Ιανουάριος 1944: Κατάστασις εμφαίνουσα τους δικαιουμένους Ζαχάρεως Δημοσίους & Κοινοτικούς υπαλλήλους Κοιν. Σχηματαρίου

 

Η κεφαλίδα του τεκμηρίου που βρίσκεται στα ΓΑΚ Φθιώτιδας

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Τέλη του 1943, αρχές 1944 μεγάλος ντόρος γίνεται στη Νομαρχία Βοιωτίας για τους δικαιούχους στη διανομή ζάχαρης. Η Γερμανική Διοίκηση ζητάει αναλυτικά ονόματα και η διαταγή αυτή διαχέεται, όπως άλλωστε και όλες οι άλλες των Γερμανών, προς τις κοινότητες και τους δήμους μέσω του “κρατικού” μηχανισμού της “κυβέρνησης” Ιωάννου Ράλλη.

Οι Ιταλοί έχουν καταρρεύσει από τις αρχές Σεπτεμβρίου. Οι Γερμανοί ανακαταλαμβάνουν, τρόπον τινά, τους χώρους τους οποίους ήλεγχαν πριν οι σύμμαχοί τους και εγκαθιστούν τα δικά τους όργανα πολιτικής και στρατιωτικής διοίκησης. Η Βοιωτία περνάει στην πολιτική διοίκηση των Γερμανών, επισήμως, στα μέσα του Νοεμβρίου. Το κέντρο της διοίκησης αυτής είναι η Χαλκίδα.

Είναι μια πάρα πολύ σημαντική εξέλιξη. Ο κάθε μελετητής της ιστορίας της περιοχής θα πρέπει να την έχει υπόψη του γιατί από κει ξεκινάνε μια σειρά διεργασίες και έτσι εξηγούνται πολλά και διάφορα γεγονότα.

Άλλο ένα στοιχείο που πρέπει να έχει υπόψη του ο αναγνώστης είναι και το γεγονός ότι από τα μέσα του καλοκαιριού του 1943, πριν δλδ από την κατάρρευση της Ιταλίας, ο νομός Αττικοβοιωτίας χωρίζεται και ιδρύεται ο ξεχωριστός νομός Βοιωτίας. Μέχρι τότε οι δύο επαρχίες, Λεβαδείας και Θηβών υπήγοντο στη νομαρχία Αττικοβοιωτίας. Με την έξαρση όμως του Αντάρτικου, οι επικοινωνίες ανάμεσα στο κέντρο και την περιφέρεια κατέστησαν προβληματικές και ο Ιωάννης Ράλλης, όπως και ο υπουργός εσωτερικών Ταβουλάρης, που ενδιαφερόταν προσωπικά για τη Βοιωτία, διέταξαν την... απόσχισή της.

Οι Επαρχίες διατηρήθηκαν όπως ήταν και ο μεν έπαρχος Λεβαδείας αναβαθμίστηκε σε νομάρχη ο δε έπαρχος Θηβών αντικαταστάθηκε. Ο νομάρχης έκανε και χρέη επάρχου της επαρχίας Λεβαδείας. Σε άλλο σημείωμα θα αναφερθούμε στα πρόσωπα αυτά, στο βίο και στην πολιτεία τους. Εδώ να σημειώσουμε μόνο ότι ο νομάρχης Βοιωτίας έχει μετατεθεί επί κατοχής στην επαρχία της Λιβαδειάς, μετά την επίθεση του Νικηφόρου στις φυλακές της πόλης και την απελευθέρωση των κρατουμένων, μεταξύ των οποίων ήταν και ο μπαρμπα-Νίκος, δάσκαλος και πατέρας του θρυλικού καπετάνιου του Παρνασσού.

Προφανώς, η μετάθεση γίνεται γιατί ο Ράλλης του έχει εμπιστοσύνη αλλά και γιατί στη νομαρχία της Μακεδονίας από την οποία προέρχεται, γίνονται αλλαγές που διευκολύνουν την προσέγγιση στην Αθήνα του νομαρχιακού υπαλλήλου. Ο νομάρχης εγκαθίσταται στη Λιβαδειά με τη σύζυγο και τις δύο κόρες του και αρχίζει να πηγαινοέρχεται κάθε μήνα και επί σειρά ημερών στην Αθήνα όπου λαμβάνει προσωπικά οδηγίες και χρηματικά ποσά, για τον εαυτό του αλλά και για διάφορα “έργα” που έχουν σχέση με τη διευκόλυνση των Γερμανών στο δίκτυο συγκοινωνιών, επικοινωνιών, παθητικής αεράμυνας κλπ. Αυτά θα λαμβάνουν χώρα καθ' όλη τη θητεία του και μέχρι να λακήσει έντρομος στην Αθήνα, τέλη Αυγούστου του 1944.

Με άλλα λόγια, από την αρχή μέχρι το τέλος, η “καριέρα” του Νομάρχη Γεωργόπουλου στη Βοιωτία, σχετίζεται με την έξαρση του αντάρτικου. Εκείνο προορίζεται να αντιμετωπίσει και εκείνο είναι που τελικά δίνει άδοξο τέλος στην “καριέρα” αυτή. Επίσημα έγγραφα της Νομαρχίας διαπιστώνουν και αναφέρουν στην Κυβέρνηση ότι, καμιά δυνατότητα ελέγχου δεν έχουν στις περιοχές έξω από τη Λιβαδειά το καλοκαίρι του 1944 και επομένως είναι αδύνατον να φορολογηθεί η σοδειά.

Στην πραγματικότητα η Γερμανική εξουσία έχει περιοριστεί μόνο στα τρία φρουραρχεία, της Λιβαδειάς, της Θήβας, του Αλιάρτου (Κριμπά), στους οχυρωμένους σταθμούς του τρένου και σε κεφαλοχώρια όπου σταθμεύουν δυνάμεις Γερμανικές, όπως στο Σχηματάρι για το αεροδρόμιο Τανάγρας, στο Κριεκούκι για τη φύλαξη των περασμάτων και δη της Κάζας κ.ο.κ. Δυνάμεις, καθόλου ευκαταφρόνητες που ενισχύονται με σημαντικές μονάδες όταν γίνονται εκκαθαριστικές επιχειρήσεις. Κάθε μήνα δλδ σχεδόν, ενώ βοηθιούνται σημαντικά από τις εξοπλισμένες ομάδες των “πολιτοφυλακών” που συγκροτεί η κυβέρνηση του Ράλλη και εξοπλίζουν οι Γερμανοί.

Οι “πολιτοφυλακές” αυτές είναι αντικείμενο μελέτης μεγάλο. Έχουμε όλα τα στοιχεία για να σκιαγραφήσουμε τον ρόλο τους. Θα το κάνουμε με τη σειρά του σε άλλη στιγμή. Εδώ να πούμε ότι είναι παλιός “θεσμός” και προηγείται του αντάρτικου! Δεν πετυχαίνει όμως και πολλές φορές, μέχρι τον Οκτώβριο του 1943, στρέφεται κατά των εμπνευστών του. Η κατάσταση αλλάζει μετά το ΑντιΕΑΜικό σύμφωνο που υπογράφεται στην Αθήνα μεταξύ Γερμανών, Άγγλων, Κυβέρνησης, Χωροφυλακής, ΕΔΕΣ Αθήνας κλπ.

Όταν δλδ και τυπικά η πολιτική διοίκηση της Βοιωτίας και της Εύβοιας περνάει στους Γερμανούς, έχει διαμορφωθεί όλο το “νομικό” και πολιτικό υπόβαθρο για την υποστήριξή της. Οι συμμαχίες έχουν γίνει και εκτείνονται μέχρι την κοινωνική βάση του παλαιοκομματισμού. Ένα κομμάτι του Κέντρου και του Βανιζελισμού σύρεται στο δοσιλογισμό και ένα άλλο, το μεγαλύτερο εδραιώνει τη συμμαχία του με το ΕΑΜ και γίνεται μαχητικότατο και περισσότερο αντιβασιλικό και από τους πιο ακραιφνείς κομμουνιστές.

Αυτό είναι το πολιτικό, στρατιωτικό και κοινωνικό πλαίσιο και από αυτό ακριβώς εξηγείται το βούλευμα 9/20-2-1946 του Ειδικού Δικαστηρίου Δοσιλόγων Χαλκίδος το οποίο αναφέρεται στον εξοπλισμό ομάδων από τον Οκτώβριο του '43. Τοπικοί κομματάρχες όπως πχ ο Βερούτης στη Χασιά και ο Παπαδέδες στη Λιάτανη, παίρνουν άνωθεν εντολές να πάψουν να είναι ευμενείς προς τον ΕΛΑΣ και να κινητοποιηθούν προς την αποδυνάμωσή του. Η γραμμή αυτή διαβιβάζεται στους υποτακτικούς τους και ο διχασμός αρχίζει. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο ηγέτης του Κέντρου Σοφούλης από κρατούμενος των Γερμανών βρίσκεται να απευθύνει διάγγελμα την Πρωτοχρονιά του '44, στον Ελληνικό λαό, μακροσκελέστερο και του Γερμανού Διοικητή αλλά και του πρωθυπουργού Ράλλη!

Ας γυρίσουμε όμως στη... ζάχαρη.

Τον Δεκέμβριο του 1943 έχουν διεξαχθεί

α) οι πρώτες μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις

β) η άκρως σημαντική και σημαδιακή 3ήμερη μάχη της Πύλης και των Δερβενοχωρίων, για την ανάκτηση του χώρου από τους Γερμανούς.

Έχουν καεί τα χωριά της Δομβραίνας από τον Αύγουστο και τα Δερβενοχώρια από τον Οκτώβριο. Ωστόσο το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι, κάθε άλλο παρά εξουδετερώθηκε ο ΕΛΑΣ. Το κάψιμο των χωριών δεν πτόησε και δεν έκαμψε το φρόνημα του λαού. Η 3ήμερη μάχη έδειξε μια σημαντική αναβάθμιση της μαχητικότητας του ΕΛΑΣ καθώς χρειάστηκε πυροβολικό και αεροπορία για να καταληφθεί το οροπέδιο και να εγκαταλειφθεί ευθύς αμέσως. Η διοίκησή του ΕΛΑΣ Αττικοβοιωτίας (συνταγματάρχης Ρήγος, Ορέστης, Φώτης Βερμαίος κλπ) καταφέρνει να επιβιώσει χωρίς καμία απώλεια από την ενέδρα εναντίον της στο Καπαρέλι τη νύχτα της 12ης Νοεμβρίου, η δε Χωροφυλακή έχει εκκενώσει τον χώρο, ήδη από τον Οκτώβριο του 1942, και συμπληρώνει έναν χρόνο σε σύμπτυξη μέσα στις πόλεις.

Τότε ακριβώς, καθώς έχουν κοπάσει κάπως οι επιχειρήσεις και ενώ ετοιμάζονται Λιάκος και Παπαθανασόπουλος να εγκαταστήσουν τα Τάγματα Ασφαλείας στην Εύβοια (Χριστούγεννα 1943 έγιναν οι πρώτες “αφίξεις”), οι Γερμανοί... μοιράζουν ζάχαρη!

Ένα πλήθος εγγράφων της Νομαρχίας σκιτσάρει τον πανικό που θα πρέπει να επικρατούσε τότε στα χωριά και στις πόλεις για τη σύνταξη των καταλόγων. Ποιοι έχουν δικαίωμα στη διανομή της ζάχαρης;

Πρέπει να συνταχθούν σε καταλόγους και να αποσταλούν μέσω των επάρχων στη Νομαρχία και από κει στη Γερμανική διοίκηση.

Περίεργο το ενδιαφέρον των Γερμανών και οργάνωση του... λοτζίστικ για την γλύκανση των πεινασμένων, εξαθλιωμένων και πυρόπληκτων κατοίκων της Βοιωτίας(!)

Στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα άλλο από την συγκεκαλυμμένη απογραφή όλων εκείνων που θα μπορούσαν να ηγηθούν της αντίστασης του λαού στις κοινότητες και στα σωματεία. Καταγράφονται οι πάντες που έχουν κάποιες τέτοιες προϋποθέσεις.

Δημόσιοι υπάλληλοι, κοινοτικοί υπάλληλοι, στρατιωτικοί, τραυματίες πολέμων, θύματα πολέμων, συνταξιούχοι του δημοσίου, δάσκαλοι, γιατροί, σιδηροδρομικοί εργάτες, ιερείς, υπάλληλοι των 3Τ, δασονόμοι κ.α.

Το σημαντικότατο τεκμήριο που δίνουμε σήμερα για πρώτη φορά στη δημοσιότητα, αφορά τους δικαιούχους ζάχαρης στο Σχηματάρι. Είναι από τους πλέον μακροσκελείς καταλόγους. Δεν τον θεωρώ “μακροσκελέστατο όλων” από... σεμνότητα, καθώς δεν έχω χρόνο να το συγκρίνω με τους αναλόγους των πόλεων. Από τα χωριά είναι σίγουρα ο μακροσκελέστατος. Αυτό δείχνει, και την επιμέλεια των συνταξάντων αλλά και τον ρόλο που παίζει το κεφαλοχώρι Σχηματάρι στην περιοχή συγκεντρώνοντας τόσους υπαλλήλους των 3Τ, γιατρό, δασκάλους, σιδηροδρομικούς κλπ. Σύνολο 38 άτομα.

Ας σημειώσουμε και κάτι ακόμη για να κατανοήσουμε την αιτία της... πληρότητας αυτής του καταλόγου.

Η ζάχαρη διανέμεται αλλά δεν χαρίζεται. Αφού γίνει καταμέτρηση των δικαιούχων και υπολογισμός των ποσοτήτων σε οκάδες, με βάση τα δράμια που αντιστοιχούν στον καθένα, η ποσότητα παραδίδεται με αποδείξεις, είτε στον κοινοτάρχη είτε σε εξουσιοδοτημένο εκπρόσωπό του και μετά μοιράζεται με βάση το τίμημα. Όποιος έχει χρήματα παίρνει ζάχαρη ενώ δεν προκύπτει από κανένα έγγραφο ότι υπάρχουν πλεονάζουσες ποσότητες που δεν μοιράστηκαν λόγω οικονομικής ανέχειας. Έτσι είναι αμφίβολο αν η γιαγιά μου Ευφροσύνη, χήρα του σιδηροδρομικού Γεωργίου Σαλεμή (+1942) πήρε την ποσότητα που της αναλογούσε. Ο πατέρας μου δεν το θυμάται καν. Παρομοίως είναι μάλλον αδύνατο ο Γιάννης Βασιλάς, υπάλληλος των 3Τ, στέλεχος της αντίστασης και του ΚΚΕ, επικηρυγμένος από τους Ιταλούς ακόμη, να ήταν τότε στο γερμανοκρατούμενο Σχηματάρι και να παραλάμβανε το δικό του μερίδιο.

Από το άκρως διαφωτιστικό αυτό, για την κατάσταση στο χωριό, έγγραφο μαθαίνουμε και τη δομή της διοίκησης της κοινότητας, η οποία, μη διαθέτοντας τα μέσα, χρησιμοποιεί ακόμη την σφραγίδα του “Νομού Αττικοβοιωτίας” .

Πρόεδρος της Κοινότητος είναι ο Σταύρος Μαντής και αντιπρόεδρος ο Σπύρος Παπαγιάννης.

Εκκωφαντική και παταγώδης η απουσία των ισχυρών ανδρών της τοπικής κοινωνίας των 1.220 κατοίκων! Με τι ασχολούνται τότε και αφήνουν την κοινότητα στα χέρια ενός απλού ταβερνιάρη που ήταν ο μπαρμα-Σταύρος; Πού είναι εκείνοι που θα εμφανιστούν πλησίστιοι όταν πια το Σχηματάρι είναι ελεύθερο;

Την απάντηση τη δίνει ένα άλλο τεκμήριο, ένα πρακτικό που συντάχθηκε από τον έπαρχο το καλοκαίρι του 1943 και καταγράφει την ομιλία του Γερμανού Διοικητή προς τους κοινοτάρχες της Επαρχίας Θηβών. Κι αυτό θα το δούμε στην ώρα του. Κρύπτονται από τα δημόσια αξιώματα γιατί απλούστατα φυλάνε τους εαυτούς τους! Βάζουν άλλους μπροστά καθώς ο κοινοτάρχης είναι υπεύθυνος με το κεφάλι του (κυριολεκτικά) για την εκτέλεση των γερμανικών διαταγών.

Γραμματέας είναι ο ΚολιοΠαπαγιάννης.

Ανάπηροι πολέμου:

α) Κόλλιας Ευάγγελος

β) Γιαννάκης Μιχαήλ

γ) Δημητρίου Σπύρος (ο ΠυλιοΣίμος)

δ) Θεοδώρου Ευάγγελος

Θύματα πολέμου:

α) Μανιάτη Σταυρούλα

β) Μπεζιάνη Βασιλική

γ) Πινήτας Κοσμάς

δ) Πινήτα Αργυρώ

ε) Στέφας Γιάννης

στ) Λυμπέρη Αφροδίτη

ζ) Ταμπουρατζής Δημήτριος

η) Μαντή Μαρία

θ) Μαρίνος Αργύριος

ι) Πίκου Αθηνά

Δημοδιδάσκαλοι:

α) Γκριτζάλας Κωνσταντίνος

β) Κατσούρος Σπυρίδων

γ) Μπούμη Αγλαΐα

Υπάλληλοι Τ.Τ.Τ :

α) Βασιλάς Ιωάννης

β) Δάικος Αθανάσιος

γ) Αγγελίδης Αντώνιος

δ) Γεωργαντάς Κωνσταντίνος

ε) Δάσκας Παναγιώτης

στ) Δάσκας Γεώργιος

Δασονόμος: Καρακίτσος Βασίλειος

Συνταξιούχοι του δημοσίου:

α) Μαντής Νικόλαος (των 3Τ)

β) Σαλεμή Ευφροσύνη (του ΣΕΚ)

γ) Καζιάνη Ευαγγελία (του ΣΕΚ)

δ) Βρούβα Δήμητρα (του ΣΕΚ)

ε) Πόγγας Ιωάννης (των τραμ)

Γιατρός: Παπανδρέου Ανδρέας

Ιερέας: Μπρατσιώτης Κωνσταντίνος

Στρατιώτες:

α) Παπαϊωάννου Βασίλειος

β) Παπαμιχάλης Σπυρίδων

και τέλος, φύλακας αρχαιοτήτων: Αθανάσιος Βασιλείου, ο Τζιβάνης.

Εν Σχηματαρίω τη 2α Ιανουαρίου 1944

Η σφραγίδα της κοινότητας Σχηματαρίου
και η υπογραφή του προέδρου Σταύρου Μαντή

1941: Τι θα μπορούσε να γίνει αν ήταν η Εύβοια αντί των Θερμοπυλών

 

Χάρτης του Ναυτικού Οχυρού Βορείας Ευβοίας όπως είχε διαμορφωθεί από του Γερμανούς
(Ν. Αναγνωστόπουλος, Η Εύβοια υπό κατοχήν, 1950)

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Όλοι όσοι ασχολούνται στοιχειωδώς με την ιστορία του Β' Π.Π., ξέρουν ότι οι Άγγλοι αποβίβασαν ένα εκστρατευτικό σώμα στην Ελλάδα, συγκροτούμενο από 62.000 χιλιάδες άνδρες, 100 τάνκς και άλλα τόσα αεροπλάνα. Αυτό, άλλωστε, ήταν και το πρόσχημα της επίθεσης του Χίτλερ στα Οχυρά.

Μη μπορώντας να κρατήσει τους Γερμανούς πέραν των Τεμπών, αποφάσισε να δώσει τη μάχη στις Θερμοπύλες, το τελευταίο 10ήμερο του Απριλίου 1941.

Η μάχη αυτή, στην οποία πήραν μέρος 4 Αυστραλιανές και ΝεοΖηλανδικές ταξιαρχίες, εξελίχθηκε σε βάρος των Βρεταννών και επέτεινε τα προβλήματα της απαγκίστρωσης των δυνάμεων τους. Η Ελλάδα έγινε “μικρή Δουνκέρκη”. Ακολούθησε η Μάχη της Κρήτης.

Η Εύβοια και ο στρατηγικός της ρόλος

Από παλιά είναι γνωστό επίσης ότι, η Εύβοια έχει τεράστια στρατηγική σημασία τόσο για τον έλεγχο του Αιγαίου όσο και για τον έλεγχο της ηπειρωτικής Ελλάδας, ιδιαίτερα της Αττικής. Χαρακτηριστικά αναφέρω μόνο την εκστρατεία του ίδιου του Μωάμεθ Β' εναντίον της Χαλκίδας, η οποία, μαζί με το νησί, αποτελέσουν κτήση της Βενετικής Δημοκρατίας.

Ο στρατηγικός αυτός ρόλος της Εύβοιας μεγαλώνει πολύ διότι το νησί έχει μια αξιόλογη παραγωγή, γεωργική, κτηνοτροφική και μεταλλευτική. Όποιος το κατέχει είναι σχεδόν αυτάρκης. Και ό,τι του λείπει μπορεί να το εφοδιαστεί από τις τρεις θάλασσές του και τον αέρα. Ας σημειωθεί ότι οι Αμερικανοί είχαν επιδιώξει τη δημιουργία αεροδρομίου κατά την κατοχή.

Αν και δεν διαθέτει πολύ μεγάλα βουνά, την εποχή του Β' Π.Π., η Εύβοια είχε ένα υποτυπώδες οδικό δίκτυο, τόσο που οι διάφορες πόλεις της επικοινωνούσαν ευκολότερα με την Χαλκίδα δια θαλάσσης παρά με τα αυτοκίνητα. Τότε τα αυτοκίνητα ήταν πολύ λιγότερα από τα πλεούμενα και η απόκτησή τους πολύ πιο ακριβή και δύσκολη.

Ταυτόχρονα μια τεράστια ακτογραμμή με αρκετά “κρυφά” λιμάνια, μεγαλύτερα και μικρότερα, προσφέρεται για πρόσβαση από την ανοικτή θάλασσα. Η Σκύρος και οι άλλες νήσοι των Σποράδων πρέπει να ληφθούν υπόψη στο στρατηγικό ρόλο της Εύβοιας, κεντρικά και βόρια. Ενώ η Άνδρος με τις Κυκλάδες, αλλά και την Αττική, στα νότια.

Στη διάρκεια του ΕλληνοΙταλικού πολέμου, ειδικά η βόρεια Εύβοια απέκτησε ξεχωριστή σημασία. Ένα παράκτιο οχυρό, το Ναυτικό Οχυρό Βορείου Ευβοίας, δίπλα στο Πευκί, έκλεινε την είσοδο στους πάντες, για τον Μαλιακό, τον Παγασητικό και τον Βόρειο Ευβοϊκό. Μια χερσαία καλή οχύρωση, με μεγάλου βεληνεκούς πυροβόλα, αλλεπάλληλες γραμμές αμύνης, χερσαία ναρκοπέδια, μαζί με ένα εκτεταμένο θαλάσσιο ναρκοπέδιο, το οποίο, άνοιγε και έκλεινε αναλόγως, μπορούν να συμπληρώσουν την εικόναⁱ.

Όλα αυτά εγκαταλείφθηκαν κακήν κακώς και οι Γερμανοί τα κατέλαβαν αμαχητί. Μόνος τους εχθρός, ο κακός τους εαυτός. Η αεροπορίας τους βομβάρδισε το οχυρό, τη νύχτα της 24ης Απριλίου, και μαζί βομβάρδισε το πρώτο τμήμα της Βέρμαχτ που αποβιβάστηκε στους Ωρεούς και προωθήθηκε, μη γνωρίζοντας την παρουσία του εκεί. Ο αυτόπτης μάρτυρας διαβόητος για τη δοσιλογική του δράση Νίκος Αναγνωστόπουλος κάνει λόγο για 6 νεκρούς Γερμανούς και 12 τραυματίες, μεταξύ των οποίων και ο υπολοχαγός Λάγγε, ο επικεφαλής του τμήματος των Ωρεών.

Η Χαλκίδα επίσης ήταν οχυρωμένη. Μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι στον Καράμπαμπα, το κάστρο που έχτισε ο Μωάμεθ για να εκπορθήσει τα φοβερά τείχη της, υπήρχαν αντιαεροπορικά πυροβόλα των Άγγλων. Και αυτά εγκαταλείφθηκαν ενώ το εντυπωσιακό είναι πως οι Γερμανοί ήξεραν ότι μπαίνοντας στη Χαλκίδα, οι Άγγλοι του Καράμπαμπα δεν θα τους ενοχλήσουν.

Η Εύβοια στην Κατοχή

Από πάρα πολλές μαρτυρίες αλλά και από αρχειακό υλικό ξέρουμε ότι η Εύβοια, από το 1942 ακόμη και ιδιαίτερα το 1943, έγινε αντικείμενο μελέτης των επιτελείων και των δύο πλευρών. Οι μεν Γερμανοί είχαν την έγνοια μιας πιθανής απόβασης, οι δε Άγγλοι είχαν το δέλεαρ ενός προγεφυρώματος, ή έστω την απειλή ενός τέτοιου ως αντιπερισπασμός στα σχέδια για εισβολή στη Σικελία. Οι Γερμανοί, από νωρίς εκπόνησαν ένα σχέδιο αμύνης του νησιού, με τη βοήθεια πολυπρόσωπης επιτροπής στελεχών του κατοχικού κράτους, μεταξύ των οποίων ήταν και ο συν/ρχης Χρήστος Γερακίνης. Τα σχέδια προέβλεπαν από επιτάξεις μέσων μεταφοράς μέχρι και την εκκένωση από τον πληθυσμό παράκτιων ζωνών. Στα σχέδια αυτά εντάσσεται και η πρώτη εκστρατεία των Ταγμάτων Ασφαλείας της Αθήνας στην επαρχία. Από τον Οκτώβριο όπου Άγγλοι, Γερμανοί και συνεργάτες, τα βρίσκουν στην Αθήνα, ένας “οργασμός” δουλειάς ακολουθεί, μαζί με τη διάσπαση του ΕΔΕΣ. Λιάκος και Παπαθανασόπουλος φτάνουν με τους πρώτους ταγματασφαλείτες τα Χριστούγεννα του 43 για να αναπτυχθούν τους επόμενους μήνες σε λόχους, τάγματα και Σύνταγμα... το διαβόητο 7ο Σ/Τάγμα Ασφαλείας (Ευβοίας) και να εγκατασταθούν σε όλες τις επίκαιρες και παράκτιες θέσεις: Ψαχνά, Αγία Άννα, Οχυρό Βορείου Ευβοίας (ή Γουβών), Κύμη, Αλιβέρι, Βάθεια, Ερέτρια κλπ, μαζί με Γερμανούς.

Ο ΕΛΑΣ της Εύβοιας ξεκινάει την τακτική του δράση τον Ιούνιο του 1943. Κάποιες πρώτες ομάδες και μετά η ομάδα του Όθρυ διαπεραιώνονται και αρχίζουν να οργώνουν το νησί σε μια ένοπλη εκστρατεία διαφώτισης για τους σκοπούς του ΕΑΜ και την ανάγκη παλλαϊκής ένοπλης αντίστασης. Η έλλειψη όπλων και εφοδίων όμως περιορίζει την ανάπτυξη των ομάδων αυτών αν και δεν είναι μικρή η δράση τους.

Τεράστια ανάπτυξη θα πάρει αυτή η μαγιά, όταν στις 8 Σεπτεμβρίου 1943 η Ιταλία συνθηκολογεί. Ασφαλώς και οφείλεται στην προηγούμενη καλή δουλειά των οργανώσεων η πλήρης παράδοση του οπλισμού του ιταλικού συντάγματος στον ΕΛΑΣ και η απόκρυψή του από τον λαό στα βουνά. Παντού ο ξεσηκωμένος λαός απαιτεί τον οπλισμό, με κορυφαίο παράδειγμα τη φάλαγγα που... πολιορκείται στο δρόμο από το Αλιβέρι στη Χαλκίδα.

Έκτοτε η ανάπτυξη του ΕΛΑΣ είναι ραγδαία, στέλνει μάλιστα έναν λόχο στη Στερεά όπου και παραμένει μέχρι το τέλος, ενώ οι υπόλοιπες δυνάμεις αποτελούν το εν τη νήσω 7ο Ανεξάρτητο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, με τρία τάγμα και πάνω από χίλιους μαχητές.

Όταν μετά τη Βάρκιζα οι Άγγλοι εξώθησαν και πάλι τα πράγματα στην ένοπλη σύγκρουση, το Νοέμβριο 1947, τμήμα του Δημοκρατικού Στρατού με καμιά 50ρια αντάρτες,υπό τον Θύμιο Καψή- Ανάποδο, διεπεραιώθη στο νησί και κρατήθηκε εκεί και μετά την πτώση του Γράμμου, με τους τελευταίους αντάρτες του να εξοντώνονται και να συλλαμβάνονται τους πρώτους μήνες 1950!

Απορίας επιμύθιον

Έχοντας όλα αυτά τα στοιχεία υπόψη μας, νομίζω ότι είναι εύλογο να διατυπωθούν μια σειρά ερωτήματα.

1. Τι θα μπορούσε να γίνει αν και όταν το ΣΜΑ διαπίστωσε ότι δεν μπορεί να κρατήσει τους Γερμανούς πέραν των Τεμπών, αποφάσιζε αντί να δώσει τη μάχη των Θερμοπυλών, να οχυρωθεί στην Εύβοια με τις 4 ταξιαρχίες, τον διαλυμένο ελληνικό στρατό που επιχειρούσε ανασυγκρότηση στην Τανάγρα και τις μονάδες του στόλου που εξακολουθούσαν την αντίσταση μη υπακούοντας στον Τσολάκογλου;

2. Ποια η έκβαση της Μάχης της Κρήτης αν η Εύβοια αποτελούσε μια ακόμη “Κρήτη”, την πρώτη, και ανάγκαζε τις Γερμανικές δυνάμεις να μοιραστούν;

3. Τι θα έκαναν οι Γερμανοί μπροστά σ' αυτή την εξέλιξη; Θα χτυπούσαν τα δύο νησιά διαδοχικά ή και τα δύο ταυτόχρονα; Τι θα σήμαινε αυτό και πόση φθορά και καθυστέρηση θα είχαν οι Γερμανοί;

   Μιλάμε για φθορά και καθυστέρηση γιατί, τότε, οι Γερμανοί ήταν ανίκητοι. Σαφώς και δεν θα μπορούσε να αναχαιτιστεί η ορμή τους. Αλλά, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούσαν να βρουν για καιρό τον διάολό τους. Δεδομένου δε ότι είχαν προκρίνει τη στρατηγική της εκκαθάρισης των Βαλκανίων πριν χτυπήσουν την ΕΣΣΔ, ο χρόνος ήταν εχθρός τους. Αν συνέχιζαν αυτή τη στρατηγική θα έχαναν τουλάχιστον έναν ακόμη μήνα. Αν την εγκατέλειπαν θα άφηναν στις πλάτες τους μια ανοιχτή πληγή. Αυτή που απεγνωσμένα προσπαθούσαν να αποτρέψουν το 1943, όταν μπροστά στο ενδεχόμενο απόβασης των Συμμάχων πρότειναν ακόμα και την εγκατάλειψη της Πελοποννήσου.

4. Γιατί αυτό που διακαώς επιχειρούν να ανακτήσουν οι Άγγλοι -και μάλιστα βάζοντας πολλά σε κίνδυνος- το 1943, δεν επιχειρούν να το διατηρήσουν το 1941;

5. Πού οφείλεται η δεδομένη στρατηγική των Άγγλων; Σε ανικανότητα στρατηγικής σκέψης των επιτελών ή σε πολιτική απόφαση, στο πολιτικό δόγμα; Τελικά, ήθελε η Αγγλία να αντιτάξει σοβαρή άμυνα στην Ελλάδα ή δεν ήθελε; Ήθελε να πολεμήσει γερά τους Γερμανούς, να τους ματώσει και να ματωθεί, κάνοντας ό,τι της αναλογούσε και ό,τι έκανε ο Κόκκινος Στρατός τους επόμενους μήνες ή ό,τι έκανε κι εκείνη στη Β. Αφρική; Και αφού έχασε τις μάχες στο βορά, τι ήθελε από κει και πέρα; Μια ακόμα βάση στην Ανατολική Μεσόγειο; Απλώς μια Κρήτη δίπλα στην Κύπρο;

Με όλα όσα αραδιάζουμε εδώ και ακόμη όσα υπάρχουν στην βιβλιογραφία, το σίγουρο είναι ότι η Εύβοια θα μπορούσε να αποτελέσει ένα σπουδαίο αμυντικό ορόσημο στον Β' Π.Π.

Ίσως τότε και η Κρήτη να μην είχε πέσει ποτέ.

Ίσως και η κατοχή στην Ελλάδα να μην ήταν της μορφής που ξέρουμε. Τόσο εκτεταμένη, δηλαδή, και με αυτή τη διάρκεια.

Πιστεύω ότι την απάντηση θα δώσει η συζήτηση πάνω στο θέμα και μετά από την ακρόαση της γνώμης των στρατιωτικών ειδικών. Το κείμενο αυτό δεν επιχειρεί τίποτα περισσότερο από το να θέσει το ζήτημα ως υπόθεση εργασίας.

i  Σήμερα, τα οχυρά σώζονται ακόμη σε διάφορες καταστάσεις. Χάρη στη δουλειά των ντόπιων έχουν αποκαλυφθεί και συντηρηθεί μερικά ώστε να μας δίνουν μια ιδέα της γενικότερης οχύρωσης.

Συναπολούνται πάντες οι άνδρες των αιμάτων...

Κατάλογος των 42 νεκρών του Σχηματαρίου από την επιδρομή του Άξονα και τις συνέπειές του

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Η προφορική παράδοση θέλει τους νεκρούς, της δεκαετίας εκείνης, να ανέρχονται στους 40. Σε αντίθεση με άλλα χωριά, όπου δεν υπήρξαν καν ανάλογες απώλειες. Η έρευνα τεκμηριώνει την προφορική παράδοση και μάλιστα, μαζί με τους νεκρούς της Αλβανίας, ανεβάζει τα θύματα σε 42. Θύματα λογαριάζονται και οι νεκροί σε εμφύλιες έριδες και συγκρούσεις. Εντάσσονται, και αυτά τα γεγονότα, στην αποσάρθρωση της κοινωνικής ζωής που φέρνει η παρουσία των κατακτητών, των ΓερμανοΙταλών, στην αρχή, και των ΆγγλοΑμερικανών, στη συνέχεια.

Η κοινωνία μέχρι τότε είχε, σαφώς, αντιθέσεις και μάλιστα εκρηκτικές. Κρατούσαν από παλιά και ίσως πριν ακόμα κι από τον Διχασμό Βασιλικών- Βενιζελικών. Ένας «ψυχρός εμφύλιος πόλεμος», που είχε σχέση και με τις πολιτικές αντιθέσεις και με τις ταξικές. Περιεπλέκετο και αποκτούσε διακλαδώσεις. Προετοίμαζε, επί χρόνια, τη σύγκρουση, τη ρήξη, όμως ποτέ δεν έφτασε στο σημείο να την πυροδοτήσει.

Η πυροδότηση έγινε στο σημείο «μηδέν», εκεί που η κοινωνία έπαψε να διαθέτει τους δικούς της θεσμούς και της επιβλήθηκαν εκείνοι του κατακτητού. Μη ξεχνάμε ότι η πρώτη πράξη του Γερμανού διοικητής στη Χαλκίδα ήταν να καθορίσει την ισοτιμία της δραχμής με το μάρκο σε 50 προς 1! Σπίτια και σοδειές επιτάχθηκαν και ο,τι ίσχυε για την κοινή διαβίωση καταργήθηκε μέσα σε μερικά εικοσιτετράωρα. Εκείνη τη στιγμή, ο κάθε άνθρωπος, ο κάθε οικογενειάρχης και πατριώτης, έπρεπε να αποφασίσει με τι τρόπο θα «πολιτευθεί» από κει και ύστερα.

Θα προσπαθούσε να ζήσει, αυτός και οι δικοί του, σε κάποια πλαίσια αλληλεγγύης και αγωνιστικότητας, κατά τα πάτρια, που τελικά θα είχαν σκοπό την απελευθέρωση; Ή θα προσπαθούσε να σώσει εαυτόν, και μερικούς ακόμα σαν κι αυτόν, σε συνεργασία με τους κατακτητές και σε μια τροχιά εξυπηρέτησής τους;

Μερικοί αποφάσισαν το δεύτερο. Όταν το ξεκίναγαν, το πιστεύω ειλικρινά, δεν περίμεναν να εξελιχθούν έτσι τα πράγματα. Ούτε ότι οι Γερμανοί, από πανίσχυροι και αήττητοι, θα συντρίβονταν, ούτε ότι οι «απαιτήσεις» των Γερμανών από εκείνους, στην εξέλιξη της γιγαντιαίας αυτής σύγκρουσης, θα ήταν τόσο μεγάλες.

Όσο οι Γερμανοί κρατούσαν, ακόμα και μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας, ακόμη και το πρώτο μισό του '44, η στάση της συνεργασίας με τον κατακτητή «διανθιζόταν» με το πατριωτικό καθήκον. «Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα άλλο από το να υποταχθούμε. Όλα τα άλλα είναι χειρότερα από τη υποταγή και τη συνεργασία»! Αυτή ήταν η «κεντρική ιδέα» της ελίτ του χωριού και της σχετικής μ' αυτή κοινωνικής βάσης.

Δεν ήταν διατεθειμένη για θυσίες και για αντιστοίχηση της στάσης με αυτή που διδασκόταν στα σχολεία και που ακόμα τότε οι άνθρωποι θυμούνταν από τις αφηγήσεις των παππούδων τους, τα παιδιά των αγωνιστών της Επανάστασης του 1821. Όταν, οι Γερμανοί, άρχισαν να χάνουν τον πόλεμο, κι αυτό έγινε ορατό και από τους ανόητους ακόμη, ετέθη σε ισχύ ένα άλλο επιχείρημα, το οποίο όμως δεν έμεινε απλώς επιχείρημα. «Όταν οι Άγγλοι αποβιβαστούν στην Ελλάδα, θα συνεργαστούν με τα Τάγματα Ασφαλείας για να χτυπήσουν τον ΕΛΑΣ»! Αυτή η «γραμμή» ήταν το καινούργιο δέλεαρ, το καινούργιο αφήγημα συνεργασίας με τους επόμενους κατακτητές, ήδη από τον Μάρτιο (ίσως και νωρίτερα) του 1944.

Το ότι η ελίτ δεν ήταν διατεθειμένη για θυσίες, εναρμονισμένες με όλους τους υπέρ της Ελευθερίας αγώνες του έθνους, φαίνεται και από το πως μεταχειρίστηκε τους εύπιστους και, ταυτόχρονα ενδεείς, δικούς της ανθρώπους, την κοινωνική της βάση δηλαδή. Εκείνοι κλήθηκαν να πάρουν τα όπλα και να πολεμήσουν στο πλευρό του Άξονα, διακινδυνεύοντας τη ζωή τους! Αμοιβή τους θα ήταν φαγητό, τα πλιάτσικα και κάποια εύνοια, ίσως αργότερα, στην πρόσληψη στο δημόσιο... χωρίς έξοδα χαρτοσήμανσης των αιτήσεων, όπως χαρακτηριστικά ορίζουν οι σχετικοί, με τα Τάγματα Ασφαλείας και τις ένοπλες ομάδες, νόμοι του Ράλλη. Το κόστος; Να χάσουν οριστικά μια θέση στην ιστορία μαζί με τους υπόλοιπους αγωνιστές της ελευθερίας της. Γι' αυτό και ισχύει η ρήση του Ηράκλειτου για τον «πατέρα πάντων πόλεμο», ο οποίος άλλους τους καθιστά θνητούς κι άλλους αθάνατους, άλλους δούλους και άλλους ελεύθερους.

Όταν κανείς ξέρει πρόσωπα και πράγματα τότε μόνο καταλαβαίνει το μέγεθος της πολιτικής, ηθικής, πνευματικής εξαπάτησης όλως εκείνων των απλοϊκών ανθρώπων, γεωργών και κτηνοτρόφων κατά το πλείστον, που βρέθηκαν να πολεμούν δίπλα στους Γερμανούς. Δεν διέθεταν, εκείνοι οι άνθρωποι, αυτόνομη πολιτική σκέψη. Απλώς συντάσσονταν με τις απόψεις και τις ντιρεκτίβες ισχυρών παραγόντων, οι οποίοι βέβαια είχαν τις δικές τους ιεραρχήσεις συμφερόντων και επιδιώξεων.

Μη φανταστεί, βέβαια, κανείς ότι επρόκειτο και για καμιά σοβαρή «αστική τάξη». Χωρίς ταξική και κοινωνική καταγωγή «περιοπής», κάποιοι μεγαλοϊδιοκτήτες γης -όπως αυτή περιήλθε στα χέρια τους από τις «γαίες των αγωνιστών του '21»- επαρχιώτες «διανοούμενοι», κάποιος στρατιωτικός... Υπερτιμημένα, από τους χωρικούς, άτομα, λόγω των στρεβλώσεων του γερμανοτσολιάδικου κράτους που εγκαθίδρυσαν οι Μεγάλες Δυνάμεις μετά την Επανάσταση, με ιδιαίτερα ανεπτυγμένες τις εμμονές τους στον αυταρχισμό και στη βαναυσότητα. Με έντονο το άγχος της διάκρισης και της επικράτησης στην κοινωνία, πάντα με το αζημίωτο, με υπεραναπτυγμένο το «εγώ» τους ως υπεραναπλήρωση στη συνειδοτοποιούμενη, και από τους ίδιους και από τους άλλους, ανεπάρκεια και ελλειμματικότητα. Υπό αυτή την έννοια κάνω λόγο για «ελίτ» και όχι για «αστική τάξη».

Λίγοι άνθρωποι, πέντε – έξη, στις «κατάλληλες θέσεις», αρκούν για να κάνουν το κακό. Υπό αυτή την έννοια, μπορούμε τους θύτες των Ταγμάτων Ασφαλείας και των λοιπών φιλο-Αξονικών στρατιωτικών ομάδων, να τους θεωρήσουμε με τη σειρά τους θύματα. Θύματα της πελατειακής τους σχέσης με τα «γκεσέμια» του κοπαδιού, που τους έπεισαν και τους έταξαν διέξοδο στις μαύρες μέρες που ακολούθησαν το έπος της Αλβανίας. Πρώτη «διέξοδος» η συνεργασία με τον Άξονα και δεύτερη διέξοδος η συνεργασία με τους παλιούς αποικιοκράτες και τους ανερχόμενους ιμπεριαλιστές, Άγγλους και Αμερικανούς. Εξ ου και το τραγούδι:

Τα κορίτσια που ΄χαν πρώτα Γερμανούς

Τα κορίτσια που 'χαν πρώτα Ιταλούς

τώρα έχουν Εγγλεζάκια

με κοντά παντελονάκια

κι από πίσω ένα σύνταγμα Ινδούς...

[στον ρυθμό του γιουπι-γιαγια]

Ινδούς Σιχ, σαν κι αυτού που έχουν τα τεμένη τους στις παρυφές του χωριού και πράγματι έχουν ακούσει ιστορίες από τους προηγουμένους που ήρθαν τότε στην Ελλάδα.

Στη δόλια και μοχθηρή αυτή πολιτική της ελίτ, δυστυχώς, δεν αντιπαρατάχθηκε μια ευφυής τακτική από την πλευρά των ΕΑΜικών και Κομματικών οργανώσεων της περιοχής. Και εκεί κάποια άτομα, ελλειμματικά και ταυτόχρονα υπερφίαλα κι αλαζονικά, νόμισαν ότι μπορούν να εξαλείψουν την προδοσία σκοτώνοντας τους προδότες. Μέσα στο δίκιο τους, που σαφώς ήταν μεγάλο, για τον θάνατο και το κακό που σκόρπαγαν οι κατακτητές και οι συνεργάτες τους, αγνόησαν ότι όλοι οι άλλοι στις πολυμελείς οικογένειές των αντιπάλων τους ήταν αθώοι: γέροι, γυναίκες και παιδιά. Η φυσική εξόντωση του καθενός απ' εκείνους τους συνεργάτες, ειδικά όταν οι Γερμανοί έφευγαν, δεν ήταν σε όλες τις περιπτώσεις η μόνη λύση. Ιδιαίτερα όταν υπήρχαν σοβαρά σινιάλα, από τις ίδιες τις εμπλεκόμενες οικογένειες, για εναγώνιες προσπάθειες απεμπλοκής από τη θανάσιμη αρπάγη των Γερμανών. Όταν, πχ, μια οικογένεια μέσα στις άλλες «δραστηριότητές» της στο πλευρό των Γερμανών, στέλνει όπως-όπως ένα παιδί στον ΕΛΑΣ, αυτό, μόνο ως προσπάθεια απεμπλοκής μπορεί να χαρακτηριστεί και η ευκαιρία δεν πρέπει να πάει χαμένη. Επίσης, δύο από τα θύματα πλήρωσαν με τη ζωή τους την άρνηση θητείας στα ΤΑ και την παράδοση των όπλων στον ΕΛΑΣ.

Αντίθετα όμως, παρορμητικές αντιδράσεις, με ρηχό πολιτικό υπόβαθρο, όπως και τυχαία περιστατικά, συνέβαλαν στο να βρεθούν όλοι οι συνεργάτες των Γερμανών σε αδιέξοδο. Τους φόβισαν! Τους φόβισαν και τους τρόμαξαν πολύ! Ο φόβος κι ο τρόμος αυτός, που πολλαπλασιαζόταν όσο αντιλαμβάνονταν το μέγεθος του ανοσιουργήματός τους και το μέγεθος της εξαπάτησής τους, φαίνεται, ίσα με σήμερα, κι ας κάνουν τα λιοντάρια οι απολογητές τους. Κι ας κραυγάζουν τα γνωστά πατροδοκάπηλα συνθήματα κατά του τάχα «κομμουνιστικού κινδύνου». Η μόνη σωτηρία τους ήταν πια να πολεμήσουν για τη ζωή τους, να «διασπάσουν τον κλοιό» των τιμωρών τους και να βγουν στις πλάτες τους, εκεί που τους περίμεναν οι Άγγλοι και τους έγνεφαν όσο εκείνοι ήσαν απελπισμένοι.

Υπό αυτή την έννοια, όλοι οι νεκροί πρέπει να θεωρηθούν νεκροί των επιδρομέων, των αλλεπάλληλων επιδρομέων, κατά της εθνικής ανεξαρτησίας και της ακαιρεότητας της χώρας. Αν η Ελλάδα δεν είχε υποστεί αυτές τις επιδρομές δεν είναι βέβαιο ότι θα έστηνε από μόνη της το σκηνικό του θερμού Εμφυλίου Πολέμου.

Πάντα, η παρουσία των ξένων αποικιακών και ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, ήταν το ολέθριο στοιχείο της ιστορίας μας. Εκείνος δε που αγωνίζεται εναντίον της ξένης εξάρτησης και παρουσίας, εκείνος που παλεύει ΄για να γίνει η Ελλάδα ισχυρή και ανεξάρτητη χώρα, ονομάζεται, με τεκμήριο τους ποταμούς των αιμάτων, πατριώτης! Καμιά παραχάραξη της ιστορίας δεν θα εμποδίσει τη Δόξα να τον μελετήσει και να τον στεφανώσει, έστω και μονάχη, στην «ολόμαυρη ράχη»!

Κατάλογος θυμάτων, κατοίκων Σχηματαρίου, κατά την περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου

1943-1949ⁱ

1. Παπαϊωάννου Κωνσταντίνος του Σωκρ., (1913-1943) 30 ετών μαχητής του Εφεδρικού ΕΛΑΣ, τραυματίστηκε σε επιχείρηση το '43 και κατέληξε μετά από λίγες μέρες.
2. Παπαϊωάννου Παναγιώτης του Σωκρ., (1918-1944), 27 ετών, μαχητής του Εφεδρικού ΕΛΑΣ, εκτελέστηκε στη Χαλκίδα από τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους
3. Πηλίτσης Γεώργιος του Κων., (1897-1944) 47 ετών, πολιτικό στέλεχος της ΕΑΜικής αντίστασης, εκτελέστηκε στη Χαλκίδα από τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους
4. Χαρίσης Ξενοφών του Κων., (1912-1944), 32 ετών, μαχητής του Εφεδρικού ΕΛΑΣ, εκτελέστηκε στη Χαλκίδα από τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους
5. Τζαβέλλας Στέφανος του Ιωνⁱⁱ., (1923-1948), 25 ετών, αντάρτης του ΕΛΑΣ, εκτελέστηκε στην Αίγινα από τους Μοναρχοφασίστες
6. Νταλλιάνης Αλέξανδρος του Αθαν., (1888-1945) 57 ετών δολοφονήθηκε γιατί είχε γυιο αντάρτη, τον Θανάση
7. Νταλλιάνης Αθανάσιος του Αλ., (1922-1948) 26 ετών αντάρτης του ΕΛΑΣ, εκτελέστηκε στην Αίγινα από τους Μοναρχοφασίστες
8. Σπύρος Σπύρος του Αθⁱⁱⁱ., (1916-1947), 31 ετών αντάρτης του ΕΛΑΣ και στέλεχος της ΕΠ, σκοτώθηκε στην Κρήτη σε μάχη του ΔΣΕ 1947 για την εθνική ανεξαρτησία και την ελευθερία της πατρίδας (κλικ)
9. Κουρουτός Ταξιάρχης του Αντ., (1917-1948), 31 ετών, αντάρτης του ΕΛΑΣ, εκτελέστηκε στην Κέρκυρα, τρεις μέρες εγχειρισμένος και με άκοπα ράμματα, από τους Μοναρχοφασίστες
10. Λάμπρου Σπύρος του Γεωργίου, (1916-1944)
11. Λάμπρου Λεωνίδας του Γεωργίου, (1927-1948), 21 ετών ΕΠΟΝίτης, εκτελέστηκε στην Κέρκυρα, από τους Μοναρχοφασίστες
12. Μπαρώνης Χρήστος^iv πέθανε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης
13. Αθανασάκης Χρήστος του Δημ., (1914-1944), 30 ετών πέθανε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μέργκεν-Μπέλζεν (κλικ)
14. Αντωνίου Αλέξανδρος του Ανδ., (1917-1945), 28 ετών, φυλακίστηκε στο Βραδεμβούργο και πέθανε στο Ανόβερο. (κλικ)
15. Γεωργαντάς Δημήτριος του Αχιλ., 31 ετών εφεδροελασίτης και πολιτικό στέλεχος της ΕΑΜικής αντίστασης, εκτελέστηκε στην Κέρκυρα, από τους Μοναρχοφασίστες
16. Γεωργαντάς Βασίλης του Αχ. πολιτικό στέλεχος της ΕΑΜικής αντίστασης, σκοτώθηκε σε μάχη του ΔΣΕ 1948, για την εθνική ανεξαρτησία και ελευθερία της πατρίδας
17. Γεωργαντάς Ευάγγελος του Αχ. ΕΠΟΝίτης και αντάρτης του ΕΛΑΣ, σκοτώθηκε σε μάχη του ΕΛΑΣ με τους Γερμανούς στο Μήλεσι Σεπ. 1944, λίγες μέρες πριν την Απελευθέρωση.
18. Λιάπης Χρήστος (;) χάθηκε στα Δεκεμβριανά
19. Μπάρμπας Δημήτριος του Αθ., (1913-1944), 31 ετών, εκτελέστηκε σαν λιποτάκτης απ' τα Τάγματα Ασφαλείας
20. Παπακωνσταντίνου Χαρίδημος του Σπ., (1914-1944), 30 ετών, εκτελέστηκε σαν λιποτάκτης απ' τα Τάγματα Ασφαλείας
21. Μαντής Ευάγγελος του Παν., (1903-1949) 46 ετών, διακεκριμένο στέλεχος της Τραπέζης της Ελλάδος με ηρωική αντιστασιακή δράση. Εκτελέστηκε στη Χαλκίδα στις 23/5/1949, από τους Μοναρχοφασίστες (κλικ)

1. Μπρατσιώτη Αγγελική – το γένος Πόγκα (1902-1944), σκοτώθηκε την νύχτα της επιδρομής του ΕΛΑΣ στο Σχηματάρι
2. Μπουραντά Γιαννούλα – σύζ. Σπύρου Δημητρίου, σκοτώθηκε την νύχτα της επιδρομής του ΕΛΑΣ στο Σχηματάρι
3. Δημητρίου Σπύρος του Σίμου, σκοτώθηκε την νύχτα της επιδρομής του ΕΛΑΣ στο Σχηματάρι ως συνεργάτης των Γερμανών
4. Δουρδουβέλας Γεώργιος του Δημ., (1895-1944), σκοτώθηκε την νύχτα της επιδρομής του ΕΛΑΣ στο Σχηματάρι
5. Δουρδουβέλας Νικόλαος του Δημ., (1907-1945), «στρατιωτικός» αρχηγός του «λόχου Σχηματαρίου», εκτελέστηκε από την Εθνική Πολιτοφυλακή μετά την υποχώρηση
6. Δουρδουβέλας Αθανάσιος του Γεωργίου, (1922-1948) στρατιώτης του Κυβερνητικού Στρατού, σκοτώθηκε στην Καρδίτσα
7. Σαλεμής Ηρακλής του Γεωργίου (1880-1944) εκτελέστηκε από την ΕΠ
8. Θεοδώρου Δημήτριος του Αθαν.,(1882-1944), εκτελέστηκε από της ΕΠ κατά την μεταγωγή του από το στρατόπεδο κρατουμένων ανδρών των Ταγμάτων Ασφαλείας στη Χαλκίδα.
9. Κώνστας Κωνσταντίνος του Βασ., (1914-1944) σκοτώθηκε στο Σύνταγμα Χωροφυλακής Μακρυγιάννη στα Δεκεμβριανά
10. Γιαννάκης Γεώργιος του Σωτ., (1918-1949); στρατιώτης του Κυβερνητικού Στρατού (;)
11. Παπανδρέου Γεώργιος του Αριστ., (1900-1944), εκτελέστηκε από τους Αντάρτες.
12. Σαλεμής Βασίλειος του Αθ., (1920-1944), εκτελέστηκε από τους αντάρτες ως καταταγμένος στη Χωροφυλακή επί Κατοχής.
13. Ντάικος Κωνσταντίνος του Αθαν., (1924-1944), εκτελέστηκε από τους αντάρτες ως καταδότης.
14. Μεντίκος Μιχάλης του Παν., (1920-1944) σκοτώθηκε στην Εύβοια σε μάχη μεταξύ των ΤΑ και του ΕΛΑΣ.
15. Πινήτας Αντώνιος του Νικ., (1924-1949), στρατιώτης του Κυβερνητικού Στρατού, σκοτώθηκε στο Γράμμο.

• Πινήτας Θεόφιλος του Νικ., (1934-1945) 11 χρονών, σκοτώθηκε τη νύχτα της επιδρομής του ΕΛΑΣ στο Σχηματάρι. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί σκόπιμη ενέργεια, ούτε και να ενταχθεί στα θύματα της μιας ή της άλλης πλευράς. Ο μικρός Θεόφιλος είναι το θύμα για το οποίο δεν μπορεί παρά να θρηνεί όλο το χωριό.
• Στάθης Νικόλαος του Λουκά (1892-1941), 49 χρονών. Μπορεί να θεωρηθεί ο πρώτος νεκρός της Κατοχής αν και πρόκειται για δυστύχημα, με την έννοια ότι οφείλεται στα φοβερά δεινά που ενέσκηψαν στο χωριό μας από την πρώτη μέρα της. Η ιστορία έχει ως εξής: Οι Άγγλοι, κατά την πανικόβλητη φυγή τους, εγκατέλειψαν, και στο αεροδρόμιο και σε άλλα σημεία, διάφορα υλικά. Στον Σταθμό της Οινόης είχαν εγκαταλείψει βαγόνια με άλευρα. Οι χωριανοί πήραν ο,τι μπορούσαν καθώς έβλεπαν τα χειρότερα. Ένας απ' αυτούς, συμπέθερος του θύματος, [η αδελφή του του θύματος είχε πάρει άντρα τον αδελφό του θύτη] είχε πάρει τέσσερα τσουβάλια αλεύρι στις 25 Απριλίου. Για αυτά τα τέσσερα τσουβάλια ξέσπασε καβγάς στις 27/4, στην «αγορά», έξω από το καφενείο του ΚιτσοΜαρίνου. Ο ένας έσπρωξε τον άλλο και ο Στάθης πέφτοντας χτύπησε το κεφάλι. Κατέληξε μετά από μερικές ημέρες. Ο ακούσιος, όπως πιστεύω, θύτης δικάστηκε τον Δεκέμβριο του 1941 σε 12 μήνες φυλακή. Μάρτυρες κατηγορίας παρέστησαν οι: σύζυγος Μπήλιω, ο Γ. Δ. Δουρδουβέλας, ο Γ.Α, Παπαμιχαήλ, ο Κ. Λειβαδίτης, ο Σ. Γ. Φουρκιώτης και ο Ι. Κατσούρος. Μάρτυρες υπεράσπισης παρέστησαν οι: Αλ. Νταλλιάνης και Ζήσιμος .........(δυσανάγνωστον). Η τραγική ιστορία αυτή δείχνει ότι ακόμη και τέτοια συμβάντα μπορούν να ξεπεραστούν από μια κοινωνία, παρά το ότι είναι εξόχως οδυνηρά. Σήμερα έχει ξεχαστεί τελείως και κανείς δεν αναφέρεται σ' αυτό ούτε και το θυμάται.
• Στα θύματα αυτής της περιόδου, ασφαλώς και εντάσσεται ο μικρός Δουρδουβέλας .... του Δημητρίου, που σκοτώθηκε από την έκρηξη  εγκαταλελειμμένης χειρομβομβίδας με την οποία έπαιζε. [Ενημέρωση 12-01-2020].                               Επανόρθωση(15 Ιαν. 2020): Στην προηγούμενη ενημέρωση του καταλόγου ανέφερα ότι  «Εκεί τραυματίστηκε, χάνοντας τα δυο του χέρια και το ένα μάτι, ο Γεώργιος Αντωνίου» Το σωστό είναι ότι τα δυο παιδιά τραυματίστηκαν, το ένα θανάσιμα και το άλλο βαρύτατα σε δύο διαφορετικά περιστατικά αφού μάλιστα είχαν και μεγάλη διαφορά ηλικίας.   

Τραυματίες του ΕΛΑΣ:

1. Λιάπης Σωτήρης του Παν., στην μάχη του ΕΛΑΣ με τους Γερμανούς στο Μήλεσι Σεπ. 1944 . Διαμπερές τραύμα στη γνάθο
2. Λουκάς ή Δουρδουβέλας Δημήτριος του Δέδε, στη μάχη του ΕΛΑΣ με τους Άγγλους στο Ψυχικό την τελευταία μέρα των Δεκεμβριανών. Τραύμα στο αριστερό χέρι.

Παρατηρήσεις:

• Οι νεκροί της 5ετίας εκείνης είναι 12 φορές περισσότεροι από τους νεκρούς του Αλβανικού μετώπου^v.
• Όλοι μαζί ανέρχονται σε 40 (1940-1949), ήτοι το 3,2% του πληθυσμού.
• Το Σχηματάρι φέρεται να έχει πληθυσμό, το 1940, 1221 άτομα.
• Μέσα σε μια 5ετία (1943-1949) χάθηκαν βίαια 37 άτομα, ήτοι το 2,3% του πληθυσμού
• Απ' αυτά, 21 άτομα από την πλευρά της Αντίστασης, 15 από την πλευρά της συνεργασίας με τους Κατακτητές.
• 5 εκτοπίστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης εκ των οποίων μόνο οι 2 επέστρεψαν.
• 12 άτομα από τη μεριά της Αντίστασης και 8 από τη μεριά της συνεργασίας με τον κατακτητή υπήρξαν θύματα εκτελέσεων.
• Από τα 12 της Αντίστασης, τα 3 ήταν στην περίοδο της κατοχής και τα 6 την περίοδο του Εμφυλίου.
• Και οι 6 είναι στελέχη της Αντίστασης με πλούσια και ηρωική δράση.
• Οι 6 εκτελέσεις του Εμφυλίου, και ειδικά οι 3 στην Κέρκυρα και 2 στην Αίγινα είναι ιδιαίτερα υψηλά νούμερα για ένα χωριό 1221 κατοίκων. Δεν υπάρχει άλλο τέτοιο ποσοστό στην Ελλάδα!
• Από κει προκύπτει η ιδιαίτερη «δραστηριότητα» της ελίτ του χωριού και το «ενδιαφέρον» της να εξοντώσει βιολογικά τους αντιπάλους που της ξέφυγαν στην Κατοχή.
• Από όλες τις οικογένειες ιδιαίτερα σκληρά χτυπήματα δέχθηκαν οι οικογένειες του Αχιλλέα Γεωργαντά, του Νικολάου Πινήτα, του Σωκράτη Παπαϊωάννου, των Γιώργου και Νίκου Δουρδουβέλα, του Αλέκου Νταλλιάνη και του Θανάση Μανιάτη.

Σημειώσεις:

iΟ κατάλογος δεν είναι ολοκληρωμένος. Κάποια στοιχεία χρειάζονται περαιτέρω έρευνα και διασταύρωση, η οποία συνεχίζεται. Ελπίζουμε ότι η δημοσίευση των στοιχείων θα συμβάλλει, με τον τρόπο της, στην συμπλήρωσή του.

iiΟ πατέρας του Στέφανου, Ιωάννης Τζαβέλλας (1892-1976), συνελήφθη από τα Τάγματα Ασφαλείας 10 Φεβρουαρίου '44 και εκτοπίστηκε, μέσω Γουδή και Χαϊδαρίου στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στο Μίνστερ και Ράιν. Επέστρεψε το καλοκαίρι του '45.

iiiΟ αδελφός του Σπύρου, Κωνσταντίνος Σπύρου, συνελήφθη από τα Τάγματα Ασφαλείας στις 2 Ιουλίου 1944 στο μπλόκο του Σχηματαρίου. Κρατήθηκε στη Χαλκίδα, μετά στο Χαϊδάρι και στη συνέχεια εκτοπίστηκε σε στρατόπεδο στο Γκόπινγκεν της Γερμανίας.

ivΓια τον Μπαρώνη δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία. Ξέρουμε ότι συνελήφθη μαζί με τον Τζαβέλλα στις 10/2/1044 και τον ακολούθησε στο Χαϊδάρι και τη Γερμανία. Δεν επέστρεψε ποτέ. Είχε μια μάνα μόνο.

vΟι τρεις του Αλβανικού μετώπου είναι: 1) Κουρμπέτης Νικόλαος του Βασιλείου, 2) Μπάρμπας Κωνσταντίνος του Νικολάου, 3) Πηνίτας Ευάγγελος του Νικολάου. Να υπολογίσουμε δε ότι: α) στην οικογένεια των Δουρδουβελαίων ο έτερος αδελφός Σπύρος υπήρξε θύμα εγκληματικής ενέργειας (1928) β) στην οικογένεια των Πινηταίων, ανάμεσα στις άλλες τρεις απώλειες, προέκυψε και ο θάνατος, από φυσικά αίτια, του πατέρα Νικολάου το 1942. Δηλαδή, σε μια δεκαετία χάθηκαν ο πατέρας και τρία αγόρια. Στην οικογένεια του Θανάση Σπύρου, προέκυψε, Φεβρουάριο του '49, και ο από δυστύχημα θάνατος του ίδιου. 

Τελικά, το Σχηματάρι πήρε μέρος στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο;

Ακόμα μια προκλητική, μικρόψυχη και μισαλλόδοξη παραχάραξη της Ιστορίας

Η Ταβέρνα, του μεγάλου Ελβετού χαράκτη και πολεμιστή Ουρς Γκαφ.
Απεικονίζει διάφορους πολεμιστές που τους παραφυλάει ο θάνατος.
Αν, όμως, ισχυριζόταν κανένας ότι, ο Αρβανίτης Στρατιώτης που κάθεται στο κέντρο είναι ο Σχηματάρης και ο τελευταίος, δεξιά όπως κάθεται, είναι ο πατέρα του ο Διάβολος, θα τον πίστευα.

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

«Θα περίμενε κανείς ότι 

ένας νέος που θεωρείται μορφωμένος 

και μάλιστα τελευταία με ροπή προς τη θρησκεία 

να είχε περισσότερη λεβεντιά 

για να αποφασίσει να γράψει 

όχι μόνο από την μία πλευρά 

για τις μαύρες σελίδες του Σχηματαρίου, 

την εποχή της κατοχής»

Ανωνύμου του Σχηματαραίου

Όταν, μετά από 300 χρόνια θα σκύψουν οι ιστορικοί του Σχηματαρίου πάνω απ' το βιβλίο  Σχηματάρι 1382 -1960*, θα πάθουν αυτό που παθαίνουν σήμερα οι ιστορικοί που σκύβουν πάνω από την ιστορία της εκστρατείας του Μοροζίνη στη Χαλκίδα, το 1687/88. Θα βρίσκουν ότι το χωριό δεν έχει πάρει μέρος στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο(!!!)

Το ίδιο όμως θα συμβεί και με τους χιλιάδες άλλους πολίτες, του Σχηματαρίου και του Δήμου Τανάγρας, τους επήλυδες, που επί πενήντα χρόνια ζουν και εργάζονται στην περιοχή. Σ΄όλους εκείνους που δεν κατάγονται από την τόσο αξιοζήλευτη ράτσα των Σχηματαραίων(!) 

Στη σελίδα 117, παραθέτει ο δημοτικός μας ιστοριογράφος Βαγγέλης Δ. Μαντής, τους νεκρούς του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, τους νεκρούς της Μικρασιατικής Εκστρατείας, τους νεκρούς του Αλβανικού μετώπου... κι εκεί σταματάει!  

Μετράω τους πρώτους, βγαίνουν εννέα (9). Οι δεύτεροι, έξι (6). Οι του Αλβανικού, τρεις (3)!!!  Στον περισσότερο πολύνεκρο πόλεμο όλης της ανθρώπινης ιστορίας, το Σχηματάρι έχει τους λιγότερους νεκρούς από όλους τους προηγουμένους «εθνικούς» πολέμους! 

Ναι, έτσι το λέει: «Πεσόντες στους εθνικούς πολέμους», είναι ο τίτλος του υποκεφαλαίου. Πάει να πει ότι, οι «εθνικοί πόλεμοι» τελείωσαν τον Απρίλιο του 1941, εφόσον ο δεύτερος νεκρός της Αλβανίας είναι 23/3/1941 και ο Βαγγέλης Πινήτας του Νικολάου ξέρουμε ότι σκοτώθηκε, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, μετά την κατάρρευση του μετώπου και τη συνθηκολόγηση. 

Δεν κάνει την τιμή στους σκοτωμένους, εκείνος ο αξιωματικός της Ελληνικής Αεροπορίας εν αποστρατεία, να αναγνωρίσει, ως «πεσόντες» στους εθνικούς πολέμους, ούτε καν τους τρεις εκτελεσμένους στη Χαλκίδα, ούτε τους τρεις δολοφονημένους στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως της Γερμανίας. Δεν αναφέρεται στους πέντε εκτοπισμένους σ' αυτά τα στρατόπεδα, δεν αναφέρει τους νεκρούς ΕΛΑΣίτες! Δεν θα βρει, ο αναγνώστης, ούτε και τους ταγματασφαλίτες, ούτε τους υπό των εαμοκομμουνιστών αναιρεθέντας, ούτε άλλον τινά, θανόντα βίαιο θάνατο κατά την τετραετία αυτή. Φυσικά δεν θα μάθει κανείς ότι το Σχηματάρι πήρε μέρος και στον Εμφύλιο Πόλεμο. Ότι είχε και κει νεκρούς. Στη θέση της δεκαετίας του '40, όλοι θα βρίσκουν μια... τρύπα! Την τρύπα στα θολά νερά της μισαλλοδοξίας. 

Όταν, οι ιστορικοί του μέλλοντος, θα βρουν καταγεγραμμένους όλους τους αιωνόβιους του Σχηματαρίου, αλλά και όσους ζύγωσαν τα 100 χρόνια, και δεν θα βρουν νεκρούς στον Β' Π. Π., μετά τον Απρίλιο του '41, πείτε μου, τι θα σκεφτούν; Δεν θα έχουν δίκιο να συμπεράνουν ότι ο πόλεμος στο Σχηματάρι τελείωσε εκεί ακριβώς που ο Τσολάκογλου θεωρούσε ότι έπρεπε να σταματήσει; 

Το λέει καθαρά, στο πρώτο του διάγγελμα «Προς τον Ελληνικόν λαόν», στις 29 Απριλίου 1941: 

[...Η σκληρά πραγματικότης είναι, ότι μετά την κατάληψη των Αθηνών υπό του Γερμανικού στρατού και μετά την φυγήν των Άγγλων, δεν δύναται να γίνη ουδείς πλέον λόγος περί συνεχίσεως του αγώνος...]

Δεν θα έχουν δίκιο να σκεφτούν ότι ο πόλεμος για τους Σχηματαραίους τέλειωσε τον σκληρό Απρίλη του '41; Και δεν θα έχουν δίκιο να θεωρούν αξιόπιστο εκείνο που αναφέρεται στην επίσημη έκδοση του Δήμου Τανάγρας για την ιστορία του τόπου*; 

Ποια είναι η αλήθεια; Να την πούμε όσο πικρή κι αν είναι και να την κοιτάξουμε στα μάτια:

Το Σχηματάρι πήρε μέρος στον Β' Π.Π. όπως πήρε όλη η Ελλάδα. Και μάλιστα πήρε μέρος και από τις δύο πλευρές με πάρα πολλούς νεκρούς, απόλυτα και αναλογικά! 

Και με τους Συμμάχους, λοιπόν, και με τον Άξονα.  Είχε αυτή την ιστορική ιδιομορφία. Μια ΤΡΑΓΙΚΗ ιδιαιτερότητα. Δεν ήταν το μόνο, ούτε στην ιστορική διαχρονία  ούτε στην ιστορική συγχρονία. Έχει ξανασυμβεί να διχάζονται οι Έλληνες για το τι στάση θα κρατήσουν προς τον επερχόμενο κατακτητή, και τότε δεν υπήρχαν οι κομμουνιστοσυμμορίτες να τους φορτώσουμε την αβανιά. 

Η Σχηματαραίικη ιδιαιτερότητα, λοιπόν, είναι ότι το χωριό διχάστηκε μπροστά τους Γερμανούς και Ιταλούς:  ένα μέρος του πολέμησε μαζί τους και άλλο ένα μέρος του πολέμησε εναντίον τους. 

Στους Περσικούς Πολέμους, [είναι το πιο κλασικό παράδειγμα] το ξαναπάθανε αυτό οι Βοιωτοί, με αρχηγούς τους Θηβαίους... Μηδίσανε**!  Μα και οι Αρβανίτες της Τσαμουριάς, της Θεσπρωτίας, διχάστηκαν και ο Ζέρβας έστειλε τους συνεργάτες των Γερμανών... στο Σιδηρούν Παραπέτασμα. Ενώ οι Σχηματαραίοι συνεργάτες των Γερμανών μείνανε εδώ να μας σώσουν από του Σιδηρούν Παραπέτασμα. 

Να, λοιπόν, κύριοι και κυρία, πώς παραχαράσσεται η ιστορία, πώς προκύπτουν τα «αφηγήματα» και πώς μετά βγαίνουν οι εθνομηδενιστές και κάνουν λόγο για αφήγημα και όχι επιστημονική προσέγγιση! Να ποιος γεννάει τον άλλον και ποιος τον γαλουχεί και τον εκτρέφει! Η μισαλλοδοξία και ο φοταμενταλισμός εκτρέφουν και αναπτύσσουν τον εθνομηδενισμό. Μας μοστράρετε τα πτυχία σας αλλά δεν μας εκθέσατε την αλήθεια! 

Συνεπώς, μπλέξατε άσχημα. Πήγατε μόνοι σας, χωρίς να σας ενοχλήσει κανένας και πέσατε μέσα στην «κινούμενη άμμο» της ιστορίας. Άντε τώρα να βγείτε! Άντε τώρα να τα μπαλώσετε! 

Η κύρια ευθύνη, βέβαια, είναι στον συγγραφέα. Οι τρεις «επιστημονικοί» συνεργάτες του μόνο δευτερευόντως έχουν κάποια ευθύνη. Που δεν τον προστάτευσαν από τρομερά «λάθη», ή που δεν απέσυραν την υπογραφή τους αν δεν λάμβανε υπόψη του τις παρατηρήσεις τους. 

Πρόκειται, όντως, για λάθη; 

Σαφώς και η απάντηση είναι αρνητική!

Πρόκειται για εσκεμμένη παραχάραξη της ιστορίας. Για πολιτικά υποκινούμενη παραχάραξη της ιστορίας. Έχει και πολιτικά κίνητρα και πολιτικές στοχεύσεις. Έχει «ένδοξο» και πλούσιο παρελθόν αυτή η μέθοδος του να γράφει κανείς την ιστορία***. Απ' ο,τι είδαμε, έχει και πλούσιο παρόν(!) 

Δεν είναι εκτεθειμένος, ο συγγραφέας, μόνο στην πλευρά της Ιστορίας. Είναι πλέον εκτεθειμένος και στην πλευρά του Δήμου και των δημοτών! Από τη στιγμή που, και ο Δήμος και μεις όλοι, τον εμπιστευτήκαμε να συνοψίσει την ιστορία του τόπου, από τη στιγμή που αυτό μεταφράστηκε σε υλική στήριξη, εγείρεται ζήτημα! Και το ζήτημα είναι μέγα κι έχει πολλά ποδάρια. Όσα έχει και ο διάβολος που δια-βάλει. 

Πέραν τούτου, όμως, ο συγγραφέας έχασε και μια ακόμα ευκαιρία. Να πλουτίσει την ιστορία του τόπου με μια αυθεντική μαρτυρία. Το σημειωματάριο του μπάρμπα - Σταύρου του Μαντή, που τηρούσε κατά τη διάρκεια της θητείας του ως κατοχικός πρόεδρος της Κοινότητος. Το σημειωματάριο-ημερολόγιο έχει σωθεί και το εμπιστεύτηκε ο μακαρίτης στον ανιψιό του. Σε προσωπική μου παράκληση, να το συμβουλευτώ απλώς, ισχυρίστηκε ότι... δεν το βρίσκει(!) Αν είναι δυνατόν να χάθηκε, τέτοιο μοναδικό ιστορικό ντοκουμέντο, από έναν άνθρωπο που περισυνέλεγε και την τελευταία λέξη του ΚωτσΑδάμ(!) Και καλά, εμένα δεν ήθελε να μου το δείξει. Το καταλαβαίνω. Γιατί δεν άδραξε την ευκαιρία να το ενσωματώσει στο βιβλίο, σαν παράρτημα, και να χαλάσει κόσμο; 

Η απάντηση υπάρχει. Την καταλαβαίνει ο καθένας. Κάποιους δεν συμφέρει πολιτικά  η εμφάνιση του ντοκουμέντου αυτού. Φαίνεται ότι δεν δένει με το «αφήγημα»! Η απόκρυψη και το καταχώνιασμα των ιστορικών αρχείων, όμως, δεν είναι κατακριτέα μόνο για μερικούς, είναι για τους πάντες. Και εδώ έχουμε ένα τέτοιο καταχώνιασμα. 

Το ζήτημα δεν θα σταματήσει εδώ! Θα κοινοποιηθεί και θα γνωστοποιηθεί σε όλους. Σε εφημερίδες και ιστοσελίδες. Σε πολιτικούς και επιστήμονες του δήμου και της χώρας. 

Πρώτα - πρώτα καλώ τον Δήμαρχο και όλους τους δημοτικούς συμβούλους να πάρουν θέση γιατί η καλή τους πίστη βεβηλώθηκε και η αγαθή προσπάθειά τους τούς εξέθεσε. Ιδιαίτερα καλώ τον δημοτικό σύμβουλο Φώνη Χαρίση, τον ομώνυμο του πεσόντα στη Χαλκίδα, να αντιδράσει με έργα και με λόγια. 

Αν μη τι άλλο, θα μάθουν όλοι την ύβρη προς τους νεκρούς της Ελευθερίας. Θα δουν και θα συγκρίνουν, αυτό που κάνουν οι άλλες κοινότητες Ελλήνων, όταν εγείρουν μνημεία στους πεσόντες για την αντίστασή τους σ' όλους τους κατακτητές, και αυτό που κάνει μια φατρία από Σχηματαραίους που δεν εννοεί να αντιληφθεί τα λόγια του Ηράκλειτου: 

«Πόλεμος πάντων μὲν πατήρ ἐστι, πάντων δὲ βασιλεύς, καὶ τοὺς μὲν θεοὺς ἔδειξε τοὺς δὲ ἀνθρώπους, τοὺς μὲν δούλους ἐποίησε τοὺς δὲ ἐλευθέρους».

Σημειώσεις:

*  Το εν λόγω βιβλίο εκδόθηκε δαπάναις του Δήμου Τανάγρας και μοιράζεται άνευ αντιτίμου στους δημότες. Ο συγγραφέας και οι άλλοι συντελεστές εργάστηκαν αφιλοκερδώς για τη συγγραφή, τη μορφωποίηση και την έκδοση του ερευνητικού υλικού του συγγραφέα. 

** Αυτό αναφέρεται από τον συγγραφέα σε μια μικρή πρόταση, αλλά αναφέρεται.

*** Ο Γιώργος Πηλίτσης, πχ, τον γράψανε στο ληξιαρχείο ότι πέθανε κι όχι ότι εκτελέστηκε από τους Γερμανούς. Ενώ τον Βαγγέλη Μαντή του Παναγιώτη, τον βρίσκουμε στο βιβλίο Σχηματάρι 1382 - 1960, ανάμεσα στους διακεκριμένους επιστήμονες Σχηματαραίους αλλά δεν γίνεται καμία μνεία για την αντιστασιακή του δράση ή για την εκτέλεση του. Ίσως, η περίπτωση του συνονόματου του συγγραφέα, να είναι και το άκρο άωτο του ταρτουφισμού και της υποκρισίας που διατρέχει τα ζητήματα της ιστορίας του χωριού μας. 

Όμως εγώ δεν παραδέχτηκα τη...νύχτα!

   

Τ' ανδρειωμένου τ' άρματα δεν πρέπει να πουλιόνται...

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

    Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες δύο πράγματα με εκνευρίζουν. Το ένα είναι οι αναλύσεις για το “νόημα του Πολυτεχνείου” και το άλλο είναι οι περισπούδαστες κλαψομούνικες αποφάνσεις, με το σχετικό, αριστερό ή δεξιό φρύδι σηκωμένο,....“ο ελληνικό λαός δυστυχώς δεν αντιστάθηκε στη χούντα”.

Ε λοιπόν ο ελληνικός λαός αντιστάθηκε. Στην συντριπτική του πλειοψηφία! Και τα μικρά παιδιά! Με πολλές μορφές και μεθόδους, ειρηνικές, σιωπηλές και μαζικότατες! Με τις καλύτερες συνωμοτικές οργανώσεις, τις οικογένειες, τα σόϊα και τις παρέες! 

Ο ελληνικός λαός αντιστάθηκε όπως ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του στη σπηλιά του Κύκλωπα. Έφαγε από μας καμπόσους αλλά δεν μας έκαμψε το φρόνημα. Τον κοροϊδέψαμε....”πως σε λένε;”....”Κανένα!”....... Φάγαμε το τυρί του...τον φαρμακώσαμε με το κρασί μας....Επιβιώσαμε μέσα στη σπηλιά.....Κάποια στιγμή του βγάλαμε το μάτι! Κρυφτήκαμε μέσα στο κοπάδι του....Βρήκαμε τον δρόμο μας μέσα από την τύφλα τη δική του.....Ο ίδιος μας άνοιξε την πόρτα της Ελευθερίας....Δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς.... Τα γκεσέμια του μας έβγαλαν από την τρύπα....Φτάσαμε σώοι στα καράβια μας....Σαλπάραμε για ένα ακόμη ταξίδι ελευθερίας....Δεν ήταν ο τόπος του Πολύφημου ο τρόπος του χαμού μας....Γλυτώσαμε από τις πέτρινες βολές του....

Κι αυτοί που λένε πως δεν αντισταθήκαμε είναι σαν τ’ αδέρφια του που δεν τον σύντρεξαν γιατί δεν πίστεψαν πως ο “Κανένας” είναι κάποιος!!! Κύκλωπες...στραβούλιακες....μονόφθαλμοι...

Βλέπουν μόνο αυτά που ακούνε και μαθαίνουν μόνο όσα τους λένε. Απορροφημένοι στις αναλύσεις για το “νόημα του Πολυτεχνείου” ακόμη να πάρουν χαμπάρι για τις προϋποθέσεις του! 

« Κι ήθελε ακόμη πολύ φως να ξημερώσει. Όμως εγώ 

Δεν παραδέχτηκα την ήττα. Έβλεπα τώρα 

Πόσα κρυμμένα τιμαλφή έπρεπε να σώσω. 

Πόσες φωλιές νερού να συντηρήσω μέσα στις φλόγες.

Μιλάτε, δείχνετε πληγές αλλόφρονες στους δρόμους. 

Τον πανικό που στραγγαλίζει την καρδιά σας σα σημαία.  

Καρφώσατε σ’ εξώστες, με σπουδή φορτώσατε το εμπόρευμα 

Η πρόγνωσίς σας ασφαλής: Θα πέσει η πόλις. 

Εκεί, προσεχτικά, σε μια γωνιά, μαζεύω με τάξη, 

Φράζω με σύνεση το τελευταίο μου φυλάκιο 

Κρεμώ κομμένα χέρια στους τοίχους, στολίζω 

Με τα κομμένα κρανία τα παράθυρα, πλέκω 

Με κομμένα μαλλιά το δίχτυ μου και περιμένω. 

Όρθιος, και μόνος σαν και πρώτα περιμένω». 

Μανώλης Αναγνωστάκης 

Απόψε...και κάθε απόψε... πεθαίνει ο φασισμός!