Ο Σιάντος με τον Ορέστη, για τελευταία φορά

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Στην προηγούμενη ανάρτησή μας (κλικ) είδαμε πώς διαμορφώνεται η σχέση Ζαχαριάδη-Ορέστη μέσα από την υπόθεση Πετσόπουλου. 

Η τριλεκτική* "απαιτεί" προκειμένου να συμμαχήσει ο Ζαχαριάδης με τον Ορέστη, να θυσιάσει ο δεύτερος τον Πετσόπουλο.  (να "αποπέμψει" από τη διαλεκτική αντίφαση το τρίτο λανθάνον μέρος της). 

Ο Ορέστης δεν προβαίνει στην αποκήρυξη του Πετσόπουλου με τον οποίο μεν διαφωνεί σε πολλά, παραμένει δε φίλος και πολύτιμος συνεργάτης, οπότε "εισπράττει" τη δική του αποπομπή που στην κομματική γλώσσα τη λέμε  "διαγραφή". 

Η φιλία και η μπέσα στην καθ' ημάς ανατολή, όπως έχουμε πει και στους "Στρατιώτες..." υπερβαίνει τις συλλογικότητες και τις κολεκτιβιστικές ντιρεκτίβες.

Οι ομηρικοί μας ήρωες σε όλο τους το..."παρακατιανό" μεγαλείο!

Στο τριλεκτικό τρίγωνο, "Ζαχαριάδης-Σιάντος-Ορέστης", ο Σιάντος προκειμένου να υπερισχύσει του Ζαχαριάδη επιδιώκει την συνεργασία του Ορέστη. Για να γίνει αυτό όμως ο Ορέστης πρέπει να είναι μέσα στο Κόμμα. Οπότε, ο Σιάντος, για δικούς του λόγους, ζητάει την αποκήρυξη (αποπομπή) Πετσόπουλου από τον Ορέστη. 

Ο Ορέστης και πάλι αρνείται. Το τριλεκτικό τρίγωνο "Σιάντος-Ορέστης-Ζαχαριάδης" καταρρέει οριστικά. Η μη εξεύρεση "συμμάχων" από τον Σιάντο τον οδηγούν προσεχώς μοιραία στην αποπομπή από τον Ζαχαριάδη. Νέα τριλεκτικά τρίγωνα στηρίζουν τον Νίκο έναντι του Σιάντου. Πρώτα ο Γιάννης Ιωαννίδης και μετά ο Βασίλης Μπαρτζώτας- Φάνης. (Ο "κοιλιάς" όπως τον έλεγε ο Ορέστης και του κακοφαινόταν)

Ο Ζαχαριάδης με τον Σιάντο αποπέμπουν τον Ορέστη. Ο Ορέστης με τον Πετσόπουλο αποπέμπουν, με τη σειρά, τον Ζαχαριάδη και τον Σιάντο. Όλα αυτά μαζί στις επόμενες λίγες εκατοντάδες λέξεις!

Λίγες μέρες μετά τη διαγραφή του Ορέστη ο Γέρος ζητάει να τον δει. Η τελευταία συνάντηση των δύο ανδρών που πορεύονται μαζί από τις πρώτες μέρες της Αντίστασης, γίνεται σε ένα σπίτι της οδού Νάξου, στην Κυψέλη.

*   Την αναβάθμιση της διαλεκτικής σε τριλεκτική την οφείλουμε στον Δανό μαρξιστή αρχιτέκτονα Άσκερ Γιορν. Υπάρχει ένα ολιγοσέλιδο πλην όμως πολύ πυκνό βιβλίο του από τις εκδόσεις "Αλήστου Μνήμης" με τίτλο "Αγριότητα Βαρβαρότητα Πολιτισμός" που μπορεί κανείς εκεί να βρει την ουσία της. Εδώ παραθέτουμε μόνο μια μικρή αναφορά σ' αυτήν από τον Θόδωρο Ι. Ζιάκα που είναι ο κατεξοχήν μελετητής της τριλεκτικής του Γιορν και του "θυσιαστικού μηχανισμού" του Ρενέ Ζιράρ. 

Τα δύο αυτά στοιχεία-στοιχιά, η τριλεκτική και η άλλη της όψη ο "θυσιαστικός μηχανισμός", είναι αυτό που λένε οι Έλληνες "τραγωδία". 

Ας δούμε όμως τι λέει ο Ζιάκας για την τριλεκτική: 

Όπως ξέρουμε από τη φυσική το «πρόβλημα των τριών σωμάτων» δεν επιδέχεται υπολογιστική λύση. Δεν μπορείς να τα βάλεις και τα τρία μαζί στην ίδια επιλύσιμη εξίσωση, παρά μόνο τα δύο. Το τρίτο θα σου ξεφύγει -θέλεις δε θέλεις. Αν αυτό ισχύει για το αστρονομικό διάστημα, κατά μείζονα λόγο ισχύει για το πολιτικό υπερδιάστημα. Στηριζόμαστε, λοιπόν, στα «δύο» και το «τρίτο», μας «ξεφεύγει» σε μια απροσδιόριστη-δυνητική θέση/κατάσταση. Πρόκειται για το «νόμο» που τη λογική εκφορά του τη γνωρίζουμε ως «τριλεκτική» μέθοδο. (κλικ)

Ο Ν. Ζαχαριάδης για τον Ορέστη (Διόρθωση)

Η αληθινή θέση του Κόμματος για τον Ορέστη και την “παρέα” Πετσόπουλου

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Άκουγα από παιδί ότι ο Ορέστης ήταν πράκτορας των Άγγλων! Ο Ορέστης ήταν παντού στο Αντάρτικο της Βοιωτίας. 
Παντού ήταν και η βαρειά κατηγορία για τον μεγάλο αυτόν και πρωτοπόρο Καπετάνιο του ΕΛΑΣ, διοικητή μεγάλης μονάδας από την ίδρυσή της μέχρι την διάλυσή της, που από τους πρώτους βγήκε στο βουνό, στην πιο δύσκολη περιοχή της Ελλάδος. 
“Μισή ώρα από την Αθήνα”, ζωσμένη από μεγάλους δρόμους, σιδηρόδρομους και τρία αεροδρόμια. 
Ανάμεσα σε τρεις μεγάλες πόλεις και σε τρεις μεγάλους θαλάσσιους κόλπους. 
Στο “στρατηγικό ρόμβο της Ελλάδας”, τη Βοιωτία και το αβύθιστο θωρηκτό, την Εύβοια, που πλευροκόπησε τη Ρούμελη, άριστο προγεφύρωμα και ορμητήριο για όποιον θέλει να τη διεμβολίσει. Σε μια τόσο νευραλγική περιοχή για την κίνηση των πάντων, από και προς το Βουνό, όπου εκατοντάδες φορές στελέχη και κάθε είδους προσωπικότητες και υλικά κινήθηκαν, κάτω από τη μύτη των Γερμανών και Ιταλών, από και προς την Αθήνα, χωρίς να χαθεί άλλος παρά μόνο ο Π. Τιμογιαννάκης στο Καπαρέλι. 
Στην περιοχή που λειτουργούσε αδιαλείπτως ο ασύρματος, χωρίς να διακοπεί, η σύνδεση με τη Μέση Ανατολή, περισσότερο από τρεις τέσσερις μέρες. 
Ο Καπετάνιος που αξιώθηκε δημοτικό τραγούδι ήδη από τις αρχές του 1943.

Ορέστη το ντουφέκι σου

να μη το παραδώσεις...

μ' αυτό θα μας ελευθερώσεις...

Κυκλοφόρησε ως απάντηση, όταν, στις αρχές του '43 οι αντάρτες συμπτύχθηκαν και ανασυγκροτήθηκαν στην Κεντρική Ρούμελη, διαδόθηκε από τους συνεργάτες των Γερμανών ότι “αυτό ήταν, πάει ο Ορέστης σας, παράδωσε το όπλο”. Αργότερα, μετά την τριήμερη Μάχη της Πύλης, προστέθηκε και το υπόλοιπο..

Στο Βούντημα στις αχλαδιές

είν' ένα πηγαδάκι

οι Αντάρτες πίνουνε νερό

κι οι Γερμανοί φαρμάκι

Γεια σου Ορέστη, γεια σου

και συ και τα παιδιά σου!

Ήταν πράκτορας λοιπόν ο Ορέστης;

Τη “ρετσινιά” και την κατηγορία την αναπαρήγαγαν κάθε είδους άνθρωποι. Εχθροί και φίλοι. Πρώην μέλη του Κόμματος και νυν μέλη του Κόμματος. Άνθρωποι που δεν ήταν ποτέ μέλη του Κόμματος ούτε και δέχτηκαν ποτέ να πειθαρχήσουν σε κρίσιμες και καθοριστικές επιλογές του. Άνθρωποι που δεν γούσταραν τον Ζαχαριάδη και έλεγαν τα χειρότερα λόγια γι΄ αυτόν υιοθετούσαν ασμένως την άποψη του Ζαχαριάδη για τον Ορέστη και όχι την άποψη του Ορέστη για τον Ζαχαριάδη όπως θα ήταν το “φυσιολογικό”. `

Η αποδοχή από ένα τόσο ευρύ φάσμα ανθρώπων και “μαρτυριών” της εκδοχής “ο Ορέστης ήταν πράκτορας” φαντάζει ικανή να “τεκμηριώσει” αφ' εαυτής την κατηγορία. “Είναι δυνατόν όλοι αυτοί οι άνθρωποι να κάνουν λάθος;” Πρόκειται για μια "αυτοτεκμηριούμενη κατηγορία"(!) Και μια "λαϊκή ετυμηγορία" χωρίς δίκη και χωρίς απολογία. Οπότε το ζήτημα της αλήθειας περνάει στη σφαίρα των “δημοκρατικών διαδικασιών”(!) Γι' αυτό και τα κείμενά του στην "Απογευματινή" μένουν, μέχρι σήμερα, ανέκδοτα αν και κάπου διαφαίνεται ότι ήλπιζε στην έκδοση τους σε βιβλίο. Κάποιοι μάλιστα κάνουν και επιλεκτική χρήση εναντίον του συντάκτη τους. 

Ήταν, λοιπόν, πράκτορας των Άγγλων ο Ορέστης;

Όσο “αναπόδραστη” φαντάζει η “αλήθεια” της “δημοκρατικά” εκφρασμένης πλειοψηφίας, πολύ περισσότερο καταλυτική είναι η αλήθεια των γεγονότων και η όντως αλήθεια ΤΗΣ ΤΟΤΕ δημοκρατικής πλειοψηφίας, η οποία σαρκώθηκε στην Ιστορία και έγραψε το έπος της Αντίστασης στην ΑττικοΒοιωτία & Εύβοια.

Πριν από τη σημερινή “πλειοψηφία”, υπήρχε η τότε, εκείνη που είχε και τη βαρύνουσα σημασία. Υπήρχαν εκείνοι οι άνθρωποι που δεν δίστασαν να στρατευτούν στα Αντάρτικα του Ορέστη. Που δεν είδαν κανένα είδος ατιμίας και “πρακτοροσύνης” στη συμπεριφορά του, σε μια εποχή που η συμπεριφορά και η μπέσα παίζει τον κυριότερο ρόλο στις αποφάσεις των ανθρώπων για ζωή ή για θάνατο. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι, ακόμη κι αν κάποιοι απ' αυτούς αργότερα τον είπαν πράκτορα, που εμπιστεύτηκαν τη ζωή τους στα χέρια του, όλοι αυτοί οι άνθρωποι που πολέμησαν μαζί του, που τον προμήθευσαν υλικά, όπλα, μέσα, κρυψώνες και διαφυγές, που τέθηκαν υπό τις διαταγές του, που διάβασαν τα έντυπα του μηχανισμού της Μονάδας του (Αρχηγείου, Ταξιαρχίας και Μεραρχίας), εκείνοι που εξασφάλιζαν την επικοινωνία από και προς το Βουνό, από και προς τη Μέση Ανατολή, οι σύνδεσμοι και οι οδηγοί, οι Αρβανίτες των δερβενίων και των ορεινών περασμάτων, πάνω από τέσσερις χιλιάδες αντάρτες, όλοι αυτοί μαζί, ομοδοξούν και επιμαρτυρούν εν τοις πράγμασι και όχι εν τοις ρήμασι....

“Γεια σου Ορέστη γεια σου, εσύ και τα παιδιά σου”

Έτσι απάντησα εγώ στην ερώτηση αν ήταν ο Ορέστης πράκτορας των Άγγλων. Έτσι απάντησα και έτσι αποφάσισα να κάνω "το δικηγόρο του διαβόλου", ή, αν θέλετε, να ψάξω για "του στραβού το δίκιο". Άλλωστε αυτό κάνω, εδώ και καιρό για τον Νίκο Ζαχαριάδη. 

Αντιτίθεμαι εμπράκτως και στα ίσα στο ιστορικό μπούλινγκ κατά των δύο αυτών ηρωικών και τραγικών θυμάτων της "ιστορικής φιλολογίας". Αντιστέκομαι σθεναρά στον ανεστραμμένο, μικρόψυχο και μικρόμυαλο τρόπο σκέψης που μας καθιστά βλάκες και μας στέλνει να ψάχνουμε τα πατήματα ενώ μπροστά μας βρίσκεται ο λύκος. 

 Αν ήταν πράκτορας, είχε πολλές, αφάνταστα πολλές, ευκαιρίες για να καταστρέψει και να ζημιώσει τομείς ολάκερους της Αντάρτικης δράσης. Δεν χρειαζόταν να περιμένει τον “Δεκέμβρη” ή τον “τρίτο γύρο” και τα σχετικά. Ούτε θα συγκροτούσε πρώτα ένα στρατό από 4.000 εθελοντές για να τον ξεπουλήσει μετά. Ο Ορέστης, δεν πρέπει να το ξεχνάμε, ξεκίνησε μόνος του στη δύσκολη αυτή περιοχή, χωρίς καμιά ομάδα, χωρίς να του προσφέρει κανένας μια μικρή, ολιγοπρόσωπη έστω, σιρμαγιά, Αυτός και ο Νάκιας! Μόνο! 

Και μια μόνο ενέργεια του Ορέστη να λογαριάσουμε αρκεί για να καθαριστεί το όνομά του. Το ότι διείδε την πρόθεση των Άγγλων να καταστήσουν την Εύβοια προγεφύρωμα, μέσω των ταγμάτων ασφαλείας, και κατά παράβαση των διαταγών πέρασε απέναντι για να διευθύνει αυτοπροσώπως τις επιχειρήσεις, τα λέει όλα.(κλικ) 

Άλλωστε και οι πιέσεις, που πανθομολογούνται και τεκμηριώνονται πλήρως, να βγει στο δεύτερο αντάρτικο αυτό δείχνουν: Κανένας δεν πιστεύει ότι ο Ορέστης είναι πράκτορας!

Και όχι μόνο δεν πιστεύει κανένας αλλά κανένας δεν ισχυρίζεται και ούτε και διατυπώνει ποτέ ότι ο Ορέστης είναι πράκτορας και συνειδητά εργάζεται για την εξυπηρέτηση αγγλικών συμφερόντων. Κανείς, ούτε ο ίδιος ο Νίκος Ζαχαριάδης!

Παρακάτω ο αναγνώστης θα μπορέσει να διαβάσει το αυθεντικό κείμενο του Ζαχαριάδη για την “παρέα”, όπως την αποκαλεί, των Πετσόπουλου, Ορέστη, Ζαχαριά. Είναι ένα τμήμα της ομιλίας του στην Πανελλαδική Οργανωτική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ που έλαβε χώρα στις 15-17 Απριλίου 1946. Λίγες μέρες δηλαδή μετά τις εκλογές και τέσσερις περίπου μήνες πριν από το Δημοψήφισμα για τον Βασιλιά. 
Διόρθωση: Στο αρχικό κείμενό μου αναφέρεται από λάθος ως τόπος και χρόνος ομιλίας η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη. Το σωστό είναι ότι πρόκειται για την ομιλία του Ζαχαριάδη στη σύσκεψη στελεχών της ΚΟΑ που έγινε στο θέατρο «Κεντρικόν», τρεις μέρες νωρίτερα, στις 12/5 και δημοσιεύτηκε στον Ριζοσπάστη στις 16/5.

Γίνεται σε μια εποχή που ο “Ριζοσπάστης” από τη μια μετράει τους νεκρούς δημοκρατικούς και αντιστασιακούς της ημέρας και από την άλλη προτάσσει την πολιτική της “Συμφιλίωσης” και της “κυβέρνησης εθνικής ενότητας”. Εκείνες λοιπόν τις ημέρες, όπου ο ένας μετά τον άλλον οι αντάρτες του ΕΛΑΣ συλλαμβάνονται ή δολοφονούνται, ο Ζαχαριάδης συνιστά ψυχραιμία, αποφυγή των παγίδων, επαγρύπνηση, θέτει δε το ζήτημα που του θέτουν οι ίδιοι εκείνοι αγωνιστές....

”τι θα κάνουμε; Θα τους αφήσουμε να μας σφάζουν; Δεν θα πάρουμε τα βουνά;”

Στο τμήμα, λοιπόν, αυτό της ομιλίας που επιγράφεται “η προσπάθεια διάβρωσης από τα μέσα”, ο Ζαχαριάδης, με κανέναν τρόπο ΔΕΝ ισχυρίζεται ότι όλη αυτή η “παρέα” είναι πράκτορες των Άγγλων. (Βλέπε Κείμενο 1ο) Ούτε καν για τον Πετσόπουλο δεν θέτει τέτοιο θέμα, τον οποίο Πετσόπουλο ο “Ριζοσπάστης” θα στολίζει τακτικά όλους τους επόμενους μήνες. Το πολύ που του καταλογίζει, ότι έχει διάφορες μωροφιλοδοξίες, ότι είναι επιχειρηματίας, πελαγωμένος μικροαστός και «σνομπ επαναστάτης»! Τίποτα περισσότερο! Άλλο πράγμα το ότι “την διέξοδο που βρίσκει (ο Πετσόπουλος) στο χτύπημα του Κόμματος” την εκμεταλλεύονται οι αντίπαλοι με πρώτους τους Άγγλους που πάνε να ψαρέψουν στα θολά νερά κλπ. Διαφαίνεται δε, μέσα από τις γραμμές της ομιλίας του γραμματέα ότι φοβάται κάποιον "τυχοδιωκτισμό" από την πλευρά των εν λόγω καπεταναίων. Πρόκειται για τη φήμη που κυκλοφορεί εκείνο τον καιρό ότι ο Ορέστης ετοιμάζεται να βγει στο Βουνό. Βέβαια, ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Και σε κάποια στιγμή ο Φώτης, τις επόμενες μέρες, έχει την "ευκαιρία" να το εξηγήσει στην ηγεσία του Κόμματος και, όπως πιστεύουν, να διαλύσει την παρεξήγηση.

Κατ' επέκτασιν, πουθενά ΔΕΝ λέει ο Ζαχαριάδης και μάλιστα σε ένα κομματικό σώμα τεράστιας σημασίας (κάτι σαν συνέδριο), ότι ο Ορέστης ή ο Ζαχαριάς είναι πράκτορες των Άγγλων!

Ξέρει ο Ζαχαριάδης από τον Σιάντο ότι, ο Ορέστης διαφωνεί σε πολλά με τον Πετσόπουλο. Ξέρει ότι δεν ταυτίζεται μαζί του. Αλλά ξέρει κι ότι τον δένει μπέσα με τον Πετσόπουλο γιατί πολλές φορές τον στήριξε στην Κατοχή, πολλούς σπουδαίους μαχητές έστειλε στο βουνό ενώ δύο φορές του έστησε το τυπογραφείο της Μεραρχίας που δούλευε στη Σπηλιά του Μπόρση. Τα ξέρει όλα αυτά ο Ζαχαριάδης αλλά του χρειάζεται μια αποκήρυξη του Ορέστη προς τον Πετσόπουλο. Δεν ξεχνάει τους δεσμούς του Πετσόπουλου με την Παλιά Κεντρική Επιτροπή και την επαίσχυντη θέση της ως προς τον Πόλεμο της Αλβανίας και το “Γράμμα στον Ελληνικό Λαό” του Ζαχαριάδη. Τότε που πρώτοι, εμμέσως πλην όμως εντέχνως και σαφώς, τον είπαν πράκτορα του Μανιαδάκη. 
Και, βέβαια, σε πολλά, στα περισσότερα, ο Ζαχαριάδης έχει δίκιο. Μα και ο Ορέστης, που τόσα θα καταμαρτυρήσει στον Ζαχαριάδη για τον Εμφύλιο, παραδέχεται ότι όλη η εποποιία της Αντίστασης στηρίζεται σε αυτό το εκπληκτικό γράμμα του Ζαχαριάδη και όχι στο “Μανιφέστο της Παλαιάς Κ.Ε.” που απ' ό, τι φαίνεται είχε βάλει και ο Πετσόπουλος το χεράκι του.(κλικ)

Ο Ορέστης, λοιπόν, έχει άλλη άποψη για τον ένοπλο αγώνα από εκείνη στην οποία τείνει ο Ζαχαριάδης. Τον θεωρεί αδύνατο και άρα ολέθριο. Το λέει με παρρησία και το εφαρμόζει στην πράξη.  Έχει κάνει στο βουνό, και σαν αντάρτης και σαν χωροφύλακας, και έχει δει πώς εξοντώνονταν οι τελευταίοι λήσταρχοι. Οι "προφητείες" του είναι συγκλονιστικές. "Προαναγγέλλει" με λεπτομέρειες το  πώς θα εξοντωθούν όταν θα βγουν στο Βουνό, ο ένας μετά τον άλλον. 

Γι' αυτό δεν δίνει τα κρυμμένα όπλα, σε ποιον; Στο Νάκια! Ο Νάκιας είναι το πρώτο παλληκάρι του! Ο πρώτος αντάρτης της Βοιωτίας! Πάει και τον βρίσκει, εκείνον τον καιρό, και του ζητάει “τους κωδικούς”, την εντολή του Ορέστη δηλ., σε αυτούς που τα φυλάνε, να του τα δώσουν. Η απάντηση είναι αποστομωτική. Με δικά μου λόγια: δεν θα σου δώσω τα όπλα να κάνεις αυτό το οποίο σε αποτρέπω να κάνεις και αυτό που εγώ δεν κάνω. 

Ο Ορέστης είναι ένας μεγάλος Καπετάνιος, αντάξιος εκείνων του '21 και ένας άξιος Αρβανίτης Καπετάνιος, οικειοθελώς αρβανιτοποιηθείς. Αγαπάει και προσέχει τα παλληκάρια του και δεν εννοεί να τους “πάρουν οι εχθροί το κεφάλι”. Έχουμε πει πολλά επ' αυτού στους “Παράξενους Φτωχούς Στρατιώτες”. Ισχύουν πλήρως για τον Ορέστη και με το παραπάνω.

Ο Ορέστης δεν είναι μόνο αντάξιος του '21. Είναι και αντάξιος του Άρη. Μέσα, βέβαια, από την διαφορετικότητά τους. Μπορεί να ανταγωνίζονται προ και μετά θάνατον, αλλά είναι από την ίδια “πάστα”, από την ίδια στρατιωτική παράδοση της ηπειρωτικής Ελλάδας. Όπως ο Άρης, όταν πια έχει πιστεί ότι ο Κόμμα δεν καταλαβαίνει, βαδίζει παρά και ενάντια στο Κόμμα, έτσι και ο Ορέστης. Όπως είναι πράξη παλληκαριάς να συνταχθείς με το Κόμμα όταν σηκώνει το λάβαρο της Αντίστασης έτσι είναι παλληκαριά να πας ενάντια στο Κόμμα όταν εκείνο αδυνατεί να σώσει τους ανθρώπους του. Σε αυτό μοιάζουν. Διαφέρουν στο ότι, ο μεν Άρης δεν εννοεί να ζει ξαρμάτωτος χωρίς το στρατό του, με τους Άγγλους αφεντικά και τους συντρόφους του στα σίδερα, ο δε Ορέστης εννοεί να δώσει κι αυτή τη μάχη, να στηρίξει και να περιθάλψει εμπράκτως τους διωκόμενους και να φροντίσει τελικά για τη διάσωσή τους. Εξ ου και η δυσαρέσκεια του Ζαχαριάδη στις "φιλανθρωπίες" του Πετσόπουλου.   

Ο Ορέστης διαβλέπει, από τότε ακόμα, εκείνο που θα δει ο Ζαχαριάδης το 1949. Οι Άγγλοι αποσκοπούν στη φυσική εξόντωση των αγωνιστών και όχι μόνο στην ήττα του κινήματος. (Με τα ανάλογα προσχήματα, βέβαια).  Άλλωστε ήττα ιδεολογικοπολιτική δεν μπορούν να πετύχουν μετά τον θρίαμβο της ΕΣΣΔ στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Ζαχαριάδης, για να σώσει τους αγωνιστές, τούς βγάζει από την Ελλάδα. Ο Ορέστης αρνείται πεισματικά να τους διευκολύνει και στο ελάχιστο να βγουν στο Βουνό!

Απορρίπτει το Κόμμα (Μετά το Γαλαξείδι, λέει, έσπασαν οι παλιοί κομματικοί δεσμοί) και κρατάει τους εν όπλοις δεσμούς του με τους συντρόφους του και την αρβανιτικότητά του, όπως ο ίδιος επισημαίνει κατ' επανάληψιν. 

Ο ΚίτσοΝταούτης, καταδιωκόμενος και ανέστιος τριγυρίζει στην Αθήνα χωρίς να μπορεί να επιστρέψει στο χωριό του. Είναι ο ΚιτσοΝταούτης από το Κλειδί, μεγάλο στήριγμά τους και τους έχει βοηθήσει πολύ. Τόσο πολύ που έχει το θάρρος να κάνει χωρατά καθώς συναντάει τον Φώτη Βερμαίο, μετά τα Δεκεμβριανά στην οπισθοχώρηση, και του χαρίζει τη μαγκούρα του “για τον δρόμο”, τον οποίο εκτιμάει, ο οξυδερκείς και καίριος αυτός Αρβανίτης, μακρύ και δύσκολο. 
Ο καπετάνιος, σαν παλιός μαχητής της παρανομίας, έχει “άκρες”. Τον σέβονται, τον εκτιμάνε και τον αγαπάνε πολλοί φίλοι και αρκετοί "εχθροί". Έχει πολύ καλές σχέσεις με δεσποτάδες, αξιωματικούς, Έλληνες, Άγγλους, Αμερικανούς και Ρώσους. Είναι ο "Τσαπάγεφ της Ελλάδας", πώς να το κάνουμε. Και η ξεχωριστή "εξωτική" προσωπικότητά του κινεί το "ενδιαφέρον"και τη  συμπάθεια  πολλών. Δεν μπορούν να σώσουν αυτόν από τη σύλληψη, τη δίκη και τη φυλακή αλλά μπορούν να σώσουν άλλους ανθρώπους που δεν είναι στο στόχαστρο με τον τρόπο που είναι εκείνος. 
Του “βγάζει” λοιπόν χαρτιά, του ΚιτσοΝταούτη. Αγγλικά χαρτιά για να περάσει τους ελέγχους πηγαίνοντας για το Κλειδί. Το ότι έχει τέτοια δυνατότητα, να διεισδύει και να εκμεταλλεύεται ρωγμές στο μηχανισμό των Άγγλων, δεν σημαίνει αυτομάτως ότι είναι άνθρωπός τους. Άνθρωπός του θα ήταν αν δεν έσωζε τον ΚιτσοΝταούτη ή αν έδινε τα όπλα στο Νάκια. 
Οι κομμουνιστές είχαν πάντα την ικανότητα αυτή, της αξιοποίησης του μηχανισμού από τα μέσα και είναι άδικο εκείνο που στην περίπτωση Πλουμπίδη, πχ, θεωρείται φυσιολογική ικανότητα και επιτηδειότητα, στην περίπτωση του Ορέστη να θεωρείται στοιχείο ενοχής. 

Το ίδιο πνεύμα επικρατεί και στους άμεσους συνεργάτες του. Τον Φώτη και τον Σαμαρίδη. Τον καιρό εκείνο γίνεται και μια άλλη σύσκεψη. Σύσκεψη διακοσίων εν ενεργεία (έστω και τυπικά εν ενεργεία) αξιωματικών του ΕΛΑΣ, στην οδό Αγησιλάου. Η “σύσκεψη της Αγησιλάου”! (Βλέπε Κείμενο 2ο). 
Εισηγητής ο Ζαχαριάδης και παρόντες οι σπουδαιότεροι πολέμαρχοι του ΕΛΑΣ και μετέπειτα του ΔΣΕ. Ο Ζαχαριάδης τα “χώνει” στον Ορέστη χωρίς όμως να τον κατονομάσει. 
Ο Βερμαίος, τον διακόπτει, παίρνει τον λόγο χωρίς να ρωτήσει κανέναν και  υπερασπίζεται τον Ορέστη ευθαρσώς. Το ίδιο κάνει και ο Σαμαρίδης που έχει διαδεχτεί τον Φώτη στο επιτελείο της ΙΙ Μεραρχίας. Και οι δύο δηλώνουν “συνυπεύθυνοι” αν ο Ορέστης είναι υπεύθυνος! 

Είναι ο Βερμαίος και ο Σαμαρίδης πράκτορες των Άγγλων; Και το πάω εγώ παρακάτω: Είναι ο Γιώτης (Χαρίλαος Φλωράκης) πράκτορας των Άγγλων που διετέλεσε β' γραμματέας της κομματικής οργάνωσης της 5ης Ταξιαρχίας (και μετέπειτα 2ης Μεραρχίας) και "δεξί του χέρι" από τον Μάρτη του '43 έως τον Μάρτη του '45 και την διάλυση;

 Ο Ζαχαριάδης τα χάνει και αποχωρεί από τη σύσκεψη της Αγησιλαου! Ποιος εξέθεσε τον Ζαχαριάδη στο πρωτοφανές αυτό περιστατικό; Ο ίδιος δεν έχει ζήση τα γεγονότα, μόνο να τα έχει πληροφορηθεί μπορεί. Γι' αυτό και τα χάνει. Συνειδητοποιεί ότι τον έχουν ενημερώσει λάθος. Ποιος μπορεί να το έχει κάνει αυτό; Πρωτίστως ο Θόδωρος Μακρίδης, ο Έκτορας. Με τις ευλογίες του "κοιλιά", του Φάνη-Βασίλη Μπαρτζώτα!  

Ως γνωστόν, ο Νίκος θεωρεί τον Μακρίδη μεγάλη στρατιωτική ιδιοφυΐα  και εκτιμάει την άποψή του.  Είναι κι αυτός μικρασιάτης, μ' ένα "παθολογικό" μίσος για τους Άγγλους. Εκεί εστιάζεται η πολιτική ευθύνη του Ζαχαριάδη και εκεί ακριβώς ελοχεύει το λάθος. Παίρνει τον Μακρίδη στα σοβαρά! Ο Μακρίδης, και όχι μόνο, τον παίρνει τελικά στο λαιμό του! Θα μπορούσε να γραφτεί ένα ολόκληρο βιβλίο για τις στρατιωτικές απόψεις του Μακρίδη, του Ορέστη και του Φώτη για το Αντάρτικο. 

Τρεις ώρες συζητάνε στο “Πανελλήνιον” με τον Φώτη και διαφαίνονται όλες του οι σκέψεις μέσα από τη ριζική, επί των στρατιωτικών, διαφωνία. (βλέπε Κείμενο 3ο)

Αλλά και οι αξιωματικοί, λέει ο Ορέστης, δεν μίλησαν με θάρρος για το ολέθριον του εγχειρήματος. Αν μίλαγαν ίσως ο Ζαχαριάδης να μην αποφάσιζε. Και όχι μόνο δεν διαφώνησαν αλλά πλειοδοτούσαν.... "με χέρια και με πόδια".

Ο Ορέστης, με αυτή τη φράση "αν μίλαγαν ίσως ο Ζαχαριάδης να μην αποφάσιζε", λύνει, δια παντός, τις διαφορές τους με τον Νίκο και μάλιστα μεγαλόκαρδα και παλληκαρίσια! 
Κρυπτικά, λέει εκπληκτικά πράγματα κάτω από τη μύτη των αντιπάλων, σε νόμιμη εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας. 
Εύστοχα, αρχίζει να μοιράζει ευθύνες και αλλού πέραν του αρχηγού! 
Ανοίγει το "κάδρο" ώστε να χωράει πολύ κόσμο. Από τον Ζαχαριάδη και τον Μακρίδη μέχρι τον Νάκια και τους παλιούς συναγωνιστές του και φωτίζει το κλίμα της εποχής. Πότε; 
Το 1959, καλοκαίρι! Όταν, δηλαδή, ο αντιζαχαριαδισμός έχει φτάσει στο ζενίθ και το να λες κάτι που μπορεί να ελαφρύνει τις ευθύνες του Ζαχαριάδη αποτελεί έγκλημα.

Συμπέρασμα;

Θλίβομαι όταν σοβαροί άνθρωποι, μεγάλοι ιστορικοί, ερευνητές, πολιτικοί, φορτώνουν έναν εμφύλιο σε έναν άνθρωπο ή έστω σε μια πολιτική ηγεσία. Δεν μπορεί μια κοινωνία να κατρακυλήσει στην αλληλοεξόντωση με αποφάσεις του Ζαχαριάδη ή της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ. Ούτε καν μόνο της Αγγλίας. Και μην ακούτε το ΚΚΕ που κορδακίζεται βλακωδώς ότι οι αποφάσεις του κινητοποιούν τις μάζες. Η απόφαση της τάδε Ολομέλειας και η απόφαση του δείνα Συνέδριου(!) Χρειάζονται πολλοί παράγοντες και, κυρίως, η “κατάσταση μηδέν”. Διαδικασία που κρατάει χρόνια και φυσικά δεν έχουν εισαγάγει στην ιστορία οι κομμουνιστές. Χρειάζεται να έχουν διαλυθεί βαθύτεροι δεσμοί και σχέσεις της κοινωνίας για να μπορέσει ο αδελφός να κυνηγάει τον αδελφό και ο φίλος τον φίλο.
Και αυτά δεν τα λέω μόνο για να αποκατασταθεί η αδικία, αλλά και για να εντοπιστεί η πραγματική ουσία της κακοδαιμονίας μας.

Στην Ελλάδα των αυτεξούσιων και πρωτεύθυνων Ελλήνων, όπου ο καθείς είναι "της οικείας γνώμης αυτοκράτωρ", όσο και να είναι προσηλωμένος στον ηγέτη του, τον αρχηγό, τον καπετάνιο, δεν φτάνει για να πάρει το όπλο και να ζήσει στο βουνό. Αυτό έδειξε η περίπτωση του Άρη. Δεν κουνήθηκε φύλλο! 
Τότε, αυτό το είπανε “συσπείρωση στη γραμμή του κόμματος” και όχι “συσπείρωση στη γραμμή του κόμματος επειδή εξέφραζε τις συγκεκριμένες διαθέσεις του λαού”. Κι ήρθε το '46 για να γίνει το αντίστροφο. Όταν σε σκοτώνουν, τα όπλα φαντάζουν σαν λύση. Αν και το κόμμα, διστάζει, κωλυσιεργεί και αναβάλλει, όλοι πιέζουν “από τα κάτω”! “Δεν μπορούσαμε να σταθούμε πουθενά” έλεγε ο μπάρμπας μου ο Βαγγέλης που παρά τρίχα γλίτωσε. Τότε στο προσκήνιο έρχονται εκείνοι που στα σχέδιά τους βλέπουν “επιτυχίες” και με τα λόγια χτίζουν ανώγια, κατώγια και “καινούργιες κοινωνίες” και μάλιστα “δίκαιες και ειρηνικές”.

Τι μπορούσε να γίνει;

Για να απαντήσει κάποιος πρέπει να βγει έξω από το σχήμα, "πάσσαλος πασσάλω εκκρούεται".

Στην ερώτηση 
“τι να κάνουμε; Θα τους αφήσουμε να μας σφάζουν; Δεν θα πάρουμε τα βουνά;” 
θα έπρεπε κάποιος να απαντήσει 
“Όχι, δεν θα βγούμε στα βουνά! Θα καθίσουμε να μας σφάξουν!” 
Πόσους περισσότερους θα σφάζανε χωρίς προσχήματα; Και, αν μη τι άλλο, δεν θα σφάζαμε εμείς.

Αλλά αν μπορούσε να το πει αυτό κάποιος, τότε δεν θα έπρεπε να ήταν κομμουνιστής αλλά χριστιανός και να ελπίζει ότι μετά του διωγμούς θα επέλθει η “Μουλβία Γέφυρα” όπου τα θύματα θα ανυψωθούν σε πυλώνα της Αυτοκρατορίας και οι τελευταίοι θα καταστούν πρώτοι. 
 Οι άλλοι, οι ΜοναρχοΦασίστες, έτσι κι αλλιώς, δεν ήταν αληθινοί χριστιανοί. 
Υπ' αυτή την έννοια, μόνο οι χριστιανοί που αποδεδειγμένα έχουν ταχθεί κατά της εμφύλιας βίας, ήγουν οι άγιοι,  μπορούν να μέμφονται τους αγωνιστές που πήραν τα όπλα στο δεύτερο αντάρτικο. Οι άλλοι, μόκο!

Κείμενο 1ο. Νίκος Ζαχαριάδης, Υπέρ βωμών και εστιών, άπαντα τα δημοσιευμένα 1946-1949,
έρευνα επιμέλεια Γιώργος Πετρόπουλος-Νίκος Χατζηδημητράκος, εκδ Καστανιώτη, σελ. 215

Νίκος Ζαχαριάδης, Υπέρ βωμών και εστιών, άπαντα τα δημοσιευμένα 1946-1949, 
έρευνα επιμέλεια Γιώργος Πετρόπουλος-Νίκος Χατζηδημητράκος, εκδ Καστανιώτη, σελ. 216

Νίκος Ζαχαριάδης, Υπέρ βωμών και εστιών, άπαντα τα δημοσιευμένα 1946-1949, 
έρευνα επιμέλεια Γιώργος Πετρόπουλος-Νίκος Χατζηδημητράκος, εκδ Καστανιώτη, σελ. 217

Κείμενο 2ο.  Ορέστης:  Για τη σύσκεψη αξιωματικών του ΕΛΑΣ στην οδό Αγησιλάου

Κείμενο 3ο.  Ορέστης: Ο Βερμαίος με τον Έκτορα στο "Πανελλήνιον"

Ορέστης: Ο  Βερμαίος με τον Έκτορα στο "Πανελλήνιον" 

Η σημασία της Μάχης της Πύλης... τότε, τώρα και πάντα...Μέρος Δ΄ (τελευταίο)

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Στρατός για τώρα και για πάντα

Στους ελασίτες 

τους δικούς μου “κουρήτες”ⁱ

Ο Ορέστης δεν συμπαθεί τον Νίκο Ζαχαριάδη. Το δείχνει με πολλούς τρόπους και κυρίως απέχοντας τελείως από τις συζητήσεις για το τι πρέπει να πράξει το ΕΑΜ προκειμένου να απαντήσει τον μονομερή εμφύλιο πόλεμο που επέβαλαν οι Άγγλοι μετά τα Δεκεμβριανά. Ούτε κι ο Ζαχαριάδης “πάει” τον Ορέστη και δεν του πολυδίνει σημασία. Με την πρώτη ευκαιρία και με μια απλή ανακοίνωση τον “θέτει εκτός κόμματος”. Σημειώνουμε ότι ο Ορέστης ήταν στέλεχος του ΚΚΕ πριν τον πόλεμο, με εντολή της ΚΕ ξεκινάει να φτιάχνει το ΕΑΜ στη Βοιωτία και στη διάρκεια της Κατοχής είναι πρώτος γραμματέας της Μονάδας του ΕΛΑΣ που διοικεί, η οποία, στην αρχή έχει τη μορφή Αρχηγείου, μετά ονομάζεται 5η Ταξιαρχία και το 1944 γίνεται η ΙΙ Μεραρχία. Δεύτερος γραμματέας και δεξί χέρι του Ορέστη είναι ο Γιώτης, ο γνωστός Χαρίλαος Φλωράκης.

Όμως, παρά το τεταμένο κλίμα στις σχέσεις Ορέστη-Ζαχαριάδη, όταν πια όλοι έχουν επιπέσει πάνω στον δεύτερο και η Αριστερά περνάει την αντιζαχαριαδική άμα και φιλοπλουμπιδική της φάση -όταν γράφει στην “Απογευματινή” είναι 1958 – ο Ορέστης δεν διστάζει να ξεκαθαρίσει ότι όλη η Αντίσταση στηρίζεται στην ανοικτή επιστολή του Ζαχαριάδη προς τον Ελληνικό Λαό.

Όταν, λοιπόν, βρίσκεται κάποιος στον Οκτώβριο του 1943, σε οποιοδήποτε σημείο της Ελλάδας δεν μπορεί παρά να συμφωνεί με τον Ορέστη ότι η επιστολή Ζαχαριάδη έχει χαράξει το δρόμο τον οποίο ακολουθεί ΟΛΟΣ ο Ελληνικός Λαός, ενόπλως ή αόπλως.

Όταν το γράμμα λέει, 

«Ο φασισμός του Μουσολίνι χτύπησε την Ελλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα με σκοπό να την υποδουλώσει και εξανδραποδίσει...»,

ο Έλληνας συμφωνεί απόλυτα, απλώς προσθέτει στον φασισμό του Μουσολίνι και τον ναζισμό του Χίτλερ.

Όταν το γράμμα λέει...

«Σήμερα όλοι οι Έλληνες παλεύουμε για τη λευτεριά, την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή...»

ο Έλληνας καλείται εκ των πραγμάτων να υπερβεί τις ιδεολογικές, πολιτικές και κομματικές εντάξεις του και να υπερασπιστεί τα καίρια με αγώνες και θυσίες. Δεν χαϊδεύει τ' αυτιά, δεν τάζει εύκολες λύσεις και, κυρίως εναποθέτει την ευθύνη για τη λύση του προβλήματος στον ίδιο το Λαό και όχι σε κάποια κυβέρνηση, σε κάποιο σύστημα, σε κάποιο κόμμα, σε κάποια πολιτική πλατφόρμα.

»Μα ένα έθνος που θέλει να ζήσει πρέπει να παλαίβει, αψηφώντας τους κινδύνους και τις θυσίες. Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι...»

Εκείνος, ο σκληροπυρηνικός ηγέτης του ΚΚΕ, ο διεθνιστής, ο “κούτβης”, ο “χαϊδεμενος” του Στάλιν, δεν διστάζει να μιλήσει για το έθνος που κινδυνεύει και πρέπει να παλέψει για να ζήσει. Δεν αντιπαραθέτει το έθνος στην τάξη γιατί, ειδικά τότε, το 1943, έχει καταδειχτεί σε όλους ότι ταξικό καθήκον για οποιαδήποτε τάξη είναι η υπεράσπιση του εθνικού συμφέροντος και η απελευθέρωση της πατρίδας. Έχουν νιώσει όλοι ότι οι πρώτοι που καταστραφήκανε με την επέλαση του Άξονα ήταν οι φτωχοί άνθρωποι, οι εργάτες και οι αγρότες, ενώ ακόμη και η αστική τάξη ξεκληρίστηκε και στη θέση της “αναδείχτηκε”, ειδικά τον χειμώνα του '41, μια νέα “αστική τάξη”, εκείνη των μαυραγοριτών και των σπεκουλαδόρων.

Τον Οκτώβρη του '43, όταν κάποιος κοιτάζει τα αποκαΐδια της Πύλης και των άλλων Δερβενοχωρίων καταλαβαίνει απόλυτα ότι ο ηγέτης του διωκόμενου ΚΚΕ, 31 Οκτωβρίου του 1940, είναι ο ΜΟΝΟΣ πολιτικός ηγέτης που έχει υπολογίσει σωστά την κατάσταση και έχει θέσει τις βάσεις του αγώνα για τη σωτηρία του έθνους για όλα τα επόμενα χρόνια και μέχρι τη συντριβή του φασισμού....

»Δίπλα στο κύριο μέτωπο και Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ.....»

«Δίπλα σε κάθε κύριο μέτωπο» είδη, από το 1940, ο ΝΖ κάνει λόγο για περισσότερα από ένα κύρια μέτωπα και ουσιαστικά προαναγγέλλει το Αντάρτικο «δίπλα σε κάθε κύριο μέτωπο». Είναι αυτό που λέγαμε σε προηγούμενη ανάρτηση. Και δεν σταματάει εκεί. Προχωράει και δίνει και σαφή εικόνα για το πώς θα είναι και τι μορφή θα έχει αυτός ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας....«...Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ...» Η έμφαση με τα κεφαλαία γράμματα είναι του ίδιου του ΝΖ.

»Κάθε πράκτορας του φασισμού πρέπει να εξοντωθεί αλύπητα. Στον πόλεμο αυτό που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη...»

Εδώ πια πρόκειται για την απόλυτη υπέρβαση! Ο φυλακισμένος πολιτικός αντίπαλος του Μεταξά θέτει τον εαυτό του και τις δυνάμεις του στην διάθεση του εχθρού του και αυτό καλεί να κάνουν οι πάντες και μάλιστα “δίχως επιφύλαξη”!!!

Πώς μπορεί, λοιπόν, ο Αποστόλης Κοκμάδης, για παράδειγμα, να μη θεωρήσει καθήκον του να ζητήσει από το ΚΚΕ να τον κάνει μέλος του και πώς μπορεί, πχ, ο ανθυπίλαρχος Κοντός(Λαοκράτης) να μην θέσει τις δυνάμεις του στην υπηρεσία του ΕΛΑΣ όποιοι κι αν είναι οι δημιουργοί του;

»Έπαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για το σημερινό του αγώνα, πρέπει να είναι και θα είναι, μια καινούργια Ελλάδα της δουλιάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση, μ' ένα πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό. Όλοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και η νίκη θάναι νίκη της Ελλάδας και του λαού της. Οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου στέκουν στο πλευρό μας»

Αθήνα 31 του Οχτώβρη 1940

Αντάρτικος στρατός

Ναι, λοιπόν. Ο ΕΛΑΣ ήταν δημιούργημα των κομμουνιστών που πάλευαν, αυτοί οι “διεθνιστές”, να σώσουν το έθνος και να απελευθερώσουν την πατρίδα. Και ήταν ένας στρατός που από τις πρώτες του στιγμές πήρε τα “χρώματα” αυτού εδώ του Τ(ρ) όπου, σφραγίστηκε με τις παραδόσεις του, πολιτικές και μεταφυσικές.

Ο Ζουράρις ονομάζει τους μοναχούς “μαυροφορεμένους αντάρτες” και τους αντάρτες του ΕΛΑΣ “μυροφόρους”. Δεν έχει άδικο. Είναι κάτι μεταξύ μοναχών και κλεφταρματολών. Έχουν γένια για να ξεχωρίζουν και αν τα κόψουν να φαίνεται ότι είναι ηλιοκαμένοι αντάρτες που γυρίζουν στα βουνά. Ο Άρης, όταν κατέβηκε στην Αθήνα, Μάρτιο του '43, είχε αυτό το πρόβλημα της...διχρωμίας στο πρόσωπο. Παραμένουν άκουροι, ενίοτε μαυροφορούν, έχουν ονόματα διαφορετικά από τα κοσμικά που χαρακτηρίζουν την τρίτη γέννησή τους, σαν αντάρτες πια. Είναι ταμένοι, λιτοδίαιτοι και ευτελώς ενδεδυμένοι, σχεδόν γυμνοί και ξυπόλυτοι....«μόνο για κατούρημα θα τον έχετε» λέει ο Άρης και δεν διστάσει να εκτελέσει για μια κότα ή για μερικά κιλά κρασί. Κυρίως όμως είναι εθελοντές! Έχουν έρθει όλοι γιατί θέλουν και γιατί ο νους τους είχε την εξουσία να αντισταθεί! Κανένας αντάρτης του ΕΛΑΣ δεν προσήλθε χωρίς να το θέλει!

Τακτικός στρατός

Από το καλοκαίρι του '43 αποκτά όλα τα χαρακτηριστικά του τακτικού στρατού. Του “τακτικού”όπως τον εννοούν στη Δύση γιατί εμείς εδώ στην καθ' ημάς ανατολή, το “τακτικό” το εννοούμε έτσι που οι Δυτικοί το περνάνε για “αταξία”ⁱⁱ. Γίνεται ένας τακτικός στρατός χωρίς υποχρεωτική στρατολογία ούτε, φυσικά, και επαγγελματική.  Οι Ελασίτες ΔΕΝ πληρώνονται με λίρες όπως οι Εδεσίτες και η λοιπή "χρυσή αντίσταση"! Τι δεν έχει από τον τακτικό στρατό που μέχρι τότε γνώριζε η Ελλάδα;

• Δεν έχει επιλοχίεςⁱⁱⁱ. Ο λόγος παραμένει, για μένα τουλάχιστον, άγνωστος. Δεν έχω βρει πουθενά την εξήγηση.
• Έχει τριαδική διοίκηση όλων των μονάδων από κάτω μέχρι επάνω. Ο στρατιωτικός διοικητής, ο καπετάνιος και ο πολιτικός. Αυτό τον τρόπο διοίκησης δεν τον καταλαβαίνουν και δεν τον αντέχουν οι αξιωματικοί του παλιού στρατού και τον θεωρούν ούλτρα σοβιετικό(!) Δεν είναι όμως. Είναι ακόμη ένα στοιχείο της δικής μας στρατιωτικής παράδοσης που επιβιώνει και επιστρέφει σε μας σαν αντιδάνειο. Δεν εννοώ μόνο τον “καπετάνιο”. Εννοώ τη συλλογική ηγεσία. Δείτε τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Δυαδική είναι η ηγεσία και τριαδική. Στη δε Μάχη του Μαραθώνα οι στρατηγοί ήταν ένδεκα!
• Υπάρχουν συνελεύσεις των μονάδων. Οι αντάρτες συνεδριάζουν τακτικά, συζητάνε, ακούνε, αποφασίζουν και πολλές φορές λύνουν μόνοι τους τα προβλήματα που μπορούν να λυθούν “από τα κάτω”.
• Υπάρχουν κομματικές οργανώσεις του ΚΚΕ^iv που στρατολογούν μέλη και λειτουργούν ξεχωριστά και επικουρικά. Είναι η οργάνωση των επιλέκτων αλλά νομίζω ότι αναπαράγει με άλλο τρόπο τον ελιτισμό των αξιωματικών του παλιού στρατού. Απλώς ο ελιτισμός αυτός τίθεται σε διαφορετική βάση. Εκεί ήταν τα γαλόνια, οριζόντια τομή. Εδώ τώρα είναι η πολιτικο-ιδεολογική συγκρότηση, κάθετη τομή στο στράτευμα. Εξόχως διδακτικό συμπέρασμα για το πώς λειτουργούν οι παραδόσεις και πώς επανέρχονται από το παράθυρο ενώ έχουν αποπεμπθεί από την πόρτα και μάλιστα ενός τόσο προσεγμένου και σφικτού οργανισμού όπως είναι το κομμουνιστικό κόμμα.

Τακτικός και Λαϊκός

Ο ΕΛΑΣ ό,τι έχει και δεν έχει προέρχεται από τον λαό. Είναι ο ίδιος ο Λαός ένοπλος. Είναι ο πολίτης-οπλίτης όλης της ιστορίας του ελληνικού έθνους από την εποχή των Ομηρικών Επών και μετά. Αυτό στα Δερβενοχώρια παίρνει ακόμα πιο καθαρή μορφή και κάνει τον Θανάση Χατζή να μιλάει για “Πατριαρχικό Αντάρτικο”.Είπαμε γι' αυτό σε άλλη ανάρτηση.

Ο ΕΛΑΣ μαζί με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και την Εκκλησία συγκροτεί την Πολιτεία, το Κράτος, από τα κάτω, άλλοτε υπό των ζυγό των κατακτητών άλλοτε πέρα από τον ζυγό. Και στις δύο περιπτώσεις παράλληλα με αυτόν. Υπάρχει αυτό που λέμε στη θεωρία των επαναστάσεων “δυαδική εξουσία”! Όχι μόνο υπάρχει εξουσία πέρα απ' αυτή των κατακτητών αλλά κι ο λαός αναγνωρίζει σ' αυτήν το συμφέρον του και πειθαρχεί, τις περισσότερες φορές εκκουσίως και αυτοβούλως, μερικές δε φορές και με “φοβέρες και αίματα”.

Έτσι:

• Το φθινόπωρο του '43, η διοίκηση του ΕΛΑΣ ΑττικοΒοιωτίας απαγορεύει την επάνδρωση των Ταγμάτων Ασφαλείας.
• Εισπράττει την εισφορά του είδους και μάλιστα ο Βερμαίος, στον πανηγυρικό της 25η Μαρτίου 1944 στη Λιάτανη, επιπλήττει τους  Σχηματαραίους κτηματίες που καθυστερούν.
• Όταν στο Κλειδί, Φλεβάρη του '44, εμφανίζεται λόχος των Ταγμάτων Ασφαλείας, αντιμετωπίζεται με τα όπλα και οι οπλίτες του έχουν τις συνέπειες που είχε κάθε εχθρικός σχηματισμός όταν βρέθηκε στη μπούκα του ΕΛΑΣ.
• Σε ομάδα χωροφυλάκων που αιχμαλωτίζεται από τον ΕΛΑΣ, οι προ κατοχής καταταχθέντες αφήνονται ελεύθεροι, μαζί και ο επικεφαλής τους, οι επί κατοχής καταταχθέντες (κόντρα στις διαταγές του ΕΛΑΣ, δηλ) εκτελούνται ως προδότες.

Παρά τα μεταπολεμικά προκύψαντα από τους αντιπάλους του ΕΛΑΣ, με την “ανάλογη” βοήθεια από τους “φίλους” του ΕΛΑΣ, ο ΕΛΑΣ είχε καλές σχέσεις και με τους παπάδες και με την Εκκλησία αφού όλοι ξέρουμε-εκτός από τους παραπάνω “φίλους” του ΕΛΑΣ - ότι, οι παπάδες από μόνοι τους δεν φτιάχνουν Εκκλησία. Ο Ορέστη αναφέρει πολλές περιπτώσεις που ανώτεροι, κατώτεροι κληρικοί και μοναστήρια στηρίζουν και μάλιστα με μεγάλο κίνδυνο τον ΕΛΑΣ και την Αντίσταση. (Μέχρι και τα ράσα του, ο Άρης, για να κατέβει στην Αθήνα, τα οφείλει στη Μονή Κλειστών).  Ο Ορέστης, επίσης πολεμάει με τον σταυρό στο στήθος κάτω από εθνόσημο του "ΕΛΑΣ", δώρο του Αττικής Ιάκωβου. Αναφέρει και την ύπαρξη ιερέως της μονάδας που διοικεί, είναι ο παπάς του Πάνακτου, εκείνος που βολιδοσκοπεί τον Ρήγο για να προσχωρήσει στον ΕΛΑΣ. Ιερέας υπάρχει και στο Γενικό Στρατηγείο. Πρόκειται για τον πατέρα Ανυπόμονο, τον Γερμανό Δημάκο, ο οποίος θα φέρει περήφανα τον τίτλο αυτό σε όλη την επί γης ζωή του.

Αλλά και εκκλησιαστική ζωή υπάρχει. Θα αναφέρω πρώτη την εικόνα εκείνη που μου είχε αφηγηθεί μπάρμπας μου Ελασίτης μιας υποδειγματικής ομάδας της ΕΠΟΝ του 34ου Συντάγματος. Πριν ξεκινήσουν για την αποστολή “αυτοκτονίας” για τη διάσωση της υδατοδεξαμενής της Θήβας από την ανατίναξη των Γερμανών, τέτοιες ώρες του '44, κοινώνησαν!!! Ο π. Ανυπόμονος αφηγείται πολλές περιπτώσεις που όλοι μαζί, αντάρτες και λαός εκκλησιάζονται. Μια απ' αυτές είναι και μέρα της γιορτής του Άρη. Ο Περικλής (Γιώργης Χουλιάρας) δε, ο μεγάλος αυτός πολέμαρχος, προσθέτει τις δικές του. Η πιο εντυπωσιακή είναι η παρακάτω και αφιερώνεται στις χοντρές κουράδες που κάνουν ό,τι μπορούν για να “ξεπλύνουν” τους συκοφάντες του ΕΛΑΣ και της Εαμικής Αντίστασης ισχυριζόμενοι ότι η Εκκλησία δεν βοήθησε την Αντίσταση.

Στη Στρώμη Σεπτέμβρης του 1942: [.... «Συνεννοημένοι από νωρίς με την οργάνωση και τον παπά για το τι θα κάνουμε το βράδυ, πριν σουρουπώσει ξεκινήσαμε για το χωριό. Μπροστά οι νέοι που ήξεραν που θα πάμε κι από πίσω εμείς, περάσαμε την πλατεία, κι από πίσω οι χωριανοί, πήγαμε και μπήκαμε στο ισόγειό, στο σπίτι του παπά. Ήταν ένα στενόμακρο σκοτεινό αβέρτο, άδειο κι αραχνιασμένο υπόγειο. Στο φως που έριχνε μεσ’ το σκοτάδι ένας λύχνος κρεμασμένος σε μια πρόκα στον τοίχο, διακρίνονταν στη μέση ένα παλιοτράπεζο που πάνω έκαιγε ένα πρόχειρο καντήλι. Μπήκαμε στη γραμμή σε παράταξη από δω και κει στον τοίχο, και μόλις φάνηκε στην πόρτα ο παπάς, ο Άρης διέταξε «“προσοχή”».

0 παπάς προχώρησε και στάθηκε μπροστά στο τραπέζι, άφησε απάνω κάτι που είχε τυλιγμένο σ’ ένα χαρτί, φόρεσε το πετραχήλι του, κι αφού έκανε το σταυρό του, έψαλε μερικές ευχές. Μετά ο Άρης πήγε και στάθηκε μπροστά στο τραπέζι δίπλα στον παπά, ενώ εμείς, η ομάδα του Παρνασσού, μετακινηθήκαμε και παραταχτήκαμε μπροστά στο τραπέζι από την άλλη μεριά απέναντι τους, προκειμένου να δώσουμε και μεις τον όρκο του αντάρτη. 0 Άρης διέταξε «“προσοχή”» κι άρχισε ν’ απαγγέλλει τον όρκο του αντάρτη, ενώ εμείς επαναλαμβάναμε:

Εγώ, παιδί του ελληνικού λαού, ορκίζομαι ν’ αγωνιστώ πιστά από τις τάξεις του ΕΛΑΣ, χύνοντας και την τελευταία ρανίδα του αίματός μου σαν γνήσιος πατριώτης για το διώξιμο του εχθρού από τον τόπο μας,για τις ελευθερίες του λαού μας, και ακόμα, να είμαι πιστός και άγρυπνος φρουρός προστασίας στην περιουσία και το βιός του αγρότη. Δέχομαι προκαταβολικά την ποινή του θανάτου αν ατιμάσω την ιδιότητά μου ως πολεμιστή του έθνους και του λαού, και υπόσχομαι να δοξάσω και να τιμήσω το όπλο που κρατώ και να μην το παραδώσω αν δεν ξεσκλαβωθεί η πατρίδα μου και δε γίνει ο Λαός νοικοκύρης στον τόπο του.

Μετά την ορκωμοσία ο παπάς πήρε απ’ το τραπέζι το δεματάκι που είχε αφήσει όταν ήρθε, το άνοιξε, έβγαλε από μέσα μια μεγάλη μεταξωτή σημαία, την ξεδίπλωσε κρατώντας την απ’ τη μια άκρη ο ίδιος κι από την άλλη ο Άρης, και ψάλαμε όλοι μαζί, αντάρτες και χωριανοί που ήταν μέσα κι έξω από το υπόγειο,τον Εθνικό Ύμνο. Η τελετή τελείωσε. 0 Άρης πριν παραλάβει τη σημαία φιλήθηκε με τον παπά, ενώ ο παπάς, συγκινημένος μέσα σε κείνη την πατριωτική ατμόσφαιρα που είχε δημιουργηθεί, μας ευχήθηκε και μας αποχαιρέτησε όλους με δάκρυα στα μάτια με το «“καλή λευτεριά”»....]^v

Τακτικός κι εφεδρικός μαζί.

Έχω αναφερθεί πολλές φορές, και στους Παράξενους Φτωχούς Στρατιώτες και σε διάφορα κείμενα, στην “τακτική των ατάκτων”. Οι Δυτικοί αναφέρονται απαξιωτικά στους “άτακτους” και προβάλουν ως “τακτικό” τον δικό τους τύπο στρατού. Αυτό δεν είναι αληθές. Οι “άτακτοι” έχουμε αποδείξει πως έχουν και τάξη και τακτική. Γι' αυτό και τα καταφέρνουν εκεί που δεν μπορούν να τα καταφέρουν οι “τακτικοί” στρατοί και διεξαγάγουν επιχειρήσεις “αδύνατες” για έναν συνηθισμένο τακτικό στρατό. Η “τακτική των ατάκτων” έρχεται δε από παλιά, από την αρχαιότητα και τους Μυρίους, ως την Βυζαντινή “Παραδρομή”, τους Αρβανίτες Στρατιώτες, τους Σουλιώτες, τους Κλέφτες και τους Αρματολούς. Ο ΕΛΑΣ,  μαζί με τον ΔΣΕ, είναι ο τελευταίος κρίκος αυτής της μεγάλης στρατιωτικής παράδοσης των Ελλήνων, η οποία, έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την αντίσταση στους εισβολείς και την άμυνα υπέρ βωμών και εστιών.

Ο ΕΛΑΣ μάλιστα προσθέτει κι άλλα χαρακτηριστικά στην τακτική των “ατάκτων” ενώ διευρύνει τη χρήση άλλων. Ας δούμε μερικά.

• Επειδή δεν έχει αρκετά όπλα, τακτικό εφοδιασμό και χώρο για να ελιχθεί-ειδικά σε περιοχές όπως η Βοιωτία και η Αττική, με τα χαμηλά βουνά, το πυκνό δίκτυο συγκοινωνιών και τις μεγάλες συγκεντρώσεις εχθρικών μονάδων – αποκρύπτει ένα μέρος των δυνάμεων μέσα στις γραμμές του εχθρού! Το να παίρνουν τα όπλα οι πολίτες όταν χρειάζεται και να παρατάσσονται για πόλεμο είναι βέβαια παλιά παράδοση. Εδώ όμως γίνεται εσκεμμένα και κάτω από την μύτη του εχθρού. Οι εφεδρικοί αυτοί αντάρτες είναι ταυτόχρονα και πηγές πληροφοριών για τον τακτικό ΕΛΑΣ ενώ ο λαός που λίγο πολύ τους γνωρίζει, αναλαμβάνει να τους κρύψει και να τους ταΐσει.
• Ο στρατιωτικός διοικητής Αττικής του ΕΛΑΣ, Αποστόλης Κοκμάδης, αναφέρει συγκεκριμένα ότι η δύναμη του τμήματός του μπορούσε να ανέλθει σε εξακόσιους (600) άνδρες και μετά να ξαναπέσει στους διακοσίους πενήντα (250). Το γεγονός αυτό προσέδιδε στον ΕΛΑΣ τεράστια ευελιξία και απλούστευε το σύστημα εφοδιασμού του κατά τους ελιγμούς.
• Στη Μάχη της Πύλης έχουμε αυτά τα χαρακτηριστικά να φτάνουν στην κορύφωσή τους. Ένα μικρό τμήμα του εφεδρικού ΕΛΑΣ της Πύλης, δύναμης μικρότερης των δύο δεκάδων, δρα σαν πυρήνας μιας ευρύτερης εφεδρικής δύναμης “ατάκτων χωρικών”, αποκρούοντας το κύριο πλήγμα υπέρτερων, έμπειρων και καλά εκπαιδευμένων δυνάμεων τους εχθρού και ανατρέποντας, στη συνέχεια, το εχθρικό τμήμα περνώντας στην αντεπίθεση. Οι κύριες δυνάμεις του τακτικού ΕΛΑΣ μπαίνουν στη μάχη μετά από οκτώ και πλέον ώρες, δρώντας πλέον ως εφεδρείες των “εφεδρικών” οπότε, η περικύκλωση καθίσταται δυνατή και η επιτυχία της μάχης εξασφαλίζεται! Την ίδια στιγμή, ένας ανώτερος αξιωματικός, ο αν/χης Γεώργιος Ρήγος, ανακαλείται από την εφεδρεία, όχι με διαταγή ανωτέρου αλλά με έκκληση κατώτερων αξιωματικών και αναλαμβάνει τη διεύθυνση της μάχης με τις πρώτες ντουφεκιές. Σημειώνουμε επίσης ότι ο Ρήγος προήχθη σε αν/χης περνώντας από όλους τους βαθμούς των υπαξιωματικών και αξιωματικών και πολεμώντας σε όλους τους πολέμους του 20ου αιώνα!

Όλα αυτά τα στοιχεία καθιστούν τη Μάχη της Πύλης μοναδική και στην ιστορία του ΕΛΑΣ και στην ιστορία της Αντίστασης κατά του Άξονα σε όλο τον κόσμο. Εκφράζει όλα τα χαρακτηριστικά της προηγούμενης φάσης του αγώνα σε μια κρίσιμη καμπή του Β'ΠΠ και δίνει τη δική της σημαντική ώθηση στην επόμενη φάση, την τελική και περισσότερη σκληρή πριν την απελευθέρωση.

Όλα αυτά τα στοιχεία που συμπυκνώθηκαν εκείνες τις μέρες του Οκτώβρη στο οροπέδιο των Δερβενοχωρίων είναι φυσικό να σταθμίζονται και να αξιολογούνται από εχθρούς και φίλους. Οι μεν φίλοι χαίρονται και πυκνώνουν περισσότερο τις γραμμές τους για την τελική αναμέτρηση, οι δε εχθροί, Γερμανοί και Εγγλέζοι, ανησυχούν και προβληματίζονται με το φαινόμενο ΕΛΑΣ που εξελίσσεται μπροστά τους. Όταν οι “άτακτοι χωρικοί” με λίγα “γύφτικα”^viιταλικά όπλα δρουν σαν τακτική μονάδα και νικούν έναν λόχο τότε τι πρέπει να περιμένουν από τον τακτικό ΕΛΑΣ στους επόμενους μήνες;;;

Αρχίζουν λοιπόν να παίρνουν τα μέτρα τους.

• Πρώτος τους στόχος να διαμορφώσουν τις συμμαχίες τους με τους εχθρούς του ΕΛΑΣ. Κι αν δεν υπάρχουν τέτοιοι και όπου δεν υπάρχουν, να φροντίσουν να υπάρξουν. Ο λοχαγός Ντον Σκοτ αναλαμβάνει δράση.
• Δεύτερος στόχος τους είναι να αξιοποιήσουν τα εξτρεμιστικά στοιχεία που δρουν στις γραμμές του για να αμαυρώσουν και να συκοφαντήσουν τη δράση του ώστε οι ταλαντευόμενοι να πέσουν “σαν ώριμο φρούτο” στην ποδιά τους. Οι άνθρωποι και των μεν και των δε στα χωριά “φρίττουν” με τις “προθέσεις” τάχα του ΕΛΑΣ να βάλει χέρι στις περιουσίες, να τους κάνει τα χωράφια κολχόζ και άλλα τέτοια.
• Τρίτος στόχος να φοβίσουν με όλα τα μέσα τον Λαό και να κάνουν την όποια βοήθεια στον ΕΛΑΣ ιδιαίτερα ακριβή σε αίμα και σε βάσανα. Τους επόμενους μήνες καλούνται οι πρώτες κλάσεις στα Τάγματα Ασφαλείας. Ο Λιάκος, τέλος του χρόνου, εγκαθίσταται στην Εύβοια σαν νομάρχης και στρατιωτικός διοικητής με προίκα ένα λόχο “τσολιάδων” και αναλαμβάνει δράση για να εκκαθαρίσει την “επικράτειά” του από τον ΕΛΑΣ. Η Εύβοια προορίζεται για προγεφύρωμα! Τίνος αλήθεια; Μα των Άγγλων, φυσικά!

Κανένας από τους στόχους αυτούς δεν θα εκπληρωθεί όσο μεγάλες κι αν είναι οι θυσίες!

Οι Αντάρτες του ΕΛΑΣ μάχονται τραγουδώντας τον δικό τους παιάνα:

Είμαι του ΕΛΑΣ αντάρτης

Και στα όρη κατοικώ

Και για την ελευθεριά μας

Και τον θάνατο αψηφώ

Το τουφέκι μου στον ώμο

Το σπαθί μου στο πλευρό

Απ' τα όρη κατεβαίνω

Τους φασίστες κυνηγώ

Δεν φοβάμαι την κρεμάλα

Δεν φοβάμαι το σχοινί

Και στο πέρασμά μου τρέμουν

Ράλληδες και Γερμανοί

Ράλληδες ταγματαλήτες

Μπουραντάδες, Γερμανοί

Τα κεφάλια σας θα πέσουν

Απ' τ' αντάρτικο σπαθί

Μάνα μου, γλυκιά μου Ελλάδα

Ο αντάρτης του ΕΛΑΣ

Θα σ' ανάψει τη λαμπάδα

Της τιμής, της λευτεριάς^vii

i      Στην Ελληνική μυθολογία οι Κουρήτες ήταν Δαίμονες (= Δαΐμονες, ειδήμονες) που η λατρεία τους εντοπίζεται κυρίως στη Φρυγία και στη Κρήτη που κατά παράδοση ονομαζόταν και Κουρήτις.

Αναφέρονται όμως και σε άλλες ελληνικές περιοχές ταυτιζόμενοι αλλού με τους  Τελχίνες, αλλού με τους Κορύβαντες και αλλού με τους Καβείρους ακόμα δε και με τους  Ιδαίους Δακτύλους.

Στη Φρυγία φέρονται ως ακόλουθοι της Κυβέλης – Ήρας στην οργιαστική της λατρεία. Αντίθετα στη Κρήτη μνημονεύονται ως «άγρυπνοι φύλακες» του Δία που κάλυπταν με τις ένοπλες ορχήσεις και τον θόρυβο των όπλων τους και των κρουστών οργάνων τους, τους κλαυθμούς του για να μη τον ακούσει ο θεός Κρόνος. Αλλά και γενικότερα πιστεύονταν ως ακόλουθοι του Δία όπως οι Σάτυροι του Διονύσου. Ο αριθμός των Κουρητών έφθανε τους δέκα και τα ονόματά τους έλαβαν πολλές πόλεις της Κρήτης.

Σ΄ αυτούς αποδίδεται κατά τις τοπικές παραδόσεις η εφεύρεση του πολεμικού χορού του ΠΥΡΡΙΧΙΟΥ ενώ στην Εύβοια θεωρούνταν οι εφευρέτες των κυνηγετικών όπλων και τιθασευτές.

Γενικά πιστεύονταν ότι αυτοί έθεσαν τις βάσεις του πολιτισμού της κοινής συμβίωσης των ανθρώπων, προστατεύοντας τις πόλεις και τους πολίτες με ομόνοια και ευνομία διευκολύνοντας την ιδιωτική ζωή με τη διδασκαλία της χρήσης της φωτιάς, της κατεργασίας μετάλλων, της χρήσης του τόξου καθώς και της υπόδειξης θρεπτικών ειδών, όπως το μέλι, και άλλων τροφίμων.

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%AE%CF%84%CE%B5%CF%82

ii      Για τον “τακτικό” και “άτακτο” στρατό έχω ασχοληθεί πολύ στο βιβλίο μου Παράξενοι Φτωχοί Στρατιώτες-θαυμαστά στοιχεία της αρβανίτικης στρατιωτικής παράδοσης των ελληνικών Κοινών, εκδ. Αλφειός, Αθήνα, 2014.

iii     Γι' αυτό είναι λάθος, το κατά τα άλλα υπέροχο τραγούδι του Στ. Ξαρχάκου σε στίχους Κ. Κινδίνη που τραγουδάει ο Μ. Μητσιάς, “Χαμένος ήχος”...

”Είμαστ' απ' έξω απ' αυτήν την ιστορία

μη με πικραίνεις άλλο πια Μαρία,

.............

Μην επιμένεις άλλο πια Μαρία

να με θυμάσαι στον ΕΛΑΣ επιλοχία

τα χρόνια δεν τα παίρνεις πίσω....”

iv     Πάνω στο ζήτημα των οργανώσεων του ΚΚΕ στον ΕΛΑΣ αξίζει να σταθούμε λίγο για να ανοίξουμε τη συζήτηση αφού το θέμα έχει ελάχιστα μελετηθεί.

Ο τακτικός στρατός, όπως τον ξέρουμε, είναι μια πυραμιδοειδής απρόσωπη συλλογικότητα. Όλα κινούνται από πάνω προς τα κάτω, τίποτα δεν γίνεται αν δεν προβλέπεται και αν δεν διατάσσεται. Ακόμη κι αν προβλέπεται κάτι κάποιος πρέπει να το διατάξει να γίνει την τάδε ή δείνα στιγμή, στην έτσι ή στην αλλιώς παραλλαγή του. Ο ΕΛΑΣ δεν είναι ακριβώς έτσι. α) Λόγω της αντάρτικης υφής του, όπου οι μονάδες του ζουν στη διασπορά πολλές μέρες και χωρίς επικοινωνία, μέσα σε απρόβλεπτες αλλά και πρωτόγνωρες συνθήκες, β)λόγω της ελληνικής στρατιωτικής παράδοσης όπου η τάξη και η “τακτικότητα” είναι άλλου είδους, γ) λόγω της “κομμουνιστικής” επιρροής, με τις συνελεύσεις, την εθελοντική στρατολογία και την ισότητα και συντροφικότητα που διακηρύσσει, “σπάει” σε πολλά σημεία την πυραμιδοειδή απρόσωπη συλλογικότητα.

Από την άλλη μεριά. Οι κομ. Οργανώσεις είναι κι αυτές πυραμίδες απρόσωπης συλλογικότητας. Δεν ξεκινήσανε έτσι, “καταστατικά”, αλλά εκεί καταλήγουν. Στην πράξη, η ηγεσία αυτονομείται, τα μέλη αποπροσωποιούνται και η συντροφικότητα εκφράζεται και λειτουργεί όταν έρχεται “κάτι” από πάνω προς τα κάτω και όχι αντίστροφα.

Αυτές οι δύο πυραμίδες, η μία μέσα στην άλλη, ακόμη και στις καλύτερες συνθήκες δεν μπορεί παρά να δημιουργούσαν παρατράγουδα. Πόσω μάλλον σε συνθήκες συνεχούς κίνησης, μαχών, ελιγμών, έντασης και γενικά εξουθενωτικών συνθηκών διαβίωσης. Στην καλύτερη περίπτωση, μία από τις δύο, η λιγότερο απαραίτητη που είναι η κομματική, θα υποβαθμιστεί, θα ατονίσει και θα πάψει να λειτουργεί. Στη χειρότερη περίπτωση, οι δύο πυραμίδες θα συγκρουστούν, αφανώς ή και εμφανώς, θα εκφραστούν δύο (τουλάχιστον) γραμμές όπου, η μία θα υπονομεύει την άλλη, όχι τόσο στη θεωρία αλλά κυρίως στην πράξη, καταχθονίως και υποχθονίως. Η περίπτωση της δολοφονίας του συνταγματάρχη Ψαρρού από τον ταγματάρχη Θύμιο Ζούλα, κόντρα στις διαταγές, στο συμφέρον της Ελλάδας, του ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ και ενάντια σε κάθε ανθρώπινη αξία, είναι αυτό ακριβώς το πράγμα. Δύο γραμμών υπαρχουσών μέσα στο ΚΚΕ, η μειοψηφική, την “κατάλληλη” στιγμή, εκδηλώνεται έτσι ώστε να υπονομευτεί και να ακυρωθεί η πλειοψηφική. Όταν συμβεί αυτό η πλειοψηφική εκ των πραγμάτων θα αναγκαστεί να κάνει ό,τι θα έκανε και η μειοψηφική. Και η μειοψηφική θα θριαμβολογήσει ότι τα πράγματα ήταν έτσι όπως τα έλεγε εκείνη και όχι η πλειοψηφική.

Όταν όμως φτάνουμε σε αυτά τα σημεία της ανάλυσης, προκύπτει ένα ακόμη ζήτημα εξ ίσου σημαντικό. Τι είδους γραμμές, τι είδους πολιτικές και νοοτροπίες, συγκρούονται μέσα στις δύο αυτές πυραμίδες; Πού φτιάχνονται αυτές στις συνθήκες που περιγράψαμε παραπάνω και από ποιους;

Χρόνια τώρα, οι ελέω Άγγλων και Αμερικανών “νικητές”, καλλιεργούν μια εντύπωση ότι οι κομμουνιστές ήταν κάτι τέρατα ανθρωπόμορφα που ήρθαν εδώ από αλλού, κάτι ξένο με την άγια ελληνική κοινωνία, και δεν δίστασαν να τα κάνουν όλα “Γης Μαδιάμ” έχοντας στόχο την εξουσία, την περιουσία, τη θρησκεία και την οικογένεια. Όποιος είναι της αντίστοιχης ηλικίας θα θυμάται τον “Σονόρα”, έναν γκαβό και άθλιο τύπο, όπου ο Τζέιμς Πάρης όρισε να εντιπροσωπεύει τον κομμουνιστή που επιβουλεύεται την εθνικόφρονη Ελλάδα(!)

Αν είναι όμως τίμιος άνθρωπος και σκύψει σε κάθε κοινωνία, θα δει ότι οι κομμουνιστές δεν ήρθαν από αλλού αλλά ήταν ό,τι ήταν όλα τα παιδιά της κοινωνίας αυτής. Όλοι ήταν δε στην ΕΟΝ(!) Όλοι ήταν χριστιανοί. Όλοι ήταν από μεγάλες και σφιχτές οικογένειες και φάρες ατράνταχτες. Οι πιο πολλοί ήταν βενιζελικοί, αρκετοί ήταν βασιλικοί και ελάχιστοι, δυο-τρεις ήταν κομμουνιστές που είναι αμφίβολο αν συμφωνούσαν μεταξύ τους.

Πώς μας προέκυψε λοιπόν αυτή η “κομμουνιστικοποίηση”, τι είδους ήταν  τελικά η “κομμουνιστικοποίηση”; Ήταν ο φόνος του Ψαρρού “κομμουνιστική” πολιτική όταν οι μόνοι ωφελημένοι απ' αυτόν είναι όλοι οι ακραίοι και των δύο πλευρών και πάνω απ' όλα οι Άγγλοι που θέλουν στον Λίβανο υπόλογους και στριμογμένους τους εαμίτες αντιπροσώπους, ήγουν την πλειοψηφούσα γραμμή του ΚΚΕ; 

Αλλά και παρακάτω, στις μονάδες του ΕΛΑΣ και στις κομ. οργανώσεις. Οι παλαιότεροι κομμουνιστές, αυτοί που είχαν κομματική ηλικία μεγαλύτερη της κατοχής, ήταν ελάχιστοι, για να μη πω ότι ήταν ανύπαρκτοι στη “ζωή” των κομματικών οργανώσεων βάσης. Επειδή ήταν λίγοι, γίνηκαν “στελέχη” και έτρεχαν από δω κι από κει. Σε συνθήκες παρανομίας αυτό σημαίνει ότι ελάχιστη παρουσία είχαν στις συζητήσεις και στις ενέργειες των οργανώσεων. Ενώ τα πιο πολλά μέλη των οργανώσεων ήταν “δόκιμα” αφού το καταστατικό του ΚΚΕ πάντα προέβλεπε δοκιμασία έξι τουλάχιστον μηνών για τα νέα μέλη. Οι αξιωματικοί του ΕΛΑΣ δηλαδή, που προσχώρησαν το καλοκαίρι του '43, ακόμη κι αν ζήτησαν αμέσως να γίνουν μέλη του κόμματος, πράγμα απίθανο, τακτικά μέλη του ΚΚ θα πρέπει να έγιναν τον Φεβρουάριο του '44! Πώς λοιπόν έγινε “κομμουνιστικοποίηση” των τόσο λίγων προς τους τόσο πολλούς; Πώς μπόρεσαν οι τόσο λίγοι να επηρεάσουν τόσο καθοριστικά τόσο πολλούς;

Συμπέρασμα: Όσο κι αν θέλουν, και οι μεν και οι δε, να περάσει ο ΕΛΑΣ ως “κομμουνιστικός στρατός”, δεν το καταφέρνουν. Μπορεί να φέρει κάποια χαρακτηριστικά που στην εποχή αυτή σχετίζονται με τον

Κόκκινο Στρατό, αυτό όμως είναι φυσικό και ανάλογο με την εποχή του Ναπολέοντα όπου ο στρατός του επηρέασε όλους εκείνους που έβλεπαν στο πρόσωπό του και στις ιδέες του την απάντηση στην απολυταρχική και δεσποτική Ευρώπη. Όταν ακόμη τώρα τραγουδάμε την “Μασσαλιώτιδα” και να συγκινούμαστε γιατί είναι παράξενο να τραγουδάνε οι Ελασίτες την “Κατιούσα” ή την “Βαρσαβιάνκα” όχι σε μετάφραση αλλά με αμιγώς ελληνικούς στίχους;

Ο ΕΛΑΣ είναι γέννημα θρέμμα της ελληνικής στρατιωτικής παράδοσης, είναι ό,τι καλύτερο γέννησε η ελληνική κοινωνία και ως εκ τούτου φέρει και τις παθογένειες και τα ελαττώματα αυτής της κοινωνίας. Ας μην ξεχνάμε ότι κληρονόμησε και έναν ψυχρό εμφύλιο πόλεμο ανάμεσα σε Βενιζελικούς και Βασιλικούς που ταλάνισε την κοινωνία για τρεις δεκαετίες και οδήγησε στην Μικρασιατική καταστροφή. Φέρει δε αυτά τα ελαττώματα στην ηπιότερη μορφή τους κι αυτό προκύπτει εύκολα αν δει κανείς όλα τα πριν κι όλα τα μετά. Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει σε τούτο δω το κείμενο.

v     Ο δρόμος είναι άσωτος, Χουλιάρα-Περικλή, εκδ. Οιωνός, Λαμία, 2006, σελ. 165, 166

vi    “Γύφτικα” λένε οι αντάρτες τα ιταλικά όπλα σε αντίθεση με τα γερμανικά γιατί είναι άσχημα και κακοφτιαχμένα.

vii https://www.youtube.com/watch?v=xvrvfxm9dyU