Η Μάχη της Πύλης...«στο Βούντιμα στη ρεματιά....γειά σου Ορέστη γεια σου, εσύ και τα παιδιά σου!»

Η εκτέλεση των Γερμανών & η ενδιαφέρουσα περίπτωση Ξηροτύρη

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Η εκτέλεση των 42 Γερμανών αιχμαλώτων στο Βούντιμα, στη κατάφυτη από πεύκα χαράδρα, δηλαδή, που χωρίζει την ορεινή περιοχή του Αυλώνα (ΚακοΣάλεσι) από τα Δερβενοχώρια, και τη Μαζαρέ(ϊ)κα συγκεκριμένα, είναι η περισσότερο άγνωστη και στους ειδικούς μελετητές αλλά και στους απλούς ανθρώπους. Αντίθετα, είναι πολύ γνωστές οι αντίστοιχες εκτελέσεις στην Κολοκυθιά και στα Καλάβρυτα. 

Η των Καλαβρύτων δε, έχει γίνει, από τους ντόπιους απολογητές των Γερμανών, και το άλλοθι της καταστροφής των Καλαβρύτων....."οι Αντάρτες φταίνε που σκοτώσανε τους Γερμανούς κι αυτοί εξαγριώθηκαν και καταστρέψανε τα Καλάβρυτα...ενώ αν δεν είχαν σκοτώσει τους αιχμαλώτους...αν δεν ρίχνανε μερικές ντουφεκιές τάχα πως κάνουν αντίσταση, οι Γερμανοί δεν θα πειράζανε κανέναν"(!) 

Και για τις δύο αυτές γνωστές περιπτώσεις εκτέλεσης αιχμαλώτων έχουν γραφτεί πολλά. Μεταξύ αυτών δύο βιβλία από τον ίδιο άνθρωπο, τον Χέρμαν Φρανκ Μάγερ, γυιο εκτελεσμένου Γερμανού στη Κολοκυθιά. Στην αρχή έγραψε την Αναζήτηση-ανθρώπινα πεπρωμένα στον ελληνικό εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα 1941-1944, εκδ. Καλέντης, 1995 που αφορούσε την αναζήτηση της τύχης του πατέρα του και μετά από χρόνια το Από τη Βιένη στα Καλάβρυτα-τα αιματηρά ίχνη της 117ης μεραρχίας καταδρομών στη Σερβία και στην Ελλάδα, εκδ. Εστία, Αθήνα 2010. 

Ούτε στο πρώτο, το οποίο βγαίνει αρκετά νωρίς, είναι βιωματικό και καταγράφει την τραγωδία του παιδιού που ψάχνει την ιστορία του πατέρα του, ούτε στο δεύτερο που είναι μια αληθινή έρευνα στα αρχεία και στο πεδίο, φαίνεται ότι έχει υπόψη του την εκτέλεση στο Βούντιμα. Κάπου στο δεύτερο βιβλίο αναφέρει μια εκτέλεση Γερμανών στα Βίλλια Αττικής η οποία ενδεχομένως να έπαιξε ρόλο στην υιοθέτηση της "σκληρής γραμμής" των αντιποίνων προς τον ντόπιο πληθυσμό. 

[ Στην περίπτωση του Φρανκ Μάγερ έχω σκοπό να επανέλθω γιατί βγάζει κανείς λαυράκια, καθώς διαβάζει τα βιβλία του, για τους Γερμανούς, τον πολιτισμό τους και τον τρόπο που σκέφτονται ακόμα κι αν προσπαθούν να υιοθετήσουν μια στάση καταδίκης και απόστασης από το ναζιστικό "παρελθόν" τους.]

Τι συμβαίνει λοιπόν με το Βούντιμα, το πηγαδάκι, το νερό και το φαρμάκι; Γιατί όλες οι πλευρές σιωπούν και μόνο η δημοτική μούσα ψάλλει; Ποιο είναι το νερό και ποιο το φαρμάκι;

Εκείνα τα σημεία που έχω να επισημάνω  σε σχέση με την εκτέλεση των αιχμαλώτων στο Βούντιμα είναι τα εξής.

1. Οι Αντάρτες του ΕΛΑΣ είναι λογικό να μην το διατυμπανίζουν.  Ούτε περήφανοι είναι για ό,τι έγινε ούτε ανώδυνα φαίνεται να περνάει. Μπορεί να προστεθεί κι αυτό, από τους διώκτες τους και  συνεργάτες όλων των κατακτητών, στον κατάλογο των "εγκλημάτων" για τα οποία πρέπει να λογοδοτήσουν. Έτσι, δεν ξέρουμε ποιοι είναι οι εκτελεστές και πώς ακριβώς έγινε η εκτέλεση. Ούτε πού ακριβώς έγινε η εκτέλεση ξέρουμε αφού, εγώ τουλάχιστον, δεν έχω βρει άνθρωπο να ξέρει το πηγαδάκι με τις καρυδιές (άλλο στιχάκι λέει για αχλαδιές) στο Βούντιμα και να τα υποδείξει. 

2. Ο Ορέστης "δηλώνει" ως εκτελεστή τον Θεοχάρη. Αυτόν που αναγνωρίστηκε μέσω της περιγραφής του επιζήσαντος.  Άλλος λέει για τον Μπαράκο. Άλλος λέει για τον Καλύβα (Γιάννη Καμπόλη). Το πιο πιθανό είναι να  μην ήταν ένας ο εκτελεστής κι οι τρεις να εμπλέκονται με κάποιον τρόπο. Άλλο ένα σίγουρο στοιχείο είναι ότι έγινε ό,τι έγινε πολύ βιαστικά. Μόνο έτσι εξηγείται ότι επέζησε ένας, στους σαράντα δύο, έστω και για λίγες ώρες.

3. Το πλέον εντυπωσιακό στοιχείο της εκτέλεσης στο Βούντιμα όμως είναι η ανύπαρκτη αντίδραση από την πλευρά των Γερμανών! Όσο κι αν έχω ψάξει δεν έχω βρει αντίποινα που να σχετίζονται με το συγκεκριμένο γεγονός ούτε με την συντριβή του λόχου τους στην Πύλη. Το κάψιμο των χωριών ήταν προαποφασισμένο και δεν πρέπει να θεωρηθεί αποτέλεσμα αλλά αιτία της καταστροφής των Γερμανών. Οι Γερμανοί "συνήθως" έχουν "τιμολόγιο". Τόσες δεκάδες Σέρβοι, Έλληνες, Ρώσοι κλπ, για έναν Γερμανό. Αυτή τη "σειρά" ακολουθούν καθ' οδόν και αυτή εφαρμόζουν και στην Ελλάδα όταν φτάνουν. Αυτό κάνουν και στην Κρήτη μόλις εδραιώνονται, στο Κομμένο της Άρτας δύο ακριβώς μήνες πριν, στα Καλάβρυτα δύο μήνες ακριβώς μετά...Αντίποινα, επειδή αντιστάθηκες και υπεράσπισες το σπίτι σου και την ελευθερία σου. Εδώ δεν έχουμε τέτοια αντίδραση!!! Δεν υπάρχει στην περιοχή εκτέλεση σε απάντηση μιας τόσο άγριας εκτέλεσης τόσων πολλών Γερμανών!

4. Δεν υπάρχει εκμετάλλευση από την πλευρά των απολογητών των Γερμανών και δεν αναφέρεται στα διαβόητα "εγκλήματα" του ΕΛΑΣ και των κομμουνιστών, στα "κονσερβοκούτια" και στα σχετικά. Γιατί "χαρίζεται" μια τέτοια "ευκαιρία" όπου πράγματι οι εχθροί του ΕΛΑΣ σφαγιάζονται "στο γόνατο";

Οι απαντήσεις και τα συμπεράσματα σε όλα τα παραπάνω είναι δύο:

α) Δεν υπάρχουν αντίποινα ούτε στη νίλα στα Δερβενοχώρια ούτε στην εκτέλεση στο Βούντιμα γιατί, απλούστατα, οι Γερμανοί φοβούνταν ιδιαίτερα τον ΕΛΑΣ ΑττικοΒοιωτίας, τον ΕΛΑΣ στους ορεινούς όγκους της πρωτεύουσας. Η απάντηση είναι αυτή που βγαίνει από τα λόγια του Στρατιωτικού Διοικητή Αττικής του ΕΛΑΣ, Απόστολου Κοκμάδη...«οι Γερμανοί μας φοβόντανε πολύ!»

β) Η μη ύπαρξη αντιποίνων, λόγω ακριβώς αυτού του φόβου των Γερμανών, αποκαθηλώνει πλήρως τη θεωρία που θέλει την κατοχή να σκληραίνει επειδή υπάρχει αντίσταση! Οι Γερμανοί, όπως και κάθε κατακτητής, δεν καταλάβαιναν από αυρότητες αλλά μόνο από ισχύ! Αυτή ακριβώς η αλήθεια είναι που κάνει την εκτέλεση στο Βούντιμα ακατάλληλη για πολιτική εκμετάλλευση από τους αντιπάλους. Αυτή είναι η αιτία που η αλήθεια θάβεται στο Βούντιμα επί εβδομήντα τρία χρόνια, ρίχνοντας ωστόσο τις ρίζες της βαθειά στη γη της Ελευθερίας....

Ο επίλογος του Ορέστη στη θρυλική πλέον Μάχη της Πύλης....

Ο Στρατιωτικός Διοικητής Αττικής του ΕΛΑΣ, Αποστόλης Κοκμάδης αφηγείται....

Ο Αποστόλης Κοκμάδης(1919-2012), μόνιμος υπολοχαγός του Ελλ. Στρατού, είναι μια "μικρή περίπτωση Σαράφη". Βγήκε στο Βουνό σαν αντίπαλος του ΕΛΑΣ και μέσα σε μερικές μέρες ανέλαβε στρατιωτικός διοικητής του 2ου λόχου του ΕΛΑΣ ΑττικοΒοιωτίας, το καλοκαίρι του 1943..."Στρατιωτικός διοικητής Αττικής", στην ουσία, όπως ο ίδιος εξηγεί.

Ο "Αποστόλης", όπως ήταν ευρύτερα γνωστός, ήταν μια ιδιοφυΐα στρατιωτική, με "φοβερή τοπογραφική μνήμη". Δεν χανόταν ποτέ μέσα στα δάση της Πάρνηθας, δεν ξεχνούσε τίποτα από τις διαδρομές που έκανε, δεν δυσκολευόταν καθόλου να βρει πόρους για να πραγματοποιήσει τους ελιγμούς του. 

Ο Αποστόλης, είναι εκείνος που χτύπησε το τρένο στο Βαθύ Αυλίδος και απελευθέρωσε τους αιχμαλώτους(Φεβ 1944). Είναι εκείνος που επιστρέφοντας από το Βαθύ διευκόλυνε τον εγκλωβισμό του λόχου των "Ταγμάτων" στο Κλειδί. Είναι εκείνος που πραγματοποιεί την επίθεση στην Τοπόλια, στο Σχηματάρι, στο αεροδρόμιο της Τανάγρα. 

«....Οφείλετε να καταλάβετε ένα πράγμα, ότι όταν εγώ ήμουνα στρατιωτικός διοικητής Αττικής και υπέγραφα ως τοιούτος δεν ήμουνα καραγκιόζης` ήμουνα διοικητής ο οποίος είχε πίσω του τρακόσους τουλάχιστον οπλισμένους άντρες, γιατί υπήρχε περίπτωση, όταν κινούσαμε και τις οπλισμένες μαχητικές ομάδες των χωριών, φτάναμε τους 500` τρακόσους λοιπόν άντρες με τα φυσεκλίκια και με τα γένια κλπ. κι όπου μπαίναμε... έτρεμε η γη όπου πατούσαμε. Αυτό, μόνο εκείνοι που το είδανε, μόνο εκείνοι που το αισθάνθηκαν, μπορούν να το καταλάβουν, θα σας πω ένα πράμα: όταν γυρίζαμε απ’ την Τοπόλια και μπήκαμε στις Λάρυμνες, είχανε βγει ο κόσμος στο χωριό, ξέμαλλες οι γυναίκες, γριές, παιδιά, κορίτσια, μας πετάγανε λουλούδια -τα  λέω τώρα και συγκινούμαι-, ξεφωνίζανε... Ήταν κάτι το απερίγραπτο! Οι Γερμανοί ήτανε 10 χιλιόμετρα παραπέρα. Είχαν όλα τα μέσα να ’ρθουν να κάψουνε το χωριό` δεν ερχόνταν όμως. Μας φοβούνταν».

Η συνέντευξη έχει δοθεί στον Γιάννη Πριόβολο και περιλαμβάνεται στο βιβλίο        Μόνιμοι αξιωματικοί στον ΕΛΑΣ-οικειοθελώς ή εξ ανάγκης, εκδ. Αλφειός, Αθήνα, 2009. 

Όπως εύκολα θα διαπιστώσει ο αναγνώστης, ο Γ. Πριόβολος δεν είναι καθόλου "φιλικός" προς τις απόψεις του Α. Κοκμάδη. Αν και προσφεύγει σε αυτού του τύπου τη συγγραφή της ιστορίας, όπου η προσωπική μαρτυρία έχει την βαρύνουσα σημασία, πολλές φορές προσπαθεί να χειραγωγήσει στη συζήτηση, μερικές δε φορές αγγίζει τα όρια της αγένειας. Ο Αποστόλης το καταλαβαίνει και απαντάει ανάλογα αναγκάζοντας τον "αντικειμενικό" ερευνητή να καταφύγει σε δύο εκτεταμένες σημειώσεις άλλων για να "ισορροπήσει" τις εντυπώσεις. Αφού δεν μπόρεσε να χειραγωγήσει τον συνομιλητή του, επιχειρεί να χειραγωγήσει τη σκέψη του αναγνώστη. Όλα αυτά προσδίδουν ιδιαίτερη αξία στη μαρτυρία του μεγάλου πολέμαρχου του ΕΛΑΣ! Οι Αρβανίτες θα τον θυμούνται για πάντα.....

«...Να ’μαστε εξηγημένοι: Εδώ στην περιοχή της Αττικό - Βοιωτίας δεν είχαμε «οδηγούς» Γερμανών, προδότες κλπ. Έναν είχαμε από το Κακοσάλεσι, έναν Ξάνθο, ο οποίος άρχισε τη δράση του μετά από την απελευθέρωση. Όλα τα χωριά της περιοχής ήταν απόλυτου βοηθοί μας. Σε κανένα χωριό δεν είχαμε «αντίδραση», όπως λέγαμε εμείς. Είτε μας φοβόντανε και δεν ήθελαν να εμφανιστούν σαν τέτοιοι, είτε μας υποστήριζαν ανοιχτά, είτε μας υποστήριζαν λίγο, κρυφά, πάντως δεν είχαμε τέτοιους.

Να μη λησμονούμε ότι τα Δερβενοχώρια, τα πέντε χωριά της Πάρνηθας, μετά τις μάχες τις 15, 16, 17 και 18 Οκτωβρίου του '43, είχαν αδειάσει και όλοι είχαν μεταφερθεί, είχανε πάρει τα πράματά τους, τις κασέλες τους, τις είχανε κρύψει στα πουρνάρια και ζούσαν όλοι στην περιοχή που είναι μεταξύ Δαριμάρι, Πύλης και του δρόμου Χλεμποτσάρι - Θήβα, Αλμοποία - Θήβα - Τανάγρα` εκεί μέσα. Είναι ένα μέρος που το ’χανε για βοσκή` δικό τους μέρος. Εκεί ζούσαν όλοι. Οι δε των μπροστινών χωριών: Κακονισκίρι, Καβάσαλα και Κρώρα, αυτοί είχανε κατεβεί κάτω προς τη Μάντρα` εκεί μέσα.

Όλοι αυτοί ήτανε Αρβανίτες. Κι Αρβανίτες έχουνε μπέσα` ποτές δεν την παραβιάζουν. Κι ένας από τους λόγους για τους οποίους εστάθηκε το αντάρτικο πέντε βήματα από την Αθήνα, ήτανε μόνον και μόνον γιατί είχανε «δούναι λαβείν» με Αρβανίτες` με ανθρώπους οι οποίοι έχουν μπέσα. [.„] Εξάλλου τότε ακόμα για τους ντόπιους εμείς είμαστε οι «εαμίτες», όχι οι «κουμουνιστές». Κι αν κανένας δεν του άρεσαν αυτά τα πράματα, έκανε μόκο. Εκείνοι δε που ήτανε τσορμπατζήδες, μεγαλονοικοκυραίοι, σηκωθήκανε και φύγαν και πήγαν στην Αθήνα. Δυο βήματα ήταν η Αθήνα».

Ορέστης, Οκτώβριος 1944: Οι τελευταίες μάχες, από την Αθήνα έως τη Λαμία

Ο Ορέστης (Ανδρέας Μούντριχας), καπετάνιος της ΙΙ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ για τις τελευταίες μάχες με τους Γερμανούς, από τις προσβάσεις της Αθήνας έως την Λαμία.

Δημοσιεύσεις στην εφημερίδα "Απογευματινή" στις 20 & 22 Σεπτεμβρίου 1958. Είναι δε τόσο προσεγμένη η δουλειά του Καπετάνιου ώστε φροντίζει, όσο είναι δυνατόν, η αφήγηση να συμπίπτει με τις εποχές και τους μήνες όπου τα γεγονότα έλαβαν χώρα!

Ιδιαίτερης αξίας είναι: 

1) Η περιγραφή της συνάντησης του Κρατερού* με τον μητροπολίτη Αττικής Ιακώβο...ο πολέμαρχος, που σε δυο μήνες θα σκοτωθεί στα Δεκεμβριανά, σκύβει και φυλάει το χέρι του ιεράρχη....

2) Η περιγραφή της απελευθέρωσης της Λαμίας από τον Νικηφόρο και τα ΙΙ Σύνταγμα της ΙΙης Μεραρχίας καθώς και επισήμανση ότι η υποχώρηση των Γερμανών, οι οποίοι μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχαν χάσει τη μαχητική του ικανότητα, από τη μάχη του Σκαμνού και μετά, αποκτά χαρακτηριστικά φυγής!

*Ο μόνιμος υπολοχαγός Κ. Ζούσης ήταν από τους πρώτους αξιωματικούς τους Ελλ. Στρατού που προσχώρησε στον ΕΛΑΣ. Διοικούσε, από τον Ιούλιο του 1943, το 3ο τάγμα (Λειβαδιάς) του 34 Συντάγματος. Καταγόταν από τα Χάλια-Δροσιά. Όταν σκοτώθηκε στα Δεκεμβριανά, στο ύψωμα "Αράπης" στο Γουδή,  πολεμώντας τους Άγγλους αποικιοκράτες, το άλογο και το σπαθί του παραδόθηκαν στην θεια Κωστούλα του Θανάση Μαρνέρη, στο Σχηματάρι, που ήταν πρώτη του ξαδέρφη.

Εορτασμός της 25ης Μαρτίου 1944 στη Λιάτανη

Λαμβάνοντας υπόψη και άλλες δημοσιεύσεις της φωτογραφίας αυτής προκύπτει ότι το εικονιζόμενο αντιαεροπορικό είναι το λάφυρο που αποκτήθηκε από το Ι/34 τάγμα του ΕΛΑΣ κατά την επιδρομή και κατάληψη του αεροδρομίου της Τανάγρας τον Σεπτέμβριο του 1944 

Την μέρα της 25ης Μαρτίου θα την γιορτάζαμε αρκετά μεγαλοπρεπώς στη Λιάτανη. Όπως όμως το αποφασίσαμε ξαφνικά και βιαστικά, εκείνο το μικρό πραξικόπημά μας, δεν μάς έμενε καιρός για χάσιμο, ούτε μιας ώρας.

Έμεινε όμως ο Φώτης εκεί. Αυτός εξεφώνησε τον πανηγυρικό της ημέρας. Θύμισε το Θανάση Σκουρτανιώτη και τον Χατζημελέτη του 21. Φοβέρισε σε μια στροφή του λόγου του και τους κτηματίες του Σχηματαρίου, που καθυστερούσαν την εισφορά τους (φορολογία 5% επί των εισοδημάτων)¹. Αυτός στο τέλος... την ανταρτοποίησε και την γιορτή ολότελα.

Εκτός από τους αντάρτες είχανε μαζευτή στη Λιάτανη και οι μαχητικές ομάδες των γύρω χωριών. Σφάχτηκαν και τα υπόλοιπα πρόβατα κωπαϊδικής και κάποιας άλλης προελεύσεως και παρά την άφθονη ρετσίνα όλα πήγαιναν καλά περίπου, ως το τέλος. Ο ανθυπολοχαγός Αποστόλης, δεν έμεινε ήσυχος όλη την ημέρα. Κάθε τόσο έτρεχε από την μια μεριά στην άλλη, για να συγκρατήση το κακό που φοβότανε, μην αρχίση δηλαδή κανένα ομαδικό ενθουσιαστικό ντουφεκίδι. Ο Βερμαίος τον είχε καταστήσει προσωπικά υπεύθυνο γι' αυτό το ενδεχόμενο. Η γερμανική βάσις Σχηματαρίου, δεν ήταν τόσο μακρυά και δεν θα έπρεπε για κανένα λόγο να «εκθέσουμε» το χωριό, που ήταν η βάσις του εφοδιασμού μας τότε, μετά το ερήμωμα των Δερβενοχωρίων. Με το ηλιοβασίλεμα, ξεκίνησαν πια να φεύγουν οι «εφεδρικοί » για τα χωριά τους με τραγούδια και ζητωκραυγές.

Ο ενθουσιασμός κορυφώθηκε την ώρα που περνούσε η πολυάριθμη και ακουσμένη σ' όλη την Βοιωτία μαχητική της Πύλης. Ενθουσιασμένος και ο Βερμαίος τράβηξε το πιστόλι του και το άδειασε στον αέρα, ξεχνώντας τις ως εκείνη τη στιγμή «αυστηρές διαταγές» του. Σε λίγα δευτερόλεπτα κόρωσε ο τόπος. Πεντακόσια τουφέκια βροντολαλούσαν, οπλοπολυβόλα κακάριζαν και χειροβομβίδες σκάγανε με πάταγο².

Ο Απόστόλης τραβούσε τα μαλλιά του απελπισμένος και διεμαρτύρετο στον προϊστάμενό του:

-Για να με ρεζιλέψης με κατέστησες «προσωπικώς υπεύθυνο»; Αυτός ο ενθουσιασμός θα μάς φάει όλους.

-Καημένε μου, έχουμε και τίποτα άλλο από τον ενθουσιασμό μας; Ας τον κόσμο να ξεσπάση και λίγο.

Πρόκειται για την αφήγηση του Καπετάνιου της ΙΙ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ Ορέστη (Ανδρέα Μούντριχα, από τον Οξύλιθο της Εύβοιας) όπως δημοσιεύτηκε από τον ίδιο στην εφημερίδα "Απογευματινή" στις 8-V-1958 και υπομνηματίζεται από τον υποφαινόμενο. 

  Ο Φώτης Βερμαίος (Φοίβος Γρηγοριάδης) που εκφώνησε τον πανηγυρικό ήταν επιτελάρχης της Μεραρχίας, μόνιμος λοχαγός του Ελληνικού Στρατού και γυιος του στρατηγού  Νεόκοσμου Γρηγοριάδη, γνωστού από τη Μικρασιατική Εκστρατεία και τη Δίκη των Εξ. 

  Ο λοχαγός Αποστόλης (Απόστολος Κοκμάδης)  ήταν ο μόνιμος υπολοχαγός του Ε.Σ., αρβανίτης από την Ξάνθη. Είναι ο ίδιος που ένα μήνα πριν είχε χτυπήσει το τρένο στο Βαθύ Αυλίδας απελευθερώνοντας τους κρατούμενους και αργότερα, στις 25/26-VII-1944, θα μπει στο Σχηματάρι, μαζί με τον Νικήτα, σε μια επιχείρηση αντιπερισπασμού και τιμωρίας στις μεγάλες εκκαθαριστικές που διεξήγαγαν οι Γερμανοί και τα "Τάγματα Ασφαλείας" στην Πάρνηθα και τα Δερβενοχώρια. Στις αρχές του Σεπτεμβρίου θα χτυπήσει, μαζί με τον Θεοχάρη, και θα καταλάβει το αεροδρόμιο της Τανάγρας, λαφυραγωγώντας και καταστρέφοντας τα πάντα.

  Στον εορτασμό εκείνο είχε λάβει μέρος και πλήθος κόσμου από τα σκλαβωμένα χωριά του κάμπου και τμήμα Αετόπουλων από το Σχηματάρι, με  ξύλινα ντουφέκια και σπαθιά!

  Το "μικρό πραξικόπημα" στο οποία αναφέρεται στην αρχή είναι η απόφαση που πήραν οι τρεις (Ορέστης, Βερμαίος και ο γραμματέας της Θήβας "Μιχάλης" στον Άη Θανάση της Λιάτανης την προηγούμενη μέρα) να μην εφαρμόσουν την διαταγή απόσυρσης του 7ου τάγματος του Λακιώτη (ταγματάρχης Γιάννης Σταματάκης) από την Εύβοια αλλά, αντίθετα, να διαπαιρεωθεί απέναντι και ο ίδιος ο Ορέστης προς ενίσχυση της μαχητικότητάς του. 

Σημειώσεις: 

1 Η εισφορά 5% είχε επιβληθεί από τον Νοέμβριο του 1943 και ο λόγος ήταν ότι οι Άγγλοι διέκοψαν κάθε είδους στήριξη του ΕΛΑΣ μετά τις συγκρούσεις με τον Ζέρβα. Οι φορολογίες ήταν δύο ειδών. Μία επί της παραγωγής, σε είδος, και μια επί της κίνησης των εμπορευμάτων, κάτι σαν τον Φόρο Κύκλου Εργασιών ή τον ΦΠΑ. Και οι δύο δεν ξεπερνούσαν ποτέ το 10%. Κι εδώ, στην Αττικοβοιωτία βλέπουμε ότι ήταν 5%. Επίσης βλέπουμε ότι η "εξουσία" του ΕΛΑΣ επεξετείνετο ακόμη και στο γερμανοκρατούμενο Σχηματάρι κι όχι μόνο στα κοντινά στη βάση του ημιορεινά χωριά.

2 Στο φύλλο 16 του «Εκδικητή» της 9η Απριλίου 1944, διαβάζουμε σχετικά: 

«Μέσα σε παλμούς εθνικής χαράς, κάτω από ελεύθερου αέρα πνοή, με τις σημαίες περήφανα απλωμένες, γιόρτασαν οι κάτοικοι των ελεύθερων χωριών της Αττικής, μαζί με το στρατό τους τον ΕΛΑΣ τη μέρα της γιορτής της Λευτεριάς.

Ας είναι πολλά από τα χωριά αυτά καμένα κι ερειπωμένα! Μήπως στην άλλη μεγάλη Εθνική Εξέγερση δεν είχανε καταστραφεί; Φτάνει που έλειπε ο αιμοβόρος καταχτητής. Φτάνει που μπορούσαμε περήφανα να διακηρύξουμε πως είμαστε άξιοι απόγονοι των ηρώων του '21, πολεμιστές αδάμαστοι όπως εκείνοι.

Σε όλα τα χωριά έγιναν δοξολογίες. Ομάδες του ενεργού κι εφεδρικού ΕΛΑΣ παρέλασαν μέσα σε παλλαϊκές εκδηλώσεις συγκίνησης και χαράς. Παντού μιλήσανε αντιπρόσωποι των οργάνων αυτοδιοίκησης, του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ. Μέσα σε φρενίτιδα ενθουσιασμού διαβάστηκαν οι νίκες του Κόκκινου Στρατού και κάθε φορά που οι ρήτορες τόνιζαν πως σε τούτη την εξέγερση δεν πρόκειται να γελαστούμε από κανένα κοτζάμπαση, για α καρπωθεί τις θυσίες μας, ομόφωνα δινόταν ο όρκος πίστης στη Λαοκρατία.

Τις γιορτές κλείσανε ομοβροντίες από τον ένοπλο λαό, που ασφαλώς τάραξαν τις ανήσυχες ώρες των αιχμαλώτων καταχτητών, στις γειτονικές φρουρές. Στις 25 έγινε μνημόσυνο στο Κλειδί των πεσόντων στον αγώνα. Έξι ιερείς λειτούργησαν κι αντιπροσωπείες των γύρω χωριών του 34ου Συντάγματος και των Τοπικών οργανώσεων πήραν μέρος. Όρκο πίστης στον αγώνα κι εκδίκησης των ηρώων και των αδικοχαμένων αμάχων δώσανε οι μαχητές του ΕΛΑΣ.

Μέσα σ' όλα τα στεφάνια ξεχώριζε της ηρωικής Πύλης με τους στίχους του σ. Αυγερινού:

Η κατακαημένη Πύλη

της τιμής σημάδι στέλνει

σ' εκείνους που την έκαναν

θρυλική και δοξασμένη.

Ένα δάφνινο στεφάνι

και το λόγο της τιμής

πως στ' αχνάρια τα δικά σας

θα πατήσουμε κ' εμείς.

Αιωνία σας η μνήμη

και το χώμα ελαφρύ

σάς που παραστέκει η δόξα

ω αθάνατοι νεκροί.

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής




Διαβάστε επίσης: Η 25 Μάρτη στην ελεύθερη Αττική