Τελικά, το Σχηματάρι πήρε μέρος στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο;

Ακόμα μια προκλητική, μικρόψυχη και μισαλλόδοξη παραχάραξη της Ιστορίας

Η Ταβέρνα, του μεγάλου Ελβετού χαράκτη και πολεμιστή Ουρς Γκαφ.
Απεικονίζει διάφορους πολεμιστές που τους παραφυλάει ο θάνατος.
Αν, όμως, ισχυριζόταν κανένας ότι, ο Αρβανίτης Στρατιώτης που κάθεται στο κέντρο είναι ο Σχηματάρης και ο τελευταίος, δεξιά όπως κάθεται, είναι ο πατέρα του ο Διάβολος, θα τον πίστευα.

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

«Θα περίμενε κανείς ότι 

ένας νέος που θεωρείται μορφωμένος 

και μάλιστα τελευταία με ροπή προς τη θρησκεία 

να είχε περισσότερη λεβεντιά 

για να αποφασίσει να γράψει 

όχι μόνο από την μία πλευρά 

για τις μαύρες σελίδες του Σχηματαρίου, 

την εποχή της κατοχής»

Ανωνύμου του Σχηματαραίου

Όταν, μετά από 300 χρόνια θα σκύψουν οι ιστορικοί του Σχηματαρίου πάνω απ' το βιβλίο  Σχηματάρι 1382 -1960*, θα πάθουν αυτό που παθαίνουν σήμερα οι ιστορικοί που σκύβουν πάνω από την ιστορία της εκστρατείας του Μοροζίνη στη Χαλκίδα, το 1687/88. Θα βρίσκουν ότι το χωριό δεν έχει πάρει μέρος στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο(!!!)

Το ίδιο όμως θα συμβεί και με τους χιλιάδες άλλους πολίτες, του Σχηματαρίου και του Δήμου Τανάγρας, τους επήλυδες, που επί πενήντα χρόνια ζουν και εργάζονται στην περιοχή. Σ΄όλους εκείνους που δεν κατάγονται από την τόσο αξιοζήλευτη ράτσα των Σχηματαραίων(!) 

Στη σελίδα 117, παραθέτει ο δημοτικός μας ιστοριογράφος Βαγγέλης Δ. Μαντής, τους νεκρούς του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, τους νεκρούς της Μικρασιατικής Εκστρατείας, τους νεκρούς του Αλβανικού μετώπου... κι εκεί σταματάει!  

Μετράω τους πρώτους, βγαίνουν εννέα (9). Οι δεύτεροι, έξι (6). Οι του Αλβανικού, τρεις (3)!!!  Στον περισσότερο πολύνεκρο πόλεμο όλης της ανθρώπινης ιστορίας, το Σχηματάρι έχει τους λιγότερους νεκρούς από όλους τους προηγουμένους «εθνικούς» πολέμους! 

Ναι, έτσι το λέει: «Πεσόντες στους εθνικούς πολέμους», είναι ο τίτλος του υποκεφαλαίου. Πάει να πει ότι, οι «εθνικοί πόλεμοι» τελείωσαν τον Απρίλιο του 1941, εφόσον ο δεύτερος νεκρός της Αλβανίας είναι 23/3/1941 και ο Βαγγέλης Πινήτας του Νικολάου ξέρουμε ότι σκοτώθηκε, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, μετά την κατάρρευση του μετώπου και τη συνθηκολόγηση. 

Δεν κάνει την τιμή στους σκοτωμένους, εκείνος ο αξιωματικός της Ελληνικής Αεροπορίας εν αποστρατεία, να αναγνωρίσει, ως «πεσόντες» στους εθνικούς πολέμους, ούτε καν τους τρεις εκτελεσμένους στη Χαλκίδα, ούτε τους τρεις δολοφονημένους στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως της Γερμανίας. Δεν αναφέρεται στους πέντε εκτοπισμένους σ' αυτά τα στρατόπεδα, δεν αναφέρει τους νεκρούς ΕΛΑΣίτες! Δεν θα βρει, ο αναγνώστης, ούτε και τους ταγματασφαλίτες, ούτε τους υπό των εαμοκομμουνιστών αναιρεθέντας, ούτε άλλον τινά, θανόντα βίαιο θάνατο κατά την τετραετία αυτή. Φυσικά δεν θα μάθει κανείς ότι το Σχηματάρι πήρε μέρος και στον Εμφύλιο Πόλεμο. Ότι είχε και κει νεκρούς. Στη θέση της δεκαετίας του '40, όλοι θα βρίσκουν μια... τρύπα! Την τρύπα στα θολά νερά της μισαλλοδοξίας. 

Όταν, οι ιστορικοί του μέλλοντος, θα βρουν καταγεγραμμένους όλους τους αιωνόβιους του Σχηματαρίου, αλλά και όσους ζύγωσαν τα 100 χρόνια, και δεν θα βρουν νεκρούς στον Β' Π. Π., μετά τον Απρίλιο του '41, πείτε μου, τι θα σκεφτούν; Δεν θα έχουν δίκιο να συμπεράνουν ότι ο πόλεμος στο Σχηματάρι τελείωσε εκεί ακριβώς που ο Τσολάκογλου θεωρούσε ότι έπρεπε να σταματήσει; 

Το λέει καθαρά, στο πρώτο του διάγγελμα «Προς τον Ελληνικόν λαόν», στις 29 Απριλίου 1941: 

[...Η σκληρά πραγματικότης είναι, ότι μετά την κατάληψη των Αθηνών υπό του Γερμανικού στρατού και μετά την φυγήν των Άγγλων, δεν δύναται να γίνη ουδείς πλέον λόγος περί συνεχίσεως του αγώνος...]

Δεν θα έχουν δίκιο να σκεφτούν ότι ο πόλεμος για τους Σχηματαραίους τέλειωσε τον σκληρό Απρίλη του '41; Και δεν θα έχουν δίκιο να θεωρούν αξιόπιστο εκείνο που αναφέρεται στην επίσημη έκδοση του Δήμου Τανάγρας για την ιστορία του τόπου*; 

Ποια είναι η αλήθεια; Να την πούμε όσο πικρή κι αν είναι και να την κοιτάξουμε στα μάτια:

Το Σχηματάρι πήρε μέρος στον Β' Π.Π. όπως πήρε όλη η Ελλάδα. Και μάλιστα πήρε μέρος και από τις δύο πλευρές με πάρα πολλούς νεκρούς, απόλυτα και αναλογικά! 

Και με τους Συμμάχους, λοιπόν, και με τον Άξονα.  Είχε αυτή την ιστορική ιδιομορφία. Μια ΤΡΑΓΙΚΗ ιδιαιτερότητα. Δεν ήταν το μόνο, ούτε στην ιστορική διαχρονία  ούτε στην ιστορική συγχρονία. Έχει ξανασυμβεί να διχάζονται οι Έλληνες για το τι στάση θα κρατήσουν προς τον επερχόμενο κατακτητή, και τότε δεν υπήρχαν οι κομμουνιστοσυμμορίτες να τους φορτώσουμε την αβανιά. 

Η Σχηματαραίικη ιδιαιτερότητα, λοιπόν, είναι ότι το χωριό διχάστηκε μπροστά τους Γερμανούς και Ιταλούς:  ένα μέρος του πολέμησε μαζί τους και άλλο ένα μέρος του πολέμησε εναντίον τους. 

Στους Περσικούς Πολέμους, [είναι το πιο κλασικό παράδειγμα] το ξαναπάθανε αυτό οι Βοιωτοί, με αρχηγούς τους Θηβαίους... Μηδίσανε**!  Μα και οι Αρβανίτες της Τσαμουριάς, της Θεσπρωτίας, διχάστηκαν και ο Ζέρβας έστειλε τους συνεργάτες των Γερμανών... στο Σιδηρούν Παραπέτασμα. Ενώ οι Σχηματαραίοι συνεργάτες των Γερμανών μείνανε εδώ να μας σώσουν από του Σιδηρούν Παραπέτασμα. 

Να, λοιπόν, κύριοι και κυρία, πώς παραχαράσσεται η ιστορία, πώς προκύπτουν τα «αφηγήματα» και πώς μετά βγαίνουν οι εθνομηδενιστές και κάνουν λόγο για αφήγημα και όχι επιστημονική προσέγγιση! Να ποιος γεννάει τον άλλον και ποιος τον γαλουχεί και τον εκτρέφει! Η μισαλλοδοξία και ο φοταμενταλισμός εκτρέφουν και αναπτύσσουν τον εθνομηδενισμό. Μας μοστράρετε τα πτυχία σας αλλά δεν μας εκθέσατε την αλήθεια! 

Συνεπώς, μπλέξατε άσχημα. Πήγατε μόνοι σας, χωρίς να σας ενοχλήσει κανένας και πέσατε μέσα στην «κινούμενη άμμο» της ιστορίας. Άντε τώρα να βγείτε! Άντε τώρα να τα μπαλώσετε! 

Η κύρια ευθύνη, βέβαια, είναι στον συγγραφέα. Οι τρεις «επιστημονικοί» συνεργάτες του μόνο δευτερευόντως έχουν κάποια ευθύνη. Που δεν τον προστάτευσαν από τρομερά «λάθη», ή που δεν απέσυραν την υπογραφή τους αν δεν λάμβανε υπόψη του τις παρατηρήσεις τους. 

Πρόκειται, όντως, για λάθη; 

Σαφώς και η απάντηση είναι αρνητική!

Πρόκειται για εσκεμμένη παραχάραξη της ιστορίας. Για πολιτικά υποκινούμενη παραχάραξη της ιστορίας. Έχει και πολιτικά κίνητρα και πολιτικές στοχεύσεις. Έχει «ένδοξο» και πλούσιο παρελθόν αυτή η μέθοδος του να γράφει κανείς την ιστορία***. Απ' ο,τι είδαμε, έχει και πλούσιο παρόν(!) 

Δεν είναι εκτεθειμένος, ο συγγραφέας, μόνο στην πλευρά της Ιστορίας. Είναι πλέον εκτεθειμένος και στην πλευρά του Δήμου και των δημοτών! Από τη στιγμή που, και ο Δήμος και μεις όλοι, τον εμπιστευτήκαμε να συνοψίσει την ιστορία του τόπου, από τη στιγμή που αυτό μεταφράστηκε σε υλική στήριξη, εγείρεται ζήτημα! Και το ζήτημα είναι μέγα κι έχει πολλά ποδάρια. Όσα έχει και ο διάβολος που δια-βάλει. 

Πέραν τούτου, όμως, ο συγγραφέας έχασε και μια ακόμα ευκαιρία. Να πλουτίσει την ιστορία του τόπου με μια αυθεντική μαρτυρία. Το σημειωματάριο του μπάρμπα - Σταύρου του Μαντή, που τηρούσε κατά τη διάρκεια της θητείας του ως κατοχικός πρόεδρος της Κοινότητος. Το σημειωματάριο-ημερολόγιο έχει σωθεί και το εμπιστεύτηκε ο μακαρίτης στον ανιψιό του. Σε προσωπική μου παράκληση, να το συμβουλευτώ απλώς, ισχυρίστηκε ότι... δεν το βρίσκει(!) Αν είναι δυνατόν να χάθηκε, τέτοιο μοναδικό ιστορικό ντοκουμέντο, από έναν άνθρωπο που περισυνέλεγε και την τελευταία λέξη του ΚωτσΑδάμ(!) Και καλά, εμένα δεν ήθελε να μου το δείξει. Το καταλαβαίνω. Γιατί δεν άδραξε την ευκαιρία να το ενσωματώσει στο βιβλίο, σαν παράρτημα, και να χαλάσει κόσμο; 

Η απάντηση υπάρχει. Την καταλαβαίνει ο καθένας. Κάποιους δεν συμφέρει πολιτικά  η εμφάνιση του ντοκουμέντου αυτού. Φαίνεται ότι δεν δένει με το «αφήγημα»! Η απόκρυψη και το καταχώνιασμα των ιστορικών αρχείων, όμως, δεν είναι κατακριτέα μόνο για μερικούς, είναι για τους πάντες. Και εδώ έχουμε ένα τέτοιο καταχώνιασμα. 

Το ζήτημα δεν θα σταματήσει εδώ! Θα κοινοποιηθεί και θα γνωστοποιηθεί σε όλους. Σε εφημερίδες και ιστοσελίδες. Σε πολιτικούς και επιστήμονες του δήμου και της χώρας. 

Πρώτα - πρώτα καλώ τον Δήμαρχο και όλους τους δημοτικούς συμβούλους να πάρουν θέση γιατί η καλή τους πίστη βεβηλώθηκε και η αγαθή προσπάθειά τους τούς εξέθεσε. Ιδιαίτερα καλώ τον δημοτικό σύμβουλο Φώνη Χαρίση, τον ομώνυμο του πεσόντα στη Χαλκίδα, να αντιδράσει με έργα και με λόγια. 

Αν μη τι άλλο, θα μάθουν όλοι την ύβρη προς τους νεκρούς της Ελευθερίας. Θα δουν και θα συγκρίνουν, αυτό που κάνουν οι άλλες κοινότητες Ελλήνων, όταν εγείρουν μνημεία στους πεσόντες για την αντίστασή τους σ' όλους τους κατακτητές, και αυτό που κάνει μια φατρία από Σχηματαραίους που δεν εννοεί να αντιληφθεί τα λόγια του Ηράκλειτου: 

«Πόλεμος πάντων μὲν πατήρ ἐστι, πάντων δὲ βασιλεύς, καὶ τοὺς μὲν θεοὺς ἔδειξε τοὺς δὲ ἀνθρώπους, τοὺς μὲν δούλους ἐποίησε τοὺς δὲ ἐλευθέρους».

Σημειώσεις:

*  Το εν λόγω βιβλίο εκδόθηκε δαπάναις του Δήμου Τανάγρας και μοιράζεται άνευ αντιτίμου στους δημότες. Ο συγγραφέας και οι άλλοι συντελεστές εργάστηκαν αφιλοκερδώς για τη συγγραφή, τη μορφωποίηση και την έκδοση του ερευνητικού υλικού του συγγραφέα. 

** Αυτό αναφέρεται από τον συγγραφέα σε μια μικρή πρόταση, αλλά αναφέρεται.

*** Ο Γιώργος Πηλίτσης, πχ, τον γράψανε στο ληξιαρχείο ότι πέθανε κι όχι ότι εκτελέστηκε από τους Γερμανούς. Ενώ τον Βαγγέλη Μαντή του Παναγιώτη, τον βρίσκουμε στο βιβλίο Σχηματάρι 1382 - 1960, ανάμεσα στους διακεκριμένους επιστήμονες Σχηματαραίους αλλά δεν γίνεται καμία μνεία για την αντιστασιακή του δράση ή για την εκτέλεση του. Ίσως, η περίπτωση του συνονόματου του συγγραφέα, να είναι και το άκρο άωτο του ταρτουφισμού και της υποκρισίας που διατρέχει τα ζητήματα της ιστορίας του χωριού μας. 

Στον «ακατονόμαστο» Σχηματαραίο

Μια  οφειλόμενη, από το 2013, απάντηση

Η ομόφωνη καταδίκη των Ταγμάτων Ασφαλείας από Έλληνες και Άγγλους κατά την Συνδιάσκεψη της Πλάκας
[Αρχείο Ανδρέα Χατζηπολάκη]

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Τον Απρίλιο του 2013, αναδημοσίευσα στην τοπική εφημερίδα «Ελεύθερος λόγος», μέρος ενός κειμένου παλαιότερου, με το οποίο προσπαθούσα, μέσα από τις τραγικές εμπειρίες του λαού μας, να συμβάλλω στην ανάσχεση της καλπάζουσας, τότε, προδοτολογίας. Ήταν η εποχή των μνημονίων και όλες οι πλευρές «αγανακτησμένες» πλειοδοτούσαν σε ύβρεις, λεκτική βία, προτροπές σε βίαιες ενέργειες κλπ.

Αναφερόμουν στην εποχή του εμφυλίου, όπου μέσα στη Σαρακοστή και την εβδομάδα της Διακαινησίμου του 1948 εκτελέστηκαν πέντε (5) νέα παιδιά από το Σχηματάρι. Και εξηγούσα ότι όποια κι είναι η γνώμη του καθενός για τα παιδιά εκείνα, το κακό δεν θα έπρεπε να γίνει. Ήταν όμως τέτοιο το κλίμα της εποχής εκείνης, ήταν τέτοια τα πάθη και το μίσος που πυροδοτούσαν οι αβανιές, ώστε να φαντάζει «φυσικό» το αφύσικο, το παράλογο και το απάνθρωπο. Παραθέτω εδώ όλο το κείμενο εκείνο για να διαπιστώσει ο κάθε αναγνώστης ποιες ήταν οι στοχεύσεις μου.

Το κείμενο αυτό, φυσικά, δεν άρεσε σε ορισμένους που έχουν μάθει να μην υπάρχει τίποτα άλλο στο πεδίο δράσης τους, στην εμβέλεια της υποχθόνιας και ραδιούργας πολιτικής δραστηριότητάς τους. Έτσι έχουν μάθει, σχεδόν ένα αιώνα τώρα, και έτσι εννοούν να συνεχίσουν.

Εξαπολύθηκε, λοιπόν, ένα σούσουρο «κατευθυνόμενο» στα καφενεία, για το «ποιος θα μου απαντήσει». Ο συγκεκριμένος «ανώνυμος» έψαχνε κορόϊδα, ή «χρήσιμους ηλίθιους» όπως έχουν μάθει να το λένε τώρα τελευταία, για να κάνουν άλλοι τη δουλειά αντί για κείνον. Και αυτό είναι μέσα στις... αιωνόβιες συνήθειές τους. Ένας με έπιασε στο καφενείο και συζητήσαμε. «Γιατί έγραψες για κείνον και όχι για τον άλλον» και τα σχετικά. Η ίδια γραμμή, με τα ίδια λόγια και τις ίδιες φράσεις που θα δούμε παρακάτω στο κείμενο του «ανωνύμου». Του εξήγησα το πνεύμα μου και του είπα ότι θα γράφω όσα ξέρω, ο,τι θέλω και όπως θέλω. Το κείμενο δεν ήταν απογραφή των νεκρών ούτε καν εγχείρημα παρουσίασης κάποιας συνολικότερης ιστορικής εικόνας της εποχής εκείνης. Ας γράψουν οι άλλοι τα δικά τους και εγώ να γράφω τα δικά μου. Τελικά, χαζός, να βγει επωνύμως και εγγράφως για να μου απαντήσει, δεν βρέθηκε και αποφάσισε, γέρος άνθρωπος, να κάνει εκείνος τη δουλειά μόνος του.

Πώς να γίνει όμως αυτό όταν έχει μάθει στις ύπουλες ραδιουργίες; Έτσι βρήκε τη λύση(!) Να γράψει απαντητική σε μένα επιστολή στην τοπική εφημερίδα διατηρώντας την... ανωνυμία του(!) Για να ξεπεράσει όμως την αρχή της εφημερίδας που έλεγε ότι δεν δημοσιεύει ανώνυμες επιστολές... έθεσε το όνομά του στη διάθεση της σύνταξης της εφημερίδας ενώ ταυτόχρονα κυκλοφόρησε το γεγονός στον κύκλο του! Γάτα με πέταλα ο «ανώνυμος»(!) Και γνωστός και άγνωστος! Και μέσα και έξω! Να μην τον ξέρουν οι πολλοί αλλά να μην είναι και τελείως άγνωστος. Να μην έχει την ευθύνη της υπογραφής του αλλά να ξέρουν οι ημέτεροι ότι είναι... λεβέντης και καραμπουζουκλής!

Έπιασε κι έγραψε λοιπόν μια γραφή, όπου μας λέει πολλά και διάφορα αποκαλυπτικά και άκρως ενδιαφέροντα για το πως σκέφτονται οι άνθρωποι της νοοτροπίας του. Τότε, υποσχέθηκα δημοσίως ότι θα απαντήσω σε κάθε λέξη της ανώνυμης επιστολής του αλλά όταν εγώ κρίνω την κατάλληλη στιγμή. Υποσχέθηκα επίσης ότι θα βγει και βιβλίο για το μνημειώδες του πράγματος.

Η κατάλληλη στιγμή για να του απαντήσω έφτασε. Αν και δεν είναι ακόμη έτοιμο το βιβλίο. Η ύλη, βλέπετε, αποδείχθηκε, υπέρ το αναμενόμενο, ογκώδης και απαιτεί κι άλλο κόπο κι άλλη προσπάθεια και περισσότερα του ενός βιβλία. Δεν πειράζει όμως, αξίζει, χαλάλι.

Μέχρι όμως να βγουν και σε βιβλία τα κατορθώματα εκείνων που πολέμησαν ΤΟΥΣ Γερμανούς και τους Άγγλους και τα «κατορθώματα» εκείνων που πολέμησαν ΜΕ τους Γερμανούς και τους Άγγλους, για να μην περιμένει περισσότερο, γέρος άνθρωπος που είναι, έκανα κάτι άλλο. Έπιασα και «ανέβασα» κείμενά μου στο διαδίκτυο, για να μπορεί να τα διαβάζει ο καθένας, χωρίς να ξοδέψει ούτε ευρώ, άνετος στο σπίτι του, με την καφεδιά του, τα σέα του και τα μέα του! Και προ παντός, να τα διαβάζουν σ' όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης και να μαθαίνουν. Το μπλογκ μου, στον τέταρτο χρόνο λειτουργίας του, έχει αναγνώστες σε όλο τον κόσμο, όπου υπάρχουν Έλληνες και ελληνομαθείς, με πρώτη χώρα, μετά την Ελλάδα,... τις ΗΠΑ!

Στην ουσία όσων λέει, έχω απαντήσει διεξοδικά. Σήμερα θα απαντήσω πιο συγκεκριμένα για να γίνω ακόμα πιο σαφής και να καταλάβει όλες τις λεπτομέρειες του θέματος.

Πρώτα απ' όλα να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους. Στην έλλειψη υπογραφής αντιτείνει την διευκρίνηση «Ένας Σχηματαραίος που τα έζησε από κοντά και θυμάται». Την εγκυρότητα της επώνυμης μαρτυρίας πάει να την υποκαταστήσει με την εγκυρότητα του αυτόπτη, τάχα, μάρτυρα(!)

Πόσο χρονών μπορεί να ήταν τότε που μπορεί να θεωρηθεί έγκυρη η μαρτυρία του; Οκτώ; Δέκα; Δώδεκα; Αν ήταν του '34, ήταν μόλις 10 χρονών! Μήπως πήγε και μάρτυρας στις δίκες που ακολούθησαν μετά από 3-4 χρόνια; Όχι φυσικά! Ένα παιδί ήταν τότε. Κι ένα παιδί, ακόμη κι αν θυμάται κάποιες σκηνές, δεν μπορεί να τις εντάξει στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο, αν δεν ακολουθήσει εξήγηση από τους μεγάλους και πολύ διάβασμα. Εκείνο που έγινε το θυμόνται πολλά παιδιά, της ίδιας ηλικίας και μεγαλύτερα. Άλλες εξηγήσεις δίνουν, όμως, και άλλα νοήματα εκπέμπουν οι αφηγήσεις τους. Δεν «ψαρώνουμε» λοιπόν από κάτι τέτοια που υπονοούν ότι εκείνος που τα έζησε, τάχα, έχει πιο έγκυρη γνώμη από εκείνον που τα ερευνά στα αρχεία και στα τεκμήρια. Και αυτό θα φανεί ευθύς αμέσως.

Να ξαναπιάσουμε το γράμμα από την αρχή. «Θα περίμενε κανείς ότι ένας νέος που θεωρείται μορφωμένος και μάλιστα τελευταία με ροπή προς τη θρησκεία να είχε περισσότερη λεβεντιά για να αποφασίσει να γράψει όχι μόνο από την μία πλευρά για τις μαύρες σελίδες του Σχηματαρίου, την εποχή της κατοχής», λέει! Εκείνος που δεν έχει τη λεβεντιά να υπογράψει τα λόγια του έχει το θράσος να κατηγορεί τον άλλον για έλλειψη λεβεντιάς(!) Εκείνος που χρησιμοποιεί την Πίστη του άλλου για να το ειρωνευτεί κάνει μαθήματα λεβεντιάς... «και μάλιστα τελευταία με ροπή προς τη θρησκεία», λέει, για να μας δείξει πόσο ενημερωμένος είναι για την πορεία και τη ροπή ενός ανθρώπου που έλειπε από το χωριό 35 χρόνια και τότε, το 2013, ελάχιστες φορές μπορεί να είχαν συναντηθεί στο δρόμο, ενώ ουδέποτε είχαν συζητήσει.

Από την πρόταση αυτή όμως κρατάω κάτι πολύ σημαντικό. Τη δήλωσή του, έστω και ανώνυμη πάντως δήλωση κάποιου προσώπου που θεωρεί τον εαυτό του λεβέντη και γνωρίζει τα περί λεβεντιάς, ότι όποιος δεν γράφει «κι από τις δύο πλευρές» δεν είναι λεβέντης. Και ο νους μου αμέσως πηγαίνει σε κάτι τελείως πρόσφατο. Στο βιβλίο Σχηματάρι 1382 – 1960, το οποίο εκδόθηκε με τη χορηγία του Δήμου Τανάγρας, δεν αναφέρονται οι Σχηματαραίοι εκτελεσμένοι της Χαλκίδας (τρεις τον αριθμό) αλλά ούτε οι πέντε εκτοπισμένοι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Γερμανών (γύρισαν οι δύο μόνο ζωντανοί). Τι θέλει να πει ο «ανώνυμος»; Ότι ο συγγραφέας του δεν έχει λεβεντιά; Εκείνα τα έκτροπα που γινόντουσαν χρόνια μπρος στο Ηρώον του χωριού, γιατί κάποιοι δεν άντεχαν να δουν δικαιωμένους «την άλλη πλευρά», εκείνους που πολέμησαν τους Γερμανούς (και τους Εγγλέζους), ήταν πράξεις ανθρώπων που δεν διέθεταν λεβεντιά; Εσείς, οι «πρόθυμοι» που καθόσαστε και σας χρησιμοποιούν είδατε τώρα από πού σας αδειάζει; Από την “δημοκρατική” πλευρά!

Πάρα κάτω. Με ύφος διδασκάλου αποφαίνεται: «Θα πρέπει να γνωρίζει καλλίτερα από οποιοδήποτε άλλο ότι την ευθύνη των όσων εξιστορεί την έχει κατά κύριο λόγο αυτός που έχει την αρχική δύναμη στα χέρια του». Να και κάτι στο οποίο θα συμφωνήσω! Πράγματι, καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο γνωρίζω ότι «την ευθύνη την έχει κατά κύριο λόγο αυτός που έχει την αρχική δύναμη στα χέρια του»! Ποιος όμως έχει τη δύναμη και την εξουσία στα χέρια του το 1943 στο Σχηματάρι; Ποιος έχει την δύναμη και την εξουσία το 1944, και μέχρι τις 13 Οκτωβρίου, στο Σχηματάρι; Ο γέρος «ανώνυμος» φίλος μας λέει ότι, «Είναι γνωστό σε όλους μας ότι μέχρι το 1944 την εξουσία την είχαν αυτοί που εσύ μνημονεύεις με τα καλλίτερα λόγια»(!) Την εξουσία δηλαδή την είχε ο Τρανός-Μήτσος Α. Γεωργαντάς, ο Ταξιάρχης Α. Κουρουτός, και ο Λεωνίδας Γ. Λάμπρουⁱ, που εκτελέστηκαν στην Κέρκυρα και ο Στέφανος Τζαβέλλας με τον Θανάση Νταλλιάνη-Κιούσηⁱⁱ, που εκτελέστηκαν στην Αίγινα!

Ελάτε να μάθετε και Ιστορία και Κοινωνιολογία! Παρατήστε τα όλα! Σηκωθείτε από καναπέδες, καρέκλες, ντιβανοκασέλες... Ελάτε να μάθετε ότι στο Σχηματάρι, που είναι πάνω στους δρόμους Αθήνας – Θήβας - Χαλκίδας, κοντά στη θάλασσα, δίπλα στο αεροδρόμιο, με μόνιμη φρουρά του αεροδρομίου, με Ειδική Ασφάλεια, με ειδικό «Λόχο Σχηματαρίου» (συγκροτημένο με βάση το νόμο του Ράλλη για τη συγκρότηση πολιτοφυλακών – Νόμος 422/5 Αυγ.1943), με τηλεγραφείο, με σιδηρόδρομο δυο κατευθύνσεων (Θεσσαλονίκη & Χαλκίδα) και οχυρωμένους και τους δύο σταθμούς, της Οινόης και της Τανάγραςⁱⁱⁱ, σ' αυτό το Σχηματάρι, που συν τοις άλλοις είχε και μια αδηφάγα και εξόχως αντικοινωνική – αντεθνική ελίτ, την εξουσία, λέει, την είχαν τρία, πέντε, δέκα παιδιά κάτω των 30 ετών και κατ' επέκτασιν ο ΕΛΑΣ, το ΕΑΜ και το ΚΚΕ και όχι αυτή η διεφθαρμένη και φαύλη ελίτ που δεν ορρωδούσε προ ουδενός και δεν το είχε σε τίποτα να υποκινεί τους μεν εναντίον των δε και από βενιζελική να γίνεται ο,τι οι Άγγλοι την προστάξουν^iv. «Άμα θέλαμε, είπε κάποιος από αυτούς, βάζαμε τον τάδε να τους καθαρίσει όλους τους Αριστερούς».

Έχω δείξει σε πολλά κείμενά μου πώς έγινε αυτή η μεταστροφή μετά το κέλευσμα του «ΑντιΕΑΜικού Συμφώνου» (Νοέμβριος 1943). Εκείνου του συμφώνου που οδήγησε σε διάσπαση τον ΕΔΕΣ και ένας εκ των διασπατών ο Χ. Παπαθανασόπουλος, επιτελάρχης και υπασπιστής του Πλαστήρα, ανέλαβε να οργανώσει τον αντιΕΑΜικό αγώνα στην Εύβοια. Πότε; Τον Δεκέμβριο του 1943, πολύ πριν γίνει η απόβαση στη Νορμανδία και ακόμη περισσότερο πριν την λήξη του πολέμου. Είχε αυτό αντίκτυπο στους παλιούς φαντάρους του τάγματος του Πλαστήρα ή δεν είχε; Επηρεάστηκαν στις αποφάσεις τους κάποιοι από τους παλιούς του στρατιώτες όταν τους κάλεσε κοντά του ερχόμενος στην Χαλκίδα με απεριόριστες εξουσίες, εκείνος ο άνθρωπος που κόμπαζε, σε πρώτο ενικό, για τον αριθμό των εκτελέσεων και για τη φρίκη που σκόρπισε κι από τις δύο πλευρές του Ευβοϊκού; Και ο μεν Παπαθανασόπουλος ανέβηκε στο αγγλικό τζιπ και γλίτωσε. Οι άλλοι όμως, οι κατευθυνόμενοι από τον ίδιον και τους ανθρώπους του, πήραν τον δρόμο για τη Λαζαρίνα (τον Ιανουάριο του '45 πια) από την οποία δεν γύρισαν όλοι. [Για τον Παπαθανασόπουλο και τα Τάγματα Ασφαλείας στην Εύβοια δείτε εδώ και εδώ]

Αν εννοεί λοιπόν, ο ανώνυμος γέρος μας, αυτούς τους ξένους ότι έχουν την ευθύνη, να συμφωνήσω μαζί του. Διότι αυτοί είχαν την εξουσία και αυτοί είχαν τους κατακτητές δίπλα τους. Από το Σχηματάρι ξεκίναγαν όλες οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην Πάρνηθα και στα Δερβενοχώρια. Το Σχηματάρι ήταν τα μετόπισθέν τους όταν λεηλατούσαν, καίγανε και σκοτώνανε στα ορεινά χωριά του νυν Δήμου μας. Χιλιάδες Γερμανοί στρατιώτες, δυο λόχοι τσολιάδες (εκείνους που τους πήρε το Βουργένι), χώρια ο παραστρατιωτικός «λόχος Σχηματαρίου», εκστρατεύανε κατά των Ανταρτών του ΕΛΑΣ, του ελληνικού στρατού, δηλαδή, που είχε αναγκαστεί ν' αναγνωρίσει το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής από τον Ιούλιο του 1943, επί ελληνικού εδάφους, υπήγετο σ' αυτό και είχε εντολή να αφοπλίσει τους Ιταλούς και να κυνηγήσει απηνώς τους συνεργάτες των Γερμανών και τα προδοτικά Τάγματα Ασφαλείας.

Ακριβώς στο ζοφερό αυτό κλίμα της τελευταίας εκκαθαριστικής επιχείρησης στην Πάρνηθα που ξεκίνησε στις 16 Ιουλίου και τελείωσε στις 7 Αυγούστου 1944, έλαβε χώρα και η... εισβολή των Ανταρτών του ΕΛΑΣ στο Σχηματάρι. Ανήμερα της Αγ. Παρασκευής, Γερμανοί και Σχηματαραίοι ταγματασφαλίτες, κάψανε την Λιάτανη και το Κλειδί. Είχαν μάλιστα εκεί και ένα πρόχειρο στρατόπεδο με συρματοπλέγματα όπως αυτό του σταθμού της Τανάγρας. Και είναι χαρακτηριστικό ότι η Λίτα, έτρεχε από βραδύς στη Λιάτανη να σώσει τον Σωκράτη Νάνο, άντρα της Αννιώς, της αδελφής της, που τον είχαν πιάσει στο Κακοσάλεσι και τον κρατούσαν στη Λιάτανη.

Αντικειμενικός σκοπός της τελευταίας και πιο καλά οργανωμένης, με τις υποδείξεις των ταγματασφαλιτών, εκκαθαριστικής ήταν η εκμηδένιση του «καρτερικού τμήματος» του ΕΛΑΣ της Πάρνηθας, που ήλεγχε τις προσβάσεις της Αθήνας και του Μοριά. Έπρεπε να μείνουν ανοικτοί οι δρόμοι για να μπορέσουν να απαγκιστρωθούν οι Γερμανοί που ήδη έχαναν τη μάχη της Ρουμανίας και κινδύνευαν να εγκλωβισθούν στα Βαλκάνια.

Σφίγγοντας τον κλοιό της Πάρνηθας οι Γερμανοί, το «καρτερικό τμήμα» υπό τον λοχαγό Φώτη Βερμαίο, (Φοίβο Νεοκ. Γρηγοριάδη) κατατμήθηκε περαιτέρω. Μια μικρή ομάδα 15 ατόμων με τον Φώτη έμεινε να γυροφέρνει στην Πάρνηθα και το υπόλοιπο, 85 άντρες, με τον υπολοχαγό Αποστόλη (Κοκμάδη) διέρρευσε στον κάμπο, πέρασε έξω από το Σχηματάρι, στην Τσουτσουβίλιεζα η θεια-Λένα είδε τον ντορό και κατάλαβε, έφτασαν στο «Βαθιώτικο» και ανασυγκροτήθηκαν στην Αγία Μαρίνα. Εκεί πήραν την απόφαση, βάσει του γενικότερου σχεδίου, να διενεργήσουν αντιπερισπασμό στο Σχηματάρι. Επικεφαλής του τμήματος ο Αποστόλης (Κοκμάδης) και ο Νικήτας. Έκλεισαν τα πολιτικά στελέχη του χωριού στην εκκλησία, τοποθέτησαν φρουρούς και ξεκίνησαν. Το ίδιο μέτρο πάρθηκε και από τον Σπάρτακο στο Κριεκούκι. Ήθελαν να εξασφαλίσουν απόλυτη μυστικότητα και φοβούνταν ακόμα και από τους ψιθύρους των πολιτικών στελεχών στους δικούς τους. Με οδηγούς αντάρτες από το Σχηματάρι, αλλά και παιδιά που είχαν μόλις βγει στο βουνό λόγω του μπλόκου που προηγήθηκε, ξεκίνησαν.... «Όταν εκείνοι καίγανε την Πάρνηθα, εμείς τους καίγαμε τα σπίτια», αφηγήθηκε μετά ο Αποστόλης Κοκμάδης. Το σωστό ήταν να πει, «όταν εκείνοι καίγανε τη Λιάτανη και το Κλειδί, εμείς τους καίγαμε τα σπίτια». Εκείνο το βράδυ, και για μερικές μόνο ώρες, πράγματι στο Σχηματάρι η εξουσία άλλαξε χέρια, μετά από τέσσερα ακριβώς χρόνια.

Ενώ όμως έχουν μάθει καλά το παραμύθι περί «εισβολής» στο Γερμανονοκρατούμενο Σχηματάρι, κουβέντα δεν λένε για το μπλόκο που προηγήθηκε μερικές μέρες. Σαν να μην έγινε τίποτα και ποτέ! Στις 2 Ιουλίου, είκοσι δύο μέρες μετά τη σφαγή του Διστόμου, το χωριό περικυκλώθηκε από Γερμανούς. Άφηναν τους κατοίκους να μπαίνουν αλλά όχι να βγαίνουν. Ο τελάλης διέταξε να πάνε όλοι στην πλατεία της εκκλησίας και ν' αφήσουν τα σπίτια ανοικτά. Γύρω-γύρω Γερμανοί και στο χωριό Έλληνες, που ψάχνανε τα σπίτια, έπαιρναν ο,τι τους άρεσε και είχαν εντολή να εκτελούν επί τόπου όποιον κρυβόταν^v. Φανταστείτε τι πέρναγε από το μυαλό των χωριανών, εκείνες τις ώρες στην πλατεία, καθώς ήξεραν το προηγούμενο του Διστόμου!

Ο λαός του χωριού συγκεντρώθηκε στην πλατεία. Εκεί έγινε η διαλογή. Άντρες, γυναίκες, γέροι και γριές, μέχρι και ο ανάπηρος Δημήτρης Μαντής (το «Πουλί της Τύχης», τον είπανε επειδή δραπέτευσε έρποντας!^vi) και δεκαπεντάχρονα παιδιά, συγκεντρώθηκαν στα «σύρματα» της Τανάγρας και τις επόμενες μέρες μεταφέρθηκαν στις φυλακές της Χαλκίδας. Από κει άλλοι φύγανε για το Χαϊδάρι και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, άλλοι για καταναγκαστικά έργα^vii και άλλοι για το εκτελεστικό απόσπασμα. 2 Αυγούστου, 25 άνδρες στάθηκαν στη μάντρα της σημερινής Σχολής Πεζικού στη Χαλκίδα. Τρεις απ' αυτούς οι Σχηματαραίοι Γιώργος Πηλίτσης 47 ετών, Φώνης Χαρίσης 33 ετών και Παναγιώτης Παπαϊωάννου 27 ετών (η θεια Σωκράταινα είχε χάσει κι άλλο ένα παιδί σε μια μικροσυμπλοκή, τον Κώστα), έπιασαν το τραγούδι που είχαν μάθει στο σχολείο... «στη στεριά δεν ζει το ψάρι ούτε ανθός στην αμμουδιά και οι Έλληνες δεν ζούνε δίχως την Ελευθεριά»^viii.

Υπάρχει κάτι ακόμα με το οποίο θα συμφωνήσω με τον γέρο-«ανώνυμο» λεβέντη μας. Ότι ο παππούς μου Γιώργος Πηλίτης, δεν είχε κάνει τίποτα. Κατά κοινή ομολογία των αντιπάλων, βοήθαγε να σωθούν άνθρωποι και όχι να χαθούν. Ένα κακό ελάττωμα είχε: ήταν, από πολύ νέος, κομμουνιστής και επί κατοχής δραστήριο στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Ο μνήμονας του τόπου μας Άγγελος Θεοδώρου κατέθετε ότι, ήταν και εκλέκτορας, μέλος του εκλεκτορικού σώματος το οποίο εξελέγη στις εκλογές του ΕΑΜ τον Απρίλιο του '44 για να βγάλει με τη σειρά του τους εθνοσυμβούλους των Κορυσχάδων.

Ναι ήταν παιδιόθεν κομμουνιστής ο Γιώργος ο Πηλίτσης και γι' αυτό ο πρόεδρος του χωριού κι ο δάσκαλος όταν είδαν ότι δεν στρώνει, φρόντισαν να τον μαζέψουν! Στο « Νέο Ριζοσπάστη» της 2ας Απριλίου 1932, σε μια γλώσσα τραχιά και σκληρή, διαβάζουμε στην πρώτη σελίδα την είδηση μαζί με άκομψους χαρακτηρισμούς:

[ΤΑΝΑΓΡΑ, 28 Μαρτίου. (Του ανταποκριτού μας). Στο Σχηματάρι ο δάσκαλος ..... και ο πρόεδρος ..... είνε χαφιέδες της αστυνομίας. Ζήτησαν από την αστυνομία και συνελήφθη ο σ. Πυλίτσης. Οι ίδιοι ήσαν και μάρτυρες κατηγορίας. Αντιθέτως οι άλλοι φτωχοί χωρικοί και ο καφετζής που κλήθηκαν υποστήριξαν τον σύντροφο και ζήτησαν την απόλυσή του. Ο αστυνόμος όμως τον έστειλε δεμένο στη Λειβαδιά να δικαστεί για παράβαση του ιδιώνυμου. Οι χωριάτες είναι γεγονός πως αγανάκτησαν απ' αυτό. Οι πιο συνειδητοί πρέπει την αγανάκτηση αυτή να την οργανώσουν. Στέκει τώρα να γίνει μια συγκέντρωση κατά της τρομοκρατίας με συνδυασμό των άλλων ζητημάτων από την οποία μάλιστα να βγει και μια επιτροπή αγώνος.]

Στη δίκη της Λιβαδειάς ο Γιώργος Πηλίτσης δικάστηκε για παράβαση του «Ιδιωνύμου», σε τρεις μήνες φυλακή και ένα μήνα εξορία στη Σύρο! Τουλάχιστον τότε ο, τι κάνανε το κάνανε επώνυμα! Και ο δάσκαλος και ο πρόεδρος είχαν παρρησία.

Λίγα στοιχεία για τους νεκρούς της επίθεσης των Ανταρτών στο Σχηματάρι:

Ο μικρός Θεόφιλος Πινήτας σκοτώθηκε από αδέσποτη σφαίρα. Εβλήθη στο μηρό και πέθανε από αιμορραγία λίγο πιο πέρα από το σπίτι τους. Πιστεύει κανένας ότι σκοτώσανε επίτηδες το παιδί; Εκείνη τη νύχτα γινόταν χαμός. Τις πιο πολλές σφαίρες, όμως, δεν τις έριχναν οι Αντάρτες που τις είχαν μετρημένες αλλά και δεν συναντούσαν σπουδαία αντίσταση. Τις έριχναν οι Γερμανοί, οι οποίοι κλεισμένοι στα πολυβολεία τους και στις θέσεις μάχης τους, χάλαγαν τον κόσμο, με καταιγισμό πυρός, μη μπορώντας να κάνουν τίποτα άλλο, μη γνωρίζοντας το μέγεθος της επιχείρησης των Ανταρτών και μη περιμένοντας βοήθεια από πουθενά. Πρέπει δε να υπολογισθεί ότι, σαφώς και οι Γερμανοί αιφνιδιάστηκαν, γιατί την ώρα που πίστευαν ότι εκμηδενίζουν τον ΕΛΑΣ στην Πάρνηθα, εκείνος τους χτυπούσε μέσα στο Σχηματάρι. Πέρα απ' αυτό καταδείχθηκε το μάταιο του καψίματος της Λιάτανης. Εκείνο δηλαδή που λέγανε στους Σχηματαραίους ταγματασφαλίτες οι Λιαταναίοι: «αν κάψετε τη Λιάτανη, για να μην εφοδιάζεται ο ΕΛΑΣ, τον ανεφοδιασμό θα τον κάνει άλλο χωριό και δεν μπορείτε να τα κάψετε όλα». Ο Κώστας ο Μπελεγράτης, γράφει σε γράμμα του στον Ορέστη, («Απογευματινή», αφήγηση του καπετάνιου) ότι η επίθεση στο Σχηματάρι έσωσε από την καταστροφή το Χλεμποτσάρι, γιατί είδαν ότι ήταν μάταιο. Ήταν βέβαια και το χωριό του Ν. Μπουραντά και μέχρι εκεί δεν έφτανε το χέρι τους.

Η Αγγελική Μπρατσιώτη (1902-1944) ήταν εκείνη που είχε πάει στους Γιωργανταίους για να προτείνουν στο Αντάρτικο τον γυιο της Γιώργο που ήταν χωροφύλακας. Επειδή είχαν φιλονικίες οικογενειακές, με μια άλλη οικογένεια, άσχετες και οι δύο με την Αριστερά και το ΚΚΕ, φοβόταν για τη ζωή του. Πράγματι ο Γιώργος πήδησε από το τραίνο και κατέφυγε στους Αντάρτες. Από κει όμως λιποτάκτησε, έδωσε όλες τις πληροφορίες που είχε στους Γερμανούς και έγινε διώκτης των Ανταρτών όταν το κλίμα ευνοούσε τέτοιες... γενναιότητες. Ο ΜήτσοΝτέντες (Λουκάς ή Ντουρντουβέλας) τον θυμάται να τον πυροβολάει από την περιοχή του Β' Δημοτικού Σχολείου, καθώς προσπαθούσε να προσεγγίσει το σπίτι του την ημέρα του μπλόκου. Ήθελε να πάρει κάτι ιταλικές αρβύλες και να φύγει. «Αν είχα παπούτσια δεν με ένοιαζε τίποτα». Έτσι ο Μήτσος, 19 χρονών, βγήκε στο βουνό και ενώ ο πατέρας του, ο Μπάρμπα-Ντέντες, ήταν στα «σύρματα» και μετά στη φυλακή της Χαλκίδας. Ο Μήτσος πήρε μέρος σ' όλες τις μάχες του ΕΛΑΣ, μέχρι και την τελευταία που έδωσε το «τμήμα θυσίας» του 34ου Συντάγματος, στο Ψυχικό, καλύπτοντας την υποχώρηση του ΕΛΑΣ την 33η ημέρα των Δεκεμβριανών. Εκεί τραυματίστηκε στο χέρι και πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Άγγλους. Στο σπίτι του Μπρατσιώτη υπήρχαν ένοπλοι ταγματασφαλίτες. Ένας από αυτούς ο Κοκκοράκης. Ήταν δυο οι Κοκοράκηδες, αδέλφια. Υπάρχει η μαρτυρία του Νικήτα που λέει ότι ένας αντάρτης του είπε ότι μια γριά τους βρίζει και τους καταριέται. Του απάντησε ότι είναι φυσικό αφού της καίνε το σπίτι και να μην την πειράξει. Ο Νικήτας επιμένει επίσης ότι, η απόφασή τους ήταν να μπουν στο χωριό μόνο για να κάψουν τα σπίτια των συγκεκριμένων οικογενειών και όχι για να σκοτώσουν. 

Η γυναίκα από το Άγιο Θωμά ήταν η Ασήμω Θεοδώρου που είχε καταφύγει στο Σχηματάρι γιατί εκείνη τη μέρα κάψανε τη Λιάτανη. Αν ήθελαν να την σκοτώσουν οι αντάρτες θα την σκότωναν στη Λιάτανη που ήταν κάθε μέρα. Ήταν κι αυτό ένα τυχαίο και τραγικό συμβάν.

Το ζεύγος ΠυλιοΣίμου, ήτοι, Γιαννούλας Μπουραντά και Σπύρου Δημητρίου. Ο ΠυλιοΣίμος ήταν αδελφός της προ-γιαγιάς μου της Αθηνάς και αδελφός του ΚίτσοΣίμου. Οι δύο με τους αντάρτες και ο ΠυλιοΣίμος εξοπλισμένος από τον Νίκο Μπουραντά διακεκριμένος συνεργάτης των Γερμανών. Αποφάσιζε για ζωή και θάνατο. Είναι αυτός που είπε στη γιαγιά μου την Κούλα (την κόρη της αδερφής του) για τον άντρα της τον Γιώργο τον Πηλίτση, όταν εκείνη τον παρακάλεσε να κάνει κάτι για να σωθεί, καθώς τον είχαν πιάσει στο μπλόκο και τον κρατούσαν στη Χαλκίδα: «ο Νίκος τον σώζει εγώ δεν τον σώζω»! Με το μπιστόλι που του είχε δώσει ο Μπουραντάς πυροβόλησε τους αντάρτες που του χτυπήσανε την πόρτα. Εκείνος σκοτώθηκε επί τόπου και η Γιαννούλα πέθανε στο δρόμο για τη Χαλκίδα που την πηγαίνανε στο γιατρό. Η άλλη γυναίκα που ήταν μέσα, νύφη από τον αδελφό της Γιαννούλας Χριστόφορο, δεν πειράχθηκε και στο δικαστήριο είπε την αλήθεια. Ο Βαγγέλης Σπύρου, ο Αράπης, ανιψιός κι αυτός του ΠυλιοΣίμου που κατηγορήθηκε από ψευδομάρτυρες Σχηματαραίους αθωώθηκε πανηγυρικά ενώ είχε δικαστεί πρωτόδικα τέσσερις φορές σε θάνατο. Ας σημειωθεί ακόμη ότι: 

α) Η οικογένεια Μπουραντά, πατέρας, μάνα, αδελφή και αδελφός, είχαν συλληφθεί δυο φορές από τους αντάρτες και αφέθηκαν ελεύθεροι χωρίς να πειραχτεί ούτε τρίχα τους και παρά τις εντολές που είχαν από την Αθήνα γιατί εκεί ο Μπουραντάς είχε αφηνιάσει έκανε μπλόκα στις γειτονιές και σκότωνε τραυματίες της Αλβανίας στα νοσοκομεία. 

β) Ο Κλάπας, που τότε υπηρετούσε στην Ειδική Ασφάλεια καιδουλειά της ήταν να συλλαμβάνει Έλληνεςαντιστασιακούς οδηγώντας τους είτεστην εκτέλεση είτε στα στρατόπεδα, κρύφτηκε στα ρεβύθια της ΓιαννοΠαπαγιάννενας και σώθηκε. Την άλλη μέρα συνέλαβε την Λίτα! Ενώ έτεροι της ομάδας αυτής που κατεύθασαν από την Λιάτανη έπιασαν την Φλωρού χήρα Αντωνίου Κουρουτού και την κόρη της την Αφροδίτη, γυναίκα του Σωτήρη Καραλή, πρώτη ξαδέρφη της Λίτας, «έγκυο, με την κοιλιά στο στόμα», και τις πήγαιναν στο νεκροταφείο να τις σκοτώσουν γιατί είχε η Φλωρού γυιο και η Αφροδίτη αδελφό Αντάρτη, τον Ταξιάρχη Κουρουτό που τελικά εκτελέσανε στην Κέρκυρα 2 Απριλίου 1948. Στο δρόμο τους βρήκε όμως ένας Γερμανός αξιωματικός που ερχόταν από την Οινόη μαζί με έναν άλλο Ταξάρχη. Είδε τις γυναίκες στην κατάσταση αυτή, τους έβρισε, και τους έδιωξε να πάνε να βρούνε εκείνους που μπήκαν στο χωριό για να τους πολεμήσουν.

Ο Γιώργος Ντουρντουβέλας (1895-1944), αδελφός του Νίκου, του Ντέντε, του Σπύρου και του Ντίνου, ήταν κρυμμένος στο σπίτι του ΜητροΦάνη. Βγήκε όμως να δει τι γίνεται και έπεσε πάνω σ' έναν αντάρτη από το Καπαρέλι ονόματι Βαγγέλη Λεμονή. Είχε κάνει εργάτης στον Μακράκη και ήξερε πρόσωπα και πράγματα. «Εσύ είσαι μπαρμπα-Γιώργη;» είπε και πυροβόλησε.

Αυτοί είναι οι νεκροί εκείνης της βραδιάς που κάψανε τη Λιάτανη και το Κλειδί και είχαμε κι εκεί άλλες εκτελέσεις. Στις 22/7 εκτελέστηκαν 8 άτομα.

Θα πούμε κι άλλα στην ώρα τους. Τώρα όμως, πρέπει να πούμε τα εξής:

α)  Εκείνοι που πήρανε τότε την απόφαση να πολεμήσουν ΜΕ τους Γερμανούς, πήραν ένα ρίσκο. Με τον έναν και τον άλλο τρόπο διακινδύνευσαν και κατέβαλαν φόρο αίματος. Από τέτοια γεγονότα οι οικογένειες, όποιος κι αν είναι αυτός ο άνθρωπός τους, δεν συνέρχονται ποτέ! Γιατί όσο κι αν είναι εκείνος ένοχος, όλοι οι άλλοι γύρω είναι συνήθως αθώοι.  Εκείνοι, όμως, που τους εξώθησαν, τους πήραν στο λαιμό τους και τους χρησιμοποίησαν, την έβγαλαν καθαρή! Δείτε ποιοι δεν έχουν νεκρούς στις οικογένειές τους για να καταλάβετε τι παίχτηκε και ποιοι είχαν συμφέρον. Γι' αυτό θα ήταν καλό να μας πει ο «ανώνυμος» γέροντας τι έγινε με την δική του οικογένεια. Δεν φαίνεται να έχει δικά του θύματα. Πώς και την γλιτώσανε από τους αιμοβόρους και αιμοχαρείς κομμουνιστοσυμμορίτες που... εισέβαλαν στην επικράτεια του Δεδάκη και των συν αυτώ προυχόντων;

β)  Προσπαθούν όλοι οι απολογητές των συνεργατών των Γερμανών, και ο «ανώνυμος» γέροντας, να περάσουν ότι είναι τα θύματα και μάλιστα μιας πολιτικής αντιδικίας σαν τις άλλες. Κάνουν πως δεν καταλαβαίνουν και αποσιωπούν συστηματικά στην επιχειρηματολογία τους το ότι η Ελλάδα ήταν κατακτημένη χώρα από τους Γερμανούς και Ιταλούς κι αυτοί οι κατακτητές ήταν Ναζί και Φασίστες. Δίνουν την εντύπωση ότι τα πράγματα ήταν όπως είναι τώρα. Αναπαράγουν δε το ίδιο παραμύθι του Βορίδη, του Γιανναρά, του Σαμαρά και άλλων εθναμυντόρων. Ότι, δηλαδή, η Αριστερά ήταν κυρίαρχη και αυτοί είναι θύματα(!) Οπότε... νομιμοποιούνται να αντιτάξουν άμυνα(!)

Το πράγμα, όμως, είναι απλό: Όταν υπάρχουν κατακτητές, είτε ναζίδες είτε δημοκράτες (όπως οι Άγγλοι και οι Αμερικανοί) όποιος συνεργάζεται μαζί τους είναι προδότης. Και όχι μόνο αυτό. Όποιος συνεργάζεται με τους κατακτητές είναι εντεταλμένος και εξοπλισμένος να σκοτώσει Έλληνες που αντιστέκονται. Αν προλαβαίνανε πρώτοι, και όπου προλάβανε πρώτοι, οι ταγματασφαλίτες, σκοτώσανε. Παράδειγμα δικό μας, οι τρεις εκτελεσμένοι της Χαλκίδας. Και δεν είναι το μόνο. Όταν αρχές Φεβρουαρίου του '44 φτάσανε μέχρι την Πύλη, αυτό πήγανε να κάνουν: να σκοτώσουν Έλληνες που πολεμούσαν τους κατακτητές! Και στις 19 του ίδιου μήνα αυτό πήγαν να κάνουν, ασχέτως αν τους πετσόκοψαν οι αντάρτες. Και σε όλες τις εκκαθαριστικές που πήγαιναν πίσω από τους Γερμανούς σαν τις ύαινες, αυτό ήθελαν να κάνουν και αυτό έκαναν. Εκείνο όμως που δεν μπορούσαν να κάνουν και δεν έκαναν ποτέ, ήταν το να αντιμετωπίσουν τον ΕΛΑΣ μόνοι τους, χωρίς την... παρέα των Γερμανών!

Για τον Σαλεμή Βασίλη (1920-1944) (Μπρέκη) που σκοτώθηκε, τάχα, επειδή ήταν χωροφύλακας ισχύει το παραπάνω. Δεν ήταν «γενικά» χωροφύλακας. Ήταν χωροφύλακας που είχε καταταγεί επί κατοχής! Το ίδιο και ο Κλάπας. Και η δουλειά για την οποία πληρώνονταν, όπως πληρώνονταν και όσο πληρώνεται μια τέτοια δουλειά, ήταν να κυνηγάνε Έλληνες που αντιστέκονταν στους Γερμανούς και στους Ιταλούς. Κακώς και κάκιστα, βέβαια, σκοτώσανε τον πατέρα αντί να πιάσουν τον γυιο και να τον δικάσουν. Αλλά θα μας διαφώτιζε καλύτερα το πότε, η ημερομηνία που έγινε εκείνο το κακό. Για να δούμε τι είχε γίνει εν τω μεταξύ και τι γινόταν τότε που έγινε το έγκλημα.

Γενικά μιλώντας, είναι μεγάλο ψέμα ότι ο ΕΛΑΣ σκότωνε του χωροφύλακες αδιακρίτως. Ο ίδιος ο Ορέστης ήταν πρώην ενωματάρχης, είχε δε ορμητήριο, τον πρώτο καιρό που δρούσε παράνομα στη Βοιωτία, τον σταθμό χωροφυλακής στα Βάγια. Πολλοί χωροφύλακες γίνανε Αντάρτες όπως, πχ, ο Σπάρτακος που ήταν κι αυτός ενωματάρχης. Ο Κρόνος μπήκε μέρα μεσημέρι στη Θήβα, πήγε στην χωροφυλακή, τον κεράσανε καφέ, διευθέτησε τις σχέσεις του ΕΛΑΣ με τη χωροφυλακή και αποχώρησε συνοδευόμενος από χωροφύλακα για την ασφάλειά του. Δυο φορές το '42, ο Ορέστης συνέλαβε ολόκληρα τμήματα χωροφυλάκων και τα αφόπλισε αναίμακτα. Τους ξανάδωσε όμως τα όπλα πίσω για να μην έχουν συνέπειες γυρίζοντας στο σταθμό τους. Αυτό ονομάστηκε «ηθικός αφοπλισμός» και πάνω εκεί οικοδομήθηκε μια διαρκής σχέση με τους έντιμους και πατριώτες αξιωματικούς και χωροφύλακες. Ο συνταγματάρχης Τσαταλός, όταν οι Βιλλιώτες του πήγαν κάτι τόμσον παρατημένα από τους Εγγλέζους, τους απάντησε «τι μου τα φέρατε εμένα, να τα πάτε στον Ορέστη». Αλλά και ο Σπύρος Σπύρου (Μανιάτης) ήταν αστυφύλακας και δη του Μηχανοκινήτου. Ο Σπύρος το καλοκαίρι του '44 ήταν διοικητής του τμήματος Πολιτοφυλακής στο Χλεμποτσάρι. Η σύλληψη του γιατρού Παπανδρέου, με την απελευθέρωση, έγινε από τον ίδιο στο Μορίφοβο και οι παλιοί τον θυμόνται να κρατείται αδέσμευτος στην αυλή του σπιτιού που έδρευε η Πολιτοφυλακή. Ο γιατρός παραδόθηκε από τον ΕΛΑΣ στους Εγγλέζους με βάση ένα έγγραφο που του μετέφερε ένα συγγενικό του πρόσωπο από το Σχηματάρι στη Θήβα. Το εγγλέζικο έγγραφο τον πέρναγε στη δικαιοδοσία των Άγγλων και εκείνοι τον άφησαν ελεύθερο.

Εδώ όμως είναι ευκαιρία να διευκρινίσουμε ότι, η Εθνική Πολιτοφυλακή (ΕΠ) ήταν νόμιμο όργανο εξουσίας από την απελευθέρωση και μέχρι την διάλυση του ΕΛΑΣ. Για την ακρίβεια η ΕΠ διαλύθηκε τελευταία, μετά τον ΕΛΑΣ. Ήταν δε εντεταλμένη από την “κυβέρνηση του Λιβάνου”, να συλλάβει και να σχηματίσει δικογραφίες για όλους τους υπόπτους συνεργασίας με τους κατακτητές. Τις δικογραφίες αυτές τις διαβίβασε στη συνέχεια στην τακτική δικαιοσύνη η οποία όφειλε να προχωρήσει στη διερεύνηση των υποθέσεων. Το ότι στο Σχηματάρι δεν υπήρξε κανείς που να καταδικάστηκε για συνεργασία με τον κατακτητή δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχαν τέτοιοι συνεργάτες. Σημαίνει πως η δικαιοσύνη δεν έκανε καλά τη δουλειά της μέσα στα πλαίσια της ΜεταΒαρκιζιανής τρομοκρατίας. Εκείνο που η εφημερίδα του ΕΛΑΣ ΑττικοΒοιωτίας κατήγγειλε από τον Απρίλιο του 1944 τελικά δεν απετράπει! Έτσι πυροδοτήθηκε αυτό το αίσθημα της αδικίας που οδηγούσε στην αντεκδίκηση. Οι συνεργάτες των Γερμανών αμέσως μετά τη Βάρκιζα ήταν στις θέσεις τους και ανέλαβαν δράση, κάτω από νέα αφεντικά, τους Εγγλέζους...

Στον «Ριζοσπάστη» της 29ης Μαρτίου 1945, λίγες μόλις μέρες από την διάλυση του ΕΛΑΣ και της ΕΠ, στην πρώτη σελίδα διαβάζουμε: 

«Στη Χαλκίδα όπως αναφέρει ο εκεί Εισαγγελέας μ' έγγραφό του προς την εδώ προϊσταμένη του αρχή, η φρουρά άφησε ελεύθερους 220 δοσίλογους, που της παρέδωσε ο ΕΛΑΣ, ελεύθερους και για ειρωνεία έστειλε στην Αθήνα αντί για τους δοσίλογους τις... δικογραφίες».

Στο ίδιο φύλλο του «Ριζοσπάστη», στη σελ. 2 διαβάζουμε για τις ασχολίες εκείνων που αφέθησαν ελεύθεροι από την Χαλκίδα μαζί μ' εκείνους που γύρισαν από τη Λαζαρίνα: 

«Η Εθνοφυλακή των χωριών Λιάτανη, Σχηματαρίου και Χλεμποτσαρίου Θήβας, έκανε μπλόκο στο χωριό Μπράτσι, έπιασε τρεις αγωνιστές, Σπύρο και Ευάγγελο Σπύρου και Λεωνίδα Λάμπρου. Ο τελευταίος κακοποιήθηκε χωρίς έλεος και μεταφέρθηκε στο Σχηματάρι. Τους άλλους δύο τους μετέφεραν στο Χλεμποτσάρι, ιδιαίτερη πατρίδα του Μπουραντά, οι δοσίλογοι κάθε μάρκας είχαν ετοιμάσει πογκρόμ και τόσο χτύπησαν τους μεταφερόμενους, ώστε δεν έγιναν δεκτοί στο νοσοκομείο Θηβών «ως ημιθανείς». Ύστερα απ' αυτό τους μετέφερε στο τμήμα μεταγωγών Αθήνας για να μπουν στο νοσοκομείο, αλλά τρεις μέρες ύστερ' απ' τη μεταφορά τους εξακολουθούσαν να κρατούνται εκεί».

Στο φύλλο του «Ρ» της 28ης Μαρτίου, σελ. 2 διαβάζουμε: 

«ΘΗΒΑ, (του ανταποκριτή μας).- Τα χωριά των Θηβών ξαναζούν την εποχή της κατοχής. Έτσι στα χωριά Βαθύ, Σχηματάρι, Λιάτανη, Χλεμποτσάρι, Μπράτσι, εθνοφύλακες με την καθοδήγηση των ντόπιων Ράλληδων κάνουν συστηματικά μπλόκα, κακοποιούν και διαπομπεύουν τους αγωνιστές και όλο το κίνημα της εθνικής αντίστασης. Ο εαμικός τύπος είναι τελείως αποκλεισμένος στην περιφέρειά μας. Στο χωριό Βαθύ τη νύχτα της 15/3 ομάδα γνωστών δοσιλόγων συνέλαβε το εαμίτη Σπ. Τζελά και τον απήγαγε με προθέσεις εγκληματικές. Μαζί τους είχαν και έναν βρόγχο πιθανόν για να τον κρεμάσουν. Ο Τζελάς μπρος στο βέβαιο κίνδυνο αποπειράθηκε να αποδράσει μα οι δήμιοι με τα αυτόματα τον εσκότωσαν. Οι συγγενείς ζήτησαν άδεια από τον διοικητή Εθνοφυλακής Σχηματαρίου να ενταφιάσουν το νεκρό, αλλά ο διοικητής τους έδιωξε βρίζοντάς τους. Ο ίδιος είπε ότι τέτοια σκυλιά μόνον τέτοια τύχη αξίζει να βρουν».

Τον Κων/νο Ντάϊκο 1924-1944), ο μπαρμπα- «Ανώνυμος» τον ξέχασε. Αυτόν τον σκοτώσανε γιατί είχε καρφώσει όλα τα παιδιά της ΕΠΟΝ στους Ιταλούς με αποτέλεσμα να τους συλλάβουν και να τους κλείσουν στο υπόγειο του ΜιχοΜανιάτη. Ποιος ξέρει ποιος τον πήρε στον λαιμό του 20 χρονών παιδί και τον έβαλε να κάνει αυτή τη δουλειά. Για μέρες αγνοούσαν την τύχη τους. Τελικά με πιέσεις και παρακάλια αφέθηκαν ελεύθερα.

Ξέχασε και τον Γιαννάκη Γιώργο, που πέθανε στη Λαζαρίνα από τις κακουχίες. 

Για τον Δημήτρη Θεοδώρου (Τάκια), από τα εγγόνια του έχω ακούσει ότι έφερε χτύπημα στο κεφάλι και ότι έχουν δει το κρανίο του σπασμένο. Μάλλον δεν ισχύει, δηλαδή, αυτό που λέει ο «ανώνυμος». Δέχομαι την άποψή τους αν και υπάρχει και η άλλη που λέει ότι τον έβαλαν στη βάρκα «αδέσμευτο». Στη βάρκα τον απειλούσαν: «τώρα, εκεί που σε πάμε, να δεις τι θα πάθεις». Εκείνος υπό το κράτος των απειλών πήδησε στη θάλασσα... «Να και γω!». Αυτά ξέρω επί του θέματος. Ποιος ξέρει όμως, ίσως κάποτε κάτι να μάθουμε περισσότερο, για πού τον πηγαίνανε και για τι τον κατηγορούσαν. Όπως και να έχει, το ότι σκοτώθηκε όταν ήταν στην ευθύνη τους και χωρίς να υπάρχει πολεμική κατάσταση είναι απαράδεκτο και καταδικαστέο. 

   Για τον Μεντίκο δεν ξέρω τίποτα. Ούτε έχω ακούσει ούτε μπόρεσα να εξακριβώσω την ύπαρξή του. Ένας άλλος Μιχάλης Μεντίκος πέθανε πρόσφατα στα βαθειά γεράματα.

  Χαριτολογώντας θα έλεγα: Μη ξύνεσαι στην γκλίτσα του τσοπανόπουλου της Εύβοιας! Δεν νομίζω ότι θέλεις να ακούσεις την πραγματική ιστορία και πώς έφτασε το τσοπανόπουλο, που είχε πια γίνει τσολιάς (άρα ήταν μέσα στο '44 και όχι το '43) στο Σχηματάρι, ποιον ήθελε να σκοτώσει επειδή τον είχε βιάσει όταν ήταν στη δούλεψή του, σε ποιανού σπίτι έφαγε και ήπιε και ποιος τον εξώθησε, για να ξεθυμάνει, να εμπλακεί με τα τέσσερα παιδιά της οργάνωσης, που βόσκανε τα πρόβατα εκεί που είναι σήμερα η πύλη του αεροδρομίου. Εκεί, αυτός ένοπλος, αυτά άοπλα, ανήλικα παιδιά, τον τρυπήσανε στο θώρακα με το «τρυπητήρι». Ένα ακονισμένο παλιό ξυράφι που το είχανε για να κάνουνε αφαλό στις αγκλίτσες και να πιάνει το στηλιάρι. Αυτό ήταν το όπλο τους(!) Με αυτό τον «κατακρεούργησαν(!) Τον πήγανε στις Στανιάτες, στο γιατρό, αλλά εν τέλει πέθανε.

Και για να τελειώνω αυτά που δεν τελειώνουν ποτέ. Στο κείμενο που έκανε τον «ανώνυμο» να χάσει την ησυχία του, έβαλα στο τέλος μια κουβέντα «Και δεν μπορώ να τα ξεχάσω, ότι μου τα θυμίζει το σκυλί που αλυχτάει μέρα-νύχτα, εδώ δίπλα, στο κατώφλι του πατρικού σπιτιού του Ταξάρχη».

Όντως υπήρχε τότε ένα σκυλί, που γάβγιζε νύχτα-μέρα και με έκανε να θυμάμαι την τραγωδία εκείνου του σπιτιού που ξεκληρίστηκε αφού και η Αφροδίτη, μετά τη γέννα δυο παιδιών, πέθανε από φυματίωση στη «Σωτηρία». Τα σπίτια μας τα χώριζε πάντα ένας τοίχος. Και τι θεώρησε να μου απαντήσει ο λεγόμενος «ανώνυμος»;

«Στα παραπάνω θύματα δεν τους δόθηκε η ευκαιρία να γράψουν γράμμα στους δικούς τους. Και τα σκυλιά τους δεν ζουν 60 χρόνια για να αλυχτάνε»(!) Έτσι κατάλαβε την κουβέντα μου, ότι το ίδιο σκυλί αλυχτάει 60 χρόνια και γι' αυτό εγώ θυμάμαι(!)

Παραθέτω κατάλογο νεκρών, θυμάτων της ΓερμανοΙταλικής Κατοχής και της ΑγγλοΑμερικανικής που ακολούθησε, με καταγωγή από το Σχηματάρι. Επειδή αυτή τη δουλειά σκανδαλωδώς παρέλειψε να την κάνει ο δημοτικός ιστοριογράφος μας και να τους συμπεριλάβει στο βιβλίο «Σχηματάρι 1832 – 1960» στον κατάλογο των νεκρών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο μακάβριος κατάλογος αποκτά ξεχωριστή σημασία.

1. Πηλίτσης Γεώργιος 47 ετών, πολιτικό στέλεχος της ΕΑΜικής αντίστασης, εκτελέστηκε στη Χαλκίδα χωρίς να του επιτραπεί να στείλει γράμμα στην οικογένειά του.
2. Παπαϊωάννου Παν. 27 ετών, μαχητής του Εφεδρικού ΕΛΑΣ, εκτελέστηκε στη Χαλκίδα, χωρίς να του επιτραπεί να στείλει γράμμα στην οικογένειά του.
3. Χαρίσης Ξενοφών 33 ετών, μαχητής του Εφεδρικού ΕΛΑΣ, εκτελέστηκε στη Χαλκίδα, χωρίς να του επιτραπεί να στείλει γράμμα στην οικογένειά του.
4. Παπαϊωάννου Κων. 30 ετών μαχητής του Εφεδρικού ΕΛΑΣ, τραυματίστηκε σε επιχείρηση το '43 και κατέληξε μετά από λίγες μέρες.
5. Τζαβέλλας Στέφανος 21ετών, αντάρτης του ΕΛΑΣ, εκτελέστηκε στην Αίγινα
6. Νταλλιάνης Αθαν. 23 ετών αντάρτης του ΕΛΑΣ, εκτελέστηκε στην Αίγινα
7. Νταλλιάνης Αλέκος 57 ετών δολοφονήθηκε γιατί είχε γυιο αντάρτη, χωρίς να του επιτραπεί να στείλει γράμμα στην οικογένειά του.
8. Γεωργαντάς Δημήτριος του Αχιλ.. 31 ετών εφεδροελασίτης και πολιτικό στέλεχος της ΕΑΜικής αντίστασης, εκτελέστηκε στην Κέρκυρα
9. Κουρουτός Ταξιάρχης του Αν. 31 ετών, αντάρτης του ΕΛΑΣ, εκτελέστηκε στην Κέρκυρα, τρεις μέρες εγχειρισμένος και με άκοπα ράμματα.
10. Λάμπρου Λεωνίδας του Γεωρ. 21 ετών ΕΠΟΝίτης, εκτελέστηκε στην Κέρκυρα.
11. Σπύρος Σπύρος του Αθ. 31 ετών Αντάρτης του ΕΛΑΣ και υπαξιωματικός της ΕΠ, σκοτώθηκε στην Κρήτη σε μάχη του ΔΣΕ 1947 για την εθνική ανεξαρτησία και την ελευθερία της πατρίδας, χωρίς να του επιτραπεί να στείλει γράμμα στην οικογένειά του.
12. Μπαρώνης Χρήστος πέθανε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, χωρίς να του επιτραπεί να στείλει γράμμα στην οικογένειά του.
13. Αθανασάκης Χρήστος 30 ετών πέθανε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, χωρίς να του επιτραπεί να στείλει γράμμα στην οικογένειά του.
14. Αντωνίου Αλέξανδρος 28 ετών πέθανε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης , χωρίς να του επιτραπεί να στείλει γράμμα στην οικογένειά του.
15. Γεωργαντάς Βασίλης του Αχ. πολιτικό στέλεχος της ΕΑΜικής αντίστασης, σκοτώθηκε σε μάχη του ΔΣΕ 1948, για την εθνική ανεξαρτησία και ελευθερία της πατρίδας, χωρίς να του επιτραπεί να στείλει γράμμα στην οικογένειά του.
16. Γεωργαντάς Ευάγγελος του Αχ. ΕΠΟΝίτης και αντάρτης του ΕΛΑΣ, σκοτώθηκε σε μάχη του ΕΛΑΣ με τους Γερμανούς στο Μήλεσι Σεπ 1944, χωρίς να του επιτραπεί να στείλει γράμμα στην οικογένειά του.
17. Λιάπης Χρήστος (;) χάθηκε στα Δεκεμβριανά, χωρίς να του επιτραπεί να στείλει γράμμα στην οικογένειά του.
18. Μπάρμπας Δημήτριος του Αθ. 31 ετών, δολοφονήθηκε επειδή αρνήθηκε να συνεχίσει τη θητεία του στα Τάγματα Ασφαλείας
19. Παπακωνσταντίνου Χαρίδημος 30 ετών,  δολοφονήθηκε επειδή αρνήθηκε να συνεχίσει τη θητεία του στα Τάγματα Ασφαλείας
20. Μαντής Ευάγγελος του Παν. 48 ετών, διακεκριμένο στέλεχος της Τραπέζης της Ελλάδος με ηρωική αντιστασιακή δράση. Εκτελέστηκε στη Χαλκίδα στις 23/5/1949.

Παραθέτω το γράμμα του «ανώνυμου», το σωστό είναι να λέμε του «ακατονόμαστου», διότι έχει όνομα και δεν κατονομάζεται, όπως έχει δημοσιευτεί στην εφημερίδα του χωριού.

ΣΥΓΧΩΡΟΥΜΕ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΞΕΧΝΟΥΜΕ

(Αυτή είναι η διαφορά μας)

Θα περίμενε κανείς ότι ένας νέος που θεωρείται μορφωμένος και μάλιστα τελευταία με ροπή προς τη θρησκεία να είχε περισσότερη λεβεντιά για να αποφασίσει να γράψει όχι μόνο από την μία πλευρά για τις μαύρες σελίδες του Σχηματαρίου, την εποχή της κατοχής. Θα πρέπει να γνωρίζει καλλίτερα από οποιοδήποτε άλλο ότι την ευθύνη των όσων εξιστορεί την έχει κατά κύριο λόγο αυτός που έχει την αρχική δύναμη στα χέρια του. Για εμάς από την άλλη όχθη την ευθύνη την έχουν όλοι και είναι κρίμα και άδικο που χάθηκαν, όχι μόνο οπό την δική σου πλευρά, τόσοι αθώοι άνθρωποι. Στο χωριό μας που πρέπει να είναι παράδειγμα για αποφυγή τέτοιων γεγονότων φταίνε οι ξένοι κτλ (εκτός από τον δικό σου παππού που δεν βρίσκεται άνθρωπος να τον κατηγορήσει). Η παρέμβαση αυτών των ξένων ατόμων είχε σαν αποτέλεσμα οι μεν παλαιοί Βασιλόφρονες να γίνουν αριστεροί, οι δε βενιζελικοί να γίνουν δεξιοί .Είναι γνωστό σε όλους μας ότι μέχρι το 1944 την εξουσία την είχαν αυτοί που εσύ μνημονεύεις με τα καλλίτερα λόγια, θα έπρεπε να αναφέρεις όμως και τα θύματα που προηγήθηκαν την 26-7-1944, με την εισβολή των ανταρτών στο Σχηματάρι και να σημειωθεί χωρίς αντίποινα.

1)Θεόφιλος Πινήτας, 11 ετών, μικρό παιδί

2)Αγγελική Μπρατσιώτη, κάηκε ζωντανή .

3)Γυναίκα από Αγ. Θωμά διέμενε στην οικογένεια Γεωργίου.

4 )και 5) Ζεύγος Σπύρου Δημητρίου (Πυλιοσίμου) κατακρεουργήθηκαν.

6)Γιαννάκης Κοκκοράκης από Φάρο.

7) Γεώργιος Δουρδουβέλας.

8)Ηρακλής Σαλεμής ρίχτηκε σε πηγάδι, που ακόμα φέρει το όνομα του.

9)Θεοδώρου Δημήτρης (Τάκιας) με πέτρα στο λαιμό στα νερά του Ευβοϊκού .

10)Τσοπανόπουλο από την Εύβοια, 17-18 χρονών, το καλοκαίρι 1943 κατακρεουργήθηκε στο Σχηματάρι. Τότε κατάλαβαν όλοι τι τους περίμενε.

11) Γ. Παπανδρέου, άφησε γυναίκα και δυο ανήλικα, υπάλληλος ΣΕΚ

12)Σαλεμής (Μπρέκης) επειδή ήταν αστυνομικός

13)Μιχαήλ Μεντίκος

Στον αδερφοκτόνο και μάταιο πόλεμο 47-49 έπεσαν υπέρ πατρίδας

14) Αντώνης Πινήτας στο Γράμμο

15)και ο Θανάσης Δουρδουβέλας στην Καρδίτσα

Πρέπει λοιπόν, αγαπητέ, να είσαι μεγαλόψυχος και αντικειμενικός και αυτά πρέπει να ξεχασθούν και να μην τονίζεις τις λέξεις "ποιος είπε ότι ξεχάσαμε γιατί αν ξεχασθούν δεν μπορούν να συγχωρεθούν".

Ένας Σχηματαραίος που τα έζησε από κοντά και θυμάται.

ΥΓ.: Στα παραπάνω θύματα δεν τους δόθηκε η ευκαιρία να γράψουν γράμμα στους δικούς τους. Και τα σκυλιά τους δεν ζουν 60 χρόνια για να αλυχτάνε. Και τώρα ξέρεις από πού γέρνει η πλάστιγγα...

(Ελεύθερος Λόγος τεύχος 88 Αύγουστος 2013)

Σημειώσεις:

i Τα τρία αυτά παιδιά, όταν εκτελέστηκαν το 1948 ήταν αντίστοιχα, 31, 31 και 21. Και το '44 ήταν ο Μήτσος και ο Ταξάρχης 27 και ο Λεωνίδας μόλις 17 χρονών. Αυτοί ήταν οι... κατέχοντες την εξουσία στο Σχηματάρι και όχι ο Γερμανός Επιθεωρητής, ο «Σπέκτορ» όπως τον λέγανε(!)

ii  Οι δύο της Αίγινας ήταν το '48, ο μεν Νταλλιάνης 23 ο δε Τζαβέλλας 21. Δηλαδή το '44 ήταν 19 και 17 αντίστοιχα.

iii Η Τανάγρα διαθέτει και πρόχειρο στρατόπεδο με συρματοπλέγματα από την εποχή της συνθηκολόγησης των Ιταλών όπου και τους περιορίσανε.

iv  Ο «ανώνυμος» χωρίς λέει επί λέξει: «Η παρέμβαση αυτών των ξένων ατόμων είχε σαν αποτέλεσμα οι μεν παλαιοί Βασιλόφρονες να γίνουν αριστεροί, οι δε βενιζελικοί να γίνουν δεξιοί». Και δεν μπορούμε να μην επισημάνουμε ότι αυτό που έγινε τότε γίνεται πάλι σήμερα. Ένα μέρος των ελίτ του Κέντρου κινήθηκε και συμμάχησε με τη Δεξιά. Μαζί βέβαια με κάποια κοινωνική βάση που διέθεται, πελατειακή και κομματαρχική. Ένα άλλο όμως μέρος του Κέντρου, το μεγαλύτερο, μαζί με μεγάλα τμήματα της Δεξιάς, ριζοσπαστικοποιημένα, κινηθήκανε προς την Αριστερά και συμμάχησαν μαζί της. Ο «ανώνυμος» δεν μπορεί να δει τις κοινωνικές διεργασίες και βλέπει κι εκεί τους «ξένους».

v  Ένας μικρός πιτσιρικάς που δεν ήταν υποχρεωμένος να πάει στην πλατεία, έμεινε στο σπίτι να το προσέχει όπως του είπε ο πατέρας του. Ο τσολιάς μπήκε μέσα, έψαξε, βρήκε το μοναδικό κουστούμι του πατέρα, το πήρε και το έβαλε στο σακκίδιο. Όταν έληξε για τον πατέρα η περιπέτεια, ο μικρός ανέφερε το συμβάν. Μια και δυο, γυιος και πατέρας που είχε υπηρετήσει οκτώ χρόνια στη Μικρά Ασία, τραβάνε για τα «σύρματα». Βρίσκει τον επικεφαλής και το καταγγέλλει. Ο επικεφαλής δείχνει ενδιαφέρον και φωνάζει τον ύποπτο. Ο μικρός ευθαρσώς τον αναγνωρίζει. Ο επικεφαλής ψάχνει το σακκίδιο αλλά το κουστούμι άφαντο.

Άλλο περιστατικό με έναν άλλο μικρό που είχαν συλλάβει τον αδελφό του και μαζί με τους άλλους τον είχαν στα «σύρματα». Ορφανοί, αυτοί χωρίς πατέρα. Βλέπει δυο παλληκαράδες από εκείνους που διενεργούσαν τις συλλήψεις. Αδέλφια, πάνω στη σούστα και από μακριά δαγκώνει τη γροθιά του και τους λέει «αχ κερατάδες», η κλασική σε μας χειρονομία που λέει «να δεις τι θα σας κάνουμε όταν θα σας έχουμε εμείς στο χέρι». Τον στρώνουν στο κυνήγι αλλά τους συγκρατεί ο Μητσάκης. Τελικά, μετά από καιρό, ο πιτσιρικάς τη γλίτωσε με ένα χαστούκι.

vi Από τα «σύρματα» του σταθμού της Τανάγρας δραπέτευσαν συνολικά τρεις. Ο Μαντής και δύο Αθηναίοι άγνωστοι.

vii Τρία παιδιά δικά μας γλίτωσαν δραπετεύοντας, δύο όμως βρέθηκαν στη μάχη του Μήλεσι, και ο μεν Βαγγέλης Α. Γεωργαντάς σκοτώθηκε, ο δε Σωτήρης Λιάπης τραυματίστηκε βαριά αλλά έζησε.

viii Με τους 25 εκείνους, οι εκτελεσμένοι μέσα στη Χαλκίδα έφτασαν τους 70 από τον Μάρτιο του '44. Χώρια λογαριάζονται οι 103 ανάπηροι που εκτελέστηκαν στην Ρετσώνα και διάφοροι άλλοι που εκτελούνταν στα χωριά, επί τόπου.

Τελευταία ενημέρωση: 23 Δεκ. 2019, ώρα 11.07 π.μ.

Το όνομα «Σχηματάρι», η ανύπαρκτη «φάρα του Γεωργίου Σχηματάρη» και τα παραμύθια της Χαλιμάς

Πώς παραχαράσσεται η ιστορία «εν επισήμω τελετή και δημοσία δαπάνη»

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Κάθε φορά που τυπώνεται, ή δημοσιεύεται στο Διαδίκτυο, ένα βιβλίο, ο κάθε φιλομαθής άνθρωπος χαίρεται. Πολύ περισσότερο χαίρονται εκείνοι που ασχολούνται με παρόμοιο, εκείνου του βιβλίου, θέμα. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο για τους μελετητές της Ιστορίας. Ένα καινούργιο βιβλίο για την ιστορία είναι έτοιμη δουλειά, έτοιμο υλικό, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί άμεσα είτε για να επαληθεύσει τις υπάρχουσες προσεγγίσεις είτε να τις διαψεύσει.

Έτσι, λοιπόν, και ο υπογράφων το κείμενο ετούτο, περίμενε με χαρά και ανυπομονησία το από πολλών ετών κυοφορούμενο και θρυλούμενο πόνημα του Βαγγέλη Δ. Μαντή, Σχηματάρι 1382 – 1960, εκδ Δήμος Τανάγρας. Όταν δε μαθεύτηκε ότι επιτέλους η έκδοση γίνεται με την αιγίδα του Δήμου Τανάγρας, χάρηκα διπλά. 1) Γιατί με μια τέτοια χρηματοδότηση, το βιβλίο ήταν ζήτημα χρόνου πια για να τυπωθεί, αφού δεν είναι εύκολη μια έκδοση που εκ του θέματός της δεν έχει εμβέλεια πέρα από τους κατοίκους, και όχι όλους, ενός τόπου. 2) Γιατί ο Δήμος, και όλη η περιοχή, χρειάζεται ένα εγχειρίδιο ιστορίας που να συνοψίζει και να ταξινομεί τα στοιχεία της ιστορίας της μικρής πατρίδας. Ταυτόχρονα θα λειτουργεί σαν ένα είδος επισκεπτηρίου για κάθε άνθρωπο που έρχεται σε επαφή με τον τόπο.

Στα πλαίσια αυτά ενεργώντας, φρόντισα εγκαίρως να θέσω στη διάθεση των ερευνητών της ιστορίας του τόπου μας τα συμπεράσματα της δικής μου ανεξάρτητης έρευνας. Εξέδωσα δηλαδή το δικό μου βιβλίο ήδη από το 2014, ενώ, μετά το 2016, δημοσίευσα, στο προσωπικό μου μπλογκ «Νυν & Αεί», ένα πλήθος στοιχείων, αρκετών χιλιάδων λέξεων, και για την γενικότερη ιστορία του χώρου, και για τα ειδικά θέματα που άπτονται της ονοματολογίας και της καταγωγής του Σχηματαρίου. Εκτός αυτού, διέθεσα μερικές ώρες, σε προσωπικές συζητήσεις με τον ίδιο τον συγγραφέα, για να του αναπτύσσω τις απόψεις μου πάνω στα ζητήματα που μου έθετε, αφού εγώ είχα την τύχη να προηγηθώ στην έκδοση του βιβλίου μου. Έσπευσα δε να συγχαρώ εγκαρδίως, τόσο τον συγγραφέα όσο και τον Δήμαρχο για την έκδοση. Στον δεύτερο δε, διατύπωσα την προτροπή μου να προχωρήσει και στη στήριξη του δευτέρου βιβλίου του Β. Μαντή, αυτό που αφορά τις Γενεαλογίες των παλιών Σχηματαραίων.

Να ξεκαθαρίσουμε, λοιπόν, από την αρχή ότι μια έκδοση τέτοια ήταν απαραίτητη και ευπρόσδεκτη, ιδιαίτερα για μένα.

Με έκπληξη όμως διαπίστωσα ότι ο συγγραφέας όχι μόνο αγνοεί τα υπάρχοντα ιστορικά στοιχεία και συμπεράσματα, άλλωστε δεν αγνοεί μόνο τα δικά μου, αλλά και προχωράει σε παραχάραξη σημαντικών στοιχείων και τεκμηρίων που αφορούν την προέλευση τόσο του ονόματος «Σχηματάρι», όσο και των κατοίκων του.

Δεν θα προχωρήσω σήμερα σε μια γενικότερη κριτική του βιβλίου. Κάτι τέτοιο είναι αδύνατον να χωρέσει σε ένα μόνο κείμενο. Θα χρειαστεί να επανέλθω. Σήμερα θα διατυπώσω τις ενστάσεις και τις σφοδρές αντιρρήσεις μου στο ζήτημα εκείνο που θίγεται στις πρώτες σελίδες του βιβλίου, προηγείται των άλλων και αποτελεί μια καταφανώς παραχάραξη των δεδομένων. Οφείλω να μιλήσω γιατί αλλιώς θα είναι σαν να συνεργάζομαι στην παραχάραξη, αφού είμαι ο μόνος που έχει ασχοληθεί διεξοδικά με το θέμα και έχω προσκομίσει πλήθος στοιχείων και συλλογισμών. Είμαι άλλωστε ο πρώτος και μόνος στο Σχηματάρι που υποστήριξε με στοιχεία ότι το Σχηματάρι είναι πολύ παλιό χωριό και όχι τόσο νέο όπως συνήγαγαν μερικοί ακούγοντας τους «μνήμονες» του τόπου χωρίς να ψάχνουν τη βιβλιογραφία.

Πόθεν λοιπόν το «Σχηματάρι» και πόθεν οι Σχηματαραίοι;

Στο βιβλίο μου, Παράξενοι φτωχοί Στρατιώτες- Θαυμαστά στοιχεία της Αρβανίτικης στρατιωτικής παράδοσης των Ελληνικών Κοινών, εκδ. Αλφειός, 2014, στο Παράρτημα σελ. 334-338, παρουσιάζω πέντε εκδοχέςⁱ.

[...(1) Ότι προέρχεται από το όνομα του οικιστή του, όπως και τόσα άλλα ονόματα χωριών. (2) πως προέρχεται από το ότι «σχηματίστηκε» ο οικισμός από άλλους μικρότερους. (3) ότι «Σχηματάρης» ήταν τίτλος τιμής για τον καλύτερο αγγειοπλάστη της Τανάγρας που διαρκούσε έναν χρόνο και μέχρι να αναδειχθεί ο επόμενος.ⁱⁱ (4) πως προέρχεται από παλαιότερο τοπωνύμιο που σχετίζεται με την ύπαρξη των εκκλησιών του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου και της Αγίας Παρασκευής. Κάτι σαν τόπος προσκύνησης… Σχηματάρι όπως λέμε Προσκυνητάρι ή ακόμη και από το «σχηματισμό λιθοσωρού» εις ανάθεμα του εχθρού. (5) «Scimitar» είναι η άλλη λέξη για το «γιαταγάνι». «Γιαταγάνια» είναι μια πλειάδα κυρτών σπαθιών. Κάποιοι περιλαμβάνουν και την «πάλα», το σπαθί, όπως αναφέρεται στις διηγήσεις των αγωνιστών του ’21. Το κάθε είδος «Scimitar» έχει και το δικό του όνομα. Συνήθως αντιστοιχεί και σε διαφορετικό πολεμικό λαόⁱⁱⁱ. Απ’ την αρχή λέμε πως το μόνο στοιχείο που συσχετίζει το σπαθί-Scimitar με το χωριό είναι το όνομα: οι αναφορές των απογραφών στο χωριό ως «Σκιματάρι» μας θυμίζουν το Scimitar. Το θέτουμε υπόψη των αναγνωστών, ώστε κάποιος, κάποτε, να τεκμηριώσει ή να απορρίψει τον συσχετισμό...]

Εν τω μεταξύ, κατατέθηκε στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, το 2017, η διδακτορική διατριβή της κυρίας Κατερίνας Β. Κορρέ, με τίτλο «Μισθοφόροι stradioti της Βενετίας. Πολεμική και κοινωνική λειτουργία (15ος – 16ος αιώνας)» στην οποία, μεταξύ απείρων άλλων θαυμαστών στοιχείων που διορθώνουν και συμπληρώνουν σε ανώτερο επίπεδο το έργο του Σάθα, γίνεται σαφώς λόγος (σελ 390) για το σπαθί των Στρατιωτών, με το όνομα scimitara, από την ανατολίτικη προέλευσή του, ενώ παρατείθεται και η σχετική σημείωση: [Le scimitare sono terribili spade senza alcun fallo = οι σκιμιτάρες είναι, αδιαμφισβήτητα, φοβερές σπαθάρες!, Delle memorie di Filippo di Comines, σ. 510.] Όλα αυτά τα νεώτερα τεκμήρια ενισχύουν την εκδοχή (5), να πήρε, δηλαδή, το όνομά του το χωριό από το χαρακτηριστικό σπαθί των Στρατιωτών που προνοιάστηκαν στην περιοχή. 

Τότε, στους «Στρατιώτες» μου, έγραφα για το όνομα του χωριού τα εξής:

[...Η πρώτη εκδοχή έχει τη βάση της. Μπορεί ο οικιστής του να λεγόταν Σχηματάρης, αλλά σαφώς δεν πρόκειται για τον Γεώργιο Σχηματάρη, όπως επικράτησε να πιστεύεται για αρκετό καιρό. Ο Γεώργιος Σχηματάρης ήταν από το Ναύπλιο και εμφανίζεται στα αρχεία της Βενετίας το 1541, εκατόν εξήντα χρόνια μετά την ίδρυση του χωριού. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα δυο ονόματα είναι άσχετα. Μπορεί κάποιος Σχηματάρης να ήταν από το Σχηματάρι, και μετά να εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο. Μπορεί να έφυγε από το Σχηματάρι νέος, να πήγε στο Ναύπλιο, και με την παράδοση του Ναυπλίου να πήγε στη Βενετία. Στην Κύπρο πάντως, μέχρι τώρα, δεν εμφανίζεται. Αντίθετα, υπάρχουν ενδείξεις ότι υπηρέτησε στην Κέρκυρα ίσως και στην Κρήτη

Το ότι δεν υπάρχει, από όσα ξέρουμε, σήμερα στην Ελλάδα οικογενειακό όνομα «Σχηματάρης» μάς κάνει να τείνουμε να πιστέψουμε πως επρόκειτο για παρατσούκλι του συγκεκριμένου πολεμιστή, το οποίο μπορεί να οφείλεται τόσο στην καταγωγή του από τον ομώνυμο χωριό όσο και στη φιλαρέσκειά του^iv.

Αν ήταν οικογενειακό όνομα, τότε σίγουρα θα υπήρχαν αδέρφια ή παιδιά με το ίδιο όνομα^v. Η παρουσία του, τόσο στην ιστορία της εποχής αυτής όσο και στη μετέπειτα ειρηνική ζωή των Στρατιωτών, στην Ελλάδα και στην Ιταλία, θα ήταν εμφανής.

Η δεύτερη εκδοχή του «σχηματισμού» πρέπει να απορριφθεί. Η προφορική παράδοση είναι σωστή. Όντως, από τους μικρούς οικισμούς σχηματίστηκε το μετέπειτα Σχηματάρι. Αλλά αυτό έγινε αργότερα. Στα αρχεία αναφέρεται ρητά η ταυτόχρονη ύπαρξη του Σχηματαρίου και των άλλων οικισμών, οι οποίοι αργότερα συμπτύχθηκαν στο Σχηματάρι.

Η τρίτη εκδοχή, η προερχόμενη από την Τανάγρα, δεν έχει κάτι από το οποίο μπορούμε να πιαστούμε για να τη θεμελιώσουμε. Στην αγγειοπλαστική όντως υπάρχει η έννοια του «πήρα το σχήμα», αλλά δεν μπορεί να μας πει κανείς, προς το παρόν, πώς αυτό σχετίζεται με τον τόπο και την πηγή που το αναφέρει. Στο Σχηματάρι άλλωστε δεν υπάρχει ίχνος αγγειοπλαστικής παράδοσης.

Αναλόγως σκεπτόμαστε και για την τέταρτη εκδοχή. Και στην εκκλησία υπάρχει το «κάνω το σχήμα» (=προσκυνώ), αλλά αν δεν υπάρχει συγκεκριμένη αναφορά δεν μπορούμε θεωρήσουμε την ερμηνεία αυτήν πιθανή. Παραμένει μία ακόμη εικασία. Έτσι κι αλλιώς πάντως, όλα τα στοιχεία συνηγορούν ότι το Σχηματάρι, μαζί με τα 24 χωριά της πρώτης εγκατάστασης, συμπληρώνει, το 2012, εξακόσια τριάντα χρόνια ζωής. Στο πρωτογενές υλικό της σύνταξης του J. Bintliff, το Σχηματάρι αναφέρεται ως εξής: 1466, 7 σπίτια. 1536, 7 σπίτια. 1521, 64 σπίτια. 1540, 68 σπίτια. 1570, 47 σπίτια. 1642, 27 σπίτια. Και με τις εξής παραλλαγές του ονόματος: Skymitari, Iskimtar, Iskimitar. Επίσης, απογράφονται το 1570 στο Σχηματάρι, τρία μοναστήρια: του Αγίου Νικολάου, του Papa-Gramatiko και της Παναγίας. Είναι εύκολο για τα δύο να συμπεράνουμε πως πρόκειται για τον γνωστό μας Αϊ-Νικόλα και την «Παλιοπαναγιά» (Συρ-Μαρία). Άγνωστο παραμένει το Papa-Gramatico...]

Αυτά λοιπόν έγραφα το 2012 και είναι ήδη δημοσιευμένα, από τον Νοέμβριο του 2014, αναλυμένα και συζητημένα στην παρουσίαση του βιβλίου μου στο Σχηματάρι, τον Μάιο του 2015, στην οποία ο Βαγγέλης μού έκανε την τιμή να παρευρεθεί και να μιλήσει.

Αντί όμως οποιασδήποτε σοβαρής συζήτησης επάνω σ' όλα αυτά, επικαλούμενος τον Κ. Μπίρη και το έγγραφο της Βενετίας για τον Γεώργιος Σχηματάρι, όπου τάχα αναφέρεται ως αρχηγός φάρας, κατασκευάζει εκ του μηδενός τη θεωρία περί καταγωγής των Σχηματαραίων από τη φάρα του Σχηματάρη(!)

Επ' αυτού παρατηρούμε τα κάτωθι:

1. ΠΟΥΘΕΝΑ ο Μπίρης δεν αναφέρει τον Γεώργιο Σχηματάρη ως αρχηγό φάρας. Τον αναφέρει ως Στρατιώτη σε ΔΥΟ (2) περιπτώσεις. Στη μία αναφέρει την ετυμολογία του ονόματος αυτού, πράγμα που κι εγώ επιβεβαιώνω με την παραπομπή στο Λεξικό Χριστοφορίδου. Και δεν τον αναφέρει ο Μπίρης, τον Σχηματάρη, ως αρχηγό φάρας διότι έχει διαβάσει το έγγραφο στο οποίο αναφέρεται ο Σχηματάρης μεταξύ άλλων Στρατιωτών που πολέμησαν στο Ναύπλιο και όχι ως αρχηγός φάρας. Ο Μπίρης ΔΕΝ δημοσιεύει το εν λόγω τεκμήριο.
2. Το τεκμήριο των Βενετικών αρχείων για τον Γεώργιο Σχηματάρη το δημοσιεύω εγώ, για πρώτη φορά ολόκληρο και μεταφρασμένο. Το έγγραφο αυτό το διάβασα αυτοπροσώπως και το ανέλυσα παρουσία του Βαγγέλη στην προαναφερθείσα παρουσίαση του βιβλίου μου στο Σχηματάρι. Είναι δε το εξής:

ΤΟ ΕΓΓΡΑΦΟ ΤΗΣ ΣΙΝΙΟΡΊΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΙΏΡΓΗ ΣΧΗΜΑΤΆΡΗ

4 ΙΟΥΝΊΟΥ 1541

Σύμβουλοι,

περί τους 15, σοφοί συμβουλάτορες, του Τάγματος και 5 κορυφαίοι σοφοί (γερουσιαστές) Ναυπλιώτες.

Πολλοί εκ των στρατιωτών που απεστάλησαν στην Κέρκυρα, τις προηγούμενες ημέρες παρέμειναν κάποιοι, οι οποίοι λόγω της ανδρείας τους και των ανδραγαθημάτων των φονευθέντων συντρόφων τους, στην υπηρεσία μας στην πόλη της Νάπολης της Ρωμανίας (Ναύπλιο) κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, έχοντας επίσης ο καθένας απ’ αυτούς αφήσει την περιουσία του, ώστε να συνεχίσει την καλή αφοσίωση του προς τη Σινιορία μας, αποτελεί δίκαιη πράξη να βραβευθούν για το πατριωτισμό τους ανταμοιβόμενοι για τις περιουσίες που εγκαταλείφθηκαν ώστε να ζήσουν αισθανόμενοι τη χάρη που τους κάνουμε. Όμως όσον αφορά την επιχορήγηση που δίνει το Συμβούλιο στους εγγεγραμμένους Αρβανίτες και Στρατιώτες θα ειπωθεί παρακάτω και πρώτον:

Προς τον ανδρείο Λέκκα Μπαρμπάτη, αδελφό του Δόμινου Αυγουστίνου Μπαρμπάτη, κυβερνήτου, συνιστάται χορήγηση προς πληρωμή δουκάτων 5 και πληρωμές 8 ετησίως διά βίου.

Προς τον ανδρείο Τζώρτζη Μπαρμπάτη χορήγησις εκ δουκάτων 5 για αμοιβή και πληρωμές 8 ετησίως διά βίου.

Προς τον ανδρείο Πρόγανο Μπεδένη γνωστό ως Γκίνη, χορήγηση δουκάτων 5ως αμοιβή και πληρωμές 8 ετησίως διά βίου.

Προς τον ανδρείο Τζώρτζη Σχηματάρη χορήγηση δουκάτων 4 ως αμοιβή και πληρωμές 8 ετησίως δια βίου.318 Με τη υποχρέωση όμως για τους τέσσερις προαναφερθέντες επιχορηγηθέντες να κρατούν ένα καλό άλογο έκαστος για (ενδεχόμενη) υπηρεσία προς την Σινιορία μας, και εάν δεν υπηρετήσουν με άλογο να έχουν τέσσερα δουκάτα ετησίως σύμφωνα με τα συνηθισμένα, οι οποίες χορηγίες θα τους δοθούν από τα χρήματα της αποταμίευσης που κατά καιρούς αποστέλλονται για το σύνταγμα μας της Κρήτης, στην Κέρκυρα για τη πληρωμή της Στρατιάς^vi.

Ομοίως προς τον Πέτρο Σόιχα να δοθεί χορήγησις 4 δουκάτων για αμοιβή και πληρωμές 4 ετησίως.

Ομοίως προς τον Πέτρο Μπαρμπάτη να αποδοθεί χορήγησις 4 δουκάτων για αμοιβή και πληρωμές 4 ετησίως διά βίου.

Ομοίως προς τον Θεόδωρο Μπαρμπάτη, γνωστού ως Γκίνη, ο οποίος χορηγήθηκε με 4 δουκάτα για αμοιβή και 4 πληρωμές ετησίως διά βίου, οι οποίες χορηγήσεις είναι αναγκαίες για τη συντήρηση της μητέρας του και των αδελφών του και όταν θα έχουν ιδανική ηλικία για να υπηρετήσουν με άλογο θα έχουν 4 δουκάτα για αμοιβή και πληρωμές 8 ετησίως και θα εγγραφούν στη θέση εκείνων πού θα λείψουν στους 4 λόχους πού θα υπηρετήσουν στην Κέρκυρα με τις προαναφερθείσες πληρωμές, οι οποίες αποτελούν ανταμοιβή για τις περιουσίες τους και τα κτήματά τους που άφησαν στο Ναύπλιο (Νάπολη της Ρωμανίας) και όποια άλλη χορηγία λάμβαναν καταργείται και πρέπει να παύσει προς αυτούς.

Ομοίως προς τον Νικόλα Κλεισουριώτη, ο οποίος λόγω του ότι διετέλεσε αιχμάλωτος των Τούρκων, όντας σε δημόσια υπηρεσία, υπέφερε μεγάλα βασανιστήρια ένεκα των οποίων έμεινε ανάπηρος (κουτσός), να του χορηγηθούν δουκάτα 5 για αμοιβή και πληρωμές 4 ετησίως διά βίου. Οι οποίες χορηγήσεις να πληρωθούν στους άνω αναγραμμένους δικούς μας επιχορηγημένους από το ταμείο μας της Κρήτης που είναι επιτετραμένο για τέτοιες πληρωμές.

Πέραν αυτών, έχοντας τον αγαπητό μας ευγενή Θωμά Μοτσενίγκο γενικό καπετάνιο της θάλασσας (ναύαρχο) που επέτρεψε σε 6 άξιους και επιχορηγηθέντες από την Μονεμβασία, δηλαδή των Ιωάννη Σκούρη και τον Νικολό τον γιο του, τον Μανώλη Πίστρακο και τον Μανούσο Κερουλίνη, τον Γιάννη του Τζώρτζη Τραμβοτινού, ακρωτηριασμένο αμφοτέρων των χεριών, και τον Ιωάννη τον Κορίνθιο από τα Καρθοφύλακκα, με αποζημίωση 12 μισθών μηνιαίων από το ταμείο μας της Κρήτης διά βίου, ως αποζημίωση για τις υπηρεσίες τους και για τα κτήματα πού εγκατέλειψαν στην Μονεμβασία. Υπό τον όρο της εξουσίας αυτού του Συμβουλίου που επικύρωσε τη προαναφερθείσα χορηγία προς αυτούς τους άξιους δικούς μας ανθρώπους όπως περιέχεται στις δια χειρός επιστολές του ναυάρχου μας.

Όπως μπορεί να διαπιστώσει ο κάθε αναγνώστης, ακόμη και ο κακόπιστος, ΠΟΥΘΕΝΑ ο Ζώρζης Σχηματάρης δεν αναφέρεται ως αρχηγός φάρας. Αναφέρεται μόνο ως Στρατιώτης που πολέμησε στο Ναύπλιο και έχασε την περιουσία του. Αντίθετα, άλλοι Στρατιώτες και ο καπετάνιος τους Μπαρμπάτης, που έχουν οικογένειες, αναφέρονται και μάλιστα παίρνονται μέτρα ανακούφισης και προστασίας των ατόμων της κάθε μιας ξεχωριστά.

Συμπεράσματα:

1. Δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία υπέρ της ίδρυσης του χωριού από τη «φάρα του Σχηματάρι». Δεν υπάρχει πουθενά αυτή η φάρα με αυτό το όνομα. Συνεπώς όποιος αναπτύσσει μια τέτοια θεωρία απλώς αυθαιρετεί και παραποιεί την ιστορία αντικαθιστώντας την με παραμύθια της Χαλιμάς.
2. Ο μόνος Σχηματάρης που υπάρχει είναι αυτός του Ναυπλίου, ενάμιση αιώνα μετά την εμφάνιση του χωριού στη βιβλιογραφία και στα αρχεία.
3. Ο Ζώρζης Σχηματάρης του Ναυπλίου δεν εμφανίζεται πουθενά ως αρχηγός φάρας. Ούτε άλλα στοιχεία υπάρχουν για άλλα μέλη της φάρας του, όπως γίνεται σε άλλους στρατιώτες. Τι μπορεί να συμβαίνει: είτε δεν είχε φάρα και ήταν ένας απλός Στρατιώτης που κατέφυγε στην Ενετική επικράτεια μετά από μια καταστροφή, όπως τόσοι άλλοι, για να γλιτώσει από τους Τούρκους, είτε είχε φάρα με άλλο όνομα και το «Σχηματάρης» ήταν απλό παρατσούκλι, όπως ήταν και είναι ακόμα το συνήθειο, να δίνουμε παρονόματα από τον τόπο καταγωγής του ξένου ή από τα προσωπικά του χαρακτηριστικά.
4. Το ότι άλλα χωριά γύρω από το Σχηματάρι (όχι όλα)  έχουν τα ονόματα των οικιστών τους ΔΕΝ σημαίνει αυτόματα ότι το ίδιο ισχύει και για το Σχηματάρι. Τα Λουκίσσια, για παράδειγμα. Όντως έχουν το όνομα οικιστή. Βρίσκουμε, όμως, στην ιστορία πολλούς με το όνομα «Λουκίσσας». Το Μπράτσι. Βρίσκουμε κατ' αρχάς δύο οικιστές με διαφορετικά βαπτιστικά ονόματα σε δύο τοποθεσίες, εκ των οποίων η μία χάνεται σιγά-σιγά. Το όνομα όμως «Μπράτσης» επανεμφανίζεται σε δημοτικό τραγούδι και μάλιστα σαν αδελφός του Κλέφτη Γιάννη Μπουκουβάλα. (Και αυτό το παραθέτω στο βιβλίο μου). Το ίδιο συμβαίνει με τον Αντρίτσα (Ντρίτσα), με τον Ραπεντόσα, με τον Κόντα, με τον Μπελούση,  με τον Λυκουρέση, κ.ο.κ.
5. Από όλα αυτά και από τα καινούργια στοιχεία που έρχονται στο φως, ισχυροποιείται, χωρίς όμως και να τεκμηριώνεται, η εκδοχή (5). Να πήρε, δηλαδή, το χωριό το όνομά του από το ομώνυμο σπαθί των Στρατιωτών.
6. Επειδή ο Βαγγέλης τα μπερδεύει και με τα στοιχεία των χαρτών του Μπίντλιφ, θα παραθέσω τις παρατηρήσεις που είχα κάνει στο βιβλίο μου επί του ζητήματος, επισημαίνοντας, ακόμη μια φορά, το γεγονός ότι, ο εν λόγω Άγγλος καθηγητής είναι από εκείνους που προσπαθούν να αποδείξουν ότι οι Αρβανίτες της Ελλάδας δεν είναι Έλληνες αλλά είναι Αλβανοί και αυτό το στηρίζει στο ότι μιλάνε αρβανίτικα. Επί του καίριου αυτού ζητήματος της ταυτότητας των Αρβανιτών, ο δημοτικός μας ιστοριογράφος αρκείται να σημειώσει  εμβριθέστατα και ξεμπερδεύει:
   «Η εγκατάσταση και η μακροημέρευση στην περιοχή μας του νέου αυτού εθνολογικού στοιχείου των αρβανιτών, αποτελεί το πιο σημαντικό στοιχείο από εθνολογικής άποψης και είναι αντικείμενο μελέτης ειδικών επιστημόνων. Όμως, οι νέοι πληθυσμοί, ομογενοποιήθηκαν με την πάροδο του χρόνου με τον ντόπιο ελληνικό πληθυσμό και αποτέλεσαν ένα δυναμικό στοιχείο αντίστασης κατά των Οθωμανών». [ο.π. σελ. 52]

Οι χάρτες «Μπίντλιφ» που δημοσιεύονται στους «Παράξενους φτωχούς Στρατιώτες»

Βασίζονται σε απογραφές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που διενεργούνται κατά διαστήματα και χρησιμοποιούνται για φορολογικούς σκοπούς. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν μέσα στοιχεία που αποτελούν «φορολογητέα ύλη». Αντίθετα, ο,τι δεν φορολογείται δεν υπάρχει μέσα. Αυτό ΔΕΝ σημαίνει ότι είναι ανύπαρκτο στην πραγματικότητα. Οι χάρτες δεν είναι πολιτικοί χάρτες που αποτυπώνουν τα πάντα. Συντάχθηκαν από τον Μπίντλιφ για μεθοδολογικούς λόγους και ίσως και για προπαγανδιστικούς. Το σίγουρο είναι ότι έτσι, προπαγανδιστικά και ανθελληνικά, χρησιμοποιούνται σε διάφορες φιλοΣκιπιτάρικες ιστοσελίδες. Είναι σημαντικοί μόνο αν τους δούμε στις πραγματικές τους διαστάσεις.

Ο χάρτης που είναι τελευταίος στον πίνακά μου, είναι ο Νο 3, στη σελίδα 58 του πονήματος του Βαγγέλη.

Είναι ένας ακόμα χάρτης του Μπίντλιφ, ο πιο ενδεικτικός και όχι ιστορικός, αφού δεν διαθέτει χρονολόγηση! Ο ίδιος τον επιγράφει «Βυζαντινή και Φράγκικη Βοιωτία». Επομένως δεν μπορούμε να τον χρησιμοποιήσουμε όπως τους άλλους γιατί είναι «στο περίπου». Αναφέρεται «χονδρικώς» σε μια τεράστια χρονικά εποχή και μάλιστα με διφορούμενη ταυτότητα... και βυζαντινή και φράγκικη... χωρίς να ξεχωρίζει τη μία από την άλλη, ή, έστω, να εξηγεί τον τρόπο που χρησιμοποιεί τους όρους.

Ιδού οι δικές μου παρατηρήσεις επί των χαρτών όπως τις έχω διατυπώσει στο βιβλίο μου:

[...Χρόνια είχα στον νου μου κι έψαχνα να βρω μεσαιωνικούς χάρτες της Βοιωτίας με τοπωνύμια. Αν βρω, έλεγα, για παράδειγμα, έναν χάρτη του 1600 που έχει επάνω του ένα δυο χωριά, τότε θα είμαστε σίγουροι ότι τα χωριά μας ιδρύθηκαν πριν από το 1600. Δεν φανταζόμουν ποτέ, μάλλον γιατί δεν είμαι ιστορικός, ότι σε αυτήν τη ζοφερή και χαοτική εποχή, τη γεμάτη ανακατατάξεις, θα υπήρχαν αρχεία ικανά να μας δώσουν μια τόσο σαφή εικόνα. Ακόμη, δεν φανταζόμουν ότι θα υπήρχαν άνθρωποι οι οποίοι, από αλλού ορμώμενοι, θα είχαν κάνει όλη την καλή δουλειά, ώστε να βρούμε εμείς τους καρπούς της, έτοιμους σχεδόν για μάζεμα.

Αναφέρομαι σε πέντε χάρτες (Νο 1-5), που απεικονίζουν τα απογραφικά στοιχεία των Οθωμανών κατά τον 15ο, 16ο και 17ο αιώνα. Εκτός από τους πέντε αυτούς χάρτες, θα παραθέσουμε και κάποια σχόλια για να μπορέσει ο αναγνώστης να αξιοποιήσει όσο περισσότερο γίνεται τα στοιχεία τους. Στο πλαίσιο αυτό, παρατίθεται ένας ακόμη χάρτης (Νο 6), που αποτελεί, τρόπον τινά, σύνοψη όλων των πληθυσμιακών ανακατατάξεων κατά τη διάρκεια των τριών αιώνων.

1. Οι χάρτες έχουν δημοσιευτεί στα άρθρα του John Bintliff: (α) ‘‘The Ottoman Era in the Context of Long-Term Settlement History. A Case-Study: the Archeological Survey of the Valley of the Muses, Boeotia, Greece’’. (β) ‘‘The Ethnoarchaeology of a ‘Passive’ Ethnicity: The Arvanites of Ancient Greece’’. Τα εν λόγω κείμενα, όπως και το πρωτογενές υλικό των απογραφών για τη σύνταξη των χαρτών, βρίσκονται στο αρχείο του συγγραφέα – έπειτα από την ευγενή παραχώρηση του καθηγητή John Bintliff, τον οποίο ευχαριστούμε θερμά.

2. Οι χάρτες είναι στα αγγλικά. Οι πηγές τους, από αυτά που έχω υπόψη μου, είναι στα τουρκικά. Τα απογραφέντα ονόματα ήταν ελληνικά ή αρβανίτικα. Η απόδοσή τους στην παρούσα μελέτη είναι, και πάλι, στα ελληνικά και στα αρβανίτικα. Οπότε έχουμε αποκλίσεις, σε κάποιες περιπτώσεις σημαντικές, στην απόδοση των ονομάτων. Ο μελετητής των οθωμανικών αρχείων που συνέταξε τους χάρτες, θέλοντας να πιστεύει ότι δεν πρόκειται για Έλληνες, φαίνεται πως «στρογγυλεύει» τα ονόματα των Στρατιωτών κατά το δοκούν. Κάποια ονόματα μάς φαίνονται σήμερα εξωτικά: «Μπουζούργκ», «Κίνος» κλπ. Πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και την τάση που έχουν οι Αρβανίτες να φτιάχνουν παράξενα υποκοριστικά: «Γάτσης» είναι ο Γιώργος, από το Γιωργάτσης. Από το Γιώργος όμως παράγεται και το… Λιόλης! «Τούντας» είναι ο Θόδωρος, από το Τούνταρος. «Τούσιας» είναι ο Θανάσης, «Κίνος» μάλλον είναι ο Γκίνος (και Γκίνης), από το Γιάννης κ.ο.κ. Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε όσες περισσότερες εξηγήσεις μπορούμε, ώστε ο μελετητής να κρίνει, να αποδεχτεί ή να απορρίψει.

3. Οι χάρτες σχεδιάστηκαν για να δείξουν τις πληθυσμιακές ανακατατάξεις, και αυτό είναι το πρώτο σημαντικό στοιχείο που συνεισφέρουν. Δείχνουν τους παλιούς κατοίκους (τους ελληνόφωνους) και τους νέους (τους αλβανόφωνους). Κάνουν λόγο για «ελληνικά» και «αλβανικά» χωριά και χρησιμεύουν στον συντάκτη τους για να «αποδείξει» ότι οι σημερινοί Έλληνες δεν είναι απόγονοι των αρχαίων. Εμείς συμφωνούμε ότι οι έποικοι της Βοιωτίας του Μεσαίωνα δεν είναι βιολογικοί απόγονοι των αρχαίων, αλλά διαφωνούμε στο ότι δεν είναι Έλληνες αλλά Αλβανοί. Κρατάμε πως οι χάρτες δείχνουν αυτό που ως τα σήμερα οι περισσότεροι ερευνητές δεν καταλαβαίνουν: ότι οι παλιοί κάτοικοι ούτε «αφομοιώθηκαν» ούτε «αφομοίωσαν» τους νέους. Συνυπήρξαν για πολλούς αιώνες στα δικά τους χωριά. Τα χωριά αυτά είναι αμιγή. Και είναι αμιγή όχι για εθνικιστικούς λόγους, αλλά για πολιτικοστρατιωτικούς. Οι παλιοί κάτοικοι συμπτύχθηκαν στα ημιορεινά χωριά του Ελικώνα προτού εμφανιστούν οι Αρβανίτες, και το κάνανε αυτό γιατί οι παλιοί οικισμοί σαρώθηκαν από τους πολέμους και την πανώλη. Οι Αρβανίτες, πάλι, ήρθαν και εγκαταστάθηκαν σε περιοχές έρημες. Κύρια αποστολή τους ήταν να φυλάνε τόπους και ανθρώπους, καθώς ήταν Στρατιώτες και μάλιστα ικανότατοι. Η διάταξη των αρβανίτικων χωριών στους χάρτες δείχνει με απλό τρόπο τη στρατιωτική λογική των εγκαταστάσεων. Οι στρατιωτικές δυνάμεις διατάσσονται στα μεγάλα κυρίως περάσματα, ορεινά και πεδινά, και γύρω από τις εγκαταστάσεις των παλιών κατοίκων. Οι δύο κοινωνίες λειτουργούσαν, για τρεις περίπου αιώνες, παραπληρωματικά. Οι μεν παρήγαγαν, οι δε προστάτευαν και παρήγαγαν στοιχειωδώς. Υπήρχε καταμερισμός των έργων, ο οποίος εξέλειπε –όχι εντελώς, ευτυχώς– με την αλλαγή των συνθηκών που επέφερε η επικράτηση της σκλαβωμένης (οθωμανικής) ειρήνης. Τότε ήταν που οι Στρατιώτες αγροτοποιήθηκαν.

4. Τα χωριά επισημαίνονται με τα ονόματα των Στρατιωτών που προνοιάστηκαν στον συγκεκριμένο τόπο. Τούτο συνιστά τη δεύτερη μεγάλη συνεισφορά των χαρτών. Έχουμε όλα σχεδόν τα ονόματα των Φτωχών Στρατιωτών που προνοιάστηκαν στη διάρκεια ενός αιώνα στην Κοιλάδα του Ασωπού και σε ολόκληρη τη Βοιωτία. Αυτό είναι ξεχωριστό και φωτίζει πολλές πτυχές της ιστορίας των κοινωνιών της Κοιλάδας. Έστω κι αν υπάρχουν αλλοιώσεις στην απόδοση των ονομάτων, τώρα πια ξέρουμε «ποιος» πήγε «πού». Ξέρουμε, με απόκλιση λίγων ετών, τον χρόνο ίδρυσης κάθε οικισμού.

5. Οι χάρτες είναι «φωτογραφίες». Δείχνουν πέντε διαφορετικές στιγμές των πληθυσμιακών αλλαγών. Εύκολα επισημαίνει κανείς την εγκατάσταση και τη συν τω χρόνω αύξηση του πληθυσμού κάποιου χωριού. Υπάρχουν και αρκετά χωριά που χάνονται, είτε γιατί συνθέτουν ένα μεγαλύτερο χωριό είτε γιατί εγκαταλείπονται. Οι «φωτογραφίες» αυτές πρέπει να θεωρήσουμε ότι ελήφθησαν σε «τυχαίες» στιγμές. Οι εγκαταστάσεις δηλαδή δεν σχετίζονται με τις απογραφές. Όταν έχουμε, για παράδειγμα, χάρτη του 1506, δεν σημαίνει ότι τη χρονιά αυτήν εγκαταστάθηκαν οι επιπλέον κάτοικοι. Σημαίνει απλώς ότι οι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν πριν από το 1506 και μετά το 1466, δηλαδή τη χρονιά του αμέσως προηγούμενου απογραφικού χάρτη. Στη διάρκεια αυτών των πενήντα χρόνων έχουμε, απ’ ό,τι φαίνεται, μια συνεχή ροή νέων κατοίκων. Αλλά κι αν δεν έχουμε, πάλι δεν αλλάζει κάτι σημαντικό στην ιστορία, γιατί οι χρονικές αποστάσεις ανάμεσα στις απογραφές είναι σχετικά μικρές.

6. Οι οικισμοί απεικονίζονται με κύκλους και τετράγωνα. Οι κύκλοι είναι των παλαιών κατοίκων και τα τετράγωνα των καινούργιων. Κάπου εμφανίζονται και τρίγωνα. Αυτά σημειώνουν τους «αγνώστου εθνικότητας» οικισμούς. Αγνώστου εθνικότητας, προφανώς για τους Ευρωπαίους μελετητές. Το μέγεθος του πληθυσμού απεικονίζεται με το διαφορετικό μέγεθος του σχήματος. Στους χάρτες φαίνεται πώς ένα μικρό χωριό-τετράγωνο γίνεται, προοδευτικά, μεγάλο χωριό-τετράγωνο. Κάτω από κάθε χάρτη υπάρχει υπόμνημα που δείχνει την κατάταξη σε σχέση με τον πληθυσμό και το μέγεθος του τετραγώνου ή του κύκλου. Η απογραφή αφορά «οικογένειες». Για την ακρίβεια, απογράφονται σπίτια και όχι άτομα. Αυτό συμβαίνει γιατί ο φόρος υπολογιζόταν με βάση την εστία (το τζάκι).

7. Ακόμη μια σημαντική συνεισφορά των χαρτών είναι η επί δύο και πλέον αιώνες απογραφή των χωριών με τα ονόματα των ιδρυτών τους Στρατιωτών.Αυτό σημαίνει δύο πράγματα:

(α) Οι κάτοικοι των χωριών, και όλος ο παλαιός πληθυσμός, ονομάζουν τα χωριά με τα ονόματα των ιδρυτών τους.

(β) Τούτη η πραγματικότητα, το ότι δηλαδή οι πάντες γνωρίζουν και χρησιμοποιούν τα εν λόγω ονόματα, αναγκάζει την οθωμανική γραφειοκρατεία να απογράψει κι αυτή τα ονόματα όπως τα ξέρει ο λαός. Έτσι, για παράδειγμα, έχουμε οικισμό «Αντώνη Κόντα» το 1466 και έχουμε τον ίδιο οικισμό το 1687-88!

(Σήμερα ο οικισμός αυτός δεν υπάρχει.) Είναι λογικό λοιπόν να θεωρήσουμε πως το όνομα του προνοιασμένου Στρατιώτη ήταν Αντώνης Κόντας και ότι για αυτόν τον λόγο διατηρήθηκε επί δύο και πλέον αιώνες, παρόλο που ο Αντώνης Κόντας είχε πεθάνει προ πολλού και ίσως είχε χαθεί και η γενιά του.

8.Το παραπάνω χαρακτηριστικό δείχνει με τον τρόπο του την αξιοπιστία των χαρτών. Όταν σε αλλεπάλληλες απογραφές απογράφονται ίδια στοιχεία, από διαφορετικούς ανθρώπους, αυτό σημαίνει ότι τα στοιχεία είναι (και παραείναι) αληθινά.

9. Οι χάρτες είναι αξιόπιστοι για έναν ακόμη λόγο: γιατί τα στοιχεία τους επιβεβαιώνονται από την προφορική παράδοση. Την προφορική παράδοση, που η «γενική» ιστορία αγνοεί και δεν μπορεί να μην αγνοεί. Όταν βλέπουμε σήμερα τον «Αντώνη Κόντα» να «εγκαθίσταται» στην περιοχή αυτή από ανθρώπους που ξέρουν μόνο τι λένε τα αρχεία, και όχι τι λέει η παράδοση, ενώ εμείς ξέρουμε από μαρτυρίες πως στο ίδιο σημείο υπήρχε οικισμός και ότι το άροτρο έχει, κατά καιρούς, βγάλει πελεκημένες πέτρες, τότε το συμπέρασμα είναι απολύτως έγκυρο.

Επιπλέον, δικαιούμαστε να αναρωτηθούμε αν το τοπωνύμιο «Κοντίτο» σχετίζεται με το επίθετο «Κόντας». Εκτός των άλλων το «Κόντος είναι διαδεδομένο μικρό όνομα και το συναντάμε πολλές φορές στους καταλόγους των Στρατιωτών της Σινιορίας.

10. Ο πρώτος χάρτης έχει χρονολογία 1466. Η απογραφή έγινε δηλαδή έξι χρόνια μετά την προσάρτηση της Βοιωτίας στο Ντοβλέτι. Μέχρι τότε, και από το 1394, ήταν φόρου υποτελής αλλά αυτοδιοίκητη. Συνεπώς, ο χάρτης του 1466 είναι ο βασικός. Ό,τι καταγράφεται επάνω του, μπορούμε με ασφάλεια να θεωρήσουμε πως προέκυψε πριν από το 1466 και μετά το 1382, τη χρονιά δηλαδή που έχουμε την πρώτη μικρή εγκατάσταση Στρατιωτών.

11. Αν το 1382 έγιναν τα πρώτα μικρά χωριά, προτού ακόμη καλά καλά χτιστούν σπίτια, το 1385 έρχονται κι άλλοι Στρατιώτες με τον Νέριο Α΄ Ατζαγιόλι. Η διαφορά επί της ουσίας είναι μικρή. Δεν έχει σημασία ποιοι είναι πρώτοι οικισμοί και ποιοι είναι δεύτεροι, όταν έχουμε μόνο τρία χρόνια διαφορά και βρισκόμαστε έξι αιώνες μετά. Η αναφορά μας στους «πρώτους» και στους «δεύτερους» έχει σημασία μόνο για να δείξουμε τις δύο αυτές κρίσιμες εγκαταστάσεις, τα εναρκτήρια λακτίσματα ούτως ειπείν.

12. Το «εναρκτήριο λάκτισμα» έχει την ιστορική σημασία του. Δεν το αναφέρουμε για να δείξουμε απλώς την «παλαιότητα» της εγκατάστασης. Αν οι Στρατιώτες είναι στη Βοιωτία το 1404, παραδείγματος χάρη, όταν δέκα χιλιάδες οικογένειες Αρβανιτών εμφανίζονται στον Ισθμό με πρόσκληση των Παλαιολόγων, αυτό έχει τις αλληλεπιδράσεις του και οδηγεί σε μια σειρά από συμπεράσματα.

Το πρώτο αβίαστο συμπέρασμα είναι πως η κάθοδος γίνεται συντεταγμένα. Δεν εγκαθίστανται όπου τους είναι βολικό ή όπου υπάρχει χώρος. Και στη Βοιωτία, τότε ακόμη, υπάρχει χώρος. Το δεύτερο αβίαστο συμπέρασμα είναι ότι και οι ήδη προνοιασμένοι Αρβανίτες κάνουν καλά τη δουλειά τους και δεν επιτρέπουν στους «διερχομένους» να εγκατασταθούν μαζικά. Αν εγκαταστάθηκαν σποραδικά κάποιες οικογένειες, αυτό δεν αλλάζει την εικόνα – ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν φαίνεται πιθανό, επειδή η κίνηση γίνεται εν κοινωνία (φάρες). Κινούνται ως κοινωνία και αποφασίζουν να σταθούν ως κοινωνία. Δύσκολα εγκαταλείπουν τη φάρα τους και ο απομονωτισμός δεν τους είναι κάτι οικείο.

13. Από τους πέντε χάρτες οι τρεις πρώτοι είναι οι πλέον σημαντικοί. Εκείνοι είναι που δείχνουν τις βασικές αλλαγές. Το 1466, το 1506 και το 1570. Από το 1466 έως το 1506 φαίνεται τι γίνεται στην Κοιλάδα του Ασωπού. Μπορεί κανείς εύκολα να το συγκρίνει με το τι γίνεται την ίδια περίοδο στο Μοριά και τι στην πόλη των τεναγών. Εδώ φτιάχνουν καλυβάκια και μικρές εκκλησίες· εκεί, αν και εκπατρισμένοι, εδραιώνουν την κοινωνία τους μέσα στην πιο σπουδαία και ισχυρή πόλη της εποχής. Απολαμβάνουν τις τιμές και τα αξιώματα ως πολίτες της. Εδώ οι Στρατιώτες φτιάχνουν κοινωνίες υπό τον οθωμανικό ζυγό· εκεί φτιάχνουν κοινωνίες υπό την Αναγέννηση. Η σύγκριση αυτών των δύο είναι ένα εξόχως γοητευτικό, ιστορικό και κοινωνιολογικό θέμα για μελέτη.

14. Από το 1506 έως το 1570 οι εγκαταστάσεις παίρνουν την οριστική τους μορφή.

15. Οι επόμενοι χάρτες, του 1642 και του 1687-88, δεν δείχνουν άξιες λόγου αλλαγές, εκτός από μία: το Σχηματάρι «χάνεται» από τον χάρτη του 1687-88. Έχουν βέβαια και αυτοί τη σημασία τους, γιατί δείχνουν τη μονιμότητα και τη συνέχεια των όσων έγιναν πριν. Η συγκεκριμένη περίοδος των εξήντα πέντε χρόνων είναι καίρια. Δείχνει τι γινόταν στην Κοιλάδα, ενώ η Τουρκία ήταν στο μέγιστο της δύναμής της και η μια πολιτεία μετά την άλλη έπεφτε στα χέρια της. Το 1571 χάνεται η Κύπρος. Την ίδια χρονιά γίνεται η Ναυμαχία της Ναυπάκτου, όπου ναι μεν οι Τούρκοι αναχαιτίζονται στην επέκτασή τους προς τη Δύση, ταυτόχρονα όμως λύνονται τα χέρια τους για να εδραιώσουν την εξουσία τους στην Ανατολή. Τώρα μπορούν να εκκαθαρίσουν θύλακες αντίστασης, να τιμωρήσουν ατίθασους υπηκόους, να καταστείλουν εξεγέρσεις. Μέσα σε αυτόν τον χαμό, οι Στρατιώτες της Κοιλάδας του Ασωπού μένουν όρθιοι, διατηρούν την ημιαυτόνομη κατάστασή τους και αποδίδουν απλώς έναν συμβολικό φόρο στον Σουλτάνο.

Εξαίρεση, όπως είπαμε, παρουσιάζει το Σχηματάρι, το οποίο χάνεται από τον χάρτη του 1687-88, ήτοι τη χρονιά που ο Μοροζίνι διενεργεί αντιπερισπασμό στη Χαλκίδα. Προκειμένου να διαιρέσει τις τουρκικές δυνάμεις, ώστε εκείνες που σταθμεύουν στη Θήβα να μην φτάσουν ποτέ στην Αθήνα, ο Μοροζίνι πολιορκεί τη Χαλκίδα. Ταυτόχρονα, οι Αρβανίτες της Νότιας Εύβοιας εξεγείρονται και πολιορκούν το κάστρο της Καρύστου. Στα εγχειρήματα αυτά, φέρεται από μια θεωρία, να πήρε μέρος και το Σχηματάρι. Γεγονός είναι πάντως πως στην πολιορκία παίρνει μέρος, ως διοικητής των «Σκλαβούνων», κάποιος Αρβανίτης Ιωάννης Γκίνης.

Στο πρωτογενές υλικό για τη σύνταξη των χαρτών σημειώνεται πως το Σχηματάρι γίνεται βακούφιο το 1640, αφού η «εξαφάνισή» του από τις απογραφές των πληθυσμών συνοδεύεται με την απογραφή σε έναν και μόνο κατάλογο βακουφίων.

Γεγονός είναι επίσης ότι στην περιοχή διαδόθηκε επιδημία πανώλης από τα στρατεύματα του Μοροζίνι. Όταν, μετά τρεις μήνες, η πολιορκία της Χαλκίδας λύθηκε και οι Βενετοί αποχώρησαν, το Σχηματάρι ίσως να υπέστη τις συνέπειες του πολέμου και της πανώλης. Ήταν ακριβώς εκείνη τη χρονιά της απογραφής:

το 1688, την επόμενη χρονιά δηλαδή της ανατίναξης του Παρθενώνα. Αργότερα –δεν είναι σαφές πότε αλλά σίγουρα στις αρχές του 18ου αιώνα–, το Σχηματάρι ανασυγκροτείται από τους γύρω οικισμούς και από όσους κατοίκους είχαν διασωθεί. Η επιδημία της πανώλης, που μάλιστα έρχεται από τη Χαλκίδα, υπάρχει στην προφορική παράδοση με τη μορφή θαυματουργικού θρύλου. Το πότε περίπου διαμορφώνονται οι οικισμοί στην οριστική τους μορφή έχει κι αυτό τη σημασία του. Και την έχει γιατί το 1460, χρόνος προσάρτησης της Βοιωτίας, είναι κρίσιμη χρονολογία. Αν η εγκατάσταση συνεχίζεται και μετά με μαζικό τρόπο, αυτό σημαίνει ότι οι Τούρκοι όχι μόνο συμβιβάστηκαν με την ισχύ των Στρατιωτών και δεν αξίωσαν τον εξισλαμισμό τους, όπως έκαναν αλλού,

αλλά επέτρεψαν, ή και ενθάρρυναν, την περαιτέρω αύξηση του πληθυσμού των Αρβανιτών στη Βοιωτία. Ας μην ξεχνάμε τι γίνεται την ίδια εποχή στον Μοριά: οι Στρατιώτες είναι λίαν δυσαρεστημένοι με τη Σινιορία. Οι Τούρκοι προσπαθούσαν να αξιοποιήσουν το ρήγμα αυτό.

Χάρτης 1. Απογραφή 1466

Χάρτης 2. Απογραφή 1506

Χάρτης 3. Απογραφή 1570

Χάρτης 4. Απογραφή 1642

Χάρτης 5. Απογραφή 1687/88

Χάρτης 6. Βυζαντινή-Φράγκικη Βοιωτία

i Ο Βαγγέλης διαπράττει το ατόπημα να μην παραθέτει πλήρη στοιχεία του βιβλίου στην βιβλιογραφία ενώ δεν αναφέρεται σ' αυτό όταν χρησιμοποιεί στοιχεία του, όπως πχ το έγγραφο για τον Γεώργιο Σχηματάρι.

ii Η εκδοχή αυτή έγινε γνωστή στον συγγραφέα χάρη στον Νίκο Γεωργίου του Κολλιού.

iii Shamshir (Περσία), Kilij (Τουρκία και την Αίγυπτο), Nimcha (Μαρόκο), Pulwar (Αφγανιστάν), Talwar (Βόρεια Ινδία, Πακιστάν).

iv Καίριο στοιχείο στην παρακολούθηση των ιχνών του Γιώργη Σχηματάρη είναι η πορεία της θρυλικής οικογένειας των Μπαρμπάτη με την οποία, όπως φαίνεται στο έγγραφο, έχει συνδεδεμένη την τύχη του. Τα ίχνη αυτά είναι ανεξίτηλα και η ανακάλυψή τους προϋποθέτει απλώς την μετάφραση των αρχείων την Δημοκρατίας τους Αγίου Μάρκου. Τα αρχεία διατίθενται δωρεάν και σε ψηφιακή μορφή. Μπορεί κανείς να τα βρει στην ψηφιακή βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης, την «Ανέμη». Βρίσκονται στο... μνημειακό έργο του Κ. Σάθα, Μνημεία ελληνικής ιστορίας, τόμος VIII, Παρίσι, 1882, σελ. 341.

v  Σκjιματάρ-ι=ο αγαπών τον στολισμόν, ο κομψευόμενος. Βλ. Λεξικόν της αλβανικής γλώσσης, Κων. Χριστοφορίδου, Π. Δ. Σακελλαρίου, Αθήνα 1903.

vi  Για να έχουμε ένα μέτρο των αμοιβών της εποχής, και για να κατανοήσει ο αναγνώστης γιατί οι Στρατιώτες είναι –και αυτοαποκαλούνται– «φτωχοί», θα αναφέρουμε το εξής: Το 1687, όταν ο Μοροζίνι ανέκτησε τα κάστρα του Μοριά, ο στρατηγός των χερσαίων δυνάμεων, ο Όθων Γουλιέλμος φον Καίνιξμαρκ (1639 Βεστφαλία-1688 Χαλκίδα) έπαιρνε 24.000 δουκάτα το χρόνο, συν τα «έξοδα ταξιδίου» αφού είχε τη δυνατότητα να έχει μαζί του τη γυναίκα του Κατερίνα Καρλόττα και τη συνοδεία της. Την ίδια εποχή, ο απλός Γερμανός μισθοφόρος, θεωρητικά, έπαιρνε 28 δουκάτα, αλλά στην πράξη έπαιρνε λιγότερα, αφού οι Βενετοί, επωφελούμενοι από τις «συναλλαγματικές διαφορές», τους πλήρωναν με γερμανικά τάλιρα. Η σύγκριση ανάμεσα στον μισθό

του Γερμανού μισθοφόρου του 1687 και του Στρατιώτη του 1541 είναι δυνατή διότι το δουκάτο, ως «νόμισμα με ρήτρα πολυτίμου μετάλλου» (χρυσού), είχε, στη διάρκεια ενός και πλέον αιώνα, μικρές διακυμάνσεις.