Τέλη 1943 – αρχές 1944: Οι “λαβόντες ζάχαριν”....

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Σε προηγούμενο κείμενό μας είχαμε παρουσιάσει την υπόθεση της διανομής ζάχαρης και το σχετικό... γραφειοκρατικό ντόμινο που προηγήθηκε.

Σήμερα θα παρουσιάσουμε, για πρώτη φορά, τεκμήρια για την κατανομή αυτής της ζάχαρης, στα χωριά αλλά και στους διαφόρους φορείς που “δικαιούντο” αυτό το “προνόμιο”.

Έχουμε ήδη σημειώσει, όμως, ότι δεν ήταν προνόμιο αλλά το στήσιμο της παγίδας. Μια εκτεταμένη απογραφή όλων εκείνων που θα μπορούσαν να απειλήσουν την κατοχική εξουσία αλλά και όλων εκείνων, που λόγω ακριβώς της εξάρτησής τους από το κράτος, μπορούσαν να στηρίξουν αυτή την εξουσία των κατοχικών δυνάμεων και των συνεργατών τους.

Πρώτο τεκμήριο είναι ένας κατάλογος συγκεντρωτικός για το ποιοι πήραν τελικά ζάχαρη.

Δεν έχει ημερομηνία και φαίνεται σαφώς ότι είναι πρόχειρος. Είναι χειρόγραφος και αφορά χωριά και διαφόρους φορείς και οργανισμούς της Θήβας.

Στη μια στήλη εμφανίζεται ο αύξων αριθμός και στη συνέχεια το όνομα του φορέα και οι ποσότητες που χορηγήθηκαν σε οκάδες. Σε κάποιες περιπτώσεις σημειώνεται το κλάσμα της χορήγησης.

Δεύτερο τεκμήριο είναι ένα απλό μπλοκάκι με τις διατακτικές του Επάρχου Θεμιστοκλή Μητρέλια (ανέλαβε από το καλοκαίρι του 1943 την Επαρχία με την συγκρότηση του Νομού Βοιωτίας). Είναι δλδ κάποιες από τις διαταγές χορήγησης των ποσοτήτων που αναλογούν. 

Στο μικρό αυτό φύλλο του μπλοκ αναγράφεται η ημερομηνία, ο πρόεδρος της κοινότητος (εκτός από το Σχηματάρι) ή ο εξουσιοδοτημένος αντιπρόσωπός του, η ποσότητα της ζάχαρης και η τιμή μονάδος (οκάδος). 

Σε μερικές περιπτώσεις όπως πχ τα Σκούρτα, η Πύλη, Στεφάνη, γίνεται και δεύτερη χορήγηση. Ίσως λόγω του πυρόπληκτου. Μια το χειμώνα και μία τον Απρίλιο. Λίγες ημέρες πριν τις μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσειςτων Γερμανών, μετά τη καταστροφή τωνΤαγματασφαλιτών στο Κλειδί, μετά τα διάφορα γεγονότα που απέτρεψαν την εγκατάσταση των Ταγμάτων και στην βοιωτική πλευρά του Ευβοϊκού και τις μέρες των παράνομων εκλογών για την εκλογή των Εθνοσυμβούλων της ΠΕΕΑ.

Εκεί μπορεί να δει κανείς και τη μεταβολή που συμβαίνει στους προέδρους των κοινοτήτων αλλά και στις τιμές της ζάχαρης. Τον Δεκέμβρη- Γενάρη η τιμή της οκάς ήταν 14.000 δρχ ενώ τον Απρίλιο έφτασε τις 20.000 δρχ.

Άγνωστο και γρίφος είναι μέχρι τώρα αν και πόσο αυτές οι ποσότητες έφτασαν στους δικαιούχους αρχηγούς των οικογενειών, δεδομένου ότι τα Δερβενοχώρια είχαν καεί, οι κάτοικοι είχαν διασκορπιστεί, κυρίως από την πλευρά της Αττικής, και, φυσικά, χρήματα δεν είχαν. 

Όλα τα τεκμήρια είναι από το φιλόξενα ΓΑΚ Φθιώτιδας.

Εκφράζουμε και από δω τις ευχαριστίες μας, τον σεβασμό και την εκτίμηση με την ευχή να τύχουν της αρμόζουσας στήριξης από το κράτος στο σημαντικό έργο που επιτελούν. 

Στέφας Μαλιάτσης: Γιέμι εδέ νέβε κετού...(Είμαστε κι εμείς εδώ)

 

Η τρίτη σελίδα μιας κατάστασης ονομάτων Πυλιωτών που δικαιούντο να πάρουν ζάχαρη.
Δίπλα η ιδιότητα που επιτρέπει τη χορήγηση ζάχαρης και τα μέλη της οικογενείας εκάστου δικαιούχου. 29/12/1943
Από τα ΓΑΚ Φθιώτιδας τα οποία και από δω ευγνωμονούμε. 

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

 Πριν έδερναν και απαγόρευαν. Τώρα παραποιούν και παραχαράσσουν. Πριν σκότωναν τους ανθρώπους που αντιστάθηκαν και αντιστέκονταν. Τώρα σκοτώνουν τη μνήμη τους, ακρωτηριάζουν την αυτοθυσία τους.

Όχι! ΔΕΝ είναι η παράταξη των παιδοβιαστών! Είναι η παράταξη των βιαστών της Ιστορίας, της Μνήμης, της Αλήθειας. Στα εγκλήματα αυτά παίρνουν μέρος μαζικά και κατ΄ εξακολούθησιν, σε μεγάλες κλίμακες του χώρου και του χρόνου. Όπου υπάρχουν Έλληνες, εδώ και δεκάδες χρόνια!

Έχουν ενιαία γραμμή. Την τηρούν μονολιθικά, δογματικά. Έχουν συγκεκριμένους στόχους κατά των οποίων βάλλουν με καταιγιστικά πυρά διαβολής, αποσιώπησης, απαξίωσης, παραχάραξης και ψευδομαρτυρίας.

Τι μπορούν, όμως, να κάνουν; Σε τι κέρδος μπορούν να ελπίζουν από την συνεχιζόμενη πρόκληση αυτή; Αυτόν τον διαρκεί εμφύλιο πόλεμο ενάντια στη Μνήμη και την Αλήθεια; Οι ΗΠΑ δεν κέρδισαν τον πόλεμο του Βιετνάμ παρά τον συνεχιζόμενο πόλεμο της προπαγάνδας.

Η Ιστορία έχει ήδη γραφτεί με αίμα. Αυτή είναι η αληθινή και όχι εκείνη των λεγόμενων “νικητών” του Εμφυλίου. Η γραφή εκείνη “του αίματος” είναι ανεξίτηλη! Αιώνια! Ακατάλυτη! Γιατί είναι γραφή πνευματική, θεμέλιο και σφηνόλιθος στην αψίδα της εθνικής ταυτότητας των Ελλήνων.

Πατήρ πάντων ο πόλεμος και άλλους κάνει δούλους και άλλους κάνει ελεύθερους. Τους πρώτους δούλους και θνητούς. Τους δεύτερους ελεύθερους και θεούς. Οι θεοί της Επανάστασης του '21 δεν πέθαναν! Παρά τις “φιλότιμες” προσπάθειες του γερμανοτσολιάδικου κράτους και των διανοουμένων του. Κι αν παραδειγματίζουν κάποιοι σήμερα τους Έλληνες ανεξαρτήτως τάξης και πολιτικής αντίληψης, αυτοί είναι όλοι εκείνοι οι αγωνιστές που αποπέμφθηκαν, αδικήθηκαν, κυνηγήθηκαν, πείνασαν και πέθαναν “στην ψάθα” ή ήταν τυχεροί και έπεσαν στη μάχη.

Γιατί προσπαθούν να παραποιήσουν την ιστορία του Στέφα Μαλιάτση; Τι νομίζουν ότι μπορούν να κερδίσουν; Μπορούν να σβήσουν ότι ο Μαλιάτσης ήταν ήδη υπεύθυνος της 12μελούς μαχητικής ομάδας του εφεδρικού ΕΛΑΣ στην Πύλη; Να “ξεχαστεί” ότι ακριβώς για τον λόγο αυτό τα όπλα πήγαν στην Πύλη; Ότι η Πύλη ήταν λιγάκι παράμερα από τον άξονα κίνησης Κρώρα – Σκούρτα αλλά ήταν και ικανή να τα προστατέψει και να τα χρησιμοποιήσει; Μπορούν να κρύψουν ότι το χωριό όλο συσπειρώθηκε γύρω από αυτόν τον αρχηγό της ένοπλης ομάδας και όχι γύρω από κάποιον από τους τοπικούς άλλους ηγέτες;

Γιατί δεν συντάχθηκε το χωριό, πχ, γύρω από τον πρόεδρό του που τότε ήταν ο Αλκιβιάδης Στυλιανού Τσεβάς;

Κι εν πάση περιπτώσει, αφού ούτε αντάρτες του ΕΛΑΣ υπήρχαν, ούτε ΕΑΜ, ούτε ήταν κάτι άλλο από λοχίας της Μικρασιατικής εκστρατείας, γιατί ο Στέφας όδευσε στην εξορία και σε πλήθος άλλες περιπέτειες;

Πείτε ό,τι θέλετε. Τα στοιχεία υπάρχουν! Και οι φωτογραφίες. Ο Στέφας της υπέρτατης θυσίας, με τα γουρουνοτσάρουχα οδεύει τη συνοδεία τυφεκιοφόρου χωροφύλακα στην εξορία! Πατάτε τη μια νάρκη μετά την άλλη. Λέτε ψέματα την ώρα που όλοι βλέπουν την αλήθεια και προσδιορίζουν το μέγεθος της ανοησίας σας.

Γιατί αποσιωπούν την προέλευση των όπλων; Τι πιστεύουν ότι θα αποκομίσουν ψευδόμενοι;

Τα όπλα ήρθαν από την Εύβοια. Ήταν μέρος του οπλισμού ενός ολοκλήρου ιταλικού συντάγματος που παραδόθηκε στον ΕΛΑΣ, στο ΕΑΜ και στον εξεγερμένο λαό που απαίτησε διαδηλώνοντας τα όπλα. Τα κατάσχεσε ενώ ταυτόχρονα ανέλαβε να κρύψει και να προστατέψει τους Ιταλούς.

Η παράδοση στον ΕΛΑΣ έγινε και με την προτροπή και “διαταγή” του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Όσο πέρναγε ο λόγος του στην Ελλάδα, βοήθησε κι αυτό στην παράδοση των Ιταλών στον ΕΛΑΣ.

Εκεί, στην Εύβοια, απεκρύβησαν και ένα μέρος εστάλη στην 5η Ταξιαρχία από το Λευκαντί. Λευκαντί, Δήλεσι και μετά με μουλάρια στα Δερβενοχώρια. Κάτω από τη μύτη των Γερμανών, μέσα στον κάμπο. Πενήντα μουλάρια υπερφορτωμένα, πόσους ανθρώπους θέλουν για συνοδεία; Κάντε λογαριασμό και υπολογίστε το μέγεθος της ανοησίας τους που τους σπρώχνει στην παραχάραξη της ιστορίας. Υπάρχουν τόσα στοιχεία για όλα αυτά που το ψέμα τους θα θαφτεί κάτω από τον όγκο χιλιάδων τεραμπάιτ! Μόνο οι αριθμοί των όπλων μάς λείπουν! Αλλά δεν αποκλείεται κάποτε να βρεθούν κι αυτοί...

Τι μπορούν να κρύψουν απ' τις προσωπικές ιστορίες των ανθρώπων;

Μπορούν να κρύψουν ότι ο 70χρόνος Γιώργος Σταμάτης που σκοτώθηκε εκείνη την ημέρα, είχε δυο παιδιά αντάρτες; Ο μεγάλος, μάλιστα, ήταν και τραυματίας στη μάχη της Κάζας (13 Αυγούστου). Και για να μη μείνει το ντουφέκι στο ράφι έστειλε και τον άλλον του γυιο στο αντάρτικο. Και επειδή δεν του έμεινε άνθρωπος πήγαινε ο ίδιος στα πρόβατα. Εκεί τον είδαν οι καπεταναίοι, ο Ορέστης και ο Βερμαίος και είπαν “μωρέ πού βρισκόμαστε, στο Σούλι;”

Τι μπορούν να κρύψουν από τους Πυλιώτες τους σημερινούς για τους τότε Πυλιώτες της μάχης; Μπορούν να κρύψουν ότι μετά τη μάχη η 12μελής ομάδα του ΕΛΑΣ δεκαπλασιάστηκε και παρέτασσε 120 τουφέκια; Ότι περνούσε και “κουδουνίζανε τα γυαλικά στα ράφια”; Ότι ήταν το καμάρι όλης της περιοχής και το παράδειγμα αυτό που έκανε τον κάθε αντάρτη να υποκλίνεται και να λέει “τι Πυλιώτης τι Σουλιώτης”;

Μπορούν να κρύψουν ότι από τις πρώτες εφεδρείες που έφτασε εκείνη των Σκούρτων; Ότι αυτή η εφεδρεία ήταν η αντίστοιχη μαχητική ομάδα του εφεδρικού ΕΛΑΣ υπό τον Θανάση Παπαθανασίου, τον θρυλικό Γιαταγάνα; Τι ήταν ο Γιαταγάνας; Δεν ήταν μαζί με τον Θανάση Αγαθή, “οι δυο Θανάσηδες” που λέει ο Ορέστης, υπεύθυνοι του χωριού; Αν δεν ήταν πουθενά ο ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ γιατί και εκείνοι υπέστησαν τα μύρια όσα;

Πόσο θα κρύψουν ότι ο Ορέστης αμέσως μόλις έλαβε το μήνυμα από τον αγγελιαφόρο του Στέφα, Νίκο Τσεβά, έστειλε τον Μπαράκο μαζί με όσους μπορούσε να μαζέψει; Πόσο θα κρύψουν την μαρτυρία του Τηλέμαχου που επίσης έσπευσε μόλις έφτασε ο σύνδεσμος του Στέφα ΚωτσΓιώργας;

Παραχαράσσουν και κατασκευάζουν ψέματα. Έδωσε, λέει, κάποιος το πιστόλι στον Στέφα και του είπε να σκοτώσει αιχμαλώτους για να εκδικηθεί και να ξεθυμάνει. Και να έγινε έτσι ακόμη και να υπέκυπτε ο Στέφας στην παρότρυνση δεν θα απέκλινε από τους Σουλιώτες αλλά θα έμοιαζε περισσότερο. Οι συμπολεμιστές του Μάρκου, μόλις ξεψύχησε ο καπετάνιος τους, έσφαξαν επί τόπου επιφανείς Τουρκαρβανίτες κι ας ήταν συμπολεμιστές τους επί Αλή Πασά. Και οι Αθηναίοι έσφαξαν τα πριγκιπόπουλα των Περσών άμα τη εμφανίσει του στόλου στη Σαλαμίνα, έτσι για κουρμπάνι αντί για κατσίκια πριν την μάχη!

Και που δεν υπέκυψε, είχε σκοτώσει λίγους μέχρι εκείνη την ώρα; Ή θα σκοτώσει λίγους μετά πολεμώντας μέχρι το τέλος; Μπορούν να αποκρύψουν την σημαντική δράση της μαχητικής ομάδας της Πύλης στην επιχείρηση για την κατάληψη του αεροδρομίου της Τανάγρας; Μπορούν να αποκρύψουν ότι ο Στέφας ενέδρευε στο δρόμο προς το Σχηματάρι και ότι ανατίναξε με νάρκη γερμανικό αυτοκίνητο εμποδίζοντας τις εφεδρείες που έσπευδαν στη μάχη;

Οι αιχμάλωτοι, έτσι κι αλλιώς απεμακρύνθησαν από την Πύλη, φυλακίστηκαν σε μια εκκλησία στα Κρώρα και ανετέθη η φύλαξή τους σε ένοπλους Εβραίους αντάρτες. Δεν ήθελε ο ΕΛΑΣ τυχόν κινήσεις αντεκδίκησης αλλά και δεν υπήρξαν τέτοιες. Πουθενά δεν αναφέρονται και αυτοί που το ισχυρίζονται συστηματικά δεν αναφέρουν τις πηγές τους.

Οι Πυλιώτες και ο ΕΛΑΣ είχαν δοξαστεί εκείνοι την ημέρα με τους 100 που κείτονταν στα πόδια τους και τους αιχμαλώτους που παρήλασαν μπροστά στον Αν/χη Ρήγο σε άθλια κατάσταση. Είχαν όμως στο νου τους και τη σωτηρία των χωριών. Έτσι συνέταξαν επιστολή προς τον Γερμανό διοικητή, την υπέγραψαν όλοι οι αιχμάλωτοι και στάλθηκε με τον παπα Χρυσόστομο στην Ελευσίνα. Η πρόταση ήταν “τα κεφάλια τους για τα χωριά”, αν τη μεταφράσουμε στη γλώσσα του '21. Οι Γερμανοί απάντησαν με τη φωτιά και με δύο μέρες ακόμη πόλεμο. Έχασαν κι άλλους άνδρες και στο τέλος ούτε το οροπέδιο κράτησαν. Εγκατέλειψαν και εκκένωσαν τον χώρο. Μετά από αυτό ο αντάρτικος λόγος τηρήθηκε:

Ράλληδες, Ταγματαλήτες, Μπουραντάδες, Γερμανοί

τα κεφάλια σας θα πέσουν απ' αντάρτικο σπαθί

Τι μπορούν, λοιπόν, να κρύψουν από την τριήμερη μάχη που ακούστηκε στην Αθήνα αλλά και στα πέρατα της Οικουμένης; Αρκούν και μόνο οι κινητήρες των αεροπλάνων που εφορμούν στα Κρώρα και στο Μάλι Μάδι για να σβήσουν την ύβρι και την πρόκληση.

Ως απελπισμένοι και πανικόβλητοι της Ιστορίας αποσιωπούν εντελώς και βλακωδώς την παρουσία ισχυρότατων ανταρτικών δυνάμεων στα Δερβενοχώρια. Τι θα πετύχουν; Το λένε τα ίδια τα αρχεία της Βέρμαχτ. Θεωρούν τα Δερβενοχώρια “προκεχωρημένο οχυρό που διοικείται καλώς”! Και επικυρώνουν την εκτίμηση αυτή εμπράκτως κινητοποιώντας χιλιάδες άνδρες για να κάνουν επιδρομές κάθε μήνα και μετά να φεύγουν μη μπορώντας ουσιαστικά να επεκτείνουν την κατοχή πέραν της Χασιάς, του Αυλώνα, του αεροδρομίο Τανάγρας – Σχηματαρίου, Ελευσίνας, Κριεκουκίου. Η περιοχή αυτή επί Γερμανών είναι ζήτημα αν κρατήθηκε συνολικά ένα μήνα υπό κατοχή. Επί Ιταλών δε ουδέποτε πατήθηκε!

Όλα αυτά έχουν αποτυπωθεί σε έγγραφα επίσημα. Έχουν αποτυπωθεί σε αφηγήσεις των πρωταγωνιστών πέραν πάσης αμφισβήτησης. Έχουν ποτιστεί με αίμα πολλών ανθρώπων. Επομένως το ξερίζωμά τους είναι αδύνατο. Κάθε προσπάθεια για λήθη είναι μάταιη. Οσονούπω θα έχουμε και τη λίστα των Γερμανών νεκρών, έναν προς έναν, με τον βαθμό του και την ηλικία του. Θα προστεθεί και αυτή στην σωρό του αναθέματος προς εξορκισμόν της λήθης και της παραχάραξης.

Αποσιωπούν τον ρόλο του Ορέστη. Εδώ τους βοηθάνε και κάποιοι... “συναγωνιστές” του Ορέστη. Παραποιούν, παραχαράζουν, διαστρεβλώνουν και επιτίθενται βάναυσα στη λογική μας. Αντιπαραθέτουν τον αντισυνταγματάρχη Γεώργιο Ρήγο στον Ορέστη. Σας “αντίβαρο”! Αυτόν που από κείνο το βράδυ της 15η Οκτωβρίου έδωσε μπέσα με τον Ορέστη και την κράτησε μέχρι τέλους πολεμώντας άξια και τους Άγγλους. Έμεινε, μάλιστα, ο Ρήγος ως Φεραίος στον ΕΛΑΣ κι έκανε το καθήκον του ως Έλληνας αξιωματικός παρά τις... επί 8-9 μήνες κακουχίες που υπέστη έχοντας δίπλα του τον σκληροπυρηνικό Ηλία Καρά. Τελικά ο Καράς μετετέθη στην 8η Μεραρχία της Ηπείρου και ο Φεραίος συνέχισε. Μπήκε δε στην Αθήνα ως ΕΛΑΣίτης με την αραβίδα χιαστή και έτσι επεσκέφθη στα Παλαιά Ανάκτορα (τη σημερινή Βουλή) τη νεοσύστατη εξουσία της απελευθέρωσης. Ποιος μπορεί να αποσιωπήσει πια ποιος τον έβγαλε στο βουνό; Ποιος έστειλε και ξαναέστειλε τον παπα Χρυσόστομο για να κάνει τις συνεννοήσεις; Και ποιος ενημέρωσε και κινητοποίησε τους αξιωματικούς που υπέγραψαν την έκκληση να τους διοικήσει; Ποιος είχε βγάλει νωρίτερα αυτούς τους ίδιους τους αξιωματικούς στο βουνό και ποιον αυτοί εμπιστεύονταν και συσπειρώνονταν δίπλα τους καλώντας κι άλλους, ανωτέρους;

Ποιος ήταν εκείνος που είχε ηγηθεί μέχρι τότε και ηγήθηκε μέχρι τέλους όλους τους αντάρτικους σχηματισμούς στην Αττικοβοιωτία και μετά στην Εύβοια; Ποιος έβαλε και έβγαλε με ασφάλεια στην Αθήνα τον Άρη; Και σε ποιον ο Άρης εμπιστεύτηκε τόσα και τόσα καλά παλληκάρια του, όπως τον Θεοχάρη, τον Γαβριώτη, τον ίδιο τον Βερμαίο, τον Πελοπίδα; Ποιος εξασφάλισε σε όλη την κατοχή την επικοινωνία της Αθήνας με το Βουνό και τη Μέση Ανατολή, διακινώντας με ασφάλεια πρόσωπα, όπλα, εφόδια, χρήματα και μηνύματα;

Αναίσχυντοι εκείνοι που ο πόλεμος κατέστησε δούλους αποσιωπούν και αποκρύπτουν και την ταυτότητα των νεκρών. Πρώτα πρώτα του νεκρού αντάρτη που έπεσε στη μάχη. Κι αν δεν αναφέρεται στο πρώτο μνημείο, που υπάρχει ακόμη στο πεδίο της μάχης με την πρωτοβουλία και τη χρηματοδότηση του Κώστα Μανωλκίδη, καθηγητή της Χημείας και ιδρυτή του φροντιστηρίου “Ηράκλειτος” και αντάαρτη της Πάρνηθας, υπάρχει στη μαρτυρία του διοικητή του, του ανθυπολοχαγού Νίκου Γιαννέτσου (Τηλέμαχου). Είναι ο Δημήτριος Πετεινάτος – Ρήγας από την Κεφαλλονιά.

Ασεβούν όμως και προς όλους τους αντάρτες που πολέμησαν, εκείνες τις μέρες και μετά, για να διατηρήσουν τα Δερβενοχώρια εκείνη την αυτονομία που προαναφέραμε έναντι των Γερμανών όπως διατηρούσαν και την πατροπαράδοτη έναντι των Τούρκων. Ξεχνάνε τον Τηλέμαχο (ανθυπολοχαγό Νίκο Γιαννέτσο που έφτασε πρώτος και σχεδόν αμέσως), ξεχνάνε τον ταγματάρχη Δαλιάνη του 34ου Συντάγματος του “Αρβανίτικου” και τον καπετάνιο του Διαμαντή, ξεχνάνε τον Γιάννη Σταματάκη (Λακκιώτη), τον Κρατερό (Κ. Ζούση), τον Μεσολογγίτη (Κολοτούρο) που ήταν και τραυματίας, τον Παπαζήση, τον Καλλία, τον Κρόνο, τον Λαοκράτη (Κ. Κοντό), τον Νικήτα, τον Ανάποδο, τον Καλύβα και τόσους άλλους. Προσβάλλουν την μνήμη τους αποσιωπώντας όλους αυτούς τους νέους ανθρώπους με πρώτον τον Θεοχάρη Πολύχρονο. Χάρη στον φοβερό και ατρόμητο πολεμιστή των Καραλιβαναίων και στη θυελλώδη και ριψοκίνδυνη αντεπίθεσή του, σώθηκε η μισή Πύλη, τη δεύτερη μέρα των μαχών. Εκείνη η αντεπίθεση ανέτρεψε τους Γερμανούς που έκαιγαν την Πύλη και τους ανάγκασε να εγκαταλείψουν το πεδίο τόσο εσπευσμένα που δεν μπόρεσαν να πάρουν μαζί τους ούτε τους νεκρούς της προηγουμένης. Ουδέποτε ανεκτήθησαν τα λείψανά τους και ακόμα κείτονται σκορπισμένα στην Γκούρι Μιρουδί.

Τίποτα δεν μπορούν να κάνουν. Τίποτα δεν μπορούν να πετύχουν.

Όλοι ξέρουμε! Κι εκείνοι ξέρουν ΚΑΙ ότι ξέρουμε ΚΑΙ ότι βρίσκονται σε άθλια κατάσταση ψευδόμενοι έναντι της Πατρίδας, του Θεού και των Ηρώων.

Όλοι ξέρουμε τα μεγάλα ψέματα, την αίσχιστη ύβρη που διαπράττουν, τα λόγια τους που διαβαίνουν το έρκος των οδόντων.

Εκείνο που δεν ξέρουν είναι το πόσο μεγάλη είναι η νέα, η σημερινή, η εντελώς δική τους ιστορική ήττα! Είναι ήττα πολιτική, ηθική, πνευματική που θα επισύρει και τις αντίστοιχες ιστορικές ποινές.

Και αυτές δεν τις ξέρουν ποιες θα είναι. Τις ποινές λήθης και καταφρόνιας που θα τους επιβάλλει στο εγγύς μέλλον η Ιστορία.

Ένορκοι στο Λαϊκό Δικαστήριο της Ιστορίας θα είναι οι τεθνεώτες ήρωες.

Πρόεδρος θα είναι ο Ορέστης.

Λαϊκός Επίτροπος θα είναι όμως η ίδια τους η απ' Άτη. Και μάρτυρες κατηγορίες θα είναι τα ίδια τα λογίδριά τους, οι δεκάρικοι, τα βιντεάκια και τα κείμενα με τους όγκους των ψεμάτων που εμπεριέχουν. Την καπηλεία των ιερών και των οσίων προς άγραν ψήφων και κομματικού οφέλους που εκπέμπουν.

Αν scripta manent, φανταστείτε τι θα γίνει με τα video και τα pdf και τα jpg. Ήδη τα... ταξιδεύουν οι ίδιοι ανά την Οικουμένη. Οι ίδιο προετοιμάζουν την καταδίκη της ιστορίας.

Για τον εαυτό μου κράτησα, στο Λαϊκό Δικαστήριο της Ιστορίας, τον ρόλο του γραμματέα και του φρουρού.

Χρόνια τώρα μαζεύω τα σπαράγματα. Χρόνια τώρα φροντίζω τα μνήματα και καταγράφω τα μηνύματα. Χρόνια τώρα κρατώ “φωλιές νερού μέσα στις φλόγες”.

Έχω σηκώσει στο διαδίκτυο όλους τους τεθνεώτες. Διαβάζουν τον λόγο τους στα πέρατα του Κόσμου. Όλοι τους βρίσκονται στις επάλξεις της Μνημοσύνης και της Αλήθειας. Ως τα δόντια εξοπλισμένοι κι έτοιμοι.

Οι κατηγορούμενοι δεν μπορούν να ισχυριστούν ότι “δεν ήξεραν” και δεν μπορούν να ελπίζουν έλεος απ' την Ιστορία που σκύλευσαν!

“Είμαστε κι εμείς εδώ” λέει ο Στέφας.

Γιαμ εδέ ου κετού, του απαντάω.

Γέμι μπασκ! Με μπέσα ι γκιάκ!!!i

iΕίμαι κι εγώ εδώ. Είμαστε μαζί! Με την μπέσα του αίματος!

Ένα έγγραφο πολύ κοντινό χρονικά στα γεγονότα: 30 Οκτωβρίου 1943.
Ιδιόχειρο το προέδρου Αλκιβιάδη Τσεβά. 
Εξουσιοδοτεί τον Επαμ. Δ. Παπαϊωάννου να παραλαμβάνει τη βοήθεια για τους πυρόπληκτους Πυλιώτες. 
(ΓΑΚ Φθιώτιδος)

Διαβάστε επίσης σχετικά με τη μάχη της Πύλης:

Η αφήγηση του Ορέστη σε 3+1 συνέχειες:

Η μάχη της Πύλης, 16 Οκτωβρίου 1943...ημέρα 1η, Ένα χωριό στα όπλα, έτοιμο για την υπέρτατη θυσία

Η Μάχη της Πύλης 17 Οκτωβρίου 1943...ημέρα 2η. Το οροπέδιο "πάνω" από την Αθήνα φλέγεται...

Η Μάχη της Πύλης 18 Οκτωβρίου 1943...ημέρα 3η. Ανάκτηση του οροπεδίου, απώλειες εκατέρωθεν, απαγκίστρωση

Η Μάχη της Πύλης...«στο Βούντιμα στη ρεματιά....γειά σου Ορέστη γεια σου, εσύ και τα παιδιά σου!»  

Φ. Βερμαίος, ο επιτελάρχης του ΕΛΑΣ ΑττικοΒοιωτίας εξιστορεί τη Μάχη της Πύλης

Κείμενα του Γιώργου Μιλτ. Σαλεμή για την σημασία της μέσα στο γενικότερο περιβάλλον, τότε και πάντα:

Η σημασία της Μάχης της Πύλης....τότε, τώρα και πάντα.... Μέρος Α'

Η σημασία της Μάχης της Πύλης....τότε, τώρα και πάντα....Μέρος Β'

Η σημασία της Μάχης της Πύλης....τότε, τώρα και πάντα....Μέρος Γ'

Η σημασία της Μάχης της Πύλης... τότε, τώρα και πάντα....Μέρος Δ΄ (τελευταίο)

Μάχη της Πύλης: Η γερμανική εκδοχή

Ο Ορέστης γράφει στον "Ριζοσπάστη" για τη Μάχη της Πύλης

Ένα κείμενο του δημιουργού του ΕΛΑΣ της ΑττικοΒοιωτίας στη 2η  επέτειο της μάχης

Σημείωση: 

Το κείμενο γράφτηκε όταν ο Ορέστης ήταν στην παρανομία μετά την Βάρκιζα. Σύνδεσμός του, τότε, με την Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, ήταν ο Γιώτης - Χαρίλαος Φλωράκης. Έχει δε ιδιαίτερη σημασία γιατί τα γεγονότα ήταν πρόσφατα και οι λεπτομέρειες ζωντανές.

Ριζοσπάστης 21 Οκτωβρίου 1945

16-18 Οκτωβρίου 1943 - Μάχες στα Δερβενοχώρια...

Τα Δερβενοχώρια γιόρτασαν αυτές τις μέρες τη δεύτερη επέτειο μιας σημαντικής μάχης που έδωσε ο ΕΛΑΣ με τους Γερμανούς, στις πλαγιές και τα φαράγγια της Πάρνηθας και μέσα στα χαροκαμένα χωριά της. Δυο χρόνια έχουν περάσει από τότε. Την εποχή εκείνη -φθινόπωρο του 1943- ο ΕΛΑΣ άπλωσε τη δράση του και στην Αττική, ως τα πρόθυρα της Αθήνας . Η Ελεύθερη Ελλάδα, με τη Λευτεριά της και τους θεσμούς της, άρχιζε ουσιαστικά από την Χασιά. Ομάδες ανταρτών του 34ου Συντάγματος που έδρευε στην Αττικοβοιωτία κατέβαιναν σχεδόν ως τα προάστεια της γερμανοκρατούμενης πρωτεύουσας. Και για ορμητήριό τους είχαν την Πάρνηθα, το χαμηλό οροπέδιο των Δερβενοχωρίων, με τα πέντε χωριά τους: Στεφάνη (Κρώρα), Καβάσαλα, Πάνακτο (Κακονισκήρι), Πύλη (Δερβενοσάλεσι) και Σκούρτα. Το ορμητήριο αυτό είχε γίνει τόσο ενοχλητικό για τους Γερμανούς ώστε τον Οκτώβρη του 43, αποφάσισαν να το εκκαθαρίσουν με κάθε τρόπο και μέσο. Έτσι, 16-18 Οκτωβρίου έγινε η μάχη των Δερβενοχωρίων.

Τη μάχη αυτή την έδωσαν οι Δερβενοχωρίτες μαζικά, παλλαϊκά, σύσσωμα. Είτε σαν αντάρτες -και οι πεσόντες άνδρες του 34ου Συντάγματος ήσαν κάτοικοι της Πάρνηθας- είτε σαν λαός οπλισμένος. Άνδρες, γυναίκες, γέροι, γρηές -ακόμη και τα αετόπουλα πρόσθεσαν το τραγούδι τους, τις υπηρεσίες τους, το αίμα τους, σαν προσφορά στον αγώνα. Η Διοίκηση του 34ου Συντάγματος με τον Ορέστη -τον δημιουργό του αντάρτικου της Αττικοβοιωτίας- τον συνταγματάρχη Ρήγο, το λοχαγό Φώτη Βερμαίο (Φοίβος Γρηγοριάδης) διηύθυναν άμεσα τη μάχη σ' όλες τις λεπτομέρειές της.

Δίνουμε πιο κάτω την περιγραφή της πρώτης -της πιο δραματικής- μέρας της μάχης, από τον ίδιο τον Ορέστη. Για τεχνικούς λόγος στο άρθρο του, δεν πρόφθασε να περιλάβει ολόκληρη τη μάχη που την περιγραφή της τη συμπληρώνει η σύνταξι του «Ριζοσπάστη».

ΔΕΡΒΕΝΟΧΩΡΙΑ

Άρθρο του ΟΡΕΣΤΗ

καπετάνιου της ΙΙ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ

Πάστρα, Δερβενοχώρια, Μαζαρέικα, Πάρνηθα.

Ονόματα που θα σταθούν ισάξια, δίπλα στον Μαραθώνα, Πλαταιές, Γραβιά, Αλαμάνα, Αράχωβα. Τοποθεσίες που θα μείνουν αξέχαστες γιατί ο λαός μας τις πότισε με το αίμα του` τοποθεσίες που περνάν στην ιστορία και που κάνουν να μοιάζουν εποχές που τόσο μακρυά είνε η μια από την άλλη. Γιατί το αίμα που τις αγιάζει και τις κάνει να μοιάζουν, είνε το ίδιο, χύνεται πάντα από τον ίδιο το λαό και για σκοπό τον ίδιο.

Οι Δερβενοχωρίτες μας, οι αντάρτες μας με την αδάμαστη μαχητικότητά τους, ξαναζωντανέψανε στα Δερβενοχώρια το λεβέντη, τον ήρωα οπλαρχηγό τους του 1821, το Θανάση το Σκουρτανιώτη και τα παλληκάρια του, το Βόγκλη, τον Κουκούλεζα, το Γκέλη και τους άλλους. Μέσα στον ΕΛΑΣ και δίπλα του φανήκαν άξιοί τους κληρονόμοι. Το ολοκαύτωμα του Θανάση στον μοναστήρι της Άγιας Σωτήρας Μαυροματιού, το 1822 βρήκε το όμοιό του, μα πιο μεγαλόπρεπο, στις 16, 17 και 18 του Οκτώβρη του 1943, στο οροπέδιο των Σκούρτων, που Πυλιώτες, Κακονισκηριώτες, Σκουρταναίοι, Κρωραίοι και Καβασαλιώτες, ενταγμένοι στον ΕΛΑΣ, έδωσαν θανατηφόρα χτυπήματα στους Γερμανούς και είδαν τα σπίτια τους μέσα στις φλόγες.

ΧΑΡΑΜΑΤΑ 16/10/1943. Το Αρχηγείο του 34ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, που βρίσκεται στο χωριό Καβάσαλα των Δερβενοχωρίων, ειδοποιείται πως γερμανική δύναμη -που αργότερα εξακριβώθηκε πως ήταν ένας λόχος πλήρης και ξεκίνησε τη νύχτα από το Μάζι- έφτασε στα δυτικά υψώματα της Πύλης.

Οι δυνάμεις μας κινητοποιούνται αμέσως καθώς και οι μαχητικές ομάδες των πέντε χωριών. Ο εχθρός πρέπει να μη μπει στο χωριό, να κυκλωθεί και να εξοντωθεί.

Πρώτη θα χτυπήσει η μαχητική ομάδα Πύλης. Ο λόχος του Τηλέμαχου καταλαμβάνει τις ΒΔ του εχθρού θέσεις και θα συμπιέσει τον εχθρό προς Ν., ενώ ο 1ος λόχος θα χτυπήσει τους Γερμανούς από πίσω. Μόλις φθάνει η διαταγή στο χωριό όλοι κινητοποιούνται. Η αποθήκη οπλισμού που είχαμε στο χωριό διατάσσεται ν' ανοίξει και όλος ο οπλισμός, χειροβομβίδες και ό,τι υπάρχει, να μοιρασθή. Όλοι τρέχουν να πάρουν όπλα, γέροι, νέοι και παιδιά. Σε λίγα λεπτά τα όπλα έχουν περάσει σε γερά χέρια. Η μαχητική ομάδα πιάνει θέσεις μπροστά στο χωριό. Επί κεφαλής ο αρχηγός της, ο βαρύς και λιγομίλητος Στέφας Μαλιάτσης, δίπλα του το καλύτερο παλληκάρι της Πύλης, ο Γ. Νέος, κοντά τους ο ηρωικός γέρος της Πύλης, ο ογδοντάρης Γ. Σταμάτης, που τρέχει να πολεμήσει στο πλευρό των δυο του παιδιών, που από πολύν καιρό πολεμούν τους κατακτητές καταταγμένοι στον ΕΛΑΣ. Όλοι οι άντρες του χωριού στο ταμπούρι, πιάνουν βάσεις και περιμένουν. Πιστοί στη διαταγή να χτυπήσουν κι' αποφασισμένοι να πεθάνουν.

Ο Στέφας μαθαίνει πως οι Γερμανοί πιάσανε τρία τσοπανάκια έξω από το χωριό και τα βάλανε μπροστά για οδηγούς και για ασπίδα μαζί. Σε λίγο τα βλέπει, έρχονται μπροστά του και ανάμεσά τους ξεχωρίζει το γυιο του, το πρωτοπαίδι του. Τι φουρτούνα ξεσκίζει τα στήθια του Στέφα; Ποιος μπορεί να φαντασθεί; Μόνο μυθιστορήματα και θρύλοι μιλάν για τέτοιες τραγωδίες. Μα ο Στέφας δε δίστασε. Αργά, σταθερά, σηκώνει το όπλο του και ρίχνει. Έπρεπε. Η μάχη αρχίζει. Οι Γερμανοί, και τα παιδιά μαζί, πέφτουνε νεκροί. Ο τρίτος λόχος του Τηλέμαχου και του V τάγματος μπαίνει στη μάχη, σε λίγο φτάνει ο Νάκιας και σε λίγο και ο πρώτος λόχος του V τάγματος. Οι Γερμανοί χτυπιούνται από παντού. Σφίγγονται, κλείνονται σε μια ρεματιά. Ρίχνουν συνεχώς φωτοβολίδες ενίσχυσης. Μα τίποτα δε θα μπορέσει να τους σώσει. Η δίνη της λαϊκής, της αντάρτικης παλληκαριάς θα τους ρουφήξει, θα καταποντισθεί αύτανδρος ο λόχος. Οι Γερμανοί αμύνονται λυσσασμένα.

Όλμοι, πολυβόλα, μυδράλλια, χειροβομβίδες, αυτόματα, βολές κάθε λογής, βρισιές, οιμωγές, κραυγές, φωνές, τραγούδια, η τραγικά μεγαλόπρεπη εικόνα της μάχης μεθάει, ζαλίζει όλους μας. Όλος ο κόσμος του χωριού βοηθάει. Οι γυναίκες κουβαλούν νερό και πυρομαχικά, γέροι και παιδιά φυλάν τους Γερμανούς που άρχισαν να παραδίνονται. Ο Γέρο Δέδες τρέχει, βράζει έναν τενεκέ λάδι και πηγαίνει στους μαχητές μπροστά.

Τα όπλα και προ παντός τα ιταλικά, ανάψανε και δεν λειτουργούνε καλά. Κι' ο Γέρω Δέδες, τρέχει από μαχητή σε μαχητή για να λαδώσει τα όπλα και τα οπλοπολυβόλα. Λάδι στη φωτιά, Γέρω Δέδε! Και ο γέρω Δέδες τρέχει, φωνάζει, του φωνάζουν. Λάδι στη φωτιά, γέρω Δέδε! Κι' ο γέρω Δέδες όλος χαρά γιατί βοηθάει κι' αυτός, γεμάτος χαρά γιατί λιανίζονται οι Γερμανοί, τρέχει και όλο φωνάζει` Λάδι στη φωτιά παιδιά΄! Και τα αητόπουλα, σκαρφαλωμένα στη δώθε ράχη, τραγουδάν, φωνάζουν, χορεύουν και ρίχνουν με του ψεύτικα τουφέκια τους.

Στις 5 το απόγευμα παύουν τα πυρά. Ο διοικητής του τμήματος ταγματάρχης πεζικού Δαλιάνης αναφέρει «το πέρας της μάχης. Αιχμάλωτοι Γερμανοί 43, σκοτωμένοι 85, διέφυγαν 3-4, όλος ο οπλισμός περιήλθεν εις χείρας μας, διετάχθει καταμέτρησις. Αι ημέτεραι απώλειαι νεκροί 13».

Στη μάχη αυτή πέσαν, ο ηρωικός ογδοντάρης της Πύλης Γιώργος Σταμάτης. Το ηρωικό παλληκάρι Γ. Νέος που ρίχθηκε με τις χειροβομβίδες του για να εξοντώσει το γερμανικό μιδράλλιο που το χειριζόταν υπολοχαγός. Οι Γ. Κόλιας, Μαλιάτσης, Ευαγ. Βλάχος, Σωτ. Μαλιάτσης, Αλ. Κώνστας, Ν. Γκέλης, Γ. Παπαθανασίου, χήρα Στυλιανοπούλου, χήρα Γ. Παναγιού, Παπαγεωργίου, Ρήγας επονίτης.

Οι νεκροί συγκεντρώνονται. Πρέπει να ταφούν γιατί τη νύχτα ή το πρωί θα μας έλθουν άλλοι Γερμανοί. Ο Στέφας, βαρύς, συννεφιασμένος ψάχνει για το γυιο του. Τον βρήκε χτυπημένο κατάστηθα. Σκύβει, τον φιλεί και του σφαλεί τα μάτια. Τον σηκώνει, τον φέρνει έξω από τα γερμανικά πτώματα, πιο πίσω και τον αφήνει πάλι χάμω. Στέκεται από πάνω του, σκύβει και τον κοιτά. Νευρικός σπασμός, ένα σύννεφο φαίνεται στο πρόσωπο του Στέφα. Δείχνει έτσι ο Στέφας την ανταριασμένη του ψυχή. «Μήπως η δική του σφαίρα χτύπησε το παιδί του κατάστηθα;» Μα σε λίγο τον βλέπουμε το Στέφα και στηλώνει το κορμί τους. Κύριος του εαυτού του πάλι, ο βαρύς, ο λιγομίλητος πολεμιστής του ΕΛΑΣ Στέφας...

ΟΡΕΣΤΗΣ

Τα γεγονότα της 17 και 18 Οκτωβρίου

Η διοίκηση του 34ου Συντάγματος γνώριζε ότι τις άλλες μέρες θα επακολουθήσε γενική γερμανική επίθεση και πήρε όλα τα μέτρα της. Ταυτόχρονα ειδοποίησε τους Δερβενοχωρίτες να πάρουν ο,τι μπορέσουν και να εκκενώσουν τα χωριά. Πραγματικά την άλλη μέρα, εκδηλώθηκε τριμέτωπη γερμανική επίθεση τριών εχθρικών ταγμάτων, που το καθένα είχε ενισχυθεί με δυο τάνκς και μια πυροβολαρχία. Το τάγμα που ανέβαινε από την Ελευσίνα προς τα Κρώρα, χτυπήθηκε αιφνιδιαστικά στο Κοκκίνι από λόχο του 1ου τάγματος του ΕΛΑΣ. Κάηκαν τρία αυτοκίνητα με τους επιβάτες τους σε πολλά άλλα προξενήθηκαν μεγάλες ζημιές στο έμψυχο και άψυχο υλικό. Όλη μέρα τα τμήματά μας κράτησαν εκεί τις θέσεις, παρά τον σφοδρό αεροπορικό βομβαρδισμό. Το τάγμα που ανέβαινε από το Μάζι, καθηλώθηκε επίσης όλη την ημέρα. Μόνο το τάγμα που εξόρμησε από τη Θήβα ανάγκασε ένα λόχο του ΕΛΑΣ να συμπτυχθεί και έτσι μπήκε στην Πύλη που την έκαψε. Μα το ίδιο απόγευμα, με αντεπίθεση των ανταρτών, οι Γερμανοί εκδιώχθηκαν.

Την επομένη, από παντού ο εχθρός ξανάρχισε την επίθεση, με συνεχή βομβαρδισμό των 12 κανονιών του. Από την Αθήνα όμως ερχόντουσαν συνεχείς ενισχύσεις με εκατοντάδες αυτοκίνητα. Έτσι η Διοίκηση του ΕΛΑΣ πιστεύοντας πως θα ήταν αδύνατο να κρατηθεί αποφάσισε γενική σύμπτυξη. Πραγματικά, το απόγευμα της 18ης οι αντάρτες συμπτύχθηκαν προς τον όγκο της Πάρνηθας. Από κει, τη νύχτα, πέρασαν μαχόμενοι στον Ελικώνα και την Παρνασσίδα, εκτός από το Ι τάγμα, μαζί με την Διοίκηση του Συντάγματος, που μείναν στην Πάρνηθα αρκετές μέρες. Οι Γερμανοί τότε κατέκλισαν το οροπέδιο των Δερβενοχωρίων και κάψαν τα χωριά του, εκτός από τα Καβάσαλα.

Ο απολογισμός της μάχης ήταν πλούσιος. Δυόμιση χιλιάδες Γερμανοί, με τρεις πυροβολαρχίες και 6-9 άρματα πήραν μέρος έναντι 700 περίπου ανταρτών. Εκτός από το λόχο του εξοντώθηκε την πρώτη μέρα, οι απώλειες του εχθρού ξεπερνούσαν τους 100 νεκρούς και 200 τραυματίες -ενώ αντάρτες και χωρικοί, είχαν απώλειες 17 νεκρούς και 21 τραυματίες. Και το κυριότερο, τριήμερη μάχη έξω από την Αθήνα, έξω από την κοντινή βάση του κατακτητή.

Οι Δερβενοχωρίτες είδαν να καίγονται τα σπίτια τους. Μα η ψυχή τους δεν κλονίσθηκε. Από τα καπνισμένα ερείπια των φτωχόσπιτών τους ανεβαίνει η πίστη στη λευτεριά που τους εμψύχωνε και τους εμψυχώνει και σήμερα.

Ο Τηλέμαχος [ανθ/γος Νίκος Γιαννέτσος] για τη Μάχη της Πύλης

Ο διοικητής του 3ου λόχου (ΕΠΟΝίτικος) του 5ου Ανεξαρτήτου Τάγματος Παρνασσίδας περιγράφει τον εγκλωβισμό του γερμανικού λόχου στην Πύλη

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Κλείνουμε αυτό το τρίπτυχο αφιέρωμα στη Μάχη της Πύλης, μέσα απ' τις σελίδες του δίτομου βιβλίου του Γιώργου Γάτου, Η εθνική αντίσταση στη Φωκίδα, με την αφήγηση του Τηλέμαχου-Νίκου Γιαννέτσου για τον εγκλωβισμό και την εκμηδένιση του γερμανικού λόγου. 

Η αφήγηση αυτή είναι η πλέον σημαντική γιατί:

1. Ο Τηλέμαχος, με τον λόχο του, βρίσκεται πολύ κοντά στο σημείο που εκδηλώνεται η ενέργεια των Γερμανών και, ως εκ τούτου, σπεύδει πρώτος και κλείνει κυριολεκτικά τις Πόρτες μόλις πέφτουν οι πρώτες ντουφεκιές στην Πύλη. Αντιλαμβανόμενος την κρισιμότητα της δική του κίνησης κάνει ό,τι πρέπει για να σώσει την Πύλη και να αποτρέψει την υπερφαλάγγιση όλων των Αντάρτικων δυνάμεων στο οροπέδιο.

2. Διασαφηνίζεται έτσι ότι όταν οι Γερμανοί σπάνε τα μούτρα τους στα πρώτα σπίτια της Πύλης από τους εφεδρικούς του Στέφα Μαλιάτση, ξέρουν ότι πίσω τους βρίσκονται εμπειροπόλεμες ομάδες Ανταρτών και τους κόβουν τον δρόμο. Αυτό απ' τη μια τους αναγκάζει να πολεμήσουν με μεγαλύτερο πείσμα, αφού ξέρουν ότι η θέση τους γίνεται δραματική, απ΄ την άλλη όμως καθιστά όλη την επιχείρησή τους μάταιη και καταδικασμένη. 

3. Η αφήγηση του Τηλέμαχου, απ' όσες διαθέτουμε, είναι ουσιαστικά η αναφορά του για τη μάχη που παίρνει μέρος ως βασικός συντελεστής και άμεσα εμπλεκόμενος. Οι άλλες, του Ορέστη, του Βερμαίου, του Αλέξανδρου, του Νικηφόρου, του π. Χρυσόστομου Πέπα, είναι αφηγήσεις από ένα άλλο ψηλότερο επίπεδο, εκείνο της διεύθυνσης της μάχης. Ας μας επιτραπεί η παρατήρηση ότι, οι αφηγήσεις όλων για την πρώτη κρίσιμη μέρα της μάχης είναι ιδωμένες "μέσα από την Πύλη, κοιτάζοντας τις Πόρτες". Προφανώς λόγω του ηρωικού κατορθώματος των Πυλιωτών και την τραγική θυσία του Στέφα Μαλιάτση. Η αφήγηση του Τηλέμαχου είναι η μόνη που "κοιτάζει την Πύλη από τις Πόρτες"! Συμπληρώνει το τρισδιάστατο του πράγματος, λοιπόν, και ολοκληρώνει την εικόνα.

4. Ο Τηλέμαχος γράφει αρκετά αργότερα (1984) και αφ' ενός είναι ενήμερος για τις απόψεις των άλλων, αφ' ετέρου δε έχει υπόψη την άποψη των Γερμανών και τις μονάδες που παίρνουν μέρος.

5. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει η αφήγηση της απαγκίστρωσης του 5ου τάγματος από το οροπέδιο Δερβενοχωρίων και η επιστροφή του στον Παρνασσό. Η εικόνα συμπληρώνεται και απ' αυτή την πλευρά μιας και ο Ορέστης μας έχει προϊδεάσει για το επικό αυτό κατόρθωμα (κλικ)

Η πολύ σημαντική αυτή λεζάντα της φωτογραφίας
μάς πληροφορεί για όλα τα πρόσωπα εκτός από το κεντρικό.
Ο καθήμενος αριστερά του Κορνηλάκη είναι
ο θρυλικός καπετάνιος του ΙΙ/34 τάγματος
Κρόνος- Κώστας Αντωνόπουλος

Γιώργος Γάτος, Η εθνική αντίσταση στη Φωκίδα, Εκδ Πεδίο, Τόμος Α' σελ 486-500

Μάχη της Πύλης: Η γερμανική εκδοχή

Ο Γερμανός συνταγματάρχης Χέρμαν Φραντς αναφέρεται στα γεγονότα της 16-17-18 Οκτωβρίου 1943

Συνεχίζοντας τις δημοσιεύσεις μας από το πολύτιμο βιβλίο του Γιώργου Γάτου Η εθνική αντίσταση στη Φωκίδα, δημοσιεύουμε σήμερα τη γερμανική άποψη για τα γεγονότα. 

Τι παρατηρεί ο αναγνώστης με την πρώτη ματιά:

1. Ο Γερμανός συνταγματάρχης επιβεβαιώνει τη δύναμη του λόχου, τη θέση που βρέθηκε και τις απώλειες.

2. Δεν αναφέρεται καθόλου στον αντικειμενικό σκοπό του λόχου. Τι πήγε να κάνει, δηλαδη, εκείνο το πρωί στο χωριό της Πύλης. Το ότι θέλανε να κάψουν το χωριό μαζί με τα υπόλοιπα, προκειμένου να εξασφαλιστούν οι δρόμοι όπως αναφέρει ότι ήταν ο επιχειρησιακός αντικειμενικός σκοπός. 

3. Δεν επιβεβαιώνει τις απώλειες των επόμενων ημερών. Τα αυτοκίνητα με τους στρατιώτες που ανέβαιναν από το Κοκκίνι και ανατινάχθηκαν. Αποκρύπτει δραστικά, από τους αναγνώστες του, τον πραγματικό αριθμό των νεκρών.

4. Ακόμη αποκρύπτει το σημαντικότατο γεγονός ότι ο λόχος αναχαιτίζεται και ανατρέπεται από τους εφεδρικούς Πυλιώτες που δρουν σαν κύρια δύναμη και όχι από Αντάρτες. Ο λόχος του τάγματος της Παρνασσίδας με τον Τηλέμαχο-Γιαννέτσο, είναι, απ' την αρχή σχεδόν της μάχης, παρών και χωρίς αυτόν δεν θα μπορούσε ίσως ο γερμανικός λόχος να εγκλωβιστεί. Αλλά δεν δρα ως κύρια δύναμη. Κύρια δύναμη είναι οι εφεδρικοί της Πύλης οι οποίοι εκείνη την ώρα εξοπλίζονται με όπλα που έχουν ταλαιπωρηθεί περνώντας από τον Ευβοϊκό και παρουσιάζουν δυσλειτουργίες. 

Από τα παραπάνω, τι συμπέρασμα βγαίνει;

Ότι οι Γερμανοί κάθε άλλο παρά ντόμπροι και φιλαλήθεις είναι όταν τα γεγονότα  γέρνουν σε βάρος τους. Χωρίς να λένε χοντρά ψέματα, κουτσουρεύουν με "γερμανική μεθοδικότητα" την αλήθεια, έτσι που στο τέλος το νόημα αλλάζει. 

Γιώργος Γάτος, Η εθνική αντίσταση στη Φωκίδα, Εκδ Πεδίο, Τόμος Α' , σελ. 500-502