Ιούνης 1944: Διατάξεις για την Αυτοδιοίκηση

Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ)

Διατάξεις για την Αυτοδιοίκηση και τη Λαϊκή Δικαιοσύνη

Η ιστορία της εκτύπωσης του φυλλαδίου στην Εύβοια και το κείμενο όπως διασώζεται στα ΓΑΚ Ευβοίας

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Σήμερα, 29 Σεπτεμβρίου 2023, είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος αλλά και συγκινημένος που αξιώνομαι να δώσω περισσότερα στοιχεία πάνω σε τούτη τη λεπτή πτυχή της ιστορίας της Αντίστασης στην Ανατολική Στερεά και την Εύβοιας. 

Ιδιαίτερης σημασίας το ντοκουμέντο. 

Μοναδική η ιστορία της εκτύπωσής του, με τα διάφορα προσωπικά στοιχεία που μπαίνουν στη σειρά και αποκαλύπτουν τους άθλους των αόπλων πολεμιστών της ΕΑΜικής αντίστασης. 

Τραγική και πάλι η συγκυρία καθώς η Εύβοια δοκιμάζεται, ουκ ολίγες φορές, τα τελευταία χρόνια.

Σε άλλο κείμενό μου έχω αναφερθεί στον τυπογράφο της Εύβοιας κατά την Κατοχή, τον Δημήτρη Καραγκούνη. 

Σήμερα παρουσιάζω μια εξαιρετική δουλειά του. Βρέθηκε στα ΓΑΚ Ευβοίας και την αναρτώ αυτούσια στο μέρος της που αφορά την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Παραλείπω τα σχετικά με τη Λαϊκή Δικαιοσύνη για λόγους οικονομίας χώρου. Ίσως σε άλλο κείμενο επανέλθω. 

Πρόκειται για μια μπροσούρα 36 σελίδων (και όχι 60 όπως αναφέρεται αλλού), έκδοση της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ Ευβοίας. 

Την "παραγγελία" της έκδοσης κάνει ο ίδιος ο υπεύθυνος για την Αυτοδιοίκηση της Εύβοιας, παλιό στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, Χάρης Σπαθάρης, ο διατελέσας και διευθυντής της Ηλεκτρικής Εταιρείας Χαλκίδας. Θα παραμείνει μαζί τους μέχρι την ολοκλήρωση της εκτύπωσης. 

Το συνεργείο των τυπογράφων αποτελείται από τους Ανδρέα Τυπούρτη, τον Γιάννη Μάρκου, τον Γιάννη Μαστρογιάννη, τον Γιώργο τον “Τσελεμεντέ”, τον Ηλία από τη Λίμνη και τον Δημήτρη Καραγκούνη.

Τόπος της εκτύπωσης είναι το όρος Τελέθριο, όπου έχει καταφύγει το συνεργείο μετά από πολλές περιπέτειες και καταδιώξεις από τους Γερμανούς και τους ιδιαίτερα εγκληματικούς Ταγματασφαλήτες της Εύβοιας.

Οι εργασίες γίνονται στην ύπαιθρο ή σε πολύ πρόχειρες ξύλινες καλύβες, σε υψόμετρο 800μ, κοντά στα σπίτια της οικογένειας Μπαλαλά, από την οποία δέχονται σημαντική βοήθεια και αγάπη.

Στο Ημερολόγιο της Κατοχής, ο Δημήτρης Καραγκούνης αναφέρει τη 10η Μαΐου 1944 ως την ημέρα που ο Σπαθάρης καταφτάνει με τα κείμενα και μάλιστα ενεργεί για να επαναλειτουργήσει το εργοστάσιο χάρτου στις Ροβιές και να βγάλει αρκετό χαρτί για τις ανάγκες του τυπογραφείου αλλά και της Στερεάς. 

Το χαρτί όμως που παραλαμβάνεται στις 11/5 είναι πολύ λεπτό και δεν μπορεί να τυπωθεί και στις δύο όψεις. 

Μετά από νέα παρτίδα χαρτιού απ' τις Ροβιές, ο "Κώδικας" αρχίζει να τυπώνεται στις 13/5. 

(Οι ημερομηνίες αυτές καθώς και οι λεπτομέρειες έχουν ιδιαίτερη σημασία γιατί δείχνουν πόσο γρήγορα κινείται ο μηχανισμός, πώς λύνει τα προβλήματα, που στις συνθήκες αυτές είναι κολοσσιαία, πώς ανταποκρίνεται ο φτωχός αγροκτηνοτροφικός πληθυσμός της "ξεχασμένης" και δύσβατης (παραμένει εισέτι) κεντρικής και βόρειας Εύβοιας). 

Παράλληλα με τον "Κώδικα" διεξάγονται και άλλες τυπογραφικές εργασίες, αντιμετωπίζονται τεχνικά προβλήματα και ζημιές, γίνονται εκ των ενόντων, μαθήματα και συζητήσεις αυτομόρφωσης, ενώ στο "φόντο" διεξάγονται συμπλοκές και συγκρούσεις καθώς η κορύφωση της Αντίστασης, πολιτικά, συνοψίζεται στο Εθνικό Συμβούλιο των Κορυσχάδων, το οποίο, λαμβάνει χώρα εκείνες της ημέρες του Μαΐου και οι τυπογράφοι αγναντεύουν από μακριά το Βελούχι.

Στις 10 Ιουνίου ο Δημήτρης Καραγκούνης καταγράφει στο Ημερολόγιο:

     Κατά τη διάρκεια της σημερινής ημέρας στοιχειοθετήθηκαν δύο σελίδες της "Λευτεριάς". Τυπώθηκαν δύο σελίδες του "Κώδικα της Αυτοδιοίκησης", τυπώθηκαν και μερικά μπλοκ στο μικρό πιεστήριο, ράφτηκαν και 280 μπλοκ της οικονομικής υπηρεσίας. Το βράδυ ήρθαν από το Ξηροχώρι (σ.σ. Ιστιαία) οι συναγωνιστές Χάρης και Σπαλάθριος.

 (σ.σ. Σπαλάθριος, Γιώργος Σαρηγιάννης, νομαρχιακός υπεύθυνος Τύπου του ΕΑΜ)

Και στις 20 Ιουνίου...

       Ο "Κώδικας" τελείωσε από χθες. Σήμερα τον άπλωσα πάνω σ' έναν πρόχειρο πάγκο κι έκανα σύνθεση. Ξαφνικά έρχεται ο Γιάννης από το Ξηροχώρι μ' ένα σημείωμα που έγραφε να φύγουμε αμέσως για Ροβιές. Ίλιγγος μάς έπιασε μόλις τ' ακούσαμε. Όλο το κέφι έφυγε από πάνω μας κι αρχίσαμε να διαλογιζόμαστε τι άραγε να συμβαίνει και πρέπει να φύγουμε τόσο γρήγορα... 

[Τεχνική σημείωση: Για να μπορέσει ο αναγνώστης να διαβάσει πιο εύκολα το κείμενο, ας "κατεβάσει" τις σελίδες που είναι αρχείο jpeg και μεγάλης ευκρίνειας. Μετά θα μπορέσει να τις μεγεθύνει όσο θέλει για να γίνουν ευανάγνωστες]

Οκτώβριος 1944: Εκλογές για την Αυτοδιοίκηση - Εύβοια

 

Προς τις Αυτοδιοικήσεις της Επαρχίας Κεντρικής Ευβοίας
Αυτοδιοικητικές Εκλογές 29 Οκτωβρίου 1944
[ΓΑΚ Ευβοίας]

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Επέτειος σήμερα του αθάνατου Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου!

Η συγκυρία δεν επιτάσσει μόνο την ανάσυρση από τη λήθη της έννοιας και της στρατηγικής του "λαϊκού δημοκρατικού πατριωτικού μετώπου" αλλά συνδέει άμεσα και αντιπαραβάλλει τις επαναστατικές κατακτήσεις του ΕΑΜ με τα σημερινά δεινά της πατρίδας.

Στην παραγγελία του Επαρχιακού Συμβουλίου Κεντρικής Ευβοίας που δημοσιεύουμε παρακάτω παρατηρούμε τα εξής:

1. Ένα και ενιαίο ψηφοδέλτιο για όλους τους υποψηφίους.

2. Δευτεροβάθμια Αυτοδιοίκηση για πρώτη φορά στην Ιστορία του Ελληνικού Κράτους.

3. Ανακήρυξη των υποψηφίων από τη δικαστική αρχή της Ελεύθερης Ελλάδος

4. Εκλογή ταυτόχρονη της Λαϊκής Δικαιοσύνης.

5. Πανηγυρικός εορταστικός χαρακτήρας της ημέρας της λαϊκής ετυμηγορίας 

6. Συνελεύσεις για ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟ των πεπραγμένων αυτοδιοικητικών οργώνων την ίδια ημέρα των εκλογών ώστε να επιτευχθεί και το μέγιστο της συμμετοχής στη συνέλευση αλλά και το εορταστικό και πανηγυρικό για να καταξιωθεί και να ιεροποιηθεί η κοινωνική αυτοδιοικητική λειτουργία.

7. Στις 20 Οκτωβρίου η Εύβοια δεν έχει απελευθερωθεί πλήρως. Από την Χαλκίδα οι Γερμανοί φεύγουν στις 16 ενώ ο ΕΛΑΣ, μετά από συμφωνία παράδοσης των Ταγματασφαλιτών, μπαίνει θριαμβευτικά στην πόλη στις 23.

ΕΠΑΡΧΙΑΚΟ ΣΥΜΒΟΎΛΙΟ

   ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΥΒΟΙΑΣ

Προς

Τις Αυτοδιοικήσεις της Επαρχίας

Προκειμένου στις 29 του Οκτώβρη 1944 να γίνουν εκλογές για την αυτοδιοίκηση και τη λαϊκή δικαιοσύνη ως οι από 10-10-44 εγκύκλιοί μας, επαναλαμβάνομεν για μια ακόμα φορά τις δουλειές που θα πρέπη να κάνουν οι αυτοδιοικήσεις για να πετύχουν απόλυτα οι εκλογές.

1) Να φροντίσουν ώστε να ανακηρυχθούν οι υποψήφιοι από το λαϊκό Δικαστήριο.

2) Να φροντίσουν να διοριστεί η Εφορευτική Επιτροπή και ο Δικαστικός αντιπρόσωπος που θα παραστούν στις εκλογές.

3) Να ετοιμάσουν σύντομα τόσα ψηφοδέλτια με τα ονόματα των υποψηφίων Κοινοτικών συμβούλων και άλλα με τα ονόματα των υποψηφίων λαϊκών δικαστών όσα και οι ψηφοφόροι του χωριού σας.

4) Να στείλουν γρήγορα στο Επαρχιακό τον αριθμό των ψηφοφόρων του χωριού τους για να τους σταλούν ισάριθμα ψηφοδέλτια με τα ονόματα των Επαρχιακών Συμβούλων.

5) Να ετοιμάσουν για την ημέρα των εκλογών τρία ψηφοδόχα κιβώτια ένα για το Επαρχιακό Συμβούλιο που οι ψηφοφόροι θα ρίχνουν μέσα τα ψηφοδέλτια.

6) Θα διαφωτίσετε γενικά το λαό κάτω στην αυτοδιοίκηση και τη λαϊκή δικαιοσύνη και θα προπαγανδίσετε ώστε ο λαός να κατέβη σύσωμος και με ενθουσιασμό να ψηφίση, ώστε να ψηφίσουν τα 100 τα 100 των ψηφοφόρων.

7) Στις 26 Οκτώβρη που είναι γιορτή, όλες οι αυτοδιοικήσεις θα καλέσουν το λαό σε συνέλευση και θα απολογηθούν.

Η δουλειά αυτή θα γίνει οπωσδήποτε, έστω και αν οι αυτοδιοικήσεις έχουν κάνει απολογισμό δουλειάς προηγούμενα.

Στην Έδρα 20-10-44

ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΑΡΧ. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Ο

ΠΡΟΕΔΡΟΣ

Δ. ΤΣΑΚΟΣ

Αυτοδιοικητικές Εκλογές 29 Οκτωβρίου 1944
Ο Δημήτρης Τσάκος - Πλάτων ήταν αξιωματικός του ΕΛΑΣ και αδελφός του Πολικού- Κώστα Τσάκου, στου οποίου την εκπληκτική πολεμική δράση περιλαμβάνεται και η εκπόρθηση της Βάθιας, ήτοι, η τελευταία μάχη της Εύβοιας κατά των Ταγματασφαλιτών και ενώ οι Γερμανοί αποχωρούσαν. 
Αντί για τιμή και δόξα, το γερμανοτσολιάδικο κράτος, που διαδέχτηκε το κατοχικό γερμανοτσολιάδικο κράτος, του επιφύλαξε φυλάκιση, δίκες και τελικά την εκτέλεση. Ούτε η δήλωση μετανοίας του Δημήτρη στάθηκε ικανή να τον σώσει. 
[ΓΑΚ Ευβοίας]