Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής
Στρατός για τώρα και για πάντα
Στους ελασίτες
τους δικούς μου
“κουρήτες”i
Ο Ορέστης δεν
συμπαθεί τον Νίκο Ζαχαριάδη. Το δείχνει
με πολλούς τρόπους και κυρίως απέχοντας
τελείως από τις συζητήσεις για το τι
πρέπει να πράξει το ΕΑΜ προκειμένου να
απαντήσει τον μονομερή εμφύλιο πόλεμο
που επέβαλαν οι Άγγλοι μετά τα Δεκεμβριανά.
Ούτε κι ο Ζαχαριάδης “πάει” τον Ορέστη
και δεν του πολυδίνει σημασία. Με την
πρώτη ευκαιρία και με μια απλή ανακοίνωση
τον “θέτει εκτός κόμματος”. Σημειώνουμε
ότι ο Ορέστης ήταν στέλεχος του ΚΚΕ πριν
τον πόλεμο, με εντολή της ΚΕ ξεκινάει
να φτιάχνει το ΕΑΜ στη Βοιωτία και στη
διάρκεια της Κατοχής είναι πρώτος
γραμματέας της Μονάδας του ΕΛΑΣ που
διοικεί, η οποία, στην αρχή έχει τη μορφή
Αρχηγείου, μετά ονομάζεται 5η Ταξιαρχία
και το 1944 γίνεται η ΙΙ Μεραρχία. Δεύτερος
γραμματέας και δεξί χέρι του Ορέστη
είναι ο Γιώτης, ο γνωστός Χαρίλαος
Φλωράκης.
Όμως, παρά το
τεταμένο κλίμα στις σχέσεις Ορέστη-Ζαχαριάδη,
όταν πια όλοι έχουν επιπέσει πάνω στον
δεύτερο και η Αριστερά περνάει την
αντιζαχαριαδική άμα και φιλοπλουμπιδική
της φάση -όταν γράφει στην “Απογευματινή”
είναι 1958 – ο Ορέστης δεν διστάζει να
ξεκαθαρίσει ότι όλη η Αντίσταση στηρίζεται
στην ανοικτή επιστολή του Ζαχαριάδη
προς τον Ελληνικό Λαό.
Όταν, λοιπόν,
βρίσκεται κάποιος στον Οκτώβριο του
1943, σε οποιοδήποτε σημείο της Ελλάδας
δεν μπορεί παρά να συμφωνεί με τον Ορέστη
ότι η επιστολή Ζαχαριάδη έχει χαράξει
το δρόμο τον οποίο ακολουθεί ΟΛΟΣ ο
Ελληνικός Λαός, ενόπλως ή αόπλως.
Όταν το γράμμα
λέει,
«Ο φασισμός του Μουσολίνι χτύπησε την Ελλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα με σκοπό να την υποδουλώσει και εξανδραποδίσει...»,
ο Έλληνας
συμφωνεί απόλυτα, απλώς προσθέτει στον
φασισμό του Μουσολίνι και τον ναζισμό
του Χίτλερ.
Όταν το
γράμμα λέει...
«Σήμερα
όλοι οι Έλληνες παλεύουμε για τη λευτεριά,
την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Η
πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ
σκληρή...»
ο Έλληνας
καλείται εκ των πραγμάτων να υπερβεί
τις ιδεολογικές, πολιτικές και κομματικές
εντάξεις του και να υπερασπιστεί τα
καίρια με αγώνες και θυσίες. Δεν χαϊδεύει
τ' αυτιά, δεν τάζει εύκολες λύσεις και,
κυρίως εναποθέτει την ευθύνη για τη
λύση του προβλήματος στον ίδιο το Λαό
και όχι σε κάποια κυβέρνηση, σε κάποιο
σύστημα, σε κάποιο κόμμα, σε κάποια
πολιτική πλατφόρμα.
»Μα ένα
έθνος που θέλει να ζήσει πρέπει να
παλαίβει, αψηφώντας τους κινδύνους και
τις θυσίες. Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει
σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό,
ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι...»
Εκείνος,
ο σκληροπυρηνικός ηγέτης του ΚΚΕ, ο
διεθνιστής, ο “κούτβης”, ο “χαϊδεμενος”
του Στάλιν, δεν διστάζει να μιλήσει για
το έθνος που κινδυνεύει και πρέπει να
παλέψει για να ζήσει. Δεν αντιπαραθέτει
το έθνος στην τάξη γιατί, ειδικά τότε,
το 1943, έχει καταδειχτεί σε όλους ότι
ταξικό καθήκον για οποιαδήποτε τάξη
είναι η υπεράσπιση του εθνικού συμφέροντος
και η απελευθέρωση της πατρίδας. Έχουν
νιώσει όλοι ότι οι πρώτοι που καταστραφήκανε
με την επέλαση του Άξονα ήταν οι φτωχοί
άνθρωποι, οι εργάτες και οι αγρότες, ενώ
ακόμη και η αστική τάξη ξεκληρίστηκε
και στη θέση της “αναδείχτηκε”, ειδικά
τον χειμώνα του '41, μια νέα “αστική
τάξη”, εκείνη των μαυραγοριτών και των
σπεκουλαδόρων.
Τον Οκτώβρη
του '43, όταν κάποιος κοιτάζει τα αποκαΐδια
της Πύλης και των άλλων Δερβενοχωρίων
καταλαβαίνει απόλυτα ότι ο ηγέτης του
διωκόμενου ΚΚΕ, 31 Οκτωβρίου του 1940, είναι
ο ΜΟΝΟΣ πολιτικός ηγέτης που έχει
υπολογίσει σωστά την κατάσταση και έχει
θέσει τις βάσεις του αγώνα για τη σωτηρία
του έθνους για όλα τα επόμενα χρόνια
και μέχρι τη συντριβή του φασισμού....
»Δίπλα
στο κύριο μέτωπο και Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η
ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ
ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ,
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ
ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ.....»
«Δίπλα σε
κάθε κύριο μέτωπο» είδη, από το 1940, ο ΝΖ
κάνει λόγο για περισσότερα από ένα κύρια
μέτωπα και ουσιαστικά προαναγγέλλει
το Αντάρτικο «δίπλα σε κάθε κύριο
μέτωπο». Είναι αυτό που λέγαμε σε προηγούμενη ανάρτηση. Και δεν σταματάει
εκεί. Προχωράει και δίνει και σαφή εικόνα
για το πώς θα είναι και τι μορφή θα έχει
αυτός ο εθνικοαπελευθερωτικός
αγώνας....«...Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ,
ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ
ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ
ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ
ΑΓΩΝΑ...» Η έμφαση με τα κεφαλαία γράμματα
είναι του ίδιου του ΝΖ.
»Κάθε
πράκτορας του φασισμού πρέπει να
εξοντωθεί αλύπητα. Στον πόλεμο αυτό που
τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι
μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις
δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη...»
Εδώ
πια πρόκειται για την απόλυτη υπέρβαση!
Ο φυλακισμένος πολιτικός αντίπαλος του
Μεταξά θέτει τον εαυτό του και τις
δυνάμεις του στην διάθεση του εχθρού
του και αυτό καλεί να κάνουν οι πάντες
και μάλιστα “δίχως επιφύλαξη”!!!
Πώς
μπορεί, λοιπόν, ο Αποστόλης Κοκμάδης,
για παράδειγμα, να μη θεωρήσει καθήκον
του να ζητήσει από το ΚΚΕ να τον κάνει
μέλος του και πώς μπορεί, πχ, ο ανθυπίλαρχος Κοντός(Λαοκράτης) να μην θέσει τις
δυνάμεις του στην υπηρεσία του ΕΛΑΣ
όποιοι κι αν είναι οι δημιουργοί του;
»Έπαθλο
για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα
για το σημερινό του αγώνα, πρέπει να
είναι και θα είναι, μια καινούργια Ελλάδα
της δουλιάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη
από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση,
μ' ένα πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό.
Όλοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του
και η νίκη θάναι νίκη της Ελλάδας και
του λαού της. Οι εργαζόμενοι όλου του
κόσμου στέκουν στο πλευρό μας»
Αθήνα 31
του Οχτώβρη 1940
Αντάρτικος στρατός
Ναι, λοιπόν.
Ο ΕΛΑΣ ήταν δημιούργημα των κομμουνιστών
που πάλευαν, αυτοί οι “διεθνιστές”, να
σώσουν το έθνος και να απελευθερώσουν
την πατρίδα. Και ήταν ένας στρατός που
από τις πρώτες του στιγμές πήρε τα
“χρώματα” αυτού εδώ του Τ(ρ) όπου,
σφραγίστηκε με τις παραδόσεις του,
πολιτικές και μεταφυσικές.
Ο Ζουράρις
ονομάζει τους μοναχούς “μαυροφορεμένους
αντάρτες” και τους αντάρτες του ΕΛΑΣ
“μυροφόρους”. Δεν έχει άδικο. Είναι
κάτι μεταξύ μοναχών και κλεφταρματολών.
Έχουν γένια για να ξεχωρίζουν και αν τα
κόψουν να φαίνεται ότι είναι ηλιοκαμένοι
αντάρτες που γυρίζουν στα βουνά. Ο Άρης,
όταν κατέβηκε στην Αθήνα, Μάρτιο του
'43, είχε αυτό το πρόβλημα της...διχρωμίας
στο πρόσωπο. Παραμένουν άκουροι, ενίοτε
μαυροφορούν, έχουν ονόματα διαφορετικά
από τα κοσμικά που χαρακτηρίζουν την
τρίτη γέννησή τους, σαν αντάρτες πια.
Είναι ταμένοι, λιτοδίαιτοι και ευτελώς
ενδεδυμένοι, σχεδόν γυμνοί και
ξυπόλυτοι....«μόνο για κατούρημα θα τον
έχετε» λέει ο Άρης και δεν διστάσει να
εκτελέσει για μια κότα ή για μερικά κιλά
κρασί. Κυρίως όμως είναι εθελοντές!
Έχουν έρθει όλοι γιατί θέλουν και γιατί
ο νους τους είχε την εξουσία να αντισταθεί!
Κανένας αντάρτης του ΕΛΑΣ δεν προσήλθε
χωρίς να το θέλει!
Τακτικός στρατός
Από το
καλοκαίρι του '43 αποκτά όλα τα χαρακτηριστικά
του τακτικού στρατού. Του “τακτικού”όπως
τον εννοούν στη Δύση γιατί εμείς εδώ
στην καθ' ημάς ανατολή, το “τακτικό”
το εννοούμε έτσι που οι Δυτικοί το
περνάνε για “αταξία”ii.
Γίνεται ένας τακτικός στρατός χωρίς
υποχρεωτική στρατολογία ούτε, φυσικά,
και επαγγελματική. Οι Ελασίτες ΔΕΝ πληρώνονται με λίρες όπως οι Εδεσίτες και η λοιπή "χρυσή αντίσταση"! Τι δεν έχει από τον
τακτικό στρατό που μέχρι τότε γνώριζε
η Ελλάδα;
- Δεν έχει επιλοχίεςiii. Ο λόγος παραμένει, για μένα τουλάχιστον, άγνωστος. Δεν έχω βρει πουθενά την εξήγηση.
- Έχει τριαδική διοίκηση όλων των μονάδων από κάτω μέχρι επάνω. Ο στρατιωτικός διοικητής, ο καπετάνιος και ο πολιτικός. Αυτό τον τρόπο διοίκησης δεν τον καταλαβαίνουν και δεν τον αντέχουν οι αξιωματικοί του παλιού στρατού και τον θεωρούν ούλτρα σοβιετικό(!) Δεν είναι όμως. Είναι ακόμη ένα στοιχείο της δικής μας στρατιωτικής παράδοσης που επιβιώνει και επιστρέφει σε μας σαν αντιδάνειο. Δεν εννοώ μόνο τον “καπετάνιο”. Εννοώ τη συλλογική ηγεσία. Δείτε τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Δυαδική είναι η ηγεσία και τριαδική. Στη δε Μάχη του Μαραθώνα οι στρατηγοί ήταν ένδεκα!
- Υπάρχουν συνελεύσεις των μονάδων. Οι αντάρτες συνεδριάζουν τακτικά, συζητάνε, ακούνε, αποφασίζουν και πολλές φορές λύνουν μόνοι τους τα προβλήματα που μπορούν να λυθούν “από τα κάτω”.
- Υπάρχουν κομματικές οργανώσεις του ΚΚΕiv που στρατολογούν μέλη και λειτουργούν ξεχωριστά και επικουρικά. Είναι η οργάνωση των επιλέκτων αλλά νομίζω ότι αναπαράγει με άλλο τρόπο τον ελιτισμό των αξιωματικών του παλιού στρατού. Απλώς ο ελιτισμός αυτός τίθεται σε διαφορετική βάση. Εκεί ήταν τα γαλόνια, οριζόντια τομή. Εδώ τώρα είναι η πολιτικο-ιδεολογική συγκρότηση, κάθετη τομή στο στράτευμα. Εξόχως διδακτικό συμπέρασμα για το πώς λειτουργούν οι παραδόσεις και πώς επανέρχονται από το παράθυρο ενώ έχουν αποπεμπθεί από την πόρτα και μάλιστα ενός τόσο προσεγμένου και σφικτού οργανισμού όπως είναι το κομμουνιστικό κόμμα.
Τακτικός και Λαϊκός
Ο ΕΛΑΣ
ό,τι έχει και δεν έχει προέρχεται από
τον λαό. Είναι ο ίδιος ο Λαός ένοπλος.
Είναι ο πολίτης-οπλίτης όλης της ιστορίας
του ελληνικού έθνους από την εποχή των
Ομηρικών Επών και μετά. Αυτό στα
Δερβενοχώρια παίρνει ακόμα πιο καθαρή
μορφή και κάνει τον Θανάση Χατζή να
μιλάει για “Πατριαρχικό Αντάρτικο”.Είπαμε γι' αυτό σε άλλη ανάρτηση.
Ο ΕΛΑΣ
μαζί με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και την
Εκκλησία συγκροτεί την Πολιτεία, το
Κράτος, από τα κάτω, άλλοτε υπό των ζυγό
των κατακτητών άλλοτε πέρα από τον
ζυγό. Και στις δύο περιπτώσεις παράλληλα
με αυτόν. Υπάρχει αυτό που λέμε στη
θεωρία των επαναστάσεων “δυαδική
εξουσία”! Όχι μόνο υπάρχει εξουσία πέρα
απ' αυτή των κατακτητών αλλά κι ο λαός
αναγνωρίζει σ' αυτήν το συμφέρον του
και πειθαρχεί, τις περισσότερες φορές
εκκουσίως και αυτοβούλως, μερικές δε
φορές και με “φοβέρες και αίματα”.
Έτσι:
- Το φθινόπωρο του '43, η διοίκηση του ΕΛΑΣ ΑττικοΒοιωτίας απαγορεύει την επάνδρωση των Ταγμάτων Ασφαλείας.
- Εισπράττει την εισφορά του είδους και μάλιστα ο Βερμαίος, στον πανηγυρικό της 25η Μαρτίου 1944 στη Λιάτανη, επιπλήττει τους Σχηματαραίους κτηματίες που καθυστερούν.
- Όταν στο Κλειδί, Φλεβάρη του '44, εμφανίζεται λόχος των Ταγμάτων Ασφαλείας, αντιμετωπίζεται με τα όπλα και οι οπλίτες του έχουν τις συνέπειες που είχε κάθε εχθρικός σχηματισμός όταν βρέθηκε στη μπούκα του ΕΛΑΣ.
- Σε ομάδα χωροφυλάκων που αιχμαλωτίζεται από τον ΕΛΑΣ, οι προ κατοχής καταταχθέντες αφήνονται ελεύθεροι, μαζί και ο επικεφαλής τους, οι επί κατοχής καταταχθέντες (κόντρα στις διαταγές του ΕΛΑΣ, δηλ) εκτελούνται ως προδότες.
Παρά τα
μεταπολεμικά προκύψαντα από τους
αντιπάλους του ΕΛΑΣ, με την “ανάλογη”
βοήθεια από τους “φίλους” του ΕΛΑΣ, ο
ΕΛΑΣ είχε καλές σχέσεις και με τους
παπάδες και με την Εκκλησία αφού όλοι
ξέρουμε-εκτός από τους παραπάνω “φίλους”
του ΕΛΑΣ - ότι, οι παπάδες από μόνοι τους
δεν φτιάχνουν Εκκλησία. Ο Ορέστη αναφέρει
πολλές περιπτώσεις που ανώτεροι,
κατώτεροι κληρικοί και μοναστήρια
στηρίζουν και μάλιστα με μεγάλο κίνδυνο
τον ΕΛΑΣ και την Αντίσταση. (Μέχρι και τα ράσα του, ο Άρης, για να κατέβει στην Αθήνα, τα οφείλει στη Μονή Κλειστών). Ο Ορέστης, επίσης πολεμάει με τον σταυρό στο στήθος κάτω από εθνόσημο του "ΕΛΑΣ", δώρο του Αττικής Ιάκωβου. Αναφέρει και την ύπαρξη ιερέως της μονάδας
που διοικεί, είναι ο παπάς του Πάνακτου,
εκείνος που βολιδοσκοπεί τον Ρήγο για
να προσχωρήσει στον ΕΛΑΣ. Ιερέας υπάρχει
και στο Γενικό Στρατηγείο. Πρόκειται
για τον πατέρα Ανυπόμονο, τον Γερμανό
Δημάκο, ο οποίος θα φέρει περήφανα τον
τίτλο αυτό σε όλη την επί γης ζωή του.
Αλλά και
εκκλησιαστική ζωή υπάρχει. Θα αναφέρω
πρώτη την εικόνα εκείνη που μου είχε
αφηγηθεί μπάρμπας μου Ελασίτης μιας
υποδειγματικής ομάδας της ΕΠΟΝ του 34ου
Συντάγματος. Πριν ξεκινήσουν για την
αποστολή “αυτοκτονίας” για τη διάσωση
της υδατοδεξαμενής της Θήβας από την
ανατίναξη των Γερμανών, τέτοιες ώρες
του '44, κοινώνησαν!!! Ο π. Ανυπόμονος
αφηγείται πολλές περιπτώσεις που όλοι
μαζί, αντάρτες και λαός εκκλησιάζονται.
Μια απ' αυτές είναι και μέρα της γιορτής
του Άρη. Ο Περικλής (Γιώργης Χουλιάρας)
δε, ο μεγάλος αυτός πολέμαρχος, προσθέτει
τις δικές του. Η πιο εντυπωσιακή είναι
η παρακάτω και αφιερώνεται στις χοντρές
κουράδες που κάνουν ό,τι μπορούν για
να “ξεπλύνουν” τους συκοφάντες του
ΕΛΑΣ και της Εαμικής Αντίστασης ισχυριζόμενοι ότι η Εκκλησία δεν βοήθησε την Αντίσταση.
Στη Στρώμη Σεπτέμβρης
του 1942: [.... «Συνεννοημένοι από νωρίς με
την οργάνωση και τον παπά για το τι θα
κάνουμε το βράδυ, πριν σουρουπώσει
ξεκινήσαμε για το χωριό. Μπροστά οι νέοι
που ήξεραν που θα πάμε κι από πίσω εμείς,
περάσαμε την πλατεία, κι από πίσω οι
χωριανοί, πήγαμε και μπήκαμε στο ισόγειό,
στο σπίτι του παπά. Ήταν ένα στενόμακρο
σκοτεινό αβέρτο, άδειο κι αραχνιασμένο
υπόγειο. Στο φως που έριχνε μεσ’ το
σκοτάδι ένας λύχνος κρεμασμένος σε μια
πρόκα στον τοίχο, διακρίνονταν στη μέση
ένα παλιοτράπεζο που πάνω έκαιγε ένα
πρόχειρο καντήλι. Μπήκαμε στη γραμμή
σε παράταξη από δω και κει στον τοίχο,
και μόλις φάνηκε στην πόρτα ο παπάς, ο
Άρης διέταξε «“προσοχή”».
0 παπάς προχώρησε και
στάθηκε μπροστά στο τραπέζι, άφησε απάνω
κάτι που είχε τυλιγμένο σ’ ένα χαρτί,
φόρεσε το πετραχήλι του, κι αφού έκανε
το σταυρό του, έψαλε μερικές ευχές. Μετά
ο Άρης πήγε και στάθηκε μπροστά στο
τραπέζι δίπλα στον παπά, ενώ εμείς, η
ομάδα του Παρνασσού, μετακινηθήκαμε
και παραταχτήκαμε μπροστά στο τραπέζι
από την άλλη μεριά απέναντι τους,
προκειμένου να δώσουμε και μεις τον
όρκο του αντάρτη. 0 Άρης διέταξε «“προσοχή”»
κι άρχισε ν’ απαγγέλλει τον όρκο του
αντάρτη, ενώ εμείς επαναλαμβάναμε:
Εγώ, παιδί του ελληνικού
λαού, ορκίζομαι ν’ αγωνιστώ πιστά από
τις τάξεις του ΕΛΑΣ, χύνοντας και την
τελευταία ρανίδα του αίματός μου σαν
γνήσιος πατριώτης για το διώξιμο του
εχθρού από τον τόπο μας,για τις ελευθερίες
του λαού μας, και ακόμα, να είμαι πιστός
και άγρυπνος φρουρός προστασίας στην
περιουσία και το βιός του αγρότη. Δέχομαι
προκαταβολικά την ποινή του θανάτου αν
ατιμάσω την ιδιότητά μου ως πολεμιστή
του έθνους και του λαού, και υπόσχομαι
να δοξάσω και να τιμήσω το όπλο που κρατώ
και να μην το παραδώσω αν δεν ξεσκλαβωθεί
η πατρίδα μου και δε γίνει ο Λαός
νοικοκύρης στον τόπο του.
Μετά την ορκωμοσία ο
παπάς πήρε απ’ το τραπέζι το δεματάκι
που είχε αφήσει όταν ήρθε, το άνοιξε,
έβγαλε από μέσα μια μεγάλη μεταξωτή
σημαία, την ξεδίπλωσε κρατώντας την απ’
τη μια άκρη ο ίδιος κι από την άλλη ο
Άρης, και ψάλαμε όλοι μαζί, αντάρτες και
χωριανοί που ήταν μέσα κι έξω από το
υπόγειο,τον Εθνικό Ύμνο. Η τελετή
τελείωσε. 0 Άρης πριν παραλάβει τη σημαία
φιλήθηκε με τον παπά, ενώ ο παπάς,
συγκινημένος μέσα σε κείνη την πατριωτική
ατμόσφαιρα που είχε δημιουργηθεί, μας
ευχήθηκε και μας αποχαιρέτησε όλους με
δάκρυα στα μάτια με το «“καλή
λευτεριά”»....]v
Τακτικός κι εφεδρικός μαζί.
Έχω
αναφερθεί πολλές φορές, και στους
Παράξενους Φτωχούς Στρατιώτες και σε
διάφορα κείμενα, στην “τακτική των
ατάκτων”. Οι Δυτικοί αναφέρονται
απαξιωτικά στους “άτακτους” και
προβάλουν ως “τακτικό” τον δικό τους
τύπο στρατού. Αυτό δεν είναι
αληθές. Οι “άτακτοι” έχουμε αποδείξει
πως έχουν και τάξη και τακτική. Γι' αυτό
και τα καταφέρνουν εκεί που δεν μπορούν
να τα καταφέρουν οι “τακτικοί” στρατοί και διεξαγάγουν επιχειρήσεις “αδύνατες”
για έναν συνηθισμένο τακτικό στρατό. Η
“τακτική των ατάκτων” έρχεται δε από
παλιά, από την αρχαιότητα και τους
Μυρίους, ως την Βυζαντινή “Παραδρομή”,
τους Αρβανίτες Στρατιώτες, τους
Σουλιώτες, τους Κλέφτες και τους
Αρματολούς. Ο ΕΛΑΣ, μαζί με τον ΔΣΕ, είναι
ο τελευταίος κρίκος αυτής της μεγάλης
στρατιωτικής παράδοσης των Ελλήνων, η
οποία, έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την
αντίσταση στους εισβολείς και την άμυνα
υπέρ βωμών και εστιών.
Ο ΕΛΑΣ
μάλιστα προσθέτει κι άλλα χαρακτηριστικά
στην τακτική των “ατάκτων” ενώ διευρύνει
τη χρήση άλλων. Ας δούμε μερικά.
- Επειδή δεν έχει αρκετά όπλα, τακτικό εφοδιασμό και χώρο για να ελιχθεί-ειδικά σε περιοχές όπως η Βοιωτία και η Αττική, με τα χαμηλά βουνά, το πυκνό δίκτυο συγκοινωνιών και τις μεγάλες συγκεντρώσεις εχθρικών μονάδων – αποκρύπτει ένα μέρος των δυνάμεων μέσα στις γραμμές του εχθρού! Το να παίρνουν τα όπλα οι πολίτες όταν χρειάζεται και να παρατάσσονται για πόλεμο είναι βέβαια παλιά παράδοση. Εδώ όμως γίνεται εσκεμμένα και κάτω από την μύτη του εχθρού. Οι εφεδρικοί αυτοί αντάρτες είναι ταυτόχρονα και πηγές πληροφοριών για τον τακτικό ΕΛΑΣ ενώ ο λαός που λίγο πολύ τους γνωρίζει, αναλαμβάνει να τους κρύψει και να τους ταΐσει.
- Ο στρατιωτικός διοικητής Αττικής του ΕΛΑΣ, Αποστόλης Κοκμάδης, αναφέρει συγκεκριμένα ότι η δύναμη του τμήματός του μπορούσε να ανέλθει σε εξακόσιους (600) άνδρες και μετά να ξαναπέσει στους διακοσίους πενήντα (250). Το γεγονός αυτό προσέδιδε στον ΕΛΑΣ τεράστια ευελιξία και απλούστευε το σύστημα εφοδιασμού του κατά τους ελιγμούς.
- Στη Μάχη της Πύλης έχουμε αυτά τα χαρακτηριστικά να φτάνουν στην κορύφωσή τους. Ένα μικρό τμήμα του εφεδρικού ΕΛΑΣ της Πύλης, δύναμης μικρότερης των δύο δεκάδων, δρα σαν πυρήνας μιας ευρύτερης εφεδρικής δύναμης “ατάκτων χωρικών”, αποκρούοντας το κύριο πλήγμα υπέρτερων, έμπειρων και καλά εκπαιδευμένων δυνάμεων τους εχθρού και ανατρέποντας, στη συνέχεια, το εχθρικό τμήμα περνώντας στην αντεπίθεση. Οι κύριες δυνάμεις του τακτικού ΕΛΑΣ μπαίνουν στη μάχη μετά από οκτώ και πλέον ώρες, δρώντας πλέον ως εφεδρείες των “εφεδρικών” οπότε, η περικύκλωση καθίσταται δυνατή και η επιτυχία της μάχης εξασφαλίζεται! Την ίδια στιγμή, ένας ανώτερος αξιωματικός, ο αν/χης Γεώργιος Ρήγος, ανακαλείται από την εφεδρεία, όχι με διαταγή ανωτέρου αλλά με έκκληση κατώτερων αξιωματικών και αναλαμβάνει τη διεύθυνση της μάχης με τις πρώτες ντουφεκιές. Σημειώνουμε επίσης ότι ο Ρήγος προήχθη σε αν/χης περνώντας από όλους τους βαθμούς των υπαξιωματικών και αξιωματικών και πολεμώντας σε όλους τους πολέμους του 20ου αιώνα!
Όλα αυτά
τα στοιχεία καθιστούν τη Μάχη της Πύλης
μοναδική και στην ιστορία του ΕΛΑΣ και
στην ιστορία της Αντίστασης κατά του
Άξονα σε όλο τον κόσμο. Εκφράζει όλα τα
χαρακτηριστικά της προηγούμενης φάσης
του αγώνα σε μια κρίσιμη καμπή του Β'ΠΠ
και δίνει τη δική της σημαντική ώθηση
στην επόμενη φάση, την τελική και
περισσότερη σκληρή πριν την απελευθέρωση.
Όλα αυτά
τα στοιχεία που συμπυκνώθηκαν εκείνες
τις μέρες του Οκτώβρη στο οροπέδιο των
Δερβενοχωρίων είναι φυσικό να σταθμίζονται
και να αξιολογούνται από εχθρούς και
φίλους. Οι μεν φίλοι χαίρονται και
πυκνώνουν περισσότερο τις γραμμές τους
για την τελική αναμέτρηση, οι δε εχθροί,
Γερμανοί και Εγγλέζοι, ανησυχούν και
προβληματίζονται με το φαινόμενο ΕΛΑΣ
που εξελίσσεται μπροστά τους. Όταν οι
“άτακτοι χωρικοί” με λίγα “γύφτικα”viιταλικά
όπλα δρουν σαν τακτική μονάδα και νικούν
έναν λόχο τότε τι πρέπει να περιμένουν
από τον τακτικό ΕΛΑΣ στους επόμενους
μήνες;;;
Αρχίζουν
λοιπόν να παίρνουν τα μέτρα τους.
- Πρώτος τους στόχος να διαμορφώσουν τις συμμαχίες τους με τους εχθρούς του ΕΛΑΣ. Κι αν δεν υπάρχουν τέτοιοι και όπου δεν υπάρχουν, να φροντίσουν να υπάρξουν. Ο λοχαγός Ντον Σκοτ αναλαμβάνει δράση.
- Δεύτερος στόχος τους είναι να αξιοποιήσουν τα εξτρεμιστικά στοιχεία που δρουν στις γραμμές του για να αμαυρώσουν και να συκοφαντήσουν τη δράση του ώστε οι ταλαντευόμενοι να πέσουν “σαν ώριμο φρούτο” στην ποδιά τους. Οι άνθρωποι και των μεν και των δε στα χωριά “φρίττουν” με τις “προθέσεις” τάχα του ΕΛΑΣ να βάλει χέρι στις περιουσίες, να τους κάνει τα χωράφια κολχόζ και άλλα τέτοια.
- Τρίτος στόχος να φοβίσουν με όλα τα μέσα τον Λαό και να κάνουν την όποια βοήθεια στον ΕΛΑΣ ιδιαίτερα ακριβή σε αίμα και σε βάσανα. Τους επόμενους μήνες καλούνται οι πρώτες κλάσεις στα Τάγματα Ασφαλείας. Ο Λιάκος, τέλος του χρόνου, εγκαθίσταται στην Εύβοια σαν νομάρχης και στρατιωτικός διοικητής με προίκα ένα λόχο “τσολιάδων” και αναλαμβάνει δράση για να εκκαθαρίσει την “επικράτειά” του από τον ΕΛΑΣ. Η Εύβοια προορίζεται για προγεφύρωμα! Τίνος αλήθεια; Μα των Άγγλων, φυσικά!
Κανένας
από τους στόχους αυτούς δεν θα εκπληρωθεί
όσο μεγάλες κι αν είναι οι θυσίες!
Οι Αντάρτες
του ΕΛΑΣ μάχονται τραγουδώντας τον δικό
τους παιάνα:
Είμαι του ΕΛΑΣ αντάρτης
Και στα όρη κατοικώ
Και για την ελευθεριά μας
Και τον θάνατο αψηφώ
Το τουφέκι μου στον ώμο
Το σπαθί μου στο πλευρό
Απ' τα όρη κατεβαίνω
Τους φασίστες κυνηγώ
Δεν φοβάμαι την κρεμάλα
Δεν φοβάμαι το σχοινί
Και στο πέρασμά μου τρέμουν
Ράλληδες και Γερμανοί
Ράλληδες ταγματαλήτες
Μπουραντάδες, Γερμανοί
Τα κεφάλια σας θα πέσουν
Απ' τ' αντάρτικο σπαθί
Μάνα μου, γλυκιά μου Ελλάδα
Ο αντάρτης του ΕΛΑΣ
Θα σ' ανάψει τη λαμπάδα
Της τιμής, της λευτεριάςvii
i Στην Ελληνική
μυθολογία οι Κουρήτες ήταν Δαίμονες (=
Δαΐμονες, ειδήμονες) που η λατρεία τους
εντοπίζεται κυρίως στη Φρυγία και
στη Κρήτη που κατά παράδοση
ονομαζόταν και Κουρήτις.
Αναφέρονται όμως και
σε άλλες ελληνικές περιοχές ταυτιζόμενοι
αλλού με τους Τελχίνες, αλλού με
τους Κορύβαντες και αλλού με
τους Καβείρους ακόμα δε και με
τους Ιδαίους Δακτύλους.
Στη Φρυγία φέρονται
ως ακόλουθοι της Κυβέλης – Ήρας στην
οργιαστική της λατρεία. Αντίθετα στη
Κρήτη μνημονεύονται ως «άγρυπνοι
φύλακες» του Δία που κάλυπταν με
τις ένοπλες ορχήσεις και τον θόρυβο
των όπλων τους και των κρουστών οργάνων
τους, τους κλαυθμούς του για να μη τον
ακούσει ο θεός Κρόνος. Αλλά και
γενικότερα πιστεύονταν ως ακόλουθοι
του Δία όπως οι Σάτυροι του
Διονύσου. Ο αριθμός των Κουρητών έφθανε
τους δέκα και τα ονόματά τους έλαβαν
πολλές πόλεις της Κρήτης.
Σ΄ αυτούς αποδίδεται
κατά τις τοπικές παραδόσεις η εφεύρεση
του πολεμικού χορού του ΠΥΡΡΙΧΙΟΥ ενώ
στην Εύβοια θεωρούνταν οι εφευρέτες
των κυνηγετικών όπλων και τιθασευτές.
Γενικά πιστεύονταν
ότι αυτοί έθεσαν τις βάσεις του πολιτισμού
της κοινής συμβίωσης των ανθρώπων,
προστατεύοντας τις πόλεις και τους
πολίτες με ομόνοια και ευνομία
διευκολύνοντας την ιδιωτική ζωή με τη
διδασκαλία της χρήσης της φωτιάς, της
κατεργασίας μετάλλων, της χρήσης του
τόξου καθώς και της υπόδειξης θρεπτικών
ειδών, όπως το μέλι, και άλλων τροφίμων.
ii
Για τον “τακτικό” και “άτακτο” στρατό
έχω ασχοληθεί πολύ στο βιβλίο μου
Παράξενοι Φτωχοί Στρατιώτες-θαυμαστά
στοιχεία της αρβανίτικης στρατιωτικής
παράδοσης των ελληνικών Κοινών, εκδ.
Αλφειός, Αθήνα, 2014.
iii Γι' αυτό είναι λάθος, το κατά
τα άλλα υπέροχο τραγούδι του Στ. Ξαρχάκου
σε στίχους Κ. Κινδίνη που τραγουδάει ο
Μ. Μητσιάς, “Χαμένος
ήχος”...
”Είμαστ' απ'
έξω απ' αυτήν την ιστορία
μη με
πικραίνεις άλλο πια Μαρία,
.............
Μην
επιμένεις άλλο πια Μαρία
να με θυμάσαι
στον ΕΛΑΣ επιλοχία
τα χρόνια δεν τα
παίρνεις πίσω....”
iv
Πάνω στο ζήτημα των οργανώσεων
του ΚΚΕ στον ΕΛΑΣ αξίζει να σταθούμε
λίγο για να ανοίξουμε τη συζήτηση αφού
το θέμα έχει ελάχιστα μελετηθεί.
Ο τακτικός
στρατός, όπως τον ξέρουμε, είναι μια
πυραμιδοειδής απρόσωπη συλλογικότητα.
Όλα κινούνται από πάνω προς τα κάτω,
τίποτα δεν γίνεται αν δεν προβλέπεται
και αν δεν διατάσσεται. Ακόμη κι αν
προβλέπεται κάτι κάποιος πρέπει να το
διατάξει να γίνει την τάδε ή δείνα
στιγμή, στην έτσι ή στην αλλιώς παραλλαγή
του. Ο ΕΛΑΣ δεν είναι ακριβώς έτσι. α)
Λόγω της αντάρτικης υφής του, όπου οι
μονάδες του ζουν στη διασπορά πολλές
μέρες και χωρίς επικοινωνία, μέσα σε
απρόβλεπτες αλλά και πρωτόγνωρες
συνθήκες, β)λόγω της ελληνικής στρατιωτικής
παράδοσης όπου η τάξη και η “τακτικότητα”
είναι άλλου είδους, γ) λόγω της
“κομμουνιστικής” επιρροής, με τις
συνελεύσεις, την εθελοντική στρατολογία
και την ισότητα και συντροφικότητα που
διακηρύσσει, “σπάει” σε πολλά σημεία
την πυραμιδοειδή απρόσωπη συλλογικότητα.
Από την
άλλη μεριά. Οι κομ. Οργανώσεις είναι κι
αυτές πυραμίδες απρόσωπης συλλογικότητας.
Δεν ξεκινήσανε έτσι, “καταστατικά”,
αλλά εκεί καταλήγουν. Στην πράξη, η
ηγεσία αυτονομείται, τα μέλη
αποπροσωποιούνται και η συντροφικότητα
εκφράζεται και λειτουργεί όταν έρχεται
“κάτι” από πάνω προς τα κάτω και όχι
αντίστροφα.
Αυτές οι
δύο πυραμίδες, η μία μέσα στην άλλη,
ακόμη και στις καλύτερες συνθήκες δεν
μπορεί παρά να δημιουργούσαν παρατράγουδα.
Πόσω μάλλον σε συνθήκες συνεχούς
κίνησης, μαχών, ελιγμών, έντασης και
γενικά εξουθενωτικών συνθηκών διαβίωσης.
Στην καλύτερη περίπτωση, μία από τις
δύο, η λιγότερο απαραίτητη που είναι η
κομματική, θα υποβαθμιστεί, θα ατονίσει
και θα πάψει να λειτουργεί. Στη χειρότερη
περίπτωση, οι δύο πυραμίδες θα συγκρουστούν,
αφανώς ή και εμφανώς, θα εκφραστούν δύο
(τουλάχιστον) γραμμές όπου, η μία θα
υπονομεύει την άλλη, όχι τόσο στη θεωρία
αλλά κυρίως στην πράξη, καταχθονίως
και υποχθονίως. Η περίπτωση της δολοφονίας
του συνταγματάρχη Ψαρρού από τον
ταγματάρχη Θύμιο Ζούλα, κόντρα στις
διαταγές, στο συμφέρον της Ελλάδας, του
ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ και ενάντια σε κάθε
ανθρώπινη αξία, είναι αυτό ακριβώς το
πράγμα. Δύο γραμμών υπαρχουσών μέσα
στο ΚΚΕ, η μειοψηφική, την “κατάλληλη”
στιγμή, εκδηλώνεται έτσι ώστε να
υπονομευτεί και να ακυρωθεί η πλειοψηφική.
Όταν συμβεί αυτό η πλειοψηφική εκ των
πραγμάτων θα αναγκαστεί να κάνει ό,τι
θα έκανε και η μειοψηφική. Και η μειοψηφική
θα θριαμβολογήσει ότι τα πράγματα ήταν
έτσι όπως τα έλεγε εκείνη και όχι η
πλειοψηφική.
Όταν όμως
φτάνουμε σε αυτά τα σημεία της ανάλυσης,
προκύπτει ένα ακόμη ζήτημα εξ ίσου
σημαντικό. Τι είδους γραμμές, τι είδους
πολιτικές και νοοτροπίες, συγκρούονται
μέσα στις δύο αυτές πυραμίδες; Πού
φτιάχνονται αυτές στις συνθήκες που
περιγράψαμε παραπάνω και από ποιους;
Χρόνια
τώρα, οι ελέω Άγγλων και Αμερικανών
“νικητές”, καλλιεργούν μια εντύπωση
ότι οι κομμουνιστές ήταν κάτι τέρατα
ανθρωπόμορφα που ήρθαν εδώ από αλλού,
κάτι ξένο με την άγια ελληνική κοινωνία,
και δεν δίστασαν να τα κάνουν όλα “Γης
Μαδιάμ” έχοντας στόχο την εξουσία, την
περιουσία, τη θρησκεία και την οικογένεια.
Όποιος είναι της αντίστοιχης ηλικίας
θα θυμάται τον “Σονόρα”, έναν γκαβό
και άθλιο τύπο, όπου ο Τζέιμς Πάρης
όρισε να εντιπροσωπεύει τον κομμουνιστή
που επιβουλεύεται την εθνικόφρονη
Ελλάδα(!)
Αν είναι
όμως τίμιος άνθρωπος και σκύψει σε κάθε
κοινωνία, θα δει ότι οι κομμουνιστές
δεν ήρθαν από αλλού αλλά ήταν ό,τι ήταν
όλα τα παιδιά της κοινωνίας αυτής. Όλοι
ήταν δε στην ΕΟΝ(!) Όλοι ήταν χριστιανοί.
Όλοι ήταν από μεγάλες και σφιχτές
οικογένειες και φάρες ατράνταχτες. Οι
πιο πολλοί ήταν βενιζελικοί, αρκετοί
ήταν βασιλικοί και ελάχιστοι, δυο-τρεις
ήταν κομμουνιστές που είναι αμφίβολο
αν συμφωνούσαν μεταξύ τους.
Πώς μας
προέκυψε λοιπόν αυτή η “κομμουνιστικοποίηση”,
τι είδους ήταν τελικά η “κομμουνιστικοποίηση”; Ήταν ο φόνος
του Ψαρρού “κομμουνιστική” πολιτική
όταν οι μόνοι ωφελημένοι απ' αυτόν είναι
όλοι οι ακραίοι και των δύο πλευρών και
πάνω απ' όλα οι Άγγλοι που θέλουν στον
Λίβανο υπόλογους και στριμογμένους
τους εαμίτες αντιπροσώπους, ήγουν την
πλειοψηφούσα γραμμή του ΚΚΕ;
Αλλά και
παρακάτω, στις μονάδες του ΕΛΑΣ και
στις κομ. οργανώσεις. Οι παλαιότεροι
κομμουνιστές, αυτοί που είχαν κομματική
ηλικία μεγαλύτερη της κατοχής, ήταν
ελάχιστοι, για να μη πω ότι ήταν ανύπαρκτοι
στη “ζωή” των κομματικών οργανώσεων
βάσης. Επειδή ήταν λίγοι, γίνηκαν
“στελέχη” και έτρεχαν από δω κι από
κει. Σε συνθήκες παρανομίας αυτό σημαίνει
ότι ελάχιστη παρουσία είχαν στις
συζητήσεις και στις ενέργειες των
οργανώσεων. Ενώ τα πιο πολλά μέλη των
οργανώσεων ήταν “δόκιμα” αφού το
καταστατικό του ΚΚΕ πάντα προέβλεπε
δοκιμασία έξι τουλάχιστον μηνών για
τα νέα μέλη. Οι αξιωματικοί του ΕΛΑΣ
δηλαδή, που προσχώρησαν το καλοκαίρι
του '43, ακόμη κι αν ζήτησαν αμέσως να
γίνουν μέλη του κόμματος, πράγμα απίθανο,
τακτικά μέλη του ΚΚ θα πρέπει να έγιναν
τον Φεβρουάριο του '44! Πώς λοιπόν έγινε
“κομμουνιστικοποίηση” των τόσο λίγων
προς τους τόσο πολλούς; Πώς μπόρεσαν
οι τόσο λίγοι να επηρεάσουν τόσο
καθοριστικά τόσο πολλούς;
Συμπέρασμα:
Όσο κι αν θέλουν, και οι μεν και οι δε, να περάσει ο ΕΛΑΣ ως “κομμουνιστικός
στρατός”, δεν το καταφέρνουν. Μπορεί
να φέρει κάποια χαρακτηριστικά που
στην εποχή αυτή σχετίζονται με τον
Κόκκινο
Στρατό, αυτό όμως είναι φυσικό και ανάλογο με την εποχή του Ναπολέοντα όπου ο στρατός
του επηρέασε όλους εκείνους που έβλεπαν
στο πρόσωπό του και στις ιδέες του την
απάντηση στην απολυταρχική και δεσποτική
Ευρώπη. Όταν ακόμη τώρα τραγουδάμε την
“Μασσαλιώτιδα” και να συγκινούμαστε
γιατί είναι παράξενο να τραγουδάνε οι Ελασίτες την
“Κατιούσα”
ή την “Βαρσαβιάνκα”
όχι σε μετάφραση αλλά με αμιγώς ελληνικούς
στίχους;
Ο ΕΛΑΣ είναι
γέννημα θρέμμα της ελληνικής στρατιωτικής
παράδοσης, είναι ό,τι καλύτερο γέννησε
η ελληνική κοινωνία και ως εκ τούτου
φέρει και τις παθογένειες και τα
ελαττώματα αυτής της κοινωνίας. Ας μην ξεχνάμε ότι κληρονόμησε και έναν ψυχρό εμφύλιο πόλεμο ανάμεσα σε Βενιζελικούς και Βασιλικούς που ταλάνισε την κοινωνία για τρεις δεκαετίες και οδήγησε στην Μικρασιατική καταστροφή. Φέρει δε αυτά τα ελαττώματα στην ηπιότερη μορφή τους κι
αυτό προκύπτει εύκολα αν δει κανείς
όλα τα πριν κι όλα τα μετά. Αυτό όμως
δεν μπορεί να γίνει σε τούτο δω το
κείμενο.
v Ο
δρόμος είναι άσωτος, Χουλιάρα-Περικλή,
εκδ. Οιωνός, Λαμία, 2006, σελ. 165, 166
vi “Γύφτικα” λένε οι αντάρτες τα ιταλικά
όπλα σε αντίθεση με τα γερμανικά γιατί
είναι άσχημα και κακοφτιαχμένα.
