει να "συμμαζευτεί". Με το καλό ή με το άγριο. Γίνεται πόλεμος και αν δεν τον σκοτώσουν, θα τους σκοτώσει. Και ότι θα τους σκοτώσει δεν δικαιώνεται από το "μπερντάχι" του Ορέστη. Άλλωστε κι άλλοι φάγανε μπερντάχια και μάλιστα χωρίς να φταίνε καθόλου, δεν συνεργαστήκανε όμως με τους κατακτητές ούτε καν γυρέψανε εκδίκηση. 

Τέλος θα επισημάνω κάτι που ίσως θεωρηθεί προκλητικό. Έχω σκοπό να επανέλθω. 

Μια βίαιη πράξη, όπως και όλες οι πράξεις, δεν είναι ποτέ ουδέτερη, άχρωμη και χωρίς κατεύθυνση ή πρόσημο. Όταν πλιατσικολογεί κάποιος τους κατακτητές που έχουν ρημάξει την πατρίδα του, το χωριό του και το σπίτι του, ενώ έχουν σκοτώσει χιλιάδες και συνεχίζουν ακάθεκτοι, δεν είναι "κλέφτης" όπως θέλει να τον ονομάζει η "γερμανική δικαιοσύνη". Όταν ο ντόπιος πληθυσμός στηρίζει και τροφοδοτεί τους Αντάρτες δεν νομιμοποιείται κανένας να επιβάλει αντίποινα όπως τα δικαστήρια της Ομοσπονδιακής Δυτικής Γερμανίας μέχρι πρόσφατα ισχυρίζονταν. Όταν σκοτώνει κάποιος έναν συνεργάτη των κατακτητών που συμμετάσχει άμεσα, δραστήρια και από ηγετική θέση σε όλες τις επιχειρήσεις εναντίων όσων αμύνονται υπέρ βωμών και εστιών, δεν είναι φόνος  αλλά ΝΟΜΙΜΗ ΑΜΥΝΑ, και δεν είναι κάτι σαν τις τρομοκρατικές ενέργειες που κάποιοι σήμερα- και από τις δύο πλευρές- επιχειρούν να εξισώσουν.

 Είναι δε τελείως διαφορετικό πράγμα να βάλει το αντάρτικο κάποιον ζωντανό στο χέρι  όταν έχει κατισχύσει συνολικά. Τότε ΥΠΟΧΡΕΟΥΤΑΙ  να υπερασπιστεί τη ζωή του έναντι πάντων και να ασκήσει τα νόμιμα μέσα για τη δίκαιη τιμωρία του. "Δίκαιη" όσο είναι ανθρώπινα δυνατόν γιατί μπορεί να ξέρει κανείς την ενοχή του αλλά να μη ξέρει ποια είναι η δίκαιη ποινή. Ξέρω πολλές περιπτώσεις όπου ο θάνατος υπήρξε λύτρωση και όχι ποινή. Και ξέρω επίσης ότι οι Αριστεροί πάλευαν πάντα για την κατάργηση της θανατικής ποινής. Ο λόγος που το έκαναν αυτό δεν ήταν απλώς ένας χαζοχαρούμενος συναισθηματισμός όπως εκείνος που έχουμε για τα ζώα, αλλά η βαθειά και αταλάντευτη  πίστη τους ότι ο άνθρωπος είναι  ικανός ν' αλλάξει ακόμη και την ύστατη στιγμή, επάνω στο σταυρό! Όπως επίσης ότι η διαδικασία της τιμωρίας και της μετάνοιας είναι μυστηριακού χαρακτήρα, πέρα απ' τις αντιμισθίες και τα επιτίμια.  Πρόκειται για την ουσία της Ορθόδοξης Χριστιανικής Πίστης που έχει επιβιώσει μέσα στον Αριστερό, παρά και ενάντια στις περί της αθεΐας δοξασίες του αλλά και τις έξωθεν και ιμπεριαλιστικώς επιβεβλημένες καθολικές και προτεσταντικές υπονομεύσεις και δολιοφθορές. 

Σημείωση 24-9-2017, ώρα 6.00μμ

Από αγαπητό φίλο που σέβομαι και εκτιμώ ιδιαίτερα για την αγάπη που έχει στην Αντίσταση έλαβα το κάτωθι μήνυμα. Αμέσως μετά παραθέτω την απάντησή μου:

Κύριε Γιώργο όποτε μπορέσετε να μας γράψετε και για τον γιατρό Παπαδεδε στην Λιάτανη ..εκτός του ότι εκτελέστηκε με διαταγή του Ορέστη δεν έχω αλλά στοιχεία ...ο Μπουτσινης απλά αναφέρει την εξόντωση του και πως αυτή όπως και το κρέμασμα των δύο κοριτσιών για σχέσεις τους με Ιταλούς έβλαψαν πολύ τον αγώνα.

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής: Πράγματι, ο Ορέστης γράφει για τον Παπαδέδε και για τις άλλες παρόμοιες περιπτώσεις. Και αυτό το κάνει το 1958-1959, σε ένα άγριο ψυχροπολεμικό κλίμα και αντιεαμικό περιβάλλον, πολύ λίγα χρόνια μετά από τα ίδια τα γεγονότα. Αρκεί κανείς να δει ολόκληρη την πρώτη σελίδα της "Απογευματινής" και θα καταλάβει. Ωστόσο, αυτή η κατάσταση δεν τον εμποδίζει να ξεκαθαρίσει αρκετά πράγματα, να αναλάβει ευθύνες ή να τις απορρίψει όπου χρειάζεται. Από μόνο του αυτό το γεγονός ισχυροποιεί την άποψη του Ορέστη και τον καθιστά αξιόπιστο. Μερικοί ενοχλούνται απ' τα γραφόμενά του και του στέλνουν επιστολές προσπαθώντας να τον αντικρούσουν. Απαντάει σε όλες νηφάλια και με στοιχεία, σε "ζωντανό χρόνο", καθώς γράφει δηλ, μέρα με τη μέρα. Εγώ, όμως, που δεν είμαι Ορέστης, παρά το ότι το κλίμα σήμερα δεν είναι όπως και τότε, διστάζω πολύ να επαναφέρω στη δημοσιότητα όλα αυτά τα στοιχεία και μερικά ακόμη που μπόρεσα να συλλέξω εν των μεταξύ και να βάλω στη σειρά έτσι ώστε να φωτιστούν τραγικές πτυχές της εποχής. Και ο λόγος είναι ότι τα στοιχεία αυτά δεν θα είναι ευχάριστα για τους τυχόν απογόνους των προσώπων της τραγωδίας. Το παραμύθι δηλ. των "αιμοβόρων κατσαπλιάδων που έσφαζαν για ψύλλου πήδημα" θα καταρρεύσει, το όργιο της τρομοκρατίας που εδραιώθηκε ακριβώς επάνω σ' αυτή τη θεωρία θα πάψει να έχει ηθική νομιμοποίηση, για τους ανθρώπους που εξακολουθούν, όπως γράφω και στο παραπάνω κείμενο, να σκέπτονται και να λειτουργούν με όρους εμφυλίου πολέμου, ή ακόμη χειρότερα, να θεωρούν ηθικά νόμιμη τη σύμπραξη με τους κατακτητές προκειμένου να μην επικρατήσει η αντίπαλη πολιτική παράταξη που μισούν έως θανάτου. Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, αυτούς τους ανθρώπους σκέφτομαι και γι' αυτούς τους ανθρώπους ανησυχώ: πώς θα ζήσουν τη ζωή τους αν ξέρουν ότι όλα όσα πίστευαν είναι ένα άγριο ψέμα που παρήγαγε πολλά άλλα ψέματα και όχι μόνο; Αφήνω λοιπόν να περνάει ο καιρός, "αδικώντας" τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του τότε και τους ήρωές του, ελπίζοντας στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του τώρα και του πάντα. (Εξ ου και το ΝΥΝ & ΑΕΙ) . Βλέπεις, αγαπητέ ..., εγώ επιμένω σταθερά στον εθνικοαπελευθερωτικό χαρακτήρα αυτού του αγώνα και θεωρώ την εθνική ενότητα αναγκαίο και ικανό ζητούμενο και προϋπόθεσή του. Προσπαθώ δε πάντα να συνάγω τα απαραίτητα κοινωνιολογικά και πολιτικά συμπεράσματα που θα μάς επιτρέψουν, αν έχουμε καθαρή καρδιά, να ερμηνεύσουμε το πώς γίνανε οι ακρότητες από τους μεν, όταν τα θύματα ήταν αθώα ή, έστω, όχι τόσο ένοχα, ή πώς έφτασαν τα θύματα μέσα σε μια μεγάλη πατριωτική έξαρση και εθνική υπερένταση για την επιβίωση, να συνεργαστούν με τους κατακτητές, να τους παράσχουν "γην και ύδωρ" και τελικά να στρέψουν τα όπλα κατά εκείνων που όπως μπορούσαν αγωνίζονταν για την απελευθέρωση. Με άλλα λόγια, θέτω το ερώτημα που έχω θέσει και στον εαυτό μου πριν από χρόνια: είναι έτοιμοι οι άνθρωποι σήμερα για χάρη της κάθαρσης και της άρσης των συνεπειών του εμφυλίου να παραδεχτούν αλήθειες ακόμη κι αν αυτές αγγίζουν του άμεσους προγόνους τους; Μπορεί ο γυιος να "αποχωριστεί" από τον πατέρα και εγγονός από τον παππού και να παραδεχτεί ότι εκείνοι κάνανε λάθος; να διαχωρίσει τη θέση του και να δεχτεί το συναμφότερο του τραγικού; μπορεί να παραδεχτεί ότι ένας οικογενειάρχης, δουλευταράς, βαλκανιομάχος ή μακεδονομάχος η αλβανομάχος μπορεί να πάτησε την πεπονόφλουδα της πολιτικής και να έγινε συνεργάτης των Γερμανών; Μπορεί; Αν μπορεί αυτός μπορώ κι εγώ να προσκομίσω όσα στοιχεία έχω και να συζητήσω όσο χρειάζεται και να εργαστώ όσο πρέπει για την οριστική κάθαρση της τραγωδίας.

Ο Ορέστης για την υπόθεση "Ντον Σκοτ" (Νοέμβρης - Δεκέμβρης 1943)

Οι Άγγλοι, διαβλέποντας τον κίνδυνο η Ελλάδα να βγει από τη σφαίρα επιρροής τους, προπαρασκευάζονται... Το "Αντικομμουνιστικόν Σύμφωνον των Αθηνών"...ο ΕΛΑΣ "καταπολεμητέος δια παντός μέσου"!

Έχουμε γράψει και σε άλλα κείμενα (περισσότερο σε εκείνα για τη Μάχη της Πύλης) ότι, το φθινόπωρο του 1943 αποτελεί καμπή για το αντάρτικο αλλά και τις τύχες της Ελλάδας. Από τη μια, η αντίσταση του Λαού γιγαντώνεται, μέσα από το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ, και από  την άλλη τα σύννεφα του εμφυλίου πολέμου πυκνώνουν. Καθοριστικό ρόλο και για τα δύο, "καταλύτης", αποτελούν τα γεγονότα στο Ανατολικό Μέτωπο, ειδικά μετά την Μάχη του Κουρσκ που καθόρισε οριστικά και αμετάκλητα την έκβαση του Β΄ΠΠ.  Μετά τον Αύγουστο του 1943, όλοι ξέρουν ποιος θα νικήσει στον πόλεμο αυτό. Οι εχθροί της ΕΣΣΔ τρομοκρατούνται από το γεγονός ότι η Χώρα των Σοβιέτ προβάλλει τόσο ρωμαλέα στην ιστορία. Το βάρος τους πέφτει στο "μετά" για να επαναφέρουν το "πριν", αποπέμποντας το "νυν" που παραμένει ακόμη ζοφερό. Οι φίλοι χαίρονται. Εντείνουν τον αγώνα τους για την ολοκληρωτική και άνευ όρων ήττα του Άξονα και το βάρος πέφτει στο "νυν" για να εξασφαλίσουν το "μετά", αποπέμποντας το "πριν", το οποίο αποτελεί γι' αυτούς αιτία όλων των δεινών. 

Στα γενικά αυτά πλαίσια εντάσσεται και η περίπτωση του Άγγλου λοχαγού Ντον Σκοτ. Τα στοιχεία που παρουσιάζει ο Ορέστης, από τον Μάρτιο του 1958 ακόμη, είναι συντριπτικά. Ειδικά τα στοιχεία για τη μαρτυρία του ταγματάρχη Παναγιώτη Ρογκάκου, η οποία έκτοτε παραμένει θαμμένη. 

Οι δημοσιεύσεις αυτές γίνονται στις 3 & 4 Μαρτίου 1958 στην εφημερίδα "Απογευματινή".  Για όσους θα σπεύσουν να σκεφτούν και να  τοποθετηθούν αρνητικά για τον Ορέστη, ότι δημοσιεύει στην εν λόγω εφημερίδα και άρα "κάποιο λάκκο έχει η φάβα", θυμίζω ότι είναι περίοδος των γεγονότων της Κύπρου και οι σχέσεις με τους Άγγλους βρίσκονται στο ναδίρ. Ο Ορέστης αξιοποιεί τη ρωγμή αυτή και παρουσιάζει εκτενώς την άποψή του για την εποποιία, με στόχο, αφ' ενός μεν, να προλάβει άλλα δημοσιεύματα, αφ' ετέρου δε, να απαντήσει στον Σ. Σαράφη και στον "ΕΛΑΣ" του. Ο Ορέστης θεωρεί ότι η προσχώρηση του Σαράφη και άλλων βενιζελικών της ίδιας λογικής, "διολίσθησαν" το ΕΑΜ  σε μια πιο "στενή" θέση για το πολιτειακό, πράγμα που απώθησε τους "βασιλικούς" από το εθνικο-απελευθερωτικό μέτωπο. Βέβαια δεν είναι το μόνο που προσάπτει στον Σαράφη. Υπάρχουν κι άλλα τα οποία δεν χωράνε σήμερα εδώ. Ωστόσο, αυτή η πτυχή - ακριβώς γιατί ένας πρωτεργάτης του Αντάρτικου αγνοήθηκε και από τους μεν και από τους δε ενώ ένας "μουσαφίρης" αποθεώθηκε" χωρίς καμία κριτική θεώρηση της δράσης του - έχει υποτιμηθεί και δεν έχει συσχετιστεί με την ταυτόχρονη δράση των Άγγλων και Γερμανών να αποκόψουν ένα μεγάλο κομμάτι του Λαού που έτεινε στο ΕΑΜ παρά το "βασιλικό" παρελθόν του. 

Σημείωση για την διευκόλυνση του αναγνώστη: 

Λόγω τεχνικών ζητημάτων στη φωτογράφιση θα χρειαστεί ακολουθώντας τις στήλες της εφημερίδας να κινηθεί στην επόμενη και μετά να επανέλθει στην προηγούμενη. 

Χοσέ Λουί Γκίκας, ο Λιαταναίος της Κούβας ΙΙ

  Με τα μάτια μιας Ελληνίδας της Διασποράς

Ο Χοσέ Λουί Γκίκας με τους Κουβανούς στην Αγκόλα.
(Η φωτογραφία από το βιβλίο του Δημήτρη Παρούση, Πάρε ένα σάκο κι έλα..Κούβα)

 Ψάχνοντας περισσότερα στοιχεία για την γοητευτική ιστορία της οικογένειας των Αρβανιτών από τη Λιάτανη (Άγιο Θωμά) Βοιωτίας που βρέθηκε πριν από τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο στην Κούβα, ανακάλυψα και το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο της Ιουστίνης Φραγκούλη- Αργύρη, Ημερολόγιο Αβάνας, εκδ. Ηλέκτρα, 2008. 

Η συγγραφέας είναι Ελληνίδα της Διασποράς, έχει ζήσει όλη της ζωή στον Καναδά και οι επισκέψεις της στην Κούβα είναι αρκετές και  ανάγονται στα νεανικά της χρόνια. Η πιο πρόσφατη, γίνεται και το αντικείμενο της ταξιδιωτικής της αφήγησης. Μερικές σελίδες αφορούν τον Χοσέ Λουί Γκίκα.

  Οι διαφορές σε κάποια στοιχεία, σχετικά με χρονολογίες ή γεγονότα, που παρουσιάζονται  από το άλλο βιβλίο που αναφέρεται στον Χ. Λ. Γκίκα, (Πάρε ένα σάκο κι έλα ...Κούβα, Δημήτρης Παρούσης, εκδ. Λαγουδέρα, 2008) και παρουσιάστηκε από τούτο εδώ το μπλογκ, δεν είναι δυνατόν να αποσαφηνιστούν. 

Οπότε παρουσιάζονται όπως ο κάθε περιηγητής τις αναφέρει και ελπίζουμε κάποτε να μάθουμε περισσότερες  λεπτομέρειες και περισσότερες πτυχές αυτής της μικρής ελληνικής οδύσσειας προς τον Νέο Κόσμο, η οποία,  όπως και του Κολόμβου, βρήκε μπροστά της τις Αντίλες. 

[Σημείωση 19/12/2021: το σωστό δεύτερο επίθετο του Χοσέ είναι Παπαδέδες και όχι Παπαδέλης, όπως εξακριβώθηκε από μαρτυρίες συγχωριανών του που τον γνώρισαν και τον φιλοξένησαν.]

Η 25 του Μάρτη στην ελεύθερη Αττική (1944)

Για το εορτασμό της 25ης Μαρτίου στα ελεύθερα χωριά της ΑττικοΒοιωτίας έχουμε ξαναπεί. Συγκεκριμένα έχουμε αναρτήσει την αφήγηση του Ορέστη για τον εορτασμό στη Λιάτανη. 

Σήμερα παραθέτουμε τη δημοσίευση του "Εκδικητή" για τον εορτασμό, αριθμός φύλλου 16, λίγες μόνο μέρες μετά, στις 9 Απριλίου 1944. Πρόκειται για τις ίδιες εκδηλώσεις, μόνο που ο συντάκτης, για λόγους περιφρούρησης, δεν αναφέρει τη Λιάτανη ενώ αναφέρει το Κλειδί! Φαίνεται πως το Κλειδί θεωρείτο λιγότερο εκτεθειμένο στα ενδεχόμενα αντίποινα των κατακτητών. 

Για την ιστορία θα προσθέσουμε ότι στους εορτασμούς της Λιάτανης πήρε μέρος και σύσσωμη η ομάδα των Αετόπουλων του Σχηματαρίου με επικεφαλής τον ΓιωργοΝτάσκα. Εξοπλισμένα άρτια με ξύλινα σπαθιά και ντουφέκια από το... οπλουργείο του ΝικοΝτέφη, με το ....βαρύ πολυβόλο από στροφείο καλωδίων να προπορεύεται, συνάντησαν τους αντάρτες του ΕΛΑΣ έξω από το χωριό για να τα συνοδεύσουν έως τη Λιάτανη. Εκεί παρέλασαν σαν κανονικοί αντάρτες και εισέπραξαν τις επευθυμίες και τον ενθουσιασμό του λαού. Στη συνέχεια παρακάθησαν στο εορταστικό τραπέζι, όπως και οι συνήθειες  των Ελλήνων αλλά και οι ανάγκες τις εποχής επέτασσαν, και αποχώρησαν συντεταγμένα για τα σπίτια τους. Σημειώνουμε δε ότι όλο το χωριό ήξερε για το εγχείρημα κανείς όμως δεν μίλησε και ούτε επιχείρησε να το εμποδίσει!

Το κείμενο του "ΕΚΔΙΚΗΤΗ":

Μέσα σε παλμούς εθνικής χαράς, κάτω από ελεύθερου αέρα πνοή, με τις σημαίες περήφανα απλωμένες, γιόρτασαν οι κάτοικοι των ελεύθερων χωριών της Αττικής, μαζί με το στρατό τους τον ΕΛΑΣ τη μέρα της γιορτής της Λευτεριάς.

Ας είναι πολλά από τα χωριά αυτά καμένα κι ερειπωμένα! Μήπως στην άλλη μεγάλη Εθνική Εξέγερση δεν είχανε καταστραφεί; Φτάνει που έλειπε ο αιμοβόρος καταχτητής. Φτάνει που μπορούσαμε περήφανα να διακηρύξουμε πως είμαστε άξιοι απόγονοι των ηρώων του '21, πολεμιστές αδάμαστοι όπως εκείνοι.

Σε όλα τα χωριά έγιναν δοξολογίες. Ομάδες του ενεργού κι εφεδρικού ΕΛΑΣ παρέλασαν μέσα σε παλλαϊκές εκδηλώσεις συγκίνησης και χαράς. Παντού μιλήσανε αντιπρόσωποι των οργάνων αυτοδιοίκησης, του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ. Μέσα σε φρενίτιδα ενθουσιασμού διαβάστηκαν οι νίκες του Κόκκινου Στρατού και κάθε φορά που οι ρήτορες τόνιζαν πως σε τούτη την εξέγερση δεν πρόκειται να γελαστούμε από κανένα κοτζάμπαση, για να καρπωθεί τις θυσίες μας, ομόφωνα δινόταν ο όρκος πίστης στη Λαοκρατία.

Τις γιορτές κλείσανε ομοβροντίες από τον ένοπλο λαό, που ασφαλώς τάραξαν τις ανήσυχες ώρες των αιχμαλώτων καταχτητών, στις γειτονικές φρουρές. Στις 25 έγινε μνημόσυνο στο Κλειδί των πεσόντων στον αγώνα. Έξι ιερείς λειτούργησαν κι αντιπροσωπείες των γύρω χωριών του Βου Συντάγματος και των Τοπικών οργανώσεων πήραν μέρος. Όρκο πίστης στον αγώνα κι εκδίκησης των ηρώων και των αδικοχαμένων αμάχων δώσανε οι μαχητές του ΕΛΑΣ.

Μέσα σ' όλα τα στεφάνια ξεχώριζε της ηρωικής Πύλης με τους στίχους του σ. Αυγερινού:

Η κατακαημένη Πύλη

της τιμής σημάδι στέλνει

σ' εκείνους που την έκαναν

θρυλική και δοξασμένη.

Ένα δάφνινο στεφάνι

και το λόγο της τιμής

πως στ' αχνάρια τα δικά σας

θα πατήσουμε κ' εμείς.

Αιωνία σας η μνήμη

και το χώμα ελαφρύ

σάς που παραστέκει η δόξα

ω αθάνατοι νεκροί.

Χοσέ Λουίς Γκίκας Παπαδέλης, ο Λιαταναίος της Κούβας Ι

Ένας  Έλληνας Αρβανίτης από τη Λιάτανη στην Κούβα και στην...Αγκόλα!!! 

Ο Χοσέ Λουίς Γκίκας Παπαδέλης (στο κέντρο) διοικητής των Κουβανών της Αγκόλας 

Από καιρό μού είχε τάξει ο φίλος μου ο Νίκος να μου βρει το βιβλίο που αναφέρεται σ' αυτή τη μοναδική περίπτωση Έλληνα, Αρβανίτη, Λιαταναίου.

Σήμερα τελικά έφτασε το βιβλίο στα χέρια μου.  Πρόκειται για το: Πάρε ένα σάκο κι έλα....Κούβα, Δημήτρης Παρούσης, Εκδόσεις Λαγουδέρα, Αθήνα 2008.     Σκανάρισα το σχετικό κομμάτι και το δημοσιεύω. Η αναφορά είναι σύντομη και επιγραμματική για ένα τέτοιο θέμα. Ελπίζω, τούτη εδώ η ανάρτηση να σταθεί αφορμή για τη συλλογή κι άλλων στοιχείων ώστε κάποτε να μαθευτεί ολόκληρη η συγκλονιστική ιστορία της οικογένειας Γκίκα-Παπαδέλη....... 

[Σημείωση 19/12/2021: το σωστό δεύτερο επίθετο του Χοσέ είναι Παπαδέδες και όχι Παπαδέλης, όπως εξακριβώθηκε από μαρτυρίες συγχωριανών του που τον γνώρισαν και τον φιλοξένησαν.]

Εορτασμός της 25ης Μαρτίου 1944 στη Λιάτανη

Λαμβάνοντας υπόψη και άλλες δημοσιεύσεις της φωτογραφίας αυτής προκύπτει ότι το εικονιζόμενο αντιαεροπορικό είναι το λάφυρο που αποκτήθηκε από το Ι/34 τάγμα του ΕΛΑΣ κατά την επιδρομή και κατάληψη του αεροδρομίου της Τανάγρας τον Σεπτέμβριο του 1944 

Την μέρα της 25ης Μαρτίου θα την γιορτάζαμε αρκετά μεγαλοπρεπώς στη Λιάτανη. Όπως όμως το αποφασίσαμε ξαφνικά και βιαστικά, εκείνο το μικρό πραξικόπημά μας, δεν μάς έμενε καιρός για χάσιμο, ούτε μιας ώρας.

Έμεινε όμως ο Φώτης εκεί. Αυτός εξεφώνησε τον πανηγυρικό της ημέρας. Θύμισε το Θανάση Σκουρτανιώτη και τον Χατζημελέτη του 21. Φοβέρισε σε μια στροφή του λόγου του και τους κτηματίες του Σχηματαρίου, που καθυστερούσαν την εισφορά τους (φορολογία 5% επί των εισοδημάτων)¹. Αυτός στο τέλος... την ανταρτοποίησε και την γιορτή ολότελα.

Εκτός από τους αντάρτες είχανε μαζευτή στη Λιάτανη και οι μαχητικές ομάδες των γύρω χωριών. Σφάχτηκαν και τα υπόλοιπα πρόβατα κωπαϊδικής και κάποιας άλλης προελεύσεως και παρά την άφθονη ρετσίνα όλα πήγαιναν καλά περίπου, ως το τέλος. Ο ανθυπολοχαγός Αποστόλης, δεν έμεινε ήσυχος όλη την ημέρα. Κάθε τόσο έτρεχε από την μια μεριά στην άλλη, για να συγκρατήση το κακό που φοβότανε, μην αρχίση δηλαδή κανένα ομαδικό ενθουσιαστικό ντουφεκίδι. Ο Βερμαίος τον είχε καταστήσει προσωπικά υπεύθυνο γι' αυτό το ενδεχόμενο. Η γερμανική βάσις Σχηματαρίου, δεν ήταν τόσο μακρυά και δεν θα έπρεπε για κανένα λόγο να «εκθέσουμε» το χωριό, που ήταν η βάσις του εφοδιασμού μας τότε, μετά το ερήμωμα των Δερβενοχωρίων. Με το ηλιοβασίλεμα, ξεκίνησαν πια να φεύγουν οι «εφεδρικοί » για τα χωριά τους με τραγούδια και ζητωκραυγές.

Ο ενθουσιασμός κορυφώθηκε την ώρα που περνούσε η πολυάριθμη και ακουσμένη σ' όλη την Βοιωτία μαχητική της Πύλης. Ενθουσιασμένος και ο Βερμαίος τράβηξε το πιστόλι του και το άδειασε στον αέρα, ξεχνώντας τις ως εκείνη τη στιγμή «αυστηρές διαταγές» του. Σε λίγα δευτερόλεπτα κόρωσε ο τόπος. Πεντακόσια τουφέκια βροντολαλούσαν, οπλοπολυβόλα κακάριζαν και χειροβομβίδες σκάγανε με πάταγο².

Ο Απόστόλης τραβούσε τα μαλλιά του απελπισμένος και διεμαρτύρετο στον προϊστάμενό του:

-Για να με ρεζιλέψης με κατέστησες «προσωπικώς υπεύθυνο»; Αυτός ο ενθουσιασμός θα μάς φάει όλους.

-Καημένε μου, έχουμε και τίποτα άλλο από τον ενθουσιασμό μας; Ας τον κόσμο να ξεσπάση και λίγο.

Πρόκειται για την αφήγηση του Καπετάνιου της ΙΙ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ Ορέστη (Ανδρέα Μούντριχα, από τον Οξύλιθο της Εύβοιας) όπως δημοσιεύτηκε από τον ίδιο στην εφημερίδα "Απογευματινή" στις 8-V-1958 και υπομνηματίζεται από τον υποφαινόμενο. 

  Ο Φώτης Βερμαίος (Φοίβος Γρηγοριάδης) που εκφώνησε τον πανηγυρικό ήταν επιτελάρχης της Μεραρχίας, μόνιμος λοχαγός του Ελληνικού Στρατού και γυιος του στρατηγού  Νεόκοσμου Γρηγοριάδη, γνωστού από τη Μικρασιατική Εκστρατεία και τη Δίκη των Εξ. 

  Ο λοχαγός Αποστόλης (Απόστολος Κοκμάδης)  ήταν ο μόνιμος υπολοχαγός του Ε.Σ., αρβανίτης από την Ξάνθη. Είναι ο ίδιος που ένα μήνα πριν είχε χτυπήσει το τρένο στο Βαθύ Αυλίδας απελευθερώνοντας τους κρατούμενους και αργότερα, στις 25/26-VII-1944, θα μπει στο Σχηματάρι, μαζί με τον Νικήτα, σε μια επιχείρηση αντιπερισπασμού και τιμωρίας στις μεγάλες εκκαθαριστικές που διεξήγαγαν οι Γερμανοί και τα "Τάγματα Ασφαλείας" στην Πάρνηθα και τα Δερβενοχώρια. Στις αρχές του Σεπτεμβρίου θα χτυπήσει, μαζί με τον Θεοχάρη, και θα καταλάβει το αεροδρόμιο της Τανάγρας, λαφυραγωγώντας και καταστρέφοντας τα πάντα.

  Στον εορτασμό εκείνο είχε λάβει μέρος και πλήθος κόσμου από τα σκλαβωμένα χωριά του κάμπου και τμήμα Αετόπουλων από το Σχηματάρι, με  ξύλινα ντουφέκια και σπαθιά!

  Το "μικρό πραξικόπημα" στο οποία αναφέρεται στην αρχή είναι η απόφαση που πήραν οι τρεις (Ορέστης, Βερμαίος και ο γραμματέας της Θήβας "Μιχάλης" στον Άη Θανάση της Λιάτανης την προηγούμενη μέρα) να μην εφαρμόσουν την διαταγή απόσυρσης του 7ου τάγματος του Λακιώτη (ταγματάρχης Γιάννης Σταματάκης) από την Εύβοια αλλά, αντίθετα, να διαπαιρεωθεί απέναντι και ο ίδιος ο Ορέστης προς ενίσχυση της μαχητικότητάς του. 

Σημειώσεις: 

1 Η εισφορά 5% είχε επιβληθεί από τον Νοέμβριο του 1943 και ο λόγος ήταν ότι οι Άγγλοι διέκοψαν κάθε είδους στήριξη του ΕΛΑΣ μετά τις συγκρούσεις με τον Ζέρβα. Οι φορολογίες ήταν δύο ειδών. Μία επί της παραγωγής, σε είδος, και μια επί της κίνησης των εμπορευμάτων, κάτι σαν τον Φόρο Κύκλου Εργασιών ή τον ΦΠΑ. Και οι δύο δεν ξεπερνούσαν ποτέ το 10%. Κι εδώ, στην Αττικοβοιωτία βλέπουμε ότι ήταν 5%. Επίσης βλέπουμε ότι η "εξουσία" του ΕΛΑΣ επεξετείνετο ακόμη και στο γερμανοκρατούμενο Σχηματάρι κι όχι μόνο στα κοντινά στη βάση του ημιορεινά χωριά.

2 Στο φύλλο 16 του «Εκδικητή» της 9η Απριλίου 1944, διαβάζουμε σχετικά: 

«Μέσα σε παλμούς εθνικής χαράς, κάτω από ελεύθερου αέρα πνοή, με τις σημαίες περήφανα απλωμένες, γιόρτασαν οι κάτοικοι των ελεύθερων χωριών της Αττικής, μαζί με το στρατό τους τον ΕΛΑΣ τη μέρα της γιορτής της Λευτεριάς.

Ας είναι πολλά από τα χωριά αυτά καμένα κι ερειπωμένα! Μήπως στην άλλη μεγάλη Εθνική Εξέγερση δεν είχανε καταστραφεί; Φτάνει που έλειπε ο αιμοβόρος καταχτητής. Φτάνει που μπορούσαμε περήφανα να διακηρύξουμε πως είμαστε άξιοι απόγονοι των ηρώων του '21, πολεμιστές αδάμαστοι όπως εκείνοι.

Σε όλα τα χωριά έγιναν δοξολογίες. Ομάδες του ενεργού κι εφεδρικού ΕΛΑΣ παρέλασαν μέσα σε παλλαϊκές εκδηλώσεις συγκίνησης και χαράς. Παντού μιλήσανε αντιπρόσωποι των οργάνων αυτοδιοίκησης, του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ. Μέσα σε φρενίτιδα ενθουσιασμού διαβάστηκαν οι νίκες του Κόκκινου Στρατού και κάθε φορά που οι ρήτορες τόνιζαν πως σε τούτη την εξέγερση δεν πρόκειται να γελαστούμε από κανένα κοτζάμπαση, για α καρπωθεί τις θυσίες μας, ομόφωνα δινόταν ο όρκος πίστης στη Λαοκρατία.

Τις γιορτές κλείσανε ομοβροντίες από τον ένοπλο λαό, που ασφαλώς τάραξαν τις ανήσυχες ώρες των αιχμαλώτων καταχτητών, στις γειτονικές φρουρές. Στις 25 έγινε μνημόσυνο στο Κλειδί των πεσόντων στον αγώνα. Έξι ιερείς λειτούργησαν κι αντιπροσωπείες των γύρω χωριών του 34ου Συντάγματος και των Τοπικών οργανώσεων πήραν μέρος. Όρκο πίστης στον αγώνα κι εκδίκησης των ηρώων και των αδικοχαμένων αμάχων δώσανε οι μαχητές του ΕΛΑΣ.

Μέσα σ' όλα τα στεφάνια ξεχώριζε της ηρωικής Πύλης με τους στίχους του σ. Αυγερινού:

Η κατακαημένη Πύλη

της τιμής σημάδι στέλνει

σ' εκείνους που την έκαναν

θρυλική και δοξασμένη.

Ένα δάφνινο στεφάνι

και το λόγο της τιμής

πως στ' αχνάρια τα δικά σας

θα πατήσουμε κ' εμείς.

Αιωνία σας η μνήμη

και το χώμα ελαφρύ

σάς που παραστέκει η δόξα

ω αθάνατοι νεκροί.

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής




Διαβάστε επίσης: Η 25 Μάρτη στην ελεύθερη Αττική