Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής
Θυμάμαι τον Δημήτρη Σάρλη, πρώτα ως μέλος της ΚΕ του πάλαι ποτέ τιμημένου ΚΚΕ και στη συνέχεια ως αναπληρωματικό μέλος του ΠΓ της ΚΕ και υπεύθυνο της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του κόμματος.
Γεροδεμένο κορμί παρά τα χρόνια του, ευθυτενής και ευκίνητος.
Ωστόσο, η βαρειά αναπηρία του δεξιού του χεριού δεν επέτρεπε να φανταστεί κανείς ότι εκείνος ο άνθρωπος ήταν κάποτε πολεμιστής.
Το χέρι του, πολύ κοντό και δύσμορφο, κρεμόταν στο ύψος του στήθους του και τη μόνο βοήθεια που του πρόσφερε ήταν να κρατάει κάποιες σελίδες της ομιλίας του ή τον παλαιού τύπου χαρτοφύλακά του. Παρέπεμπε μάλλον σε εκ γενετής αναπηρία παρά σε τραύμα και δη πολεμικό.
Κι όμως.
Ο Δημήτρης Σάρλης του Ευαγγέλου και της Πηνελόπης από το Κακολύρι της Καρυστίας (νυν Ταξιάρχες Κύμης), κλάσης 1941, ήταν εθελοντής δεκανέας του Ελληνικού Στρατού.
Κατετάγη, σε ηλικία 18 ετών, τον Ιούλιο του 1938, προήχθη σε λοχία ακριβώς έναν χρόνο μετά (2/7/1939) και έγινε επιλοχίας λίγες ημέρες πριν την Γερμανική εισβολή, στις 20 Μαρτίου 1941. Υπηρετούσε τότε στο “Βουλγαρικό μέτωπο”.
Στον ΕΛΑΣ βγήκε στις 18 Σεπτεμβρίου 1943.
Όταν δηλαδή το τμήμα του Όρθρυ – Γιώργου Δουατζή, μετά από ένα εξάμηνο “ένοπλης διαφώτισης” στην Εύβοια, κατόρθωσε να βάλει στο χέρι σχεδόν το σύνολο του οπλισμού της Ιταλικής Μεραρχίας του νησιού. Ήταν τότε που μια σειρά στελέχη πέρασαν από την ημιπαράνομη δράση στην ανοικτή ένοπλη αντίσταση του βουνού.
Τότε ήταν που συγκροτήθηκαν τα τρία υπαρχηγεία της Εύβοιας, κατά γεωγραφική περιοχή, βόρεια, κεντρική και νότια (Καρύστου).
Μετά από ένα σύντομο διάστημα, της “μεσοβασιλείας”, που ακολούθησε την κατάρρευση και την συνθηκολόγηση της Ιταλίας, στην Εύβοια άρχισαν τα δεινά. Χειρότερα από πρώτα.
Οι Γερμανοί θέλοντας να εξασφαλίσουν το τεράστιας στρατηγικής σημασίας νησί που πλευροκοπούσε την ηπειρωτική Ελλάδα, άρχισαν επιχειρήσεις ανακατάληψης και εδραίωσης της κατοχής τους. Μεγάλες φάλαγγες στρατευμάτων κατευθύνθηκαν στην Εύβοια και άρχισαν τις εκκαθαριστικές. Τότε χάθηκαν και πολλά ιταλικά λάφυρα, όπως κανόνια και αυτοκίνητα, που δεν ήταν δυνατόν να αποκρυβούν.
Δεν ήταν το μόνο μέτρο καταστολής, οι εκκαθαρίσεις των Γερμανών. Παράλληλα, και καθώς το ενδιαφέρον των Άγγλων για τον έλεγχο του νησιού, ήταν,… οψίμως, το ίδιο ισχυρό με εκείνο των Γερμανών, στην Εύβοια εγκαταστάθηκε ένας λόγος Ταγμάτων Ασφαλείας. Ο λόγος έγινε σύντομα τάγμα και σύνταγμα. Το 7ο Σύνταγμα των Ταγμάτων Ασφαλείας.
Η δράση των ιδρυτών του, του στρατηγού Λιάκου δλδ και του Παπαθανασόπουλου, είχε αρχίσει νωρίτερα και είχαν πρωτοστατήσει στη συγκρότηση των πολιτοφυλακών στα Ψαχνά και τη γύρω περιοχή. Μετά όμως το “αντιεαμικό σύμφωνο”, Γερμανών, Άγγλων, Χωροφυλακής και άλλων τμημάτων και κέντρων της κατοχικής εξουσίας, ο ΕΔΕΣ της Αθήνας διεσπάσθη επισήμως, και ο Παπαθανασόπουλος εγκαταστάθηκε στη Χαλκίδα ως δεξί χέρι του Λιάκου. Προίκα τους, ο λόχος των Ταγμάτων που είπαμε.
Γενέθλιος ημερομηνία, τα Χριστούγεννα του 1943. Παράλληλα είχε συγκροτηθεί και η Γερμανική “Πολιτική Διοίκηση” που είχε στην εξουσία της και την επίσης στρατηγική Βοιωτία. Η τρομοκρατία του Λιάκου έφτασε μέχρι την Λιβαδειά. Πλήθος αξιωματικών του Ελληνικού Στρατού, υπό των συνταγματάρχη Γερακίνη πάταγαν σε δυο βάρκες. Μια Γερμανική και μια Αγγλική, ενώ “συνομιλούσαν” ΚΑΙ με τον ΕΛΑΣ προσπαθώντας να το διαβρώσουν.
Η πάλη των δύο θανάσιμων αντιπάλων εντείνεται.
Ο ΕΛΑΣ ενισχυμένος σε οπλισμό και άντρες παίρνει επίσης τα μέτρα του. Στην Εύβοια μετατίθεται ο Λακκιώτης, ο ταγματάρχηςΓιάννης Σταματάκης, και η στρατιωτική διοίκηση των τμημάτων του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού αποκτά πλέον και σταθερότητα και ποιότητα, μετά από ένα τρίμηνο αλλεπάλληλων μεταβολών.
Στις 15 Ιανουαρίου ο Σταυραετός (λοχαγός Γιάννης Παλάσκας) δίνει τη μάχη της Κακής Σκάλας, με σημαντικά αποτελέσματα, ενώ μια σειρά μέτρα είχαν παρθεί για να αντέξουν οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ τον βαρύ χειμώνα. Κρύψανε σε κατάλληλα μέρη, όπλα, εφόδια, τρόφιμα, κατατμήθηκαν οι μονάδες και ένας λόχος πέρασε στην Βοιωτία και από κει στην Φωκίδα.
Ο Μάρτιος όμως ήταν ένας κακός μήνας για την Εύβοια. Η τρομοκρατία των Λιάκου-Παπαθανασόπουλου πήρε μεγάλες διαστάσεις. Στις 24 Μαρτίου, παραμονή της επετείου, γίνονται στη Χαλκίδα οι πρώτες μαζικές εκτελέσεις αγωνιστών. “Συγκομιδή” από εκτεταμένες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στο νησί, τις οποίες παρακολουθούσε Γερμανός πολεμικός ανταποκριτής. Η ανταπόκριση σώθηκε και θ’ ασχοληθούμε μαζί της εν καιρώ.
Οι πολιτικές οργανώσεις φτάνουν στο “αμήν”. Κατ’ επέκτασιν και ο ΕΛΑΣ που μη έχοντας πολιτικά στηρίγματα δεν θα μπορούσε να σταθεί. Αλλά και η απουσία του ΕΛΑΣ θα άφηνε χωρίς προστασία οποιαδήποτε πολιτική δράση και παρουσία. Δημιουργείται κύμα φυγάδων από το νησί στη Βοιωτία και τη Λοκρίδα.
Εκείνη τη στιγμή, μια “παράξενη διαταγή”, από το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ, δια χειρός Μακρίδη-Έκτορα, έρχεται να κάνει τα πράγματα ακόμα χειρότερα. Το Σύνταγμα (7ο και αυτό επίσης) του ΕΛΑΣ διατάσσεται να αφήσει στο νησί μικρούς σχηματισμούς και να συμπτυχθεί στην Στερεά! Τμήματά του αρχίζουν να περνάνε απέναντι.
Ο καπετάνιος της 5ης Ταξιαρχίας (και αργότερα 2ας Μεραρχίας) του ΕΛΑΣ, Ορέστης– Ανδρέας Μούντριχας, με σύμφωνη γνώμη του Φώτη Βερμαίου (Φοίβου Γρηγοριάδη) και του Γραμματέα του ΚΚΕ της Νομαρχιακής Βοιωτίας, αποφασίζει να περάσει στο νησί της καταγωγής του για να ματαιώσει την σύμπτυξη και να ανασυγκροτήσει τον ΕΛΑΣ.
Ο Ορέστης περνάει απέναντι στο τέλος του Μαρτίου, στην περιοχή των Λιχάδων στη Β. Εύβοια. Φτάνει στις Καματριάδες μόλις έχει τελειώσει η μάχη της Ιστιαίας (Ξηροχωρίου). Αμφίρροπη μάχη που όμως έχει ένα πολύ καίριο αποτέλεσμα. Τον θάνατο ο στρατηγού Λιάκου. Οι Ταγματασφαλίτες διασώζονται κακήν κακώς στο οχυρό των Γουβών.
Έτσι, ο Απρίλιος παίρνει αντίθετο πρόσημο και κατεύθυνση από τον Μάρτιο. Οι μάχες της Αγίας Άννας, της Βάθειας (πρώτη μάχη), της Ερέτριας αναγκάζουν τους Γερμανοτσολιάδες σε περιχαράκωση. Στο εξής κάθε έξοδός τους θα είναι μια σημαντική επιχείρηση με χιλιάδες άνδρες και τεράστια κινητοποίηση μέσων. Εκείνο, δηλαδή, που επιδιώκει κάθε αντάρτικο στρατός.
Η στρατιωτική αυτή κατάσταση βρίσκει τον Αχιλλέα (Δημήτρη Σάρλη) διμοιρίτη στην περιοχή της Κύμης.
Αεικίνητος και ευφυής εμπλέκεται σε μια σειρά μικρών και μεγαλύτερων ενεργειών. Ο ίδιος αλλά και άλλες μαρτυρίες σημαντικών στελεχών της αντίστασης, αναφέρουν τη Βάθεια, το Παρθένι, το Κακολύρι, το Ωρολόγι, τα Διρέμματα, τη Σέττα, το Αλιβέρι, της Λαμπούσα, τους Γιάννηδες, τους Μελετιάνους, το Βύτηλο, τη Βάθεια (δεύτερη μάχη) το Αλιβέρι (μάχη της απελεθέρωσής του) και άλλα.
Ασφαλώς οι εκτελέσεις των ανδρών στο Κακολύρι (24/5/1944), μεταξύ των οποίων ήταν αρκετοί δικοί του συγγενείς, δεν ήταν τυχαία.
 |
| Ποίημα του καπετάνιου του ΙΙΙ/7 τάγματος Θανάση Τζάνου για τις εκτελέσεις στο Κακολύρι. Γράφτηκε στη Γυάρο και είναι από το βιβλίο του για την αντίσταση στη Νότια Εύβοια |
Τις επόμενες ημέρες, ένα τμήμα γερμανικό, που βγαίνει κάθε τόσο από την Κύμη για προμήθειες στο παζάρι των Κονιστρών, εξοντώνεται από τον ΕΛΑΣ και τρέπεται σε φυγή. Ο διερμηνέας των Γερμανών συλλαμβάνεται και ο Αχιλλέας, κατά τις μαρτυρίες του Θανάση Τζάνου και του Σωτήρη Σάρλη, τον σέρνει στον τάφο των εκτελεσμένων και τον εκτελεί. Ανάμεσα σε μια σειρά δίκες που έγιναν στη Θήβα, με κατηγορούμενο και τον Δημήτρη Σάρλη, ξεχωρίζουμε εκείνη για τον φόνο του Αθανασίου Γέραλη στους Ανδρονιάνους τον Μάιο του 1944 (η δίκη έγινε 10/7/1947). Κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε θάνατο. Δεν έχει διασταυρωθεί αν ο διερμηνέας των Γερμανών ήταν ο Γέραλης. Ξέρουμε μόνο ότι ήταν Έλληνας. Καταθέτουμε τα στοιχεία προστρέχοντας στη συλλογική μνήμη.
Σε μια άλλη δίκη, 7/3/1947, δικάζεται για τον φόνο των Κοίλαρη και Βολιώτη. Απαλλάσσεται. Μαζί του και ο Προκόπης Τζάνος (Λόγγος) στρατιωτικός διοικητής του 3ου τάγματος του ΕΛΑΣ. Καταδικάζονται σε θάνατο ο Γ. Θεοδώρου και ο Ευαγ. Σάρλης.
Αποκορύφωμα της δράσης του Αχιλλέα ήταν τη μάχη της Λαμπούσας.
Πρόκειται για τη τελευταία και πιο πολύνεκρη μάχη των Γερμανών στην Εύβοια, 5η Σεπτεμβρίου 1944.
Ο Αχιλλέας εκεί
“με παντελή άγνοιαν του σοβαρού κινδύνου που διέτρεχε έδωσε την τελικήν νίκην στο τμήμα του [...]
“Κατόπιν των ως άνω και λαβόντες υπ’ όψιν σχετικήν απόφασιν ειδικής συνελεύσεως του ΙΙΙ τάγματος
Π ρ ο τ ε ί ν ο μ ε ν
την επ’ ανδραγαθία προαγωγήν του ως άνω Επιλοχίου εις τον βαθμόν του Ανθυπολοχαγού”.
Η πρόταση φέρει ημερομηνία την 30η Οκτωβρίου 1944. Στις 16 του ίδιου μήνα, ο ίδιος αναφέρει ότι έχει τραυματιστεί στη δεύτερη μάχη της Βάθειας.
 |
| Η πρόταση για προαγωγή του Αχιλλέα - Δημήτρη Σάρλη, επ' ανδραγαθία στη μάχη των Λέπουρων ή Λαμπούσας 5 Σεπτεμβρίου 1944 |
Η επ’ αναδραγαθία προαγωγή σε ανθυπολοχαγό, όμως, δεν είναι η μόνη… αμοιβή του Δημήτρη Σάρλη.
Στις 4 Απριλίου 1947 δικάζεται στη Θήβα για τον θάνατο της Μαρίας Παυλίδου στη μάχη εκείνη.
Οι Γερμανοί, κατά την απαγκίστρωσή τους από την Κύμη έχουν μαζί τους και πολίτες.
Η Παυλίδου είναι μία απ’ αυτούς.
Ο Αχιλλέας υπερασπίζεται ευθαρσώς τον εαυτό του, δεν αρνείται τη συμμετοχή του στη μάχη, όπως ήταν η πάγια υπερασπιστική τακτική των αγωνιστών σε εκείνες τις δίκες, αναφέρεται στις απώλειες των Γερμανών, (75 νεκροί και 15 τραυματίες, πολλοί αιχμάλωτοι), αποδίδει τιμές στους 3 νεκρούς αντάρτες και στους 6-7 τραυματίες.
Απόφαση: αθώος!
(Ας σημειωθεί ότι νεκρός στη μάχη αυτή ήταν και ο Βασίλης Μήτρου, ο Γύφτος που ανατίναξε, μεταξύ άλλων ενεργειών, και την “καταδίωξη” μέσα στο λιμάνι της Κύμης).
Με την απελευθέρωση της Χαλκίδας στις 23 Οκτωβρίου 1944 το όνομα Αχιλλέας συναντάται στην υπόθεση Τυρίμου. Είναι ένας εκ των δύο πρακτικογράφων στην τόσο σημαντική και ακόμα ιστορικά ανεξερεύνητη αυτή ανάκριση, που διενεργήθηκε από τον ίδιο τον Άρη και σημαντικά στελέχη της Εθνικής Πολιτοφυλακής.
Δεδομένου ότι δεν υπάρχει αναφορά για έτερο “Αχιλλέα” στα γεγονότα αυτά της Εύβοιας, μπορούμε να συμπεράνουμε, με σχετική ασφάλεια, ότι πρόκειται για τον Δημήτρη Σάρλη.
Στο διάστημα αυτό των ελεύθερων ημερών ο Αχιλλέας διοικεί το 3ο τάγμα του Εφεδρικού ΕΛΑΣ Ευβοίας. Όπως και το τακτικό 3ο τάγμα δεν παίρνει μέρος στα Δεκεμβριανά, σε αντίθεση με όλο το υπόλοιπο σύνταγμα. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Αχιλλέας… “λιποτακτεί”!
Εγκαταλείπει τα ειρηνικά καθήκοντά του στη διοίκηση του εφεδρικού τάγματος για να πάρει μέρος στις μάχες. Το 3ο τάγμα τελικά παίρνει διαταγή να κινηθεί στην Αθήνα στις 12 Δεκεμβρίου. Φαίνεται ότι και πάλι ο Αχιλλέας παραμένει. Ίσως και για τον πρόσφατο τραυματισμό του στη Βάθεια.
Υπάρχει μια προκήρυξη την οποία συνυπογράφει με τον Γιάννη, τον φρούραρχο του ΕΛΑΣ της Χαλκίδας. Έχει ημερομηνία 19 Δεκεμβρίου 1944. Επομένως, πρέπει να θεωρήσουμε ότι ο Αχιλλέας.. “λιποτακτεί” στο διάστημα μετά την 19η Δεκεμβρίου. Τραυματίζεται βαρύτατα στο χέρι στην περιοχή του Μεταξουργείου.
 |
| Απόσπασμα προκήρυξης με υπογραφή του Αχιλλέα-Δημήτρη Σάρλη και του Γιάννη φρούραρχου του ΕΛΑΣ στη Χαλκίδα. |
Μετά από φυλακίσεις, δίκες και εξορίες, σπουδάζει φιλοσοφία της Ιστορίας στην ΕΣΣΔ.
Ο Δημήτρης Σάρλης του ΠΓ του ΚΚΕ πεθαίνει ξαφνικά από ανεύρυσμα αορτής 9 Μαρτίου 1986.
Συγγραφέας πολλών κειμένων και δύο ιδιαίτερα σημαντικών βιβλίων, το "Αγώνας του ΚΚΕ κατά του Μοναρχοφασισμού" και τα "Ζητήματα στρατηγικής".
Ως υπεύθυνος της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ υπήρξε ένας εκ των θεμελιωτών της γραμμής για την ενότητα της Αριστεράς με τον Συνασπισμό. Άλλωστε υπήρξε και στέλεχος της ΕΔΑ.
Ο υποφαινόμενος, και πιστεύω όλοι οι νέοι του ΚΚΕ της εποχής εκείνης, του οφείλει ένα μεγάλο κομμάτι της πολιτικής σκέψης του.
Τον θυμόμαστε πάντα και τώρα ειδικά που έχει ξεχαστεί.
 |
| Υπεύθυνη δήλωση του Δημήτρη Σάρλη-Αχιλλέα που έχει θέση φύλλου μητρώου του ΕΛΑΣ |
 |
| Απόσπασμα από υπεύθυνη δήλωση του Δημήτρη Σάρλη- Αχιλλέα που έχει θέση φύλλου μητρώου του ΕΛΑΣ. |
 |
| Ο Αχιλλέας στο νοσοκομείο "Ευαγγελισμός" μετά τον βαρύτατο τραυματισμό του (φωτογραφία πηγή) |
 |
| Ο Δημήτρης Σάρλης στην ΕΣΣΔ τη δεκαετία του '60 για επεμβάσεις αποκατάστασης (φωτογραφία πηγή) |
Το δυο σημαντικότερα βιβλία του Δημήτρη Σάρλη
