Από το Στάλινγκραντ στο Κουρσκ

Όταν η άμυνα είναι η καλύτερη επίθεση

Γιώργος Μιτλ. Σαλεμής

Πρόκειται για ένα "παλιό" κείμενο. Της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα. 

Σκοπό έχει όχι την πλήρη ανάλυση των μαχών αυτών αλλά 

α) την κατάδειξη των κύριων στοιχείων τους. Εκείνων που τις καθιστούν ξεχωριστές. 

β) την τεκμηριωμένη αντιστροφή του δόγματος που "βασανίζει" όλους τους πολιτικά ανεγκέφαλους της εποχής μας, "η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση".

Είναι άκρως απαραίτητες αυτές οι επισημάνσεις γιατί, σήμερα, που έχουμε απομακρυνθεί πολύ από τα γεγονότα, εξαίροντας τη Μάχη του Στάλινγκραντ χωρίς την αναφορά στις επόμενες και ιδιαίτερα στη Μάχη του Κουρσκ, διευκολύνονται τόσο οι παρανοήσεις όσο και οι εσκεμμένες διαστρεβλώσεις στην εξήγηση πολλών άλλων γεγονότων. 

Σε αυτές τις διαστρεβλώσεις και παρανοήσεις βασίζεται η προσπάθεια ξεπλύματος του δοσιλογισμού. 

Θεωρώντας ύπουλα ότι ο πόλεμος κρίνεται στο Στάλινγκραντ στις αρχές - αρχές του '43, επιχειρείται να εδραιωθεί στις συνειδήσεις ότι:

α) Το ελληνικό Αντάρτικο που φουντώνει ακριβώς εκείνη την περίοδο, γίνεται "για την εξουσία" και όχι για την ολοκληρωτική συντριβή του Άξονα. 

β) Ο αγώνας αυτός είναι κάτι το περιττό, μια άσκοπη αιματηρή περιπέτεια, ένας τυχοδιωκτισμός των κομμουνιστών για την εξουσία, που τίποτα δεν προσφέρει αφού όλα έχουν κριθεί στον Βόλγα, σε τεράστιες μάχες και συγκρούσεις που καθόλου δεν μοιάζουν με τα μικρά πολεμικά περιστατικά που, συν τοις άλλοις, "αναγκάζουν" τους κατακτητές σε αντίποινα  κατά του αμάχου πληθυσμού. 

Αυτά λέγανε και τότε, αυτά λέγανε και μετά, αυτά λένε και τώρα, όλες οι γενιές του δοσιλογισμού, όλοι ο βαθμοί του: α', β', και γ' βαθμός. 

Δυστυχώς, σ' αυτή την σύγχυση ρίχνει νερό και η "αφελής" και επιφανειακή αντίληψη πολλών Αριστερών. Επαναλαμβάνεται, μάλιστα, κάθε χρόνο, με ευκαιρία την επέτειο του Στάλινγκραντ, θολώνοντας την εικόνα ότι, στην πόλη εκείνη του Βόλγα, οι λαοί πήραν μόνο μιαν ανάσα και μια ελπίδα για τα δύο ακόμα πιο σκληρά χρόνια του πολέμου. Τα χρόνια εκείνα που το ένα ήταν πιο σκληρό από το άλλο, πιο αιματηρό και πιο φρικτό. 

Χωρίς αυτά τα δυο γεμάτα χρόνια σκληρού πολέμου κατά του Άξονα, ο οποίος μάλιστα στην Ασία επεκτάθηκε μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1945, με εκατομμύρια νεκρούς επίσης, ΔΕΝ μπορεί να γίνει κατανοητό γιατί ακριβώς τότε, την άνοιξη του 1943, έπρεπε να φουντώσει παντού η Αντίσταση και ειδικά η ένοπλη πάλη. 

Την άνοιξη του 1943, η πλατιά και μαζική ένοπλη πάλη των λαών θα ανάγκαζε τον Άξονα να απλώσει τις δυνάμεις του, να τις διασπείρει μακριά από τα κύρια μέτωπα που τότε ΜΟΝΟ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ υπήρχαν. 

Τότε, την άνοιξη του 1943, ΈΠΡΕΠΕ να γίνει αυτός ο ξεσηκωμός αλλά και τότε ΜΠΟΡΟΥΣΕ να γίνει!

Τόσο ο μεγάλος θεωρητικός του πολέμου, ο Κλαούζεβιτς, όσο και οι μεγάλοι στρατηλάτες, εξαρτούν τον ανταρτοπόλεμο από τα κύρια μέτωπα ή το κύριο μέτωπο. Η ανάπτυξή του είναι αυθέως ανάλογη με τις εξελίξεις σ' αυτό. 

Όταν, όπως λέει ο Νικηφόρος, την άνοιξη του '42, κανένας ειδικός του πολέμου δεν πίστευε ότι μπορεί να στεριώσει αντάρτικο απέναντι στις μεραρχίες που όργωναν τις στέπες, την άνοιξη του '43, όλοι οι τίμιοι πατριώτες άρχισαν πια να ελπίζουν, να παίρνουν θάρρος και, κυρίως, να αναθεωρούν τις πολεμικές τους αντιλήψεις. 

Σ' αυτό τον ανηλεή αγώνα, που κάθε στρατιώτης είναι απαραίτητος, το αντάρτικο στα μετόπισθεν του εχθρού είναι πολύτιμο.

Όσο αναπτύσσεται το αντάρτικο, ο αντίπαλος φυλλοροεί και όσο φυλλοροεί ο αντίπαλος, αναπτύσσεται το αντάρτικο. Το είδαμε αυτό με τους Ιταλούς. Τη συνέχιση του πολέμου της Αλβανίας στα βουνά της Ελλάδος, από τη μάχη της Ρεκάς στην Γκιώνα (9/9/1942) μέχρι την συνθηκολόγηση και την πλήρη εκμηδένιση της 11ης Ιταλικής Στρατιάς στην Ελλάδα, ακριβώς έναν χρόνο αργότερα. 

Το είδαμε όμως και με αντίστροφο τρόπο, όταν οι Άγγλοι και το ίνδαλμα μερικών - μερικών, ο Τσώρτσιλ, αποσύρει 60.000 στρατό, σε μια κρίσιμη καμπή του πολέμου, από τα δυτικά μέτωπα της Ιταλίας και των Αρδεννών, για να εξυπηρετήσει τα αποικιοκρατικά του σχέδια χτυπώντας τον ΕΛΑΣ στην Αθήνα, αντί να τον αφήσει, πχ, να χτυπήσει τους Γερμανούς στο Οχυρό Κρήτης και αλλού.

Τούτων όλων και πολλών άλλων δοθέντων, θα πρέπει να αναλογιστεί κανείς, τι μοίρα θα είχε η Ελλάδα αν δεν πολεμούσε σκληρά και αταλάντευτα τα τρία αυτά χρόνια της κατοχής! Αν είχε καταθέσει τα όπλα ο λαός, όπως τον συμβούλευαν, τόσο οι κατοχικές κυβερνήσεις όσο και οι διαπρεπείς πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγήτορές της τον Απρίλιο του 1941. 

Αφού στα τέλη Απριλίου του 1942, έληξαν οι μάχες για την άμυνα της Μόσχας, με ήττα (την πρώτη) των επιτιθέμενων Φασιστικών δυνάμεων (Γερμανίας και δορυφόρων), οι υπέρτερες αυτές δυνάμεις στράφηκαν νότιο-ανατολικά. Προς την κατεύθυνση του Καυκάσου και του Στάλινγκραντ.

(βλέπεις, και ο Χίτλερ ήθελε ό,τι και ο Μπους: τα πετρέλαια του Καυκάσου!)

Ο Κόκκινος Στρατός, αμυνόμενος συνεχώς, με τεράστιες απώλειες, αγκιστρώθηκε στο Στάλινγκραντ. Σε ένα κομμάτι γης, μήκους 40 χιλ., και πλάτους από 1.500 μέτρα, το μέγιστο, έως 700 μ., το ελάχιστο. Αυτή ήταν μια Στρατηγική Άμυνα Αναγκαστική.

Ο εχθρός τούς ανάγκασε σ' αυτή την άμυνα, λόγω ακριβώς των υπέρτερων δυνάμεων.

Η άμυνα αυτή κράτησε μέχρι τα μέσα περίπου του Νοεμβρίου του '42. (17/7/42-19/11/42)

Στη διάρκεια του αμυντικού μέρους της μάχης, ο Σοβιετικός Λαός με την ηγεσία του, δημιούργησαν τις απαραίτητες Στρατηγικές Εφεδρείες που θα τους επέτρεπαν να αντεπιτεθούν.

Πράγματι, μόλις πάγωσε ο Βόλγας, από βορά και νότο, 14 στρατιές (μια στρατιά= τρεις μεραρχίες), πέρασαν στην δυτική όχθη του και άρχισαν να περικυκλώνουν τους πολιορκητές.

Από τις 19/11/42 έως τις 2/2/43ⁱ κράτησε η επιθετική περίοδος της μάχης.

Οι πολιορκητές πολιορκήθηκαν και εκμηδενίστηκαν. (Η περικύκλωση είναι μορφή ήττας).

Η μάχη του Στάλινγκραντ, σήμανε την αντιστροφή του πολέμου.

Ο Κόκκινος Στρατός περνάει στην αντεπίθεση σε όλο το μέτωπο!

Μερικούς μήνες μετά, τον Μάϊο του '43, στο μέτωπο διαμορφώνεται η εξής κατάσταση:

Στην περιοχή του Κουρσκ, οι Σοβιετικοί, έχουν προελάσει περί τα 100 χιλιόμετρα σε βάθος μέσα στις Γερμανικές γραμμές και περί τα 200 χιλιόμετρα σε πλάτος.

Δημιουργήθηκε έτσι μια προεξοχή σαν τόξο, στο μέτωπο, που δελέασε του Γερμανούς στρατηγούς.

Η θρυλική“εξέχουσα του Κούρσκ”!

Στόχος τους: να επιτεθούν με τις ισχυρές, ακόμα, δυνάμεις που διέθεταν, από βορά και νότο για να εγκλωβίσουν, σε μια τανάλια μέσα, μεγάλες δυνάμεις του Κόκκινου Στρατού και να τις εκμηδενίσουν. Κατάφεραν να συγκεντρώσουν περίπου 900.000 άντρες και ανάλογα τεχνικά μέσα, τανκς κι αεροπλάνα. Ήταν η τελευταία τους προσπάθεια να ανακτήσουν την Στρατηγική Πρωτοβουλία. Στρατηγική Πρωτοβουλία σημαίνει ότι αυτός που την έχει, καθορίζει τον Τρόπο και τον Τόπο διεξαγωγής του πολέμου-το "γήπεδο"δηλαδή.

Οι Σοβιετικοί όμως είχαν συγκεντρώσει 1.300.000 άντρες και τα ανάλογα μέσα που πια ήταν εφάμιλλα των Γερμανικών(τα περιβόητα τανκς Τ-34 κλπ.). Είχαν δηλαδή την υπεροχή σε άντρες και υλικό!

Με τα δόγματα του πολέμου, που ίσχυαν έως τότε έπρεπε να περάσουν στην επίθεση, να μην επιτρέψουν στον εχθρό να ανακτήσει τη Στρατηγική Πρωτοβουλία, και να ευθυγραμμίσουν το μέτωπο.

Ο Στρατάρχης Ζούκοφ και οι επιτελείς του πρότειναν στον σ. Ιωσήφ, κι εκείνος ενέκρινε, να κάνουν Στρατηγική Άμυνα Εσκεμμένη.

Παραχώρησαν δηλαδή, μόνοι τους την στρατηγική πρωτοβουλία στον εχθρό και πέρασαν σε άμυνα όχι επειδή τους ανάγκαζαν οι συσχετισμοί των δυνάμεων αλλά για να αναγκάσουν τους συσχετισμούς των δυνάμεων ν' αλλάξουν περισσότερο προς ώφελός τους.

Είναι νομίζω γνωστό ότι όταν επιτίθεσαι, πρέπει να διαθέτεις παραπάνω από διπλάσιες δυνάμεις απ' ότι ο αμυνόμενος. Η επίθεση είναι μια πολύ ματωμένη επιχείρηση.

Οργάνωσαν λοιπόν μια πολύ βαθιά άμυνα, αλλεπάλληλων ζωνών, μήκους 140 χιλ., και περίμεναν.

Για να έχουν δε οι φασίστες να πορεύονται, δυο ώρες πριν την ώρα εξόρμησης, στις 2.40π.μ. της 5η Ιουλίου του 1943, ο Ζούκοφ, έδωσε διαταγή στον διοικητή του πυροβολικού του μετώπου, στρατηγό Β. Ι. Καζάκοφ, να αρχίσει πυρά αντι-προπαρασκευής.

Φαντάσου τι έγινε όταν την ώρα που παίρνουν θέσεις για επίθεση, τους βομβαρδίζουν σαν να πρόκειται να τους επιτεθούν!

Τελικά η γερμανική επίθεση που εκδηλώθηκε στις 5.00π.μ. της 5/7/43(προσοχή στις ημερομηνίες) έχασε την προωθητική της δύναμη την 7η μέρα.

Τότε ήταν που οι ξεκούραστες στρατιές του Μετώπου(1 «μέτωπο»= 3 στρατιές) της Στέπας-οι Στρατηγικές εφεδρείες δηλαδή άρχισαν σιγά-σιγά να ρίχνονται στη μάχη. Να μην τα καταλάβει όλα ο εχθρός και προκάμει να αναθεωρήσει το στρατηγικό του σχέδιο!(Το πώς και πότε ρίχνονται οι διάφορες μονάδες στη μάχη έχει ιδιαίτερη σημασία. Για τον λόγο αυτό μέρος της Στρατηγικής αποτελεί το σχέδιο διάθεσης των δυνάμεων). Όταν οι Χιτλερικοί στρατηγοί -παραπλανημένοι-αποφάσισαν να συνεχίσουν την επίθεση αντί να περάσουν πια στην άμυνα, τότε ρίξανε στη μάχη και τις υπόλοιπες στρατηγικές εφεδρείες. Πέτυχαν έτσι τον Στρατηγικό Αιφνιδιασμό.

Και με μια τεράστια ένταση των προσπαθειών, των εμπειροπόλεμων πια, Κόκκινων μαχητών, σε όλη την έκταση του μετώπου, μετά από πενήντα μέρες σφοδρότατων συγκρούσεων, το μέτωπο ευθυγραμμίστηκε στα σημεία εκείνα που οι Σοβιετικοί Στρατηγοί είχαν καθορίσει.

Αυτή ήταν η μάχη του Κουρσκ!Η μάχη που καθόρισε αμετάκλητα, την ήττα του Φασιστικού στρατοπέδου, άλλαξε τους συσχετισμούς των δυνάμεων (και των αδυναμιών) σε όλη την Ευρώπη. Μετά τη μάχη αυτή τίποτα δεν είναι ίδιο!

Η ελπίδα για τη ήττα του φασισμού γιγαντώνεται. Μαζί της όμως και τα μαύρα σύννεφα.

Μετά από αυτή, οι ναζιστικές δυνάμεις, δεν θα μπορέσουν να ανακτήσουν τη στρατηγική πρωτοβουλία αλλά και να ανεβάσουν τη μαχητικότητα τους στα πρότερα επίπεδα. Για τη υπεροχή σε άνδρες και μέσα ούτε λόγος να γίνεται.

Βέβαια δεν σημαίνει ότι ο Φασισμός εκμηδενίστηκε στο Κούρσκ.

Χρειάστηκε σκληρός αγώνας σ' όλη την Ευρώπη, το δεύτερο μέτωπο της Νορμανδίας -10 ολάκερους μήνες μετά- και η εξίσου μεγάλη, με το Κουρσκ, τιτανομαχία του Βερολίνου.

Συμπέρασμα: Η επίθεση δεν είναι η καλύτερη άμυνα, ειδικά όταν υπάρχει μια καλή άμυνα για την επίθεση. Άστον να παιδεύεται. Να χτυπιέται. Να εξαντλεί την επιθετική του ορμή. Να ματώνει. Κάνε οικονομία δυνάμεων. Θα σου χρειαστούν. Στην επίθεση. Όταν έχει διεισδύσει μέσα στις γραμμές σου. Όταν έχει απομακρυνθεί από γνώριμα μέρη. Όταν θα έχει το άγχος των 90 λεπτών που δεν του πρόσφεραν την νίκη. Τότε που θα έχεις φέρει κοντά τις εφεδρείες. Τις ξεκούραστες στρατηγικές εφεδρείες. Που κάνουν τη διαφορά.

Και τότε ξεκίνα την αντεπίθεση. Ορμητικά. Θυελλώδικα. Εμπνευσμένα. Αμείλικτα. Αταλάντευτα .

Πολιτικές και στρατιωτικές συνέπειες της μάχης του Κουρσκ.

Ο αγώνας γύρω από την ανάκτηση και διατήρηση της στρατηγικής πρωτοβουλίας

και η μορφή που αυτός πήρε στη μάχη του Κουρσκ το δίμηνο Ιουλίου-Αυγούστου του 1943 εξηγούν όλα τα μετέπειτα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα όχι μόνο σε αυτό καθ’ αυτό το ανατολικό μέτωπο αλλά και σε όλα τα μέτωπα, σε όλη την Ευρώπη, σε όλο τον κόσμο.

Με δεδομένο το γεγονός ότι η στρατηγική πρωτοβουλία βρίσκεται πια οριστικά στην πλευρά των Σοβιετικών προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα:

1.ο πόλεμος θα τελειώσει και νικητές θα είναι οι Σοβιετικοί

2.ο πόλεμος θα τελειώσει και ηττημένοι θα είναι η Γερμανία και οι σύμμαχοί της.

Αυτά είναι τα σίγουρα. Δεν είναι όμως σίγουρο το πόσο νικητές θα είναι οι Σοβιετικοί. Δεν είναι σίγουρο επίσης το πόσο ηττημένοι θα είναι οι Γερμανοί.

Και η νίκη και η ήττα επιδέχονται διαβαθμίσεις.

Θα παραδοθεί η Γερμανία με όρους; Θα παραδοθεί στους Σοβιετικούς; Θα είναι δηλαδή οι Σοβιετικοί αποκλειστικοί ρυθμιστές των πραγμάτων της Ευρώπης αφού όλες οι χώρες της έχουν συνάψει συμμαχίες με την Γερμανία και με τον έναν ή τον άλλο τρόπο παίρνουν μέρος και στην εκστρατεία κατά της ΕΣΣΔ;

Ο Αύγουστος του ’43 ήταν ο μήνας που ζέστανε τις ελπίδες για ελευθερία και ειρήνη των λαών της Ευρώπης αλλά ήταν και ο μήνας των μεγάλων αποφάσεων των πολιτικών ηγεσιών. Το ερώτημα που έμπαινε μπροστά τους ήταν σε ποια πλευρά θα βρεθούν στο τέλος του πολέμου. Η μέχρι τώρα πλευρά στην οποία είχαν επενδύσει βάδιζε ολοταχώς στην καταστροφή.

Με δεδομένο ότι το δεύτερο μέτωπο δεν είχε ακόμη ανοίξει δεν είναι απίθανο-τον Αύγουστο του 1943- οι Σοβιετικοί να είναι οι μοναδικοί στην ουσία νικητές στο ευρωπαϊκό θέατρο του παγκοσμίου πολέμου. Το θέατρο της Ιταλίας μόλις έχει ανοίξει και η έκβασή του, εκτός από δευτερεύουσα και περιφερειακή, προδιαγράφεται και βραδείας εξελίξεως λόγω των γεωγραφικών ιδιομορφιών.

i Όταν δηλ, οι Αντάρτες του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ ανατινάζουν τη γέφυρα του Γοργοποτάμου, η μάχη του Στάλινγκραντ μαίνεται και, συγκεκριμένα, βρίσκεται στην έκτη μέρα της επιθετικής της φάσης. Αυτό σημαίνει ότι βαδίζοντας προς τη γέφυρα και καθώς τα συντρίμμια της τινάζονταν στον αέρα, όλοι ανέμεναν από στιγμή σε στιγμή της αναγγελία του κλεισίματος της λαβίδας γύρω από τη στρατιά του Πάουλους.