Τανάγρα - Κρήτη - Ανατολική Μεσόγειος

 Ταναγραϊκή: Μυκηναϊκές και Μινωικές σχέσεις στον 13ο αιώνα π.Χ.

Δείγματα γραφής "γραμμικής Β" στο Μουσείο Θηβών. 
(Από το προσωπικό αρχείο του συντάκτη του κειμένου.
Οι φωτογραφίες είναι υψηλής ευκρίνειας και μπορεί ο αναγνώστης να τις "κατεβάσει" ώστε, οι λεζάντες, να γίνουν περισσότερο ευανάγνωστες).

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Σε προηγούμενη ανάρτησή μας, δημοσιεύσαμε την σημαντικότερη, κατά τη γνώμη μας, έκθεση του μεγάλου αρχαιολόγου Θ. Γ. Σπυροπούλου για τις ανασκαφές στην μυκηναϊκή Τανάγρα, που διεξήχθησαν σε μια περίοδο μεγαλύτερη της δεκαετίας και στην οποία, το σημαντικότερο εύρημα ήταν οι γραπτές, οι "εικονογραφημένες" λάρνακες. 

Σε αυτό το κείμενο, ο παθιασμένος με την έρευνα αρχαιολόγος, κάνει μια εκτενή ανάλυση. Συγκρίνει και συσχετίζει, τόσο το ταφικό έθιμο όσο και την "πινακοθήκη" που αποκαλύπτεται μαζί του, με ένα σωρό στοιχεία της εποχής εκείνης. Αξίζει ο αναγνώστης να τα διαβάσει απ' την πηγή, στο ίδιο το κείμενο, οπότε δεν χωράει εδώ ούτε καν μια περιληπτική και ελλειπτική αναφορά. Θα περιοριστούμε, λοιπόν, μόνο στο ζήτημα της καταγωγής των.

Κάποια στιγμή οι συσχετισμοί και οι συγκρίσεις αγγίζουν τις σχέσεις Μυκηναϊκού και Μινωϊκού πολιτισμού. 

Οι λάρνακες, λέει, χρησιμοποιούνται στις ταφές της Κρήτης σε προγενέστερο χρόνο από εκείνον των ταναγραϊκών. Ωστόσο εκείνες είναι άγραπτες. Και μόνο οι λάρνακες της Αγίας Τριάδας είναι γραπτές. Μέσα από μια σειρά συλλογισμών και στοιχείων από την ανασκαφή κάνει λόγο για "εκλεκτικές συγγένειες" που μπορούν να υποδηλώσουν την "κοινή κοιτίδα". 

Στη σελίδα 28, του τεύχους του 1974 των "Πρακτικών της Αρχαιολογικής Εταιρείας" αναφέρει τα εξής:

«...Η μινωική Κρήτη από των αρχών της 14ης εκατονταετηρίδος π.Χ. τελεί υπό μυκηναϊκήν κατοχήν ή επιρροήν, συνεπώς εάν υποθέσωμεν μίαν κίνησιν Κρητών προς την Τανάγραν μετά το ανωτέρω χρονικόν όριον δεν είναι αναγκαίον να αναζητήσωμεν απαραιτήτως επείσακτα στοιχεία γνησίως μινωικά εις την μυκηναϊκήν Τανάγραν. 

Ανεξαρτήτως των λόγων, οι οποίοι υπηγόρευσαν την πιθανολογουμένην μετακίνησιν Μινωιτών εις Τανάγραν, οι έποικοι ησθάνοντο ασφαλώς εις την νέαν των πατρίδα, ως συνεχισταί μιας κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς. Τοιουτοτρόπως η 13η εκατονταετηρίς π.Χ. προκύπτει ως η πρώτη βεβαία ενοποίησις πολιτιστική, αλλά και πολιτική του συνόλου ελληνικού χώρου, εν τω πλαισίω δε τούτω καθίσταται νοητή η ακώλυτος και αβίαστος πρόσμιξις των πολιτιστικών στοιχείων, τα οποία παλαιότερον προσδιόριζον τας επιδόσεις των επί μέρους γεωγραφικών διαμερισμάτων του ελληνικού χώρου. Ως συμβαίνει εις αναλόγους πολιτικάς περιστάσεις, ούτω και εν τη παρούση, η επιβληθείσα Pax Mycenaea εδημιούργησε τας προϋποθέσεις ενός χαρίεντος, όσον και περίπλοκου συγκρητισμού, ο οποίος ως εις πάσαν περίπτωσιν, αποτελεί την απαρχήν της καλλιτεχνικής υποχωρήσεως. 

Εν τω πλαισίω τούτω εξηγείται και το χαρακτηριστικόν εκείνο, το οποίον ωνομάσαμεν ελλαδικότητα και η πιθανή αναγωγή του εθίμου ταφής εντός λαρνάκων εις την μινωϊκήν Κρήτην. Τα ειδικώτερα ιστορικά περιστατικά μιας εγκαταστάσεως Κρητών εις Τανάγραν μάς διαφεύγουν, ελπίζω όμως ότι περαιτέρω μελέτη του ζητήματος μέλλει να αποκαλύψη ανυπόπτους πτυχάς του θέματος...»

Οι φράσεις, που πήραμε το θάρρος να υπογραμμίσουμε ιδιαίτερα, χωρίς να θεωρούμε το υπόλοιπο απόσπασμα λιγότερο σημαντικό, μπορούν να διαφωτίσουν περισσότερο τη σκέψη μας πάνω στη μακραίωνη ιστορία της Ταναγραϊκής. Διότι, εκείνο το κοινωνικό φαινόμενο που έλαβε χώρα τον 13ο αιώνα π.Χ., επαναλήφθηκε τουλάχιστον ακόμη μια φορά, τον 14ο αιώνα μ.Χ.                              Και αν η π.Χ. ενοποίηση των επί μέρους πολιτιστικών στοιχείων, υπό την αίσθηση των ανθρώπων ότι είναι συνεχιστές μιας κοινή μαστορικής του ζην και θνήσκειν, οδήγησε στην πρώτη "ελλαδικότητα" των επών και δη των Ομηρικών,  η μ.Χ. ενοποίηση, με τις αρβανίτικες στρατιωτικές κοινότητες τώρα στη θέση των Κρητών, οδήγησε στη νεότερη ελλαδικότητα, χωρίς, και σ' αυτή, να λείπουν τα έπη, κορύφωση των οποίων υπήρξε η Επανάσταση του '21. 

Ο Σπυρόπουλος πιστεύει στις δυνατότητες της περαιτέρω έρευνας να τεκμηριώσουν μια τέτοια σχέση ανάμεσα στις δύο επιμέρους πολιτιστικές εκφράσεις. 

Έτσι, σήμερα, στο ανακαινισμένο Μουσείο των Θηβών, σαν σε ένα μεγάλο ανοικτό βιβλίο, ο επισκέπτης διαβάζει... 

Αγγεία για τη μεταφορά λαδιού από την Κρήτη στην Βοιωτία.
Μπορούμε, άραγε, να συμπεράνουμε πως η Βοιωτία, τότε, δεν είχε καθόλου ελαιώνες;
 Ή, μήπως, δεν ήταν αξιόλογοι, σε ποσότητα και ποιότητα, για να αναγκάζεται ο Άναξ να φέρνει από την Κρήτη; Φυσικά δεν αποκλείεται να πρόκειται για δώρο ή για κάποιο "εισόδημα" από πολεμική ή ειρηνική σχέση.

Ωστόσο, η εμπορική και πολιτιστική, δραστηριότητα δεν εξαντλείται στα όρια του σημερινού ελληνικού κρατικού χώρου των "έξι μιλίων". Εκτείνεται σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο, μέσω των λιμανιών της Βοιωτίας στον νότιο Ευβοϊκό αλλά και μέσω της Λιβαδόστρας. 

Ντόναλντ Κέηγκαν: Η Μάχη της Τανάγρας το 457 π.χ.

Από το λεύκωμα του Αρχαιολογικού Μουσείου Θηβών

Η Θήβα, η μεγαλύτερη πόλη της Βοιωτίας, η υπερήφανη πατρίδα του μυθικού και τραγικού ήρωα Οιδίποδα, είχε εμπλακεί σε σύγκρουση με την Αθήνα ήδη από τον προηγούμενο αιώνα. Παρότι οι Θηβαίοι ήθελαν από καιρό να αποκτήσουν τον έλεγχο όλων των βοιωτικών πόλεων, δεν το είχαν κατορθώσει ποτέ. Κατά τη διάρκεια της περσικής εισβολής, οι Θηβαίοι είχαν συμπαραταχθεί με τον εισβολέα. Όταν λοιπόν ο περσικός στόλος τράπηκε σε φυγή, η πόλη τους ατιμάστηκε, η συμμαχία τους διαλύθηκε και οι πόλεις της Βοιωτίας που ήταν πριν υπό τον έλεγχο της Θήβας αυτονομήθηκαν. Ύστερα από τους Περσικούς πολέμους η Θήβα είχε ανακτήσει ένα μέρος της δύναμης της κι είχε αρχίσει να οργανώνει ξανά τη συμμαχία της. Όταν οι Θηβαίοι πληροφορήθηκαν την επικείμενη εκστρατεία της Σπάρτης στην Κεντρική Ελλάδα, προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία προς όφελος τους. Μετά τη μάχη της Τανάγρας, ζήτησαν από τους Σπαρτιάτες να «βοηθήσουν την πόλη τους ώστε να αποκτήσει την ηγεμονία όλης της Βοιωτίας», και σε αντάλλαγμα εκείνοι θα κήρυτταν τον πόλεμο στην Αθήνα για να μην αναγκαστούν οι Σπαρτιάτες να στείλουν στρατεύματα εκτός Πελοποννήσου» (Διόδωρος Σικελιώτης, 11.81.1-4). Προτού ξεκινήσουν την εκστρατεία τους, οι Σπαρτιάτες πρέπει να τους υποσχέθηκαν ότι επιστρέφοντας από τη Δωρίδα στη Σπάρτη θα πολεμούσαν μαζί τους εναντίον των Αθηναίων και, στη συνέχεια, θα τους υποστήριζαν στον πόλεμο κατά της Αθήνας.

Η εμφάνιση μιας μεγάλης στρατιωτικής δύναμης από Σπαρτιάτες και Θηβαίους στα βόρεια σύνορα της Αττικής ήταν αιτία σοβαρής ανησυχίας. Όταν οι Αθηναίοι πληροφορήθηκαν πως οι Πελοποννήσιοι και οι Βοιωτοί βρίσκονταν στην Τανάγρα, βάδισαν εναντίον τους. Τα Μακρά Τείχη δεν ήταν ακόμη έτοιμα, αλλά δεν ήταν διατεθειμένοι να επιτρέψουν στον εχθρό να λεηλατήσει τη γη τους. Το αθηναϊκό πεζικό είχε ενισχυθεί από στρατό της συμμαχίας και χίλιους Αργείους. Επίσης, οι Θεσσαλοί έστειλαν μια δύναμη ιππικού, η οποία, όπως αποδείχτηκε, δεν βοήθησε και πολύ. Αν και τα αθηναϊκά στρατεύματα υπερτερούσαν κατά τι από εκείνα του εχθρού, οι Θεσσαλοί κατά τη διάρκεια της μάχης αυτομόλησαν στους Σπαρτιάτες, δίνοντας τη νίκη στη Σπάρτη.

Σε μια ελληνική μάχη η νίκη οριζόταν ως ο έλεγχος του πεδίου της μάχης, ο οποίος επέτρεπε στον νικητή να στήσει τρόπαιο και να θάψει τους νεκρούς του, ενώ παράλληλα ανάγκαζε τον ηττημένο να ζητήσει ανακωχή για να περισυλλέξει και να θάψει τους δικούς του νεκρούς. Από τεχνική άποψη, λοιπόν, στη μάχη της Τανάγρας είχαν νικήσει οι Σπαρτιάτες. Και οι δύο πλευρές, όμως, είχαν σοβαρές απώλειες και οι Σπαρτιάτες δεν ήταν σε θέση να εκμεταλλευτούν τη νίκη τους για να λεηλατήσουν τους αγρούς της Αττικής, πόσω μάλλον για να επιτεθούν στην πόλη ή να υποχρεώσουν τους Αθηναίους να παραδοθούν. Αντ' αυτού, διέσχισαν με τα στρατεύματα τους τη Μεγαρίδα και οι Αθηναίοι ούτε καν προσπάθησαν να εμποδίσουν την επιστροφή τους στη Σπάρτη.

Οι Αθηναίοι είχαν χάσει τη μάχη κυρίως εξαιτίας της προδοσίας των Θεσσαλών συμμάχων τους - ειρωνεία της τύχης αν σκεφτεί κανείς ότι μπήκαν στη μάχη τρέμοντας μήπως τους προδώσουν οι δικοί τους. Ενόσω οι Αθηναίοι ήταν στρατοπεδευμένοι στην Τανάγρα, ο Κίμων, ο οποίος ακόμη τελούσε υπό εξοστρακισμό, προσχώρησε οπλισμένος στις τάξεις της φυλής του, πρόθυμος να πο­λεμήσει για την πόλη του και «με τα ανδραγαθήματα του να απαλλαγεί από την κατηγορία του λακωνισμού» (Πλούταρχος, Περικλής 10. ΐ). Όμως οι εχθροί του Κίμωνα τον κατηγόρησαν πως προσπάθησε να προκαλέσει σύγχυση στο στράτευμα κι εν συνεχεία να οδηγήσει τους Σπαρτιάτες κατά της Αθήνας, οπότε η Βουλή των Πεντακοσίων τον απέλασε ως φυγάδα. Εκείνος, αντί να φύγει έξαλλος από θυμό και να δείξει μνησικακία, παρότρυνε τους φίλους του, ιδίως αυτούς που ήταν οι πιο ύποπτοι για λακωνισμό, να πολεμήσουν γενναία και να απομακρύνουν κατ' αυτόν τον τρόπο τις σχετικές υποψίες και κατηγορίες εναντίον τους. Οι φίλοι του κράτησαν τα όπλα του στον λόχο τους, πολέμησαν με εξαιρετική ανδρεία κι έπεσαν όλοι νεκροί στη μάχη.

Και ο Περικλής πολέμησε γενναία στην Τανάγρα. Η φήμη που κέρδισε αργότερα -και δικαίως- ως συνετός στρατηγός που νοιαζόταν για τη ζωή των ανδρών του δεν θα 'πρεπε να επισκιάσει την τόλμη και τη γενναιότητα που είχε δείξει ο ίδιος στη μάχη. Στην Τανάγρα ήταν «αυτός που φάνηκε να νοιάζεται λιγότερο από όλους για τη ζωή του» (Πλούταρχος, Περικλής 10.2).

Η έκβαση της μάχης και η πειθαρχημένη ανδρεία με την οποία είχαν πολεμήσει οι οπαδοί του Κίμωνα μετέστρεψαν τη νοοτροπία των Αθηναίων. Οι φόβοι τους περί προδοσίας αποδείχτηκαν αβάσιμοι. Παρότι οι Σπαρτιάτες αποσύρθηκαν, μπορούσαν να επιστρέψουν την προσεχή άνοιξη, μαζί με τους Θηβαίους οι οποίοι είχαν ενισχύσει τις δυνάμεις τους αποκτώντας τον έλεγχο της Βοιωτίας. Οι οπαδοί του Περικλή ήταν ανάμεσα στους βουλευτές που απέλασαν τον Κίμωνα, όμως μετά την αφοσίωση που εκείνος είχε δείξει προς την πόλη του και λαμβάνοντας υπόψη τους τον κοινό κίνδυνο, αποφάσισαν να δώσουν τέλος στους κομματικούς ανταγωνισμούς και να χαράξουν νέα πορεία.

Είχε έρθει η ώρα να προσπαθήσουν να συνάψουν ειρήνη με τη Σπάρτη και ο καταλληλότερος άνθρωπος για τον χειρισμό των διαπραγματεύσεων ήταν ο Κίμων. Αν ο Κίμων ήταν διατεθειμένος να αποδεχθεί το νέο πολίτευμα -και η μετέπειτα συμπεριφορά του απέδειξε πως ήταν- κι αν ο Περικλής ήταν πρόθυμος να συνάψει ειρήνη με τους Σπαρτιάτες, όπως φανέρωναν οι ενέργειες του, γιατί να μην αξιοποιούσαν τα εξαιρετικά προσόντα του Κίμωνα προκειμένου να επιτύχουν εκεχειρία και, ει δυνατόν, μια πραγματική συνθήκη ειρήνης; Όσο χρόνο κέρδιζαν, θα μπορούσαν να τον εκμεταλλευτούν για να ολοκληρώσουν τα Μακρά Τείχη και να ενισχύσουν την ασφάλεια της Αθήνας σε περίπτωση που ο πόλεμος συνεχιζόταν. Έτσι ο Περικλής πρότεινε ένα ψήφισμα με το οποίο ανακαλούσε τον Κίμωνα στην Αθήνα έξι χρόνια νωρίτερα από την προβλεπόμενη λήξη της εξορίας του.

Ντόναλντ Κέηγκαν «Περικλής ο Αθηναίος» εκδ Ωκεανίδα σελ 164-167

Έκθεση της κατάστασης του Συμβούλιου Νομού Βοιωτίας της ΕΠΟΝ 2 Μαρτίου 1944

Αφιερώνεται σε όσου φοβούνται 

πως ο αφελληνισμός θα έρθει 

από τους μετανάστες

«Όλη την περιοχή του Νομού μας χαρακτηρίζει μια τρομοκρατία που ξέσπασε πρώτα στη Λειβαδιά κατά την εποχή της συνθηκολόγησης της Ιταλίας και εκδηλώθηκε με τις κρεμάλες και τους τουφεκισμούς, απλώθηκε σ΄όλη την ύπαιθρο του Σ(βουλίου) Ν(ομού) Λειβαδιάς με τη μορφή συλλήψεων (Αράχωβα κ.λ.π.), ομηρίας, λεηλασίας και εγκαθιδρύσεως στα περισσότερα χωριά Γερμανικών φρουραρχείων και έφτασε στη σύλληψη των 300 του Ιανουαρίου και τον τουφεκισμό των 50 στη Βρεσταμίτα, παράλληλα δε με το κάψιμο πολλών χωριών στην περίοδο και πριν των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων σε όλη τη Βοιωτία (Θήβα -Λειβαδιά). Τελευταία εκδηλώνεται στη περιφέρεια της Θήβας με την εμφάνιση των ταγμ. ασφαλείας του Ράλλη με τη σύλληψη των ανδρών στο Σχηματάρι, στο Κριεκούκι κ.α. Με τη σύλληψη πολλών στελεχών στη Θήβα μέσα. Συμπληρώνεται δε με την απειλή του Ράλλη να κάψη όλες τις συνοικίες της Λειβαδιάς και ν' αφήσει το κέντρο για να στεγαστούν οι Γερμανοτσολιάδες που θα στείλει στη πόλη μετά την Εύβοια....» 

Πρόκειται για ένα σπάνιο και πολύ σημαντικό ντοκουμέντο της ΕΠΟΝ του νομού Βοιωτίας. Είναι γραμμένο με μελάνι σε τέσσερις σελίδες, οι τρεις πυκνογραμμένες και η τελευταία μισή. Βρίσκεται στο αρχείο της ΕΠΟΝ, στα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας. Υπογράφεται από τον "Λυκούργο", μέλος του Σ. Π. Στερεάς. Μερικούς μήνες μετά, Σεπτέμβριο του 1944, το τεκμήριο ΣΤ/213 του ΑΣΚΙ "Φωνή των Νέων" αναγγέλλει τον θάνατο "Λυκούργου" στο Αγρίνιο. 

Αρχές Μαρτίου 1944, η ΕΠΟΝ Βοιωτίας, παρά την άγρια τρομοκρατία, έχει πέντε χιλιάδες (5.000) μέλη, από 2.500 σε κάθε περιοχή, Θήβας και Λειβαδιάς. Ακόμα έχει από μια υποδειγματική ομάδα σε κάθε τάγμα (1ο,2ο,3ο) του 34ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ. 

Οι αναφορά στις πρώτες κιόλας γραμμές, για τη σύλληψη των ανδρών στο Σχηματάρι, έχει σχέση με τις συλλήψεις που διενήργησαν τα Τάγματα Ασφαλείας στις 10 Φεβρουαρίου 1944 και στις άγριες μέρες που ακολούθησαν τη νίλα του λόχου των τσολιάδων στο Κλειδί. Στις συλλήψεις της 10ης Φεβρουαρίου περιλαμβάνεται όλη η οικογένεια του Γιάννη Τζαβέλλα και ο ράφτης Χρήστος Μπαρώνης. Και η μεν λοιπή οικογένεια Τζαβέλλα αφέθηκε ελεύθερη ο Γιάννης Τζαβέλλας(1892-1976)  και ο Χρήστος Μπαρώνης μεταφέρθηκαν πρώτα στο Γουδή (10/2έως 2/3/44) μετά στο Χαϊδάρι(2/3/έως 22/8/44) και μετά στα στρατόπεδα Μίστερ(25/8 έως 25/1/45) και Ράιν ( 25/1 έως 25/4/45) της Γερμανίας. Ο πρώτος απελευθερώθηκε από τους Αμερικανούς στις 4 Απριλίου '45 επέστρεψε στην Ελλάδα στις 10 Σεπτεμβρίου. Ο δεύτερος έμεινε εκεί χωρίς να μάθουμε ποτέ την ιστορία του. 

Απαριθμώντας, στην τελευταία σελίδα, τις πολιτιστικές εκδηλώσεις τις οποίες διοργάνωσε η ΕΠΟΝ στην περιοχή αναφέρει θεατρικές παραστάσεις: δύο στη Λειβαδιά, μία στη Θήβα, δύο στο Κριεκούκι, μία στο Σχηματάρι και δυο στο Καπαρέλι. Πράγματι στο Σχηματάρι η παράσταση έλαβε χώρα στο παλιό μαγαζί του Μπάρμπα-Σωτήρη του Μαρίνου. Κυριολεκτικά κάτω από τη μύτη των Γερμανών και των συν αυτοίς.  Οι παλαιότεροι θα το θυμούνται σαν μαγειρείο. Τώρα πια έχει γκρεμιστεί και ανοικοδομηθεί σε καταστήματα και οικίες (Κουκούλεζα 35). Το έργο που παρουσιάσανε τα ηρωικά παιδιά του χωριού ήταν "ο νευρικός κύριος" γνωστό και ως "η τσάντα και το τσαντάκι", του Δημήτρη Ψαθά.

Χαρακτηριστικό είναι το περιστατικό που έκλεισε την παράσταση....

Στην αγωνιώδη προειδοποίηση "έρχονται..." έπρεπε να κρύψουν την ελληνική σημαία!!! Την πήρε, λοιπόν, η πρωταγωνίστρια, η μακαρίτισσα Κατίνα Σιμηστήρα και την τύλιξε γύρω από τη μέση της, έριξε πάνω τη φούστα της και τη φυγάδευσε....

Ουκ εά με καθεύδειν το των Θηβών όνειδος

Εχθές Τετάρτη, δεύτερη μέρα των εορταστικών εκδηλώσεων για τα εγκαίνια του νέου Μουσείου της Πόλεως των Θηβών, έλαβε χώρα βραδιά Όπερας με θέμα την επίδραση των μύθων και τραγωδιών στο λυρικό τραγούδι.

Ήταν μια εξαιρετική δουλειά. Συνδιοργάνωση του Δήμου και του Παντείου Πανεπιστημίου, με επιμέλεια της κυρίας Χαρίκλειας Τσοκανή, μουσικολόγου- διδάσκει Μουσική και Επικοινωνία στο Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του πανεπιστημίου και συγγραφέως του σπουδαίου δοκιμίου Η κραυγή της Μέδουσας, με καταγωγή από το Μελισσοχώρι της Θήβας.

Ερμήνευσαν άριες οι διακεκριμένοι καλλιτέχνες του είδους, Τζένη Δριβαλά, Κατερίνα Κουρή, Κασσάνδρα Δημοπούλου, Φίλιππος Μοδινός, υπό την συνοδεία του Δημήτρη Καραμανώλη, στο πιάνο, και του Motectum Vocal Ensemple με διευθυντή τον Γιάννη Βρυζάκη.

Φυσικά, όλους αυτούς τους καλλιτέχνες δεν τους ξέραμε όπως ξέρουμε την Ελένη Τσαλιγοπούλου αλλά ακριβώς επειδή ξέρουμε την Ελένη Τσαλιγοπούλου μπορέσαμε να εκτιμήσουμε την τέχνη τους, το ταλέντο τους, το κάλλος τους.

Ο “χώρος” του συνεδριακού κέντρου σχεδόν γέμισε, η ατμόσφαιρα ζεστάθηκε και όλα εξελίχθηκαν σε μια υπέροχη βραδιά...κρατήσαμε όλοι την ανάσα μας, κυριολεκτικά, για να εισπνεύσουν τα ώτα μας την ευρωπαϊκή αντίληψη για τα φώτα “μας”....σαν να συνάντησε, δηλαδή, η Ευρώπη...επιτέλους....τον αδελφό της τον Κάδμο, στον δικό μας τόπο, και να άρχισε να του λέει, με τον δικό της τρόπο, τα νέα που μάθαινε στην ξενιτεία, εκείνου και της πόλης που έκτισε για να ξεφύγει από τον καημό και την ντροπή επειδή την έχασε, νέα, παρθένα κι όμορφη, με αυτό τον ιταμό, για ανθρώπους και θεούς, τρόπο.

Η νύχτα προχώρησε, τα φώτα έσβησαν, οι καλλιτέχνες, οι συντελεστές, το κοινό, αποχώρησαν έχοντας μαζί τους σκέψεις πολλές και διάφορες. Ελπίζω ευχάριστες και μαχητικά ελπιδοφόρες....«το πεδίο του πολιτισμού είναι ο προνομιακός χώρος για να ανασυγκροτήσουμε την βαριά λαβωμένη πατρίδα μας»!

Εμένα, όμως, πέρα από το κάλλος και την ευγνωμοσύνη για εκείνους τους ανθρώπους, μου έμεινε και κάτι άλλο: Η ντροπή! Όλο το βράδυ δεν με άφησε να κοιμηθώ. Η ντροπή, που ολάκερη Θήβα, η αρχαία, η ένδοξη, η αλαζονική, η Θήβα των θεών και τω ηρώων, των μύθων και των τραγωδιών, μία από τις κύριες αιτίες του Πελοποννησιακού Πολέμου, μία από τις κύριες αιτίες της Ρωμαϊκής κατάκτησης, σκόλοψ στο μάτι του Μεγαλέξανδρου, ξακουστή στα πέρατα της μεσαιωνικής Ανατολής για τα μεταξωτά της, μήλον της έριδος των....ευρωπαϊκών στ(ρ)αυροφορικών καταλοίπων, Φράγκων, Καταλανών, Φλωρεντινών, αυτή η αιώνια πόλη των Θηβών, να μην έχει έναν χώρο, κατάλληλο αισθητικά και ακουστικά για να φιλοξενήσει μια ομάδα καλλιτεχνών και να ακούσει με ευλάβεια ό, τι έχουν να της πουν.

Δεν εννοώ όπερα. Δεν θεωρώ ότι η Ελλάδα χρειάζεται όπερες, στις πόλεις ανά την επικράτεια. Δεν “είμαι” του λυρικού τραγουδιού, άλλωστε. Εννοώ έναν χώρο επιβλητικό, λιτό, μεγαλοπρεπή και, κυρίως, κατάλληλο ακουστικά, για να μπορεί να ακούει ο λαός υψηλού επιπέδου παραστάσεις κάθε είδους! Όπως έχει,πχ, η Σύρος το θέατρο “Απόλλων”, θα μπορούσε να έχει η Θήβα το αντίστοιχό της.

Δεν είμαι της “καρέκλας του κουρέα” όπου ο θεατής σχεδόν ξαπλωτός και ξαπλωμένος-”όπως στον κουρέα που τον ξυρίζει”, λέει ο Μπρεχτ- απο-λαμβάνει την τέχνη που του “έρχεται” από τα πάνω. Είμαι των αμφιθεάτρων, όπου το κοινό στέργει στα δρώμενα, τα αγκαλιάζει, κύπτει τον αυχένα στους ήχους και στο φως εν μέσω της σιωπής και του σκότους.

Ναι λοιπόν, η Θήβα η επτάπυλη, οι Θήβες όπως θα ήταν πιο ωραία να λέμε, θα μπορούσε να είχε το δικό της στεγασμένο αμφιθέατρο. Με απλά μέσα, όπως η ελληνική μαστορική έχει διδάξει (κλικ), ακουστικά διαμορφωμένο, ευπρεπισμένο και φιλό-ξενο!

Και μην μου πει κανένας πως δεν υπάρχουν τα λεφτά και τα μέσα. Αν σκεφτείς ότι μια παιδική χαρά έχει προϋπολογισμό εκατόν πενήντα χιλιάδες (150.000) ευρώ και αυτός που την έχει φτιάξει έχει αναρτήσει πινακίδα και το αναγράφει χωρίς να ντρέπεται, τότε καταλαβαίνεις πού ήταν τα λεφτά, πού είναι και πού μπορούν να βρεθούν. Και για όσους πάντα ψάχνουν τις ευθύνες ως πρόσχημα για να μην βρουν τις λύσεις: Κάπου εκεί, πάντα κοντά στα λεφτά, βρίσκονται και οι ευθύνες.