Στέφας Μαλιάτσης: Γιέμι εδέ νέβε κετού...(Είμαστε κι εμείς εδώ)

 

Η τρίτη σελίδα μιας κατάστασης ονομάτων Πυλιωτών που δικαιούντο να πάρουν ζάχαρη.
Δίπλα η ιδιότητα που επιτρέπει τη χορήγηση ζάχαρης και τα μέλη της οικογενείας εκάστου δικαιούχου. 29/12/1943
Από τα ΓΑΚ Φθιώτιδας τα οποία και από δω ευγνωμονούμε. 

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

 Πριν έδερναν και απαγόρευαν. Τώρα παραποιούν και παραχαράσσουν. Πριν σκότωναν τους ανθρώπους που αντιστάθηκαν και αντιστέκονταν. Τώρα σκοτώνουν τη μνήμη τους, ακρωτηριάζουν την αυτοθυσία τους.

Όχι! ΔΕΝ είναι η παράταξη των παιδοβιαστών! Είναι η παράταξη των βιαστών της Ιστορίας, της Μνήμης, της Αλήθειας. Στα εγκλήματα αυτά παίρνουν μέρος μαζικά και κατ΄ εξακολούθησιν, σε μεγάλες κλίμακες του χώρου και του χρόνου. Όπου υπάρχουν Έλληνες, εδώ και δεκάδες χρόνια!

Έχουν ενιαία γραμμή. Την τηρούν μονολιθικά, δογματικά. Έχουν συγκεκριμένους στόχους κατά των οποίων βάλλουν με καταιγιστικά πυρά διαβολής, αποσιώπησης, απαξίωσης, παραχάραξης και ψευδομαρτυρίας.

Τι μπορούν, όμως, να κάνουν; Σε τι κέρδος μπορούν να ελπίζουν από την συνεχιζόμενη πρόκληση αυτή; Αυτόν τον διαρκεί εμφύλιο πόλεμο ενάντια στη Μνήμη και την Αλήθεια; Οι ΗΠΑ δεν κέρδισαν τον πόλεμο του Βιετνάμ παρά τον συνεχιζόμενο πόλεμο της προπαγάνδας.

Η Ιστορία έχει ήδη γραφτεί με αίμα. Αυτή είναι η αληθινή και όχι εκείνη των λεγόμενων “νικητών” του Εμφυλίου. Η γραφή εκείνη “του αίματος” είναι ανεξίτηλη! Αιώνια! Ακατάλυτη! Γιατί είναι γραφή πνευματική, θεμέλιο και σφηνόλιθος στην αψίδα της εθνικής ταυτότητας των Ελλήνων.

Πατήρ πάντων ο πόλεμος και άλλους κάνει δούλους και άλλους κάνει ελεύθερους. Τους πρώτους δούλους και θνητούς. Τους δεύτερους ελεύθερους και θεούς. Οι θεοί της Επανάστασης του '21 δεν πέθαναν! Παρά τις “φιλότιμες” προσπάθειες του γερμανοτσολιάδικου κράτους και των διανοουμένων του. Κι αν παραδειγματίζουν κάποιοι σήμερα τους Έλληνες ανεξαρτήτως τάξης και πολιτικής αντίληψης, αυτοί είναι όλοι εκείνοι οι αγωνιστές που αποπέμφθηκαν, αδικήθηκαν, κυνηγήθηκαν, πείνασαν και πέθαναν “στην ψάθα” ή ήταν τυχεροί και έπεσαν στη μάχη.

Γιατί προσπαθούν να παραποιήσουν την ιστορία του Στέφα Μαλιάτση; Τι νομίζουν ότι μπορούν να κερδίσουν; Μπορούν να σβήσουν ότι ο Μαλιάτσης ήταν ήδη υπεύθυνος της 12μελούς μαχητικής ομάδας του εφεδρικού ΕΛΑΣ στην Πύλη; Να “ξεχαστεί” ότι ακριβώς για τον λόγο αυτό τα όπλα πήγαν στην Πύλη; Ότι η Πύλη ήταν λιγάκι παράμερα από τον άξονα κίνησης Κρώρα – Σκούρτα αλλά ήταν και ικανή να τα προστατέψει και να τα χρησιμοποιήσει; Μπορούν να κρύψουν ότι το χωριό όλο συσπειρώθηκε γύρω από αυτόν τον αρχηγό της ένοπλης ομάδας και όχι γύρω από κάποιον από τους τοπικούς άλλους ηγέτες;

Γιατί δεν συντάχθηκε το χωριό, πχ, γύρω από τον πρόεδρό του που τότε ήταν ο Αλκιβιάδης Στυλιανού Τσεβάς;

Κι εν πάση περιπτώσει, αφού ούτε αντάρτες του ΕΛΑΣ υπήρχαν, ούτε ΕΑΜ, ούτε ήταν κάτι άλλο από λοχίας της Μικρασιατικής εκστρατείας, γιατί ο Στέφας όδευσε στην εξορία και σε πλήθος άλλες περιπέτειες;

Πείτε ό,τι θέλετε. Τα στοιχεία υπάρχουν! Και οι φωτογραφίες. Ο Στέφας της υπέρτατης θυσίας, με τα γουρουνοτσάρουχα οδεύει τη συνοδεία τυφεκιοφόρου χωροφύλακα στην εξορία! Πατάτε τη μια νάρκη μετά την άλλη. Λέτε ψέματα την ώρα που όλοι βλέπουν την αλήθεια και προσδιορίζουν το μέγεθος της ανοησίας σας.

Γιατί αποσιωπούν την προέλευση των όπλων; Τι πιστεύουν ότι θα αποκομίσουν ψευδόμενοι;

Τα όπλα ήρθαν από την Εύβοια. Ήταν μέρος του οπλισμού ενός ολοκλήρου ιταλικού συντάγματος που παραδόθηκε στον ΕΛΑΣ, στο ΕΑΜ και στον εξεγερμένο λαό που απαίτησε διαδηλώνοντας τα όπλα. Τα κατάσχεσε ενώ ταυτόχρονα ανέλαβε να κρύψει και να προστατέψει τους Ιταλούς.

Η παράδοση στον ΕΛΑΣ έγινε και με την προτροπή και “διαταγή” του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Όσο πέρναγε ο λόγος του στην Ελλάδα, βοήθησε κι αυτό στην παράδοση των Ιταλών στον ΕΛΑΣ.

Εκεί, στην Εύβοια, απεκρύβησαν και ένα μέρος εστάλη στην 5η Ταξιαρχία από το Λευκαντί. Λευκαντί, Δήλεσι και μετά με μουλάρια στα Δερβενοχώρια. Κάτω από τη μύτη των Γερμανών, μέσα στον κάμπο. Πενήντα μουλάρια υπερφορτωμένα, πόσους ανθρώπους θέλουν για συνοδεία; Κάντε λογαριασμό και υπολογίστε το μέγεθος της ανοησίας τους που τους σπρώχνει στην παραχάραξη της ιστορίας. Υπάρχουν τόσα στοιχεία για όλα αυτά που το ψέμα τους θα θαφτεί κάτω από τον όγκο χιλιάδων τεραμπάιτ! Μόνο οι αριθμοί των όπλων μάς λείπουν! Αλλά δεν αποκλείεται κάποτε να βρεθούν κι αυτοί...

Τι μπορούν να κρύψουν απ' τις προσωπικές ιστορίες των ανθρώπων;

Μπορούν να κρύψουν ότι ο 70χρόνος Γιώργος Σταμάτης που σκοτώθηκε εκείνη την ημέρα, είχε δυο παιδιά αντάρτες; Ο μεγάλος, μάλιστα, ήταν και τραυματίας στη μάχη της Κάζας (13 Αυγούστου). Και για να μη μείνει το ντουφέκι στο ράφι έστειλε και τον άλλον του γυιο στο αντάρτικο. Και επειδή δεν του έμεινε άνθρωπος πήγαινε ο ίδιος στα πρόβατα. Εκεί τον είδαν οι καπεταναίοι, ο Ορέστης και ο Βερμαίος και είπαν “μωρέ πού βρισκόμαστε, στο Σούλι;”

Τι μπορούν να κρύψουν από τους Πυλιώτες τους σημερινούς για τους τότε Πυλιώτες της μάχης; Μπορούν να κρύψουν ότι μετά τη μάχη η 12μελής ομάδα του ΕΛΑΣ δεκαπλασιάστηκε και παρέτασσε 120 τουφέκια; Ότι περνούσε και “κουδουνίζανε τα γυαλικά στα ράφια”; Ότι ήταν το καμάρι όλης της περιοχής και το παράδειγμα αυτό που έκανε τον κάθε αντάρτη να υποκλίνεται και να λέει “τι Πυλιώτης τι Σουλιώτης”;

Μπορούν να κρύψουν ότι από τις πρώτες εφεδρείες που έφτασε εκείνη των Σκούρτων; Ότι αυτή η εφεδρεία ήταν η αντίστοιχη μαχητική ομάδα του εφεδρικού ΕΛΑΣ υπό τον Θανάση Παπαθανασίου, τον θρυλικό Γιαταγάνα; Τι ήταν ο Γιαταγάνας; Δεν ήταν μαζί με τον Θανάση Αγαθή, “οι δυο Θανάσηδες” που λέει ο Ορέστης, υπεύθυνοι του χωριού; Αν δεν ήταν πουθενά ο ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ γιατί και εκείνοι υπέστησαν τα μύρια όσα;

Πόσο θα κρύψουν ότι ο Ορέστης αμέσως μόλις έλαβε το μήνυμα από τον αγγελιαφόρο του Στέφα, Νίκο Τσεβά, έστειλε τον Μπαράκο μαζί με όσους μπορούσε να μαζέψει; Πόσο θα κρύψουν την μαρτυρία του Τηλέμαχου που επίσης έσπευσε μόλις έφτασε ο σύνδεσμος του Στέφα ΚωτσΓιώργας;

Παραχαράσσουν και κατασκευάζουν ψέματα. Έδωσε, λέει, κάποιος το πιστόλι στον Στέφα και του είπε να σκοτώσει αιχμαλώτους για να εκδικηθεί και να ξεθυμάνει. Και να έγινε έτσι ακόμη και να υπέκυπτε ο Στέφας στην παρότρυνση δεν θα απέκλινε από τους Σουλιώτες αλλά θα έμοιαζε περισσότερο. Οι συμπολεμιστές του Μάρκου, μόλις ξεψύχησε ο καπετάνιος τους, έσφαξαν επί τόπου επιφανείς Τουρκαρβανίτες κι ας ήταν συμπολεμιστές τους επί Αλή Πασά. Και οι Αθηναίοι έσφαξαν τα πριγκιπόπουλα των Περσών άμα τη εμφανίσει του στόλου στη Σαλαμίνα, έτσι για κουρμπάνι αντί για κατσίκια πριν την μάχη!

Και που δεν υπέκυψε, είχε σκοτώσει λίγους μέχρι εκείνη την ώρα; Ή θα σκοτώσει λίγους μετά πολεμώντας μέχρι το τέλος; Μπορούν να αποκρύψουν την σημαντική δράση της μαχητικής ομάδας της Πύλης στην επιχείρηση για την κατάληψη του αεροδρομίου της Τανάγρας; Μπορούν να αποκρύψουν ότι ο Στέφας ενέδρευε στο δρόμο προς το Σχηματάρι και ότι ανατίναξε με νάρκη γερμανικό αυτοκίνητο εμποδίζοντας τις εφεδρείες που έσπευδαν στη μάχη;

Οι αιχμάλωτοι, έτσι κι αλλιώς απεμακρύνθησαν από την Πύλη, φυλακίστηκαν σε μια εκκλησία στα Κρώρα και ανετέθη η φύλαξή τους σε ένοπλους Εβραίους αντάρτες. Δεν ήθελε ο ΕΛΑΣ τυχόν κινήσεις αντεκδίκησης αλλά και δεν υπήρξαν τέτοιες. Πουθενά δεν αναφέρονται και αυτοί που το ισχυρίζονται συστηματικά δεν αναφέρουν τις πηγές τους.

Οι Πυλιώτες και ο ΕΛΑΣ είχαν δοξαστεί εκείνοι την ημέρα με τους 100 που κείτονταν στα πόδια τους και τους αιχμαλώτους που παρήλασαν μπροστά στον Αν/χη Ρήγο σε άθλια κατάσταση. Είχαν όμως στο νου τους και τη σωτηρία των χωριών. Έτσι συνέταξαν επιστολή προς τον Γερμανό διοικητή, την υπέγραψαν όλοι οι αιχμάλωτοι και στάλθηκε με τον παπα Χρυσόστομο στην Ελευσίνα. Η πρόταση ήταν “τα κεφάλια τους για τα χωριά”, αν τη μεταφράσουμε στη γλώσσα του '21. Οι Γερμανοί απάντησαν με τη φωτιά και με δύο μέρες ακόμη πόλεμο. Έχασαν κι άλλους άνδρες και στο τέλος ούτε το οροπέδιο κράτησαν. Εγκατέλειψαν και εκκένωσαν τον χώρο. Μετά από αυτό ο αντάρτικος λόγος τηρήθηκε:

Ράλληδες, Ταγματαλήτες, Μπουραντάδες, Γερμανοί

τα κεφάλια σας θα πέσουν απ' αντάρτικο σπαθί

Τι μπορούν, λοιπόν, να κρύψουν από την τριήμερη μάχη που ακούστηκε στην Αθήνα αλλά και στα πέρατα της Οικουμένης; Αρκούν και μόνο οι κινητήρες των αεροπλάνων που εφορμούν στα Κρώρα και στο Μάλι Μάδι για να σβήσουν την ύβρι και την πρόκληση.

Ως απελπισμένοι και πανικόβλητοι της Ιστορίας αποσιωπούν εντελώς και βλακωδώς την παρουσία ισχυρότατων ανταρτικών δυνάμεων στα Δερβενοχώρια. Τι θα πετύχουν; Το λένε τα ίδια τα αρχεία της Βέρμαχτ. Θεωρούν τα Δερβενοχώρια “προκεχωρημένο οχυρό που διοικείται καλώς”! Και επικυρώνουν την εκτίμηση αυτή εμπράκτως κινητοποιώντας χιλιάδες άνδρες για να κάνουν επιδρομές κάθε μήνα και μετά να φεύγουν μη μπορώντας ουσιαστικά να επεκτείνουν την κατοχή πέραν της Χασιάς, του Αυλώνα, του αεροδρομίο Τανάγρας – Σχηματαρίου, Ελευσίνας, Κριεκουκίου. Η περιοχή αυτή επί Γερμανών είναι ζήτημα αν κρατήθηκε συνολικά ένα μήνα υπό κατοχή. Επί Ιταλών δε ουδέποτε πατήθηκε!

Όλα αυτά έχουν αποτυπωθεί σε έγγραφα επίσημα. Έχουν αποτυπωθεί σε αφηγήσεις των πρωταγωνιστών πέραν πάσης αμφισβήτησης. Έχουν ποτιστεί με αίμα πολλών ανθρώπων. Επομένως το ξερίζωμά τους είναι αδύνατο. Κάθε προσπάθεια για λήθη είναι μάταιη. Οσονούπω θα έχουμε και τη λίστα των Γερμανών νεκρών, έναν προς έναν, με τον βαθμό του και την ηλικία του. Θα προστεθεί και αυτή στην σωρό του αναθέματος προς εξορκισμόν της λήθης και της παραχάραξης.

Αποσιωπούν τον ρόλο του Ορέστη. Εδώ τους βοηθάνε και κάποιοι... “συναγωνιστές” του Ορέστη. Παραποιούν, παραχαράζουν, διαστρεβλώνουν και επιτίθενται βάναυσα στη λογική μας. Αντιπαραθέτουν τον αντισυνταγματάρχη Γεώργιο Ρήγο στον Ορέστη. Σας “αντίβαρο”! Αυτόν που από κείνο το βράδυ της 15η Οκτωβρίου έδωσε μπέσα με τον Ορέστη και την κράτησε μέχρι τέλους πολεμώντας άξια και τους Άγγλους. Έμεινε, μάλιστα, ο Ρήγος ως Φεραίος στον ΕΛΑΣ κι έκανε το καθήκον του ως Έλληνας αξιωματικός παρά τις... επί 8-9 μήνες κακουχίες που υπέστη έχοντας δίπλα του τον σκληροπυρηνικό Ηλία Καρά. Τελικά ο Καράς μετετέθη στην 8η Μεραρχία της Ηπείρου και ο Φεραίος συνέχισε. Μπήκε δε στην Αθήνα ως ΕΛΑΣίτης με την αραβίδα χιαστή και έτσι επεσκέφθη στα Παλαιά Ανάκτορα (τη σημερινή Βουλή) τη νεοσύστατη εξουσία της απελευθέρωσης. Ποιος μπορεί να αποσιωπήσει πια ποιος τον έβγαλε στο βουνό; Ποιος έστειλε και ξαναέστειλε τον παπα Χρυσόστομο για να κάνει τις συνεννοήσεις; Και ποιος ενημέρωσε και κινητοποίησε τους αξιωματικούς που υπέγραψαν την έκκληση να τους διοικήσει; Ποιος είχε βγάλει νωρίτερα αυτούς τους ίδιους τους αξιωματικούς στο βουνό και ποιον αυτοί εμπιστεύονταν και συσπειρώνονταν δίπλα τους καλώντας κι άλλους, ανωτέρους;

Ποιος ήταν εκείνος που είχε ηγηθεί μέχρι τότε και ηγήθηκε μέχρι τέλους όλους τους αντάρτικους σχηματισμούς στην Αττικοβοιωτία και μετά στην Εύβοια; Ποιος έβαλε και έβγαλε με ασφάλεια στην Αθήνα τον Άρη; Και σε ποιον ο Άρης εμπιστεύτηκε τόσα και τόσα καλά παλληκάρια του, όπως τον Θεοχάρη, τον Γαβριώτη, τον ίδιο τον Βερμαίο, τον Πελοπίδα; Ποιος εξασφάλισε σε όλη την κατοχή την επικοινωνία της Αθήνας με το Βουνό και τη Μέση Ανατολή, διακινώντας με ασφάλεια πρόσωπα, όπλα, εφόδια, χρήματα και μηνύματα;

Αναίσχυντοι εκείνοι που ο πόλεμος κατέστησε δούλους αποσιωπούν και αποκρύπτουν και την ταυτότητα των νεκρών. Πρώτα πρώτα του νεκρού αντάρτη που έπεσε στη μάχη. Κι αν δεν αναφέρεται στο πρώτο μνημείο, που υπάρχει ακόμη στο πεδίο της μάχης με την πρωτοβουλία και τη χρηματοδότηση του Κώστα Μανωλκίδη, καθηγητή της Χημείας και ιδρυτή του φροντιστηρίου “Ηράκλειτος” και αντάαρτη της Πάρνηθας, υπάρχει στη μαρτυρία του διοικητή του, του ανθυπολοχαγού Νίκου Γιαννέτσου (Τηλέμαχου). Είναι ο Δημήτριος Πετεινάτος – Ρήγας από την Κεφαλλονιά.

Ασεβούν όμως και προς όλους τους αντάρτες που πολέμησαν, εκείνες τις μέρες και μετά, για να διατηρήσουν τα Δερβενοχώρια εκείνη την αυτονομία που προαναφέραμε έναντι των Γερμανών όπως διατηρούσαν και την πατροπαράδοτη έναντι των Τούρκων. Ξεχνάνε τον Τηλέμαχο (ανθυπολοχαγό Νίκο Γιαννέτσο που έφτασε πρώτος και σχεδόν αμέσως), ξεχνάνε τον ταγματάρχη Δαλιάνη του 34ου Συντάγματος του “Αρβανίτικου” και τον καπετάνιο του Διαμαντή, ξεχνάνε τον Γιάννη Σταματάκη (Λακκιώτη), τον Κρατερό (Κ. Ζούση), τον Μεσολογγίτη (Κολοτούρο) που ήταν και τραυματίας, τον Παπαζήση, τον Καλλία, τον Κρόνο, τον Λαοκράτη (Κ. Κοντό), τον Νικήτα, τον Ανάποδο, τον Καλύβα και τόσους άλλους. Προσβάλλουν την μνήμη τους αποσιωπώντας όλους αυτούς τους νέους ανθρώπους με πρώτον τον Θεοχάρη Πολύχρονο. Χάρη στον φοβερό και ατρόμητο πολεμιστή των Καραλιβαναίων και στη θυελλώδη και ριψοκίνδυνη αντεπίθεσή του, σώθηκε η μισή Πύλη, τη δεύτερη μέρα των μαχών. Εκείνη η αντεπίθεση ανέτρεψε τους Γερμανούς που έκαιγαν την Πύλη και τους ανάγκασε να εγκαταλείψουν το πεδίο τόσο εσπευσμένα που δεν μπόρεσαν να πάρουν μαζί τους ούτε τους νεκρούς της προηγουμένης. Ουδέποτε ανεκτήθησαν τα λείψανά τους και ακόμα κείτονται σκορπισμένα στην Γκούρι Μιρουδί.

Τίποτα δεν μπορούν να κάνουν. Τίποτα δεν μπορούν να πετύχουν.

Όλοι ξέρουμε! Κι εκείνοι ξέρουν ΚΑΙ ότι ξέρουμε ΚΑΙ ότι βρίσκονται σε άθλια κατάσταση ψευδόμενοι έναντι της Πατρίδας, του Θεού και των Ηρώων.

Όλοι ξέρουμε τα μεγάλα ψέματα, την αίσχιστη ύβρη που διαπράττουν, τα λόγια τους που διαβαίνουν το έρκος των οδόντων.

Εκείνο που δεν ξέρουν είναι το πόσο μεγάλη είναι η νέα, η σημερινή, η εντελώς δική τους ιστορική ήττα! Είναι ήττα πολιτική, ηθική, πνευματική που θα επισύρει και τις αντίστοιχες ιστορικές ποινές.

Και αυτές δεν τις ξέρουν ποιες θα είναι. Τις ποινές λήθης και καταφρόνιας που θα τους επιβάλλει στο εγγύς μέλλον η Ιστορία.

Ένορκοι στο Λαϊκό Δικαστήριο της Ιστορίας θα είναι οι τεθνεώτες ήρωες.

Πρόεδρος θα είναι ο Ορέστης.

Λαϊκός Επίτροπος θα είναι όμως η ίδια τους η απ' Άτη. Και μάρτυρες κατηγορίες θα είναι τα ίδια τα λογίδριά τους, οι δεκάρικοι, τα βιντεάκια και τα κείμενα με τους όγκους των ψεμάτων που εμπεριέχουν. Την καπηλεία των ιερών και των οσίων προς άγραν ψήφων και κομματικού οφέλους που εκπέμπουν.

Αν scripta manent, φανταστείτε τι θα γίνει με τα video και τα pdf και τα jpg. Ήδη τα... ταξιδεύουν οι ίδιοι ανά την Οικουμένη. Οι ίδιο προετοιμάζουν την καταδίκη της ιστορίας.

Για τον εαυτό μου κράτησα, στο Λαϊκό Δικαστήριο της Ιστορίας, τον ρόλο του γραμματέα και του φρουρού.

Χρόνια τώρα μαζεύω τα σπαράγματα. Χρόνια τώρα φροντίζω τα μνήματα και καταγράφω τα μηνύματα. Χρόνια τώρα κρατώ “φωλιές νερού μέσα στις φλόγες”.

Έχω σηκώσει στο διαδίκτυο όλους τους τεθνεώτες. Διαβάζουν τον λόγο τους στα πέρατα του Κόσμου. Όλοι τους βρίσκονται στις επάλξεις της Μνημοσύνης και της Αλήθειας. Ως τα δόντια εξοπλισμένοι κι έτοιμοι.

Οι κατηγορούμενοι δεν μπορούν να ισχυριστούν ότι “δεν ήξεραν” και δεν μπορούν να ελπίζουν έλεος απ' την Ιστορία που σκύλευσαν!

“Είμαστε κι εμείς εδώ” λέει ο Στέφας.

Γιαμ εδέ ου κετού, του απαντάω.

Γέμι μπασκ! Με μπέσα ι γκιάκ!!!i

iΕίμαι κι εγώ εδώ. Είμαστε μαζί! Με την μπέσα του αίματος!

Ένα έγγραφο πολύ κοντινό χρονικά στα γεγονότα: 30 Οκτωβρίου 1943.
Ιδιόχειρο το προέδρου Αλκιβιάδη Τσεβά. 
Εξουσιοδοτεί τον Επαμ. Δ. Παπαϊωάννου να παραλαμβάνει τη βοήθεια για τους πυρόπληκτους Πυλιώτες. 
(ΓΑΚ Φθιώτιδος)

Διαβάστε επίσης σχετικά με τη μάχη της Πύλης:

Η αφήγηση του Ορέστη σε 3+1 συνέχειες:

Η μάχη της Πύλης, 16 Οκτωβρίου 1943...ημέρα 1η, Ένα χωριό στα όπλα, έτοιμο για την υπέρτατη θυσία

Η Μάχη της Πύλης 17 Οκτωβρίου 1943...ημέρα 2η. Το οροπέδιο "πάνω" από την Αθήνα φλέγεται...

Η Μάχη της Πύλης 18 Οκτωβρίου 1943...ημέρα 3η. Ανάκτηση του οροπεδίου, απώλειες εκατέρωθεν, απαγκίστρωση

Η Μάχη της Πύλης...«στο Βούντιμα στη ρεματιά....γειά σου Ορέστη γεια σου, εσύ και τα παιδιά σου!»  

Φ. Βερμαίος, ο επιτελάρχης του ΕΛΑΣ ΑττικοΒοιωτίας εξιστορεί τη Μάχη της Πύλης

Κείμενα του Γιώργου Μιλτ. Σαλεμή για την σημασία της μέσα στο γενικότερο περιβάλλον, τότε και πάντα:

Η σημασία της Μάχης της Πύλης....τότε, τώρα και πάντα.... Μέρος Α'

Η σημασία της Μάχης της Πύλης....τότε, τώρα και πάντα....Μέρος Β'

Η σημασία της Μάχης της Πύλης....τότε, τώρα και πάντα....Μέρος Γ'

Η σημασία της Μάχης της Πύλης... τότε, τώρα και πάντα....Μέρος Δ΄ (τελευταίο)

Μάχη της Πύλης: Η γερμανική εκδοχή

Ο Ορέστης γράφει στον "Ριζοσπάστη" για τη Μάχη της Πύλης

Ένα κείμενο του δημιουργού του ΕΛΑΣ της ΑττικοΒοιωτίας στη 2η  επέτειο της μάχης

Σημείωση: 

Το κείμενο γράφτηκε όταν ο Ορέστης ήταν στην παρανομία μετά την Βάρκιζα. Σύνδεσμός του, τότε, με την Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, ήταν ο Γιώτης - Χαρίλαος Φλωράκης. Έχει δε ιδιαίτερη σημασία γιατί τα γεγονότα ήταν πρόσφατα και οι λεπτομέρειες ζωντανές.

Ριζοσπάστης 21 Οκτωβρίου 1945

16-18 Οκτωβρίου 1943 - Μάχες στα Δερβενοχώρια...

Τα Δερβενοχώρια γιόρτασαν αυτές τις μέρες τη δεύτερη επέτειο μιας σημαντικής μάχης που έδωσε ο ΕΛΑΣ με τους Γερμανούς, στις πλαγιές και τα φαράγγια της Πάρνηθας και μέσα στα χαροκαμένα χωριά της. Δυο χρόνια έχουν περάσει από τότε. Την εποχή εκείνη -φθινόπωρο του 1943- ο ΕΛΑΣ άπλωσε τη δράση του και στην Αττική, ως τα πρόθυρα της Αθήνας . Η Ελεύθερη Ελλάδα, με τη Λευτεριά της και τους θεσμούς της, άρχιζε ουσιαστικά από την Χασιά. Ομάδες ανταρτών του 34ου Συντάγματος που έδρευε στην Αττικοβοιωτία κατέβαιναν σχεδόν ως τα προάστεια της γερμανοκρατούμενης πρωτεύουσας. Και για ορμητήριό τους είχαν την Πάρνηθα, το χαμηλό οροπέδιο των Δερβενοχωρίων, με τα πέντε χωριά τους: Στεφάνη (Κρώρα), Καβάσαλα, Πάνακτο (Κακονισκήρι), Πύλη (Δερβενοσάλεσι) και Σκούρτα. Το ορμητήριο αυτό είχε γίνει τόσο ενοχλητικό για τους Γερμανούς ώστε τον Οκτώβρη του 43, αποφάσισαν να το εκκαθαρίσουν με κάθε τρόπο και μέσο. Έτσι, 16-18 Οκτωβρίου έγινε η μάχη των Δερβενοχωρίων.

Τη μάχη αυτή την έδωσαν οι Δερβενοχωρίτες μαζικά, παλλαϊκά, σύσσωμα. Είτε σαν αντάρτες -και οι πεσόντες άνδρες του 34ου Συντάγματος ήσαν κάτοικοι της Πάρνηθας- είτε σαν λαός οπλισμένος. Άνδρες, γυναίκες, γέροι, γρηές -ακόμη και τα αετόπουλα πρόσθεσαν το τραγούδι τους, τις υπηρεσίες τους, το αίμα τους, σαν προσφορά στον αγώνα. Η Διοίκηση του 34ου Συντάγματος με τον Ορέστη -τον δημιουργό του αντάρτικου της Αττικοβοιωτίας- τον συνταγματάρχη Ρήγο, το λοχαγό Φώτη Βερμαίο (Φοίβος Γρηγοριάδης) διηύθυναν άμεσα τη μάχη σ' όλες τις λεπτομέρειές της.

Δίνουμε πιο κάτω την περιγραφή της πρώτης -της πιο δραματικής- μέρας της μάχης, από τον ίδιο τον Ορέστη. Για τεχνικούς λόγος στο άρθρο του, δεν πρόφθασε να περιλάβει ολόκληρη τη μάχη που την περιγραφή της τη συμπληρώνει η σύνταξι του «Ριζοσπάστη».

ΔΕΡΒΕΝΟΧΩΡΙΑ

Άρθρο του ΟΡΕΣΤΗ

καπετάνιου της ΙΙ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ

Πάστρα, Δερβενοχώρια, Μαζαρέικα, Πάρνηθα.

Ονόματα που θα σταθούν ισάξια, δίπλα στον Μαραθώνα, Πλαταιές, Γραβιά, Αλαμάνα, Αράχωβα. Τοποθεσίες που θα μείνουν αξέχαστες γιατί ο λαός μας τις πότισε με το αίμα του` τοποθεσίες που περνάν στην ιστορία και που κάνουν να μοιάζουν εποχές που τόσο μακρυά είνε η μια από την άλλη. Γιατί το αίμα που τις αγιάζει και τις κάνει να μοιάζουν, είνε το ίδιο, χύνεται πάντα από τον ίδιο το λαό και για σκοπό τον ίδιο.

Οι Δερβενοχωρίτες μας, οι αντάρτες μας με την αδάμαστη μαχητικότητά τους, ξαναζωντανέψανε στα Δερβενοχώρια το λεβέντη, τον ήρωα οπλαρχηγό τους του 1821, το Θανάση το Σκουρτανιώτη και τα παλληκάρια του, το Βόγκλη, τον Κουκούλεζα, το Γκέλη και τους άλλους. Μέσα στον ΕΛΑΣ και δίπλα του φανήκαν άξιοί τους κληρονόμοι. Το ολοκαύτωμα του Θανάση στον μοναστήρι της Άγιας Σωτήρας Μαυροματιού, το 1822 βρήκε το όμοιό του, μα πιο μεγαλόπρεπο, στις 16, 17 και 18 του Οκτώβρη του 1943, στο οροπέδιο των Σκούρτων, που Πυλιώτες, Κακονισκηριώτες, Σκουρταναίοι, Κρωραίοι και Καβασαλιώτες, ενταγμένοι στον ΕΛΑΣ, έδωσαν θανατηφόρα χτυπήματα στους Γερμανούς και είδαν τα σπίτια τους μέσα στις φλόγες.

ΧΑΡΑΜΑΤΑ 16/10/1943. Το Αρχηγείο του 34ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, που βρίσκεται στο χωριό Καβάσαλα των Δερβενοχωρίων, ειδοποιείται πως γερμανική δύναμη -που αργότερα εξακριβώθηκε πως ήταν ένας λόχος πλήρης και ξεκίνησε τη νύχτα από το Μάζι- έφτασε στα δυτικά υψώματα της Πύλης.

Οι δυνάμεις μας κινητοποιούνται αμέσως καθώς και οι μαχητικές ομάδες των πέντε χωριών. Ο εχθρός πρέπει να μη μπει στο χωριό, να κυκλωθεί και να εξοντωθεί.

Πρώτη θα χτυπήσει η μαχητική ομάδα Πύλης. Ο λόχος του Τηλέμαχου καταλαμβάνει τις ΒΔ του εχθρού θέσεις και θα συμπιέσει τον εχθρό προς Ν., ενώ ο 1ος λόχος θα χτυπήσει τους Γερμανούς από πίσω. Μόλις φθάνει η διαταγή στο χωριό όλοι κινητοποιούνται. Η αποθήκη οπλισμού που είχαμε στο χωριό διατάσσεται ν' ανοίξει και όλος ο οπλισμός, χειροβομβίδες και ό,τι υπάρχει, να μοιρασθή. Όλοι τρέχουν να πάρουν όπλα, γέροι, νέοι και παιδιά. Σε λίγα λεπτά τα όπλα έχουν περάσει σε γερά χέρια. Η μαχητική ομάδα πιάνει θέσεις μπροστά στο χωριό. Επί κεφαλής ο αρχηγός της, ο βαρύς και λιγομίλητος Στέφας Μαλιάτσης, δίπλα του το καλύτερο παλληκάρι της Πύλης, ο Γ. Νέος, κοντά τους ο ηρωικός γέρος της Πύλης, ο ογδοντάρης Γ. Σταμάτης, που τρέχει να πολεμήσει στο πλευρό των δυο του παιδιών, που από πολύν καιρό πολεμούν τους κατακτητές καταταγμένοι στον ΕΛΑΣ. Όλοι οι άντρες του χωριού στο ταμπούρι, πιάνουν βάσεις και περιμένουν. Πιστοί στη διαταγή να χτυπήσουν κι' αποφασισμένοι να πεθάνουν.

Ο Στέφας μαθαίνει πως οι Γερμανοί πιάσανε τρία τσοπανάκια έξω από το χωριό και τα βάλανε μπροστά για οδηγούς και για ασπίδα μαζί. Σε λίγο τα βλέπει, έρχονται μπροστά του και ανάμεσά τους ξεχωρίζει το γυιο του, το πρωτοπαίδι του. Τι φουρτούνα ξεσκίζει τα στήθια του Στέφα; Ποιος μπορεί να φαντασθεί; Μόνο μυθιστορήματα και θρύλοι μιλάν για τέτοιες τραγωδίες. Μα ο Στέφας δε δίστασε. Αργά, σταθερά, σηκώνει το όπλο του και ρίχνει. Έπρεπε. Η μάχη αρχίζει. Οι Γερμανοί, και τα παιδιά μαζί, πέφτουνε νεκροί. Ο τρίτος λόχος του Τηλέμαχου και του V τάγματος μπαίνει στη μάχη, σε λίγο φτάνει ο Νάκιας και σε λίγο και ο πρώτος λόχος του V τάγματος. Οι Γερμανοί χτυπιούνται από παντού. Σφίγγονται, κλείνονται σε μια ρεματιά. Ρίχνουν συνεχώς φωτοβολίδες ενίσχυσης. Μα τίποτα δε θα μπορέσει να τους σώσει. Η δίνη της λαϊκής, της αντάρτικης παλληκαριάς θα τους ρουφήξει, θα καταποντισθεί αύτανδρος ο λόχος. Οι Γερμανοί αμύνονται λυσσασμένα.

Όλμοι, πολυβόλα, μυδράλλια, χειροβομβίδες, αυτόματα, βολές κάθε λογής, βρισιές, οιμωγές, κραυγές, φωνές, τραγούδια, η τραγικά μεγαλόπρεπη εικόνα της μάχης μεθάει, ζαλίζει όλους μας. Όλος ο κόσμος του χωριού βοηθάει. Οι γυναίκες κουβαλούν νερό και πυρομαχικά, γέροι και παιδιά φυλάν τους Γερμανούς που άρχισαν να παραδίνονται. Ο Γέρο Δέδες τρέχει, βράζει έναν τενεκέ λάδι και πηγαίνει στους μαχητές μπροστά.

Τα όπλα και προ παντός τα ιταλικά, ανάψανε και δεν λειτουργούνε καλά. Κι' ο Γέρω Δέδες, τρέχει από μαχητή σε μαχητή για να λαδώσει τα όπλα και τα οπλοπολυβόλα. Λάδι στη φωτιά, Γέρω Δέδε! Και ο γέρω Δέδες τρέχει, φωνάζει, του φωνάζουν. Λάδι στη φωτιά, γέρω Δέδε! Κι' ο γέρω Δέδες όλος χαρά γιατί βοηθάει κι' αυτός, γεμάτος χαρά γιατί λιανίζονται οι Γερμανοί, τρέχει και όλο φωνάζει` Λάδι στη φωτιά παιδιά΄! Και τα αητόπουλα, σκαρφαλωμένα στη δώθε ράχη, τραγουδάν, φωνάζουν, χορεύουν και ρίχνουν με του ψεύτικα τουφέκια τους.

Στις 5 το απόγευμα παύουν τα πυρά. Ο διοικητής του τμήματος ταγματάρχης πεζικού Δαλιάνης αναφέρει «το πέρας της μάχης. Αιχμάλωτοι Γερμανοί 43, σκοτωμένοι 85, διέφυγαν 3-4, όλος ο οπλισμός περιήλθεν εις χείρας μας, διετάχθει καταμέτρησις. Αι ημέτεραι απώλειαι νεκροί 13».

Στη μάχη αυτή πέσαν, ο ηρωικός ογδοντάρης της Πύλης Γιώργος Σταμάτης. Το ηρωικό παλληκάρι Γ. Νέος που ρίχθηκε με τις χειροβομβίδες του για να εξοντώσει το γερμανικό μιδράλλιο που το χειριζόταν υπολοχαγός. Οι Γ. Κόλιας, Μαλιάτσης, Ευαγ. Βλάχος, Σωτ. Μαλιάτσης, Αλ. Κώνστας, Ν. Γκέλης, Γ. Παπαθανασίου, χήρα Στυλιανοπούλου, χήρα Γ. Παναγιού, Παπαγεωργίου, Ρήγας επονίτης.

Οι νεκροί συγκεντρώνονται. Πρέπει να ταφούν γιατί τη νύχτα ή το πρωί θα μας έλθουν άλλοι Γερμανοί. Ο Στέφας, βαρύς, συννεφιασμένος ψάχνει για το γυιο του. Τον βρήκε χτυπημένο κατάστηθα. Σκύβει, τον φιλεί και του σφαλεί τα μάτια. Τον σηκώνει, τον φέρνει έξω από τα γερμανικά πτώματα, πιο πίσω και τον αφήνει πάλι χάμω. Στέκεται από πάνω του, σκύβει και τον κοιτά. Νευρικός σπασμός, ένα σύννεφο φαίνεται στο πρόσωπο του Στέφα. Δείχνει έτσι ο Στέφας την ανταριασμένη του ψυχή. «Μήπως η δική του σφαίρα χτύπησε το παιδί του κατάστηθα;» Μα σε λίγο τον βλέπουμε το Στέφα και στηλώνει το κορμί τους. Κύριος του εαυτού του πάλι, ο βαρύς, ο λιγομίλητος πολεμιστής του ΕΛΑΣ Στέφας...

ΟΡΕΣΤΗΣ

Τα γεγονότα της 17 και 18 Οκτωβρίου

Η διοίκηση του 34ου Συντάγματος γνώριζε ότι τις άλλες μέρες θα επακολουθήσε γενική γερμανική επίθεση και πήρε όλα τα μέτρα της. Ταυτόχρονα ειδοποίησε τους Δερβενοχωρίτες να πάρουν ο,τι μπορέσουν και να εκκενώσουν τα χωριά. Πραγματικά την άλλη μέρα, εκδηλώθηκε τριμέτωπη γερμανική επίθεση τριών εχθρικών ταγμάτων, που το καθένα είχε ενισχυθεί με δυο τάνκς και μια πυροβολαρχία. Το τάγμα που ανέβαινε από την Ελευσίνα προς τα Κρώρα, χτυπήθηκε αιφνιδιαστικά στο Κοκκίνι από λόχο του 1ου τάγματος του ΕΛΑΣ. Κάηκαν τρία αυτοκίνητα με τους επιβάτες τους σε πολλά άλλα προξενήθηκαν μεγάλες ζημιές στο έμψυχο και άψυχο υλικό. Όλη μέρα τα τμήματά μας κράτησαν εκεί τις θέσεις, παρά τον σφοδρό αεροπορικό βομβαρδισμό. Το τάγμα που ανέβαινε από το Μάζι, καθηλώθηκε επίσης όλη την ημέρα. Μόνο το τάγμα που εξόρμησε από τη Θήβα ανάγκασε ένα λόχο του ΕΛΑΣ να συμπτυχθεί και έτσι μπήκε στην Πύλη που την έκαψε. Μα το ίδιο απόγευμα, με αντεπίθεση των ανταρτών, οι Γερμανοί εκδιώχθηκαν.

Την επομένη, από παντού ο εχθρός ξανάρχισε την επίθεση, με συνεχή βομβαρδισμό των 12 κανονιών του. Από την Αθήνα όμως ερχόντουσαν συνεχείς ενισχύσεις με εκατοντάδες αυτοκίνητα. Έτσι η Διοίκηση του ΕΛΑΣ πιστεύοντας πως θα ήταν αδύνατο να κρατηθεί αποφάσισε γενική σύμπτυξη. Πραγματικά, το απόγευμα της 18ης οι αντάρτες συμπτύχθηκαν προς τον όγκο της Πάρνηθας. Από κει, τη νύχτα, πέρασαν μαχόμενοι στον Ελικώνα και την Παρνασσίδα, εκτός από το Ι τάγμα, μαζί με την Διοίκηση του Συντάγματος, που μείναν στην Πάρνηθα αρκετές μέρες. Οι Γερμανοί τότε κατέκλισαν το οροπέδιο των Δερβενοχωρίων και κάψαν τα χωριά του, εκτός από τα Καβάσαλα.

Ο απολογισμός της μάχης ήταν πλούσιος. Δυόμιση χιλιάδες Γερμανοί, με τρεις πυροβολαρχίες και 6-9 άρματα πήραν μέρος έναντι 700 περίπου ανταρτών. Εκτός από το λόχο του εξοντώθηκε την πρώτη μέρα, οι απώλειες του εχθρού ξεπερνούσαν τους 100 νεκρούς και 200 τραυματίες -ενώ αντάρτες και χωρικοί, είχαν απώλειες 17 νεκρούς και 21 τραυματίες. Και το κυριότερο, τριήμερη μάχη έξω από την Αθήνα, έξω από την κοντινή βάση του κατακτητή.

Οι Δερβενοχωρίτες είδαν να καίγονται τα σπίτια τους. Μα η ψυχή τους δεν κλονίσθηκε. Από τα καπνισμένα ερείπια των φτωχόσπιτών τους ανεβαίνει η πίστη στη λευτεριά που τους εμψύχωνε και τους εμψυχώνει και σήμερα.

Ο Τηλέμαχος [ανθ/γος Νίκος Γιαννέτσος] για τη Μάχη της Πύλης

Ο διοικητής του 3ου λόχου (ΕΠΟΝίτικος) του 5ου Ανεξαρτήτου Τάγματος Παρνασσίδας περιγράφει τον εγκλωβισμό του γερμανικού λόχου στην Πύλη

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Κλείνουμε αυτό το τρίπτυχο αφιέρωμα στη Μάχη της Πύλης, μέσα απ' τις σελίδες του δίτομου βιβλίου του Γιώργου Γάτου, Η εθνική αντίσταση στη Φωκίδα, με την αφήγηση του Τηλέμαχου-Νίκου Γιαννέτσου για τον εγκλωβισμό και την εκμηδένιση του γερμανικού λόγου. 

Η αφήγηση αυτή είναι η πλέον σημαντική γιατί:

1. Ο Τηλέμαχος, με τον λόχο του, βρίσκεται πολύ κοντά στο σημείο που εκδηλώνεται η ενέργεια των Γερμανών και, ως εκ τούτου, σπεύδει πρώτος και κλείνει κυριολεκτικά τις Πόρτες μόλις πέφτουν οι πρώτες ντουφεκιές στην Πύλη. Αντιλαμβανόμενος την κρισιμότητα της δική του κίνησης κάνει ό,τι πρέπει για να σώσει την Πύλη και να αποτρέψει την υπερφαλάγγιση όλων των Αντάρτικων δυνάμεων στο οροπέδιο.

2. Διασαφηνίζεται έτσι ότι όταν οι Γερμανοί σπάνε τα μούτρα τους στα πρώτα σπίτια της Πύλης από τους εφεδρικούς του Στέφα Μαλιάτση, ξέρουν ότι πίσω τους βρίσκονται εμπειροπόλεμες ομάδες Ανταρτών και τους κόβουν τον δρόμο. Αυτό απ' τη μια τους αναγκάζει να πολεμήσουν με μεγαλύτερο πείσμα, αφού ξέρουν ότι η θέση τους γίνεται δραματική, απ΄ την άλλη όμως καθιστά όλη την επιχείρησή τους μάταιη και καταδικασμένη. 

3. Η αφήγηση του Τηλέμαχου, απ' όσες διαθέτουμε, είναι ουσιαστικά η αναφορά του για τη μάχη που παίρνει μέρος ως βασικός συντελεστής και άμεσα εμπλεκόμενος. Οι άλλες, του Ορέστη, του Βερμαίου, του Αλέξανδρου, του Νικηφόρου, του π. Χρυσόστομου Πέπα, είναι αφηγήσεις από ένα άλλο ψηλότερο επίπεδο, εκείνο της διεύθυνσης της μάχης. Ας μας επιτραπεί η παρατήρηση ότι, οι αφηγήσεις όλων για την πρώτη κρίσιμη μέρα της μάχης είναι ιδωμένες "μέσα από την Πύλη, κοιτάζοντας τις Πόρτες". Προφανώς λόγω του ηρωικού κατορθώματος των Πυλιωτών και την τραγική θυσία του Στέφα Μαλιάτση. Η αφήγηση του Τηλέμαχου είναι η μόνη που "κοιτάζει την Πύλη από τις Πόρτες"! Συμπληρώνει το τρισδιάστατο του πράγματος, λοιπόν, και ολοκληρώνει την εικόνα.

4. Ο Τηλέμαχος γράφει αρκετά αργότερα (1984) και αφ' ενός είναι ενήμερος για τις απόψεις των άλλων, αφ' ετέρου δε έχει υπόψη την άποψη των Γερμανών και τις μονάδες που παίρνουν μέρος.

5. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει η αφήγηση της απαγκίστρωσης του 5ου τάγματος από το οροπέδιο Δερβενοχωρίων και η επιστροφή του στον Παρνασσό. Η εικόνα συμπληρώνεται και απ' αυτή την πλευρά μιας και ο Ορέστης μας έχει προϊδεάσει για το επικό αυτό κατόρθωμα (κλικ)

Η πολύ σημαντική αυτή λεζάντα της φωτογραφίας
μάς πληροφορεί για όλα τα πρόσωπα εκτός από το κεντρικό.
Ο καθήμενος αριστερά του Κορνηλάκη είναι
ο θρυλικός καπετάνιος του ΙΙ/34 τάγματος
Κρόνος- Κώστας Αντωνόπουλος

Γιώργος Γάτος, Η εθνική αντίσταση στη Φωκίδα, Εκδ Πεδίο, Τόμος Α' σελ 486-500

Ο π. Χρυσόστομος Πέπας, ιερέας της ΙΙ μεραρχίας του ΕΛΑΣ για τη Μάχη της Πύλης

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Πολλά μηνύματα φτάνουν, ελπιδοφόρα μηνύματα, ότι η συγγραφή της ιστορίας της Αντίστασης, κατά των Γερμανών και Ιταλών, βρίσκεται σε μια απ' τις πλέον γόνιμες και δημιουργικές της φάσεις.

Νέοι και παλαιότεροι, ακαδημαϊκοί και "ερασιτέχνες" ερευνητές των αρχείων και των μαρτυριών, εργάζονται με έμπνευση και μεράκι για την απελευθέρωση της ιστορίας της απελευθέρωσης της Ελλάδας από την τριπλή Κατοχή. 

Τίποτα δεν έχει πάει χαμένο, τίποτα δεν έχει ξεχαστεί, τίποτα δεν έχει χαθεί!

Ναι, είναι «τα πιο μεγάλα μας τα κατορθώματα, μες τις πέτρες και στα χώματα»... αλλά ζωντανά όσο ποτέ άλλοτε, γιατί πλέον έχουν περάσει στη σφαίρα του Πνεύματος, ήγουν της Αθανασίας! 

Έχουν γίνει παραδείγματα και πρότυπα και όλα δείχνουν ότι, μπορούν να μπολιάσουν μια νέα εθνική παλιγγενεσία, στην οικονομική και στην πνευματική ζωή της Πατρίδας.

Σήμερα, έρχεται κοντά μας ο πατέρας Χρυσόστομος Πέπας, ιερέας της 5ης ταξιαρχίας (και μετέπειτα ΙΙ μεραρχίας) του ΕΛΑΣ για να μας αφηγηθεί την δική του εμπειρία για τη Μάχη της Πύλης. 

Για τη μάχη αυτή έχουμε γράψει πολλά. Κι όσο γράφουμε, αντιλαμβανόμαστε ότι δεν φτάνουν και χρειάζονται κι άλλα. Θα, ψάξουμε, θα τα βρούμε και θα τα παρουσιάζουμε. Θα αγωνιστούμε να φέρουμε στον Νυν & στο Αεί, ό,τι μπορούμε περισσότερο από εκείνη της σεμνή, απλή, ταπεινή, τραχιά αρβανίτικη, εποποιία.

Και για τον π. Χρυσόστομο έχουμε γράψει (κλικ) 

Πώς, το καλοκαίρι του 1943, και μετά την θριαμβευτική περιοδεία της έφιππης ηγεσίας του ΕΛΑΣ στην Αυλίδα, χειροτονείται, από διάκος παπάς, μέσα στην Μητρόπολη των Αθηνών, μετά από αίτημα του Ορέστη, προκειμένου να καλύψει τη θέση του στρατιωτικού ιερέα του μεγάλου αυτού αντάρτικου σχηματισμού.

Σήμερα θα δώσουμε τον λόγο στον ίδιο, χάρη στο εξαίρετο βιβλίο του αείμνηστου δημοσιογράφου Γιώργου Γάτου, Η εθνική αντίσταση στη Φωκίδα. 

Ευχαριστούμε από καρδιάς τις εκδόσεις Πεδίο για την άδεια δημοσίευσης.  

Γιώργος Γάτος, Η εθνική αντίσταση στη Φωκίδα, εκδόσεις Πεδίο, τόμος Α', σελ. 476-483

Η σημασία της Μάχης της Πύλης... τότε, τώρα και πάντα...Μέρος Δ΄ (τελευταίο)

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Στρατός για τώρα και για πάντα

Στους ελασίτες 

τους δικούς μου “κουρήτες”ⁱ

Ο Ορέστης δεν συμπαθεί τον Νίκο Ζαχαριάδη. Το δείχνει με πολλούς τρόπους και κυρίως απέχοντας τελείως από τις συζητήσεις για το τι πρέπει να πράξει το ΕΑΜ προκειμένου να απαντήσει τον μονομερή εμφύλιο πόλεμο που επέβαλαν οι Άγγλοι μετά τα Δεκεμβριανά. Ούτε κι ο Ζαχαριάδης “πάει” τον Ορέστη και δεν του πολυδίνει σημασία. Με την πρώτη ευκαιρία και με μια απλή ανακοίνωση τον “θέτει εκτός κόμματος”. Σημειώνουμε ότι ο Ορέστης ήταν στέλεχος του ΚΚΕ πριν τον πόλεμο, με εντολή της ΚΕ ξεκινάει να φτιάχνει το ΕΑΜ στη Βοιωτία και στη διάρκεια της Κατοχής είναι πρώτος γραμματέας της Μονάδας του ΕΛΑΣ που διοικεί, η οποία, στην αρχή έχει τη μορφή Αρχηγείου, μετά ονομάζεται 5η Ταξιαρχία και το 1944 γίνεται η ΙΙ Μεραρχία. Δεύτερος γραμματέας και δεξί χέρι του Ορέστη είναι ο Γιώτης, ο γνωστός Χαρίλαος Φλωράκης.

Όμως, παρά το τεταμένο κλίμα στις σχέσεις Ορέστη-Ζαχαριάδη, όταν πια όλοι έχουν επιπέσει πάνω στον δεύτερο και η Αριστερά περνάει την αντιζαχαριαδική άμα και φιλοπλουμπιδική της φάση -όταν γράφει στην “Απογευματινή” είναι 1958 – ο Ορέστης δεν διστάζει να ξεκαθαρίσει ότι όλη η Αντίσταση στηρίζεται στην ανοικτή επιστολή του Ζαχαριάδη προς τον Ελληνικό Λαό.

Όταν, λοιπόν, βρίσκεται κάποιος στον Οκτώβριο του 1943, σε οποιοδήποτε σημείο της Ελλάδας δεν μπορεί παρά να συμφωνεί με τον Ορέστη ότι η επιστολή Ζαχαριάδη έχει χαράξει το δρόμο τον οποίο ακολουθεί ΟΛΟΣ ο Ελληνικός Λαός, ενόπλως ή αόπλως.

Όταν το γράμμα λέει, 

«Ο φασισμός του Μουσολίνι χτύπησε την Ελλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα με σκοπό να την υποδουλώσει και εξανδραποδίσει...»,

ο Έλληνας συμφωνεί απόλυτα, απλώς προσθέτει στον φασισμό του Μουσολίνι και τον ναζισμό του Χίτλερ.

Όταν το γράμμα λέει...

«Σήμερα όλοι οι Έλληνες παλεύουμε για τη λευτεριά, την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή...»

ο Έλληνας καλείται εκ των πραγμάτων να υπερβεί τις ιδεολογικές, πολιτικές και κομματικές εντάξεις του και να υπερασπιστεί τα καίρια με αγώνες και θυσίες. Δεν χαϊδεύει τ' αυτιά, δεν τάζει εύκολες λύσεις και, κυρίως εναποθέτει την ευθύνη για τη λύση του προβλήματος στον ίδιο το Λαό και όχι σε κάποια κυβέρνηση, σε κάποιο σύστημα, σε κάποιο κόμμα, σε κάποια πολιτική πλατφόρμα.

»Μα ένα έθνος που θέλει να ζήσει πρέπει να παλαίβει, αψηφώντας τους κινδύνους και τις θυσίες. Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι...»

Εκείνος, ο σκληροπυρηνικός ηγέτης του ΚΚΕ, ο διεθνιστής, ο “κούτβης”, ο “χαϊδεμενος” του Στάλιν, δεν διστάζει να μιλήσει για το έθνος που κινδυνεύει και πρέπει να παλέψει για να ζήσει. Δεν αντιπαραθέτει το έθνος στην τάξη γιατί, ειδικά τότε, το 1943, έχει καταδειχτεί σε όλους ότι ταξικό καθήκον για οποιαδήποτε τάξη είναι η υπεράσπιση του εθνικού συμφέροντος και η απελευθέρωση της πατρίδας. Έχουν νιώσει όλοι ότι οι πρώτοι που καταστραφήκανε με την επέλαση του Άξονα ήταν οι φτωχοί άνθρωποι, οι εργάτες και οι αγρότες, ενώ ακόμη και η αστική τάξη ξεκληρίστηκε και στη θέση της “αναδείχτηκε”, ειδικά τον χειμώνα του '41, μια νέα “αστική τάξη”, εκείνη των μαυραγοριτών και των σπεκουλαδόρων.

Τον Οκτώβρη του '43, όταν κάποιος κοιτάζει τα αποκαΐδια της Πύλης και των άλλων Δερβενοχωρίων καταλαβαίνει απόλυτα ότι ο ηγέτης του διωκόμενου ΚΚΕ, 31 Οκτωβρίου του 1940, είναι ο ΜΟΝΟΣ πολιτικός ηγέτης που έχει υπολογίσει σωστά την κατάσταση και έχει θέσει τις βάσεις του αγώνα για τη σωτηρία του έθνους για όλα τα επόμενα χρόνια και μέχρι τη συντριβή του φασισμού....

»Δίπλα στο κύριο μέτωπο και Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ.....»

«Δίπλα σε κάθε κύριο μέτωπο» είδη, από το 1940, ο ΝΖ κάνει λόγο για περισσότερα από ένα κύρια μέτωπα και ουσιαστικά προαναγγέλλει το Αντάρτικο «δίπλα σε κάθε κύριο μέτωπο». Είναι αυτό που λέγαμε σε προηγούμενη ανάρτηση. Και δεν σταματάει εκεί. Προχωράει και δίνει και σαφή εικόνα για το πώς θα είναι και τι μορφή θα έχει αυτός ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας....«...Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ...» Η έμφαση με τα κεφαλαία γράμματα είναι του ίδιου του ΝΖ.

»Κάθε πράκτορας του φασισμού πρέπει να εξοντωθεί αλύπητα. Στον πόλεμο αυτό που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη...»

Εδώ πια πρόκειται για την απόλυτη υπέρβαση! Ο φυλακισμένος πολιτικός αντίπαλος του Μεταξά θέτει τον εαυτό του και τις δυνάμεις του στην διάθεση του εχθρού του και αυτό καλεί να κάνουν οι πάντες και μάλιστα “δίχως επιφύλαξη”!!!

Πώς μπορεί, λοιπόν, ο Αποστόλης Κοκμάδης, για παράδειγμα, να μη θεωρήσει καθήκον του να ζητήσει από το ΚΚΕ να τον κάνει μέλος του και πώς μπορεί, πχ, ο ανθυπίλαρχος Κοντός(Λαοκράτης) να μην θέσει τις δυνάμεις του στην υπηρεσία του ΕΛΑΣ όποιοι κι αν είναι οι δημιουργοί του;

»Έπαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για το σημερινό του αγώνα, πρέπει να είναι και θα είναι, μια καινούργια Ελλάδα της δουλιάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση, μ' ένα πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό. Όλοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και η νίκη θάναι νίκη της Ελλάδας και του λαού της. Οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου στέκουν στο πλευρό μας»

Αθήνα 31 του Οχτώβρη 1940

Αντάρτικος στρατός

Ναι, λοιπόν. Ο ΕΛΑΣ ήταν δημιούργημα των κομμουνιστών που πάλευαν, αυτοί οι “διεθνιστές”, να σώσουν το έθνος και να απελευθερώσουν την πατρίδα. Και ήταν ένας στρατός που από τις πρώτες του στιγμές πήρε τα “χρώματα” αυτού εδώ του Τ(ρ) όπου, σφραγίστηκε με τις παραδόσεις του, πολιτικές και μεταφυσικές.

Ο Ζουράρις ονομάζει τους μοναχούς “μαυροφορεμένους αντάρτες” και τους αντάρτες του ΕΛΑΣ “μυροφόρους”. Δεν έχει άδικο. Είναι κάτι μεταξύ μοναχών και κλεφταρματολών. Έχουν γένια για να ξεχωρίζουν και αν τα κόψουν να φαίνεται ότι είναι ηλιοκαμένοι αντάρτες που γυρίζουν στα βουνά. Ο Άρης, όταν κατέβηκε στην Αθήνα, Μάρτιο του '43, είχε αυτό το πρόβλημα της...διχρωμίας στο πρόσωπο. Παραμένουν άκουροι, ενίοτε μαυροφορούν, έχουν ονόματα διαφορετικά από τα κοσμικά που χαρακτηρίζουν την τρίτη γέννησή τους, σαν αντάρτες πια. Είναι ταμένοι, λιτοδίαιτοι και ευτελώς ενδεδυμένοι, σχεδόν γυμνοί και ξυπόλυτοι....«μόνο για κατούρημα θα τον έχετε» λέει ο Άρης και δεν διστάσει να εκτελέσει για μια κότα ή για μερικά κιλά κρασί. Κυρίως όμως είναι εθελοντές! Έχουν έρθει όλοι γιατί θέλουν και γιατί ο νους τους είχε την εξουσία να αντισταθεί! Κανένας αντάρτης του ΕΛΑΣ δεν προσήλθε χωρίς να το θέλει!

Τακτικός στρατός

Από το καλοκαίρι του '43 αποκτά όλα τα χαρακτηριστικά του τακτικού στρατού. Του “τακτικού”όπως τον εννοούν στη Δύση γιατί εμείς εδώ στην καθ' ημάς ανατολή, το “τακτικό” το εννοούμε έτσι που οι Δυτικοί το περνάνε για “αταξία”ⁱⁱ. Γίνεται ένας τακτικός στρατός χωρίς υποχρεωτική στρατολογία ούτε, φυσικά, και επαγγελματική.  Οι Ελασίτες ΔΕΝ πληρώνονται με λίρες όπως οι Εδεσίτες και η λοιπή "χρυσή αντίσταση"! Τι δεν έχει από τον τακτικό στρατό που μέχρι τότε γνώριζε η Ελλάδα;

• Δεν έχει επιλοχίεςⁱⁱⁱ. Ο λόγος παραμένει, για μένα τουλάχιστον, άγνωστος. Δεν έχω βρει πουθενά την εξήγηση.
• Έχει τριαδική διοίκηση όλων των μονάδων από κάτω μέχρι επάνω. Ο στρατιωτικός διοικητής, ο καπετάνιος και ο πολιτικός. Αυτό τον τρόπο διοίκησης δεν τον καταλαβαίνουν και δεν τον αντέχουν οι αξιωματικοί του παλιού στρατού και τον θεωρούν ούλτρα σοβιετικό(!) Δεν είναι όμως. Είναι ακόμη ένα στοιχείο της δικής μας στρατιωτικής παράδοσης που επιβιώνει και επιστρέφει σε μας σαν αντιδάνειο. Δεν εννοώ μόνο τον “καπετάνιο”. Εννοώ τη συλλογική ηγεσία. Δείτε τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Δυαδική είναι η ηγεσία και τριαδική. Στη δε Μάχη του Μαραθώνα οι στρατηγοί ήταν ένδεκα!
• Υπάρχουν συνελεύσεις των μονάδων. Οι αντάρτες συνεδριάζουν τακτικά, συζητάνε, ακούνε, αποφασίζουν και πολλές φορές λύνουν μόνοι τους τα προβλήματα που μπορούν να λυθούν “από τα κάτω”.
• Υπάρχουν κομματικές οργανώσεις του ΚΚΕ^iv που στρατολογούν μέλη και λειτουργούν ξεχωριστά και επικουρικά. Είναι η οργάνωση των επιλέκτων αλλά νομίζω ότι αναπαράγει με άλλο τρόπο τον ελιτισμό των αξιωματικών του παλιού στρατού. Απλώς ο ελιτισμός αυτός τίθεται σε διαφορετική βάση. Εκεί ήταν τα γαλόνια, οριζόντια τομή. Εδώ τώρα είναι η πολιτικο-ιδεολογική συγκρότηση, κάθετη τομή στο στράτευμα. Εξόχως διδακτικό συμπέρασμα για το πώς λειτουργούν οι παραδόσεις και πώς επανέρχονται από το παράθυρο ενώ έχουν αποπεμπθεί από την πόρτα και μάλιστα ενός τόσο προσεγμένου και σφικτού οργανισμού όπως είναι το κομμουνιστικό κόμμα.

Τακτικός και Λαϊκός

Ο ΕΛΑΣ ό,τι έχει και δεν έχει προέρχεται από τον λαό. Είναι ο ίδιος ο Λαός ένοπλος. Είναι ο πολίτης-οπλίτης όλης της ιστορίας του ελληνικού έθνους από την εποχή των Ομηρικών Επών και μετά. Αυτό στα Δερβενοχώρια παίρνει ακόμα πιο καθαρή μορφή και κάνει τον Θανάση Χατζή να μιλάει για “Πατριαρχικό Αντάρτικο”.Είπαμε γι' αυτό σε άλλη ανάρτηση.

Ο ΕΛΑΣ μαζί με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και την Εκκλησία συγκροτεί την Πολιτεία, το Κράτος, από τα κάτω, άλλοτε υπό των ζυγό των κατακτητών άλλοτε πέρα από τον ζυγό. Και στις δύο περιπτώσεις παράλληλα με αυτόν. Υπάρχει αυτό που λέμε στη θεωρία των επαναστάσεων “δυαδική εξουσία”! Όχι μόνο υπάρχει εξουσία πέρα απ' αυτή των κατακτητών αλλά κι ο λαός αναγνωρίζει σ' αυτήν το συμφέρον του και πειθαρχεί, τις περισσότερες φορές εκκουσίως και αυτοβούλως, μερικές δε φορές και με “φοβέρες και αίματα”.

Έτσι:

• Το φθινόπωρο του '43, η διοίκηση του ΕΛΑΣ ΑττικοΒοιωτίας απαγορεύει την επάνδρωση των Ταγμάτων Ασφαλείας.
• Εισπράττει την εισφορά του είδους και μάλιστα ο Βερμαίος, στον πανηγυρικό της 25η Μαρτίου 1944 στη Λιάτανη, επιπλήττει τους  Σχηματαραίους κτηματίες που καθυστερούν.
• Όταν στο Κλειδί, Φλεβάρη του '44, εμφανίζεται λόχος των Ταγμάτων Ασφαλείας, αντιμετωπίζεται με τα όπλα και οι οπλίτες του έχουν τις συνέπειες που είχε κάθε εχθρικός σχηματισμός όταν βρέθηκε στη μπούκα του ΕΛΑΣ.
• Σε ομάδα χωροφυλάκων που αιχμαλωτίζεται από τον ΕΛΑΣ, οι προ κατοχής καταταχθέντες αφήνονται ελεύθεροι, μαζί και ο επικεφαλής τους, οι επί κατοχής καταταχθέντες (κόντρα στις διαταγές του ΕΛΑΣ, δηλ) εκτελούνται ως προδότες.

Παρά τα μεταπολεμικά προκύψαντα από τους αντιπάλους του ΕΛΑΣ, με την “ανάλογη” βοήθεια από τους “φίλους” του ΕΛΑΣ, ο ΕΛΑΣ είχε καλές σχέσεις και με τους παπάδες και με την Εκκλησία αφού όλοι ξέρουμε-εκτός από τους παραπάνω “φίλους” του ΕΛΑΣ - ότι, οι παπάδες από μόνοι τους δεν φτιάχνουν Εκκλησία. Ο Ορέστη αναφέρει πολλές περιπτώσεις που ανώτεροι, κατώτεροι κληρικοί και μοναστήρια στηρίζουν και μάλιστα με μεγάλο κίνδυνο τον ΕΛΑΣ και την Αντίσταση. (Μέχρι και τα ράσα του, ο Άρης, για να κατέβει στην Αθήνα, τα οφείλει στη Μονή Κλειστών).  Ο Ορέστης, επίσης πολεμάει με τον σταυρό στο στήθος κάτω από εθνόσημο του "ΕΛΑΣ", δώρο του Αττικής Ιάκωβου. Αναφέρει και την ύπαρξη ιερέως της μονάδας που διοικεί, είναι ο παπάς του Πάνακτου, εκείνος που βολιδοσκοπεί τον Ρήγο για να προσχωρήσει στον ΕΛΑΣ. Ιερέας υπάρχει και στο Γενικό Στρατηγείο. Πρόκειται για τον πατέρα Ανυπόμονο, τον Γερμανό Δημάκο, ο οποίος θα φέρει περήφανα τον τίτλο αυτό σε όλη την επί γης ζωή του.

Αλλά και εκκλησιαστική ζωή υπάρχει. Θα αναφέρω πρώτη την εικόνα εκείνη που μου είχε αφηγηθεί μπάρμπας μου Ελασίτης μιας υποδειγματικής ομάδας της ΕΠΟΝ του 34ου Συντάγματος. Πριν ξεκινήσουν για την αποστολή “αυτοκτονίας” για τη διάσωση της υδατοδεξαμενής της Θήβας από την ανατίναξη των Γερμανών, τέτοιες ώρες του '44, κοινώνησαν!!! Ο π. Ανυπόμονος αφηγείται πολλές περιπτώσεις που όλοι μαζί, αντάρτες και λαός εκκλησιάζονται. Μια απ' αυτές είναι και μέρα της γιορτής του Άρη. Ο Περικλής (Γιώργης Χουλιάρας) δε, ο μεγάλος αυτός πολέμαρχος, προσθέτει τις δικές του. Η πιο εντυπωσιακή είναι η παρακάτω και αφιερώνεται στις χοντρές κουράδες που κάνουν ό,τι μπορούν για να “ξεπλύνουν” τους συκοφάντες του ΕΛΑΣ και της Εαμικής Αντίστασης ισχυριζόμενοι ότι η Εκκλησία δεν βοήθησε την Αντίσταση.

Στη Στρώμη Σεπτέμβρης του 1942: [.... «Συνεννοημένοι από νωρίς με την οργάνωση και τον παπά για το τι θα κάνουμε το βράδυ, πριν σουρουπώσει ξεκινήσαμε για το χωριό. Μπροστά οι νέοι που ήξεραν που θα πάμε κι από πίσω εμείς, περάσαμε την πλατεία, κι από πίσω οι χωριανοί, πήγαμε και μπήκαμε στο ισόγειό, στο σπίτι του παπά. Ήταν ένα στενόμακρο σκοτεινό αβέρτο, άδειο κι αραχνιασμένο υπόγειο. Στο φως που έριχνε μεσ’ το σκοτάδι ένας λύχνος κρεμασμένος σε μια πρόκα στον τοίχο, διακρίνονταν στη μέση ένα παλιοτράπεζο που πάνω έκαιγε ένα πρόχειρο καντήλι. Μπήκαμε στη γραμμή σε παράταξη από δω και κει στον τοίχο, και μόλις φάνηκε στην πόρτα ο παπάς, ο Άρης διέταξε «“προσοχή”».

0 παπάς προχώρησε και στάθηκε μπροστά στο τραπέζι, άφησε απάνω κάτι που είχε τυλιγμένο σ’ ένα χαρτί, φόρεσε το πετραχήλι του, κι αφού έκανε το σταυρό του, έψαλε μερικές ευχές. Μετά ο Άρης πήγε και στάθηκε μπροστά στο τραπέζι δίπλα στον παπά, ενώ εμείς, η ομάδα του Παρνασσού, μετακινηθήκαμε και παραταχτήκαμε μπροστά στο τραπέζι από την άλλη μεριά απέναντι τους, προκειμένου να δώσουμε και μεις τον όρκο του αντάρτη. 0 Άρης διέταξε «“προσοχή”» κι άρχισε ν’ απαγγέλλει τον όρκο του αντάρτη, ενώ εμείς επαναλαμβάναμε:

Εγώ, παιδί του ελληνικού λαού, ορκίζομαι ν’ αγωνιστώ πιστά από τις τάξεις του ΕΛΑΣ, χύνοντας και την τελευταία ρανίδα του αίματός μου σαν γνήσιος πατριώτης για το διώξιμο του εχθρού από τον τόπο μας,για τις ελευθερίες του λαού μας, και ακόμα, να είμαι πιστός και άγρυπνος φρουρός προστασίας στην περιουσία και το βιός του αγρότη. Δέχομαι προκαταβολικά την ποινή του θανάτου αν ατιμάσω την ιδιότητά μου ως πολεμιστή του έθνους και του λαού, και υπόσχομαι να δοξάσω και να τιμήσω το όπλο που κρατώ και να μην το παραδώσω αν δεν ξεσκλαβωθεί η πατρίδα μου και δε γίνει ο Λαός νοικοκύρης στον τόπο του.

Μετά την ορκωμοσία ο παπάς πήρε απ’ το τραπέζι το δεματάκι που είχε αφήσει όταν ήρθε, το άνοιξε, έβγαλε από μέσα μια μεγάλη μεταξωτή σημαία, την ξεδίπλωσε κρατώντας την απ’ τη μια άκρη ο ίδιος κι από την άλλη ο Άρης, και ψάλαμε όλοι μαζί, αντάρτες και χωριανοί που ήταν μέσα κι έξω από το υπόγειο,τον Εθνικό Ύμνο. Η τελετή τελείωσε. 0 Άρης πριν παραλάβει τη σημαία φιλήθηκε με τον παπά, ενώ ο παπάς, συγκινημένος μέσα σε κείνη την πατριωτική ατμόσφαιρα που είχε δημιουργηθεί, μας ευχήθηκε και μας αποχαιρέτησε όλους με δάκρυα στα μάτια με το «“καλή λευτεριά”»....]^v

Τακτικός κι εφεδρικός μαζί.

Έχω αναφερθεί πολλές φορές, και στους Παράξενους Φτωχούς Στρατιώτες και σε διάφορα κείμενα, στην “τακτική των ατάκτων”. Οι Δυτικοί αναφέρονται απαξιωτικά στους “άτακτους” και προβάλουν ως “τακτικό” τον δικό τους τύπο στρατού. Αυτό δεν είναι αληθές. Οι “άτακτοι” έχουμε αποδείξει πως έχουν και τάξη και τακτική. Γι' αυτό και τα καταφέρνουν εκεί που δεν μπορούν να τα καταφέρουν οι “τακτικοί” στρατοί και διεξαγάγουν επιχειρήσεις “αδύνατες” για έναν συνηθισμένο τακτικό στρατό. Η “τακτική των ατάκτων” έρχεται δε από παλιά, από την αρχαιότητα και τους Μυρίους, ως την Βυζαντινή “Παραδρομή”, τους Αρβανίτες Στρατιώτες, τους Σουλιώτες, τους Κλέφτες και τους Αρματολούς. Ο ΕΛΑΣ,  μαζί με τον ΔΣΕ, είναι ο τελευταίος κρίκος αυτής της μεγάλης στρατιωτικής παράδοσης των Ελλήνων, η οποία, έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την αντίσταση στους εισβολείς και την άμυνα υπέρ βωμών και εστιών.

Ο ΕΛΑΣ μάλιστα προσθέτει κι άλλα χαρακτηριστικά στην τακτική των “ατάκτων” ενώ διευρύνει τη χρήση άλλων. Ας δούμε μερικά.

• Επειδή δεν έχει αρκετά όπλα, τακτικό εφοδιασμό και χώρο για να ελιχθεί-ειδικά σε περιοχές όπως η Βοιωτία και η Αττική, με τα χαμηλά βουνά, το πυκνό δίκτυο συγκοινωνιών και τις μεγάλες συγκεντρώσεις εχθρικών μονάδων – αποκρύπτει ένα μέρος των δυνάμεων μέσα στις γραμμές του εχθρού! Το να παίρνουν τα όπλα οι πολίτες όταν χρειάζεται και να παρατάσσονται για πόλεμο είναι βέβαια παλιά παράδοση. Εδώ όμως γίνεται εσκεμμένα και κάτω από την μύτη του εχθρού. Οι εφεδρικοί αυτοί αντάρτες είναι ταυτόχρονα και πηγές πληροφοριών για τον τακτικό ΕΛΑΣ ενώ ο λαός που λίγο πολύ τους γνωρίζει, αναλαμβάνει να τους κρύψει και να τους ταΐσει.
• Ο στρατιωτικός διοικητής Αττικής του ΕΛΑΣ, Αποστόλης Κοκμάδης, αναφέρει συγκεκριμένα ότι η δύναμη του τμήματός του μπορούσε να ανέλθει σε εξακόσιους (600) άνδρες και μετά να ξαναπέσει στους διακοσίους πενήντα (250). Το γεγονός αυτό προσέδιδε στον ΕΛΑΣ τεράστια ευελιξία και απλούστευε το σύστημα εφοδιασμού του κατά τους ελιγμούς.
• Στη Μάχη της Πύλης έχουμε αυτά τα χαρακτηριστικά να φτάνουν στην κορύφωσή τους. Ένα μικρό τμήμα του εφεδρικού ΕΛΑΣ της Πύλης, δύναμης μικρότερης των δύο δεκάδων, δρα σαν πυρήνας μιας ευρύτερης εφεδρικής δύναμης “ατάκτων χωρικών”, αποκρούοντας το κύριο πλήγμα υπέρτερων, έμπειρων και καλά εκπαιδευμένων δυνάμεων τους εχθρού και ανατρέποντας, στη συνέχεια, το εχθρικό τμήμα περνώντας στην αντεπίθεση. Οι κύριες δυνάμεις του τακτικού ΕΛΑΣ μπαίνουν στη μάχη μετά από οκτώ και πλέον ώρες, δρώντας πλέον ως εφεδρείες των “εφεδρικών” οπότε, η περικύκλωση καθίσταται δυνατή και η επιτυχία της μάχης εξασφαλίζεται! Την ίδια στιγμή, ένας ανώτερος αξιωματικός, ο αν/χης Γεώργιος Ρήγος, ανακαλείται από την εφεδρεία, όχι με διαταγή ανωτέρου αλλά με έκκληση κατώτερων αξιωματικών και αναλαμβάνει τη διεύθυνση της μάχης με τις πρώτες ντουφεκιές. Σημειώνουμε επίσης ότι ο Ρήγος προήχθη σε αν/χης περνώντας από όλους τους βαθμούς των υπαξιωματικών και αξιωματικών και πολεμώντας σε όλους τους πολέμους του 20ου αιώνα!

Όλα αυτά τα στοιχεία καθιστούν τη Μάχη της Πύλης μοναδική και στην ιστορία του ΕΛΑΣ και στην ιστορία της Αντίστασης κατά του Άξονα σε όλο τον κόσμο. Εκφράζει όλα τα χαρακτηριστικά της προηγούμενης φάσης του αγώνα σε μια κρίσιμη καμπή του Β'ΠΠ και δίνει τη δική της σημαντική ώθηση στην επόμενη φάση, την τελική και περισσότερη σκληρή πριν την απελευθέρωση.

Όλα αυτά τα στοιχεία που συμπυκνώθηκαν εκείνες τις μέρες του Οκτώβρη στο οροπέδιο των Δερβενοχωρίων είναι φυσικό να σταθμίζονται και να αξιολογούνται από εχθρούς και φίλους. Οι μεν φίλοι χαίρονται και πυκνώνουν περισσότερο τις γραμμές τους για την τελική αναμέτρηση, οι δε εχθροί, Γερμανοί και Εγγλέζοι, ανησυχούν και προβληματίζονται με το φαινόμενο ΕΛΑΣ που εξελίσσεται μπροστά τους. Όταν οι “άτακτοι χωρικοί” με λίγα “γύφτικα”^viιταλικά όπλα δρουν σαν τακτική μονάδα και νικούν έναν λόχο τότε τι πρέπει να περιμένουν από τον τακτικό ΕΛΑΣ στους επόμενους μήνες;;;

Αρχίζουν λοιπόν να παίρνουν τα μέτρα τους.

• Πρώτος τους στόχος να διαμορφώσουν τις συμμαχίες τους με τους εχθρούς του ΕΛΑΣ. Κι αν δεν υπάρχουν τέτοιοι και όπου δεν υπάρχουν, να φροντίσουν να υπάρξουν. Ο λοχαγός Ντον Σκοτ αναλαμβάνει δράση.
• Δεύτερος στόχος τους είναι να αξιοποιήσουν τα εξτρεμιστικά στοιχεία που δρουν στις γραμμές του για να αμαυρώσουν και να συκοφαντήσουν τη δράση του ώστε οι ταλαντευόμενοι να πέσουν “σαν ώριμο φρούτο” στην ποδιά τους. Οι άνθρωποι και των μεν και των δε στα χωριά “φρίττουν” με τις “προθέσεις” τάχα του ΕΛΑΣ να βάλει χέρι στις περιουσίες, να τους κάνει τα χωράφια κολχόζ και άλλα τέτοια.
• Τρίτος στόχος να φοβίσουν με όλα τα μέσα τον Λαό και να κάνουν την όποια βοήθεια στον ΕΛΑΣ ιδιαίτερα ακριβή σε αίμα και σε βάσανα. Τους επόμενους μήνες καλούνται οι πρώτες κλάσεις στα Τάγματα Ασφαλείας. Ο Λιάκος, τέλος του χρόνου, εγκαθίσταται στην Εύβοια σαν νομάρχης και στρατιωτικός διοικητής με προίκα ένα λόχο “τσολιάδων” και αναλαμβάνει δράση για να εκκαθαρίσει την “επικράτειά” του από τον ΕΛΑΣ. Η Εύβοια προορίζεται για προγεφύρωμα! Τίνος αλήθεια; Μα των Άγγλων, φυσικά!

Κανένας από τους στόχους αυτούς δεν θα εκπληρωθεί όσο μεγάλες κι αν είναι οι θυσίες!

Οι Αντάρτες του ΕΛΑΣ μάχονται τραγουδώντας τον δικό τους παιάνα:

Είμαι του ΕΛΑΣ αντάρτης

Και στα όρη κατοικώ

Και για την ελευθεριά μας

Και τον θάνατο αψηφώ

Το τουφέκι μου στον ώμο

Το σπαθί μου στο πλευρό

Απ' τα όρη κατεβαίνω

Τους φασίστες κυνηγώ

Δεν φοβάμαι την κρεμάλα

Δεν φοβάμαι το σχοινί

Και στο πέρασμά μου τρέμουν

Ράλληδες και Γερμανοί

Ράλληδες ταγματαλήτες

Μπουραντάδες, Γερμανοί

Τα κεφάλια σας θα πέσουν

Απ' τ' αντάρτικο σπαθί

Μάνα μου, γλυκιά μου Ελλάδα

Ο αντάρτης του ΕΛΑΣ

Θα σ' ανάψει τη λαμπάδα

Της τιμής, της λευτεριάς^vii

i      Στην Ελληνική μυθολογία οι Κουρήτες ήταν Δαίμονες (= Δαΐμονες, ειδήμονες) που η λατρεία τους εντοπίζεται κυρίως στη Φρυγία και στη Κρήτη που κατά παράδοση ονομαζόταν και Κουρήτις.

Αναφέρονται όμως και σε άλλες ελληνικές περιοχές ταυτιζόμενοι αλλού με τους  Τελχίνες, αλλού με τους Κορύβαντες και αλλού με τους Καβείρους ακόμα δε και με τους  Ιδαίους Δακτύλους.

Στη Φρυγία φέρονται ως ακόλουθοι της Κυβέλης – Ήρας στην οργιαστική της λατρεία. Αντίθετα στη Κρήτη μνημονεύονται ως «άγρυπνοι φύλακες» του Δία που κάλυπταν με τις ένοπλες ορχήσεις και τον θόρυβο των όπλων τους και των κρουστών οργάνων τους, τους κλαυθμούς του για να μη τον ακούσει ο θεός Κρόνος. Αλλά και γενικότερα πιστεύονταν ως ακόλουθοι του Δία όπως οι Σάτυροι του Διονύσου. Ο αριθμός των Κουρητών έφθανε τους δέκα και τα ονόματά τους έλαβαν πολλές πόλεις της Κρήτης.

Σ΄ αυτούς αποδίδεται κατά τις τοπικές παραδόσεις η εφεύρεση του πολεμικού χορού του ΠΥΡΡΙΧΙΟΥ ενώ στην Εύβοια θεωρούνταν οι εφευρέτες των κυνηγετικών όπλων και τιθασευτές.

Γενικά πιστεύονταν ότι αυτοί έθεσαν τις βάσεις του πολιτισμού της κοινής συμβίωσης των ανθρώπων, προστατεύοντας τις πόλεις και τους πολίτες με ομόνοια και ευνομία διευκολύνοντας την ιδιωτική ζωή με τη διδασκαλία της χρήσης της φωτιάς, της κατεργασίας μετάλλων, της χρήσης του τόξου καθώς και της υπόδειξης θρεπτικών ειδών, όπως το μέλι, και άλλων τροφίμων.

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%AE%CF%84%CE%B5%CF%82

ii      Για τον “τακτικό” και “άτακτο” στρατό έχω ασχοληθεί πολύ στο βιβλίο μου Παράξενοι Φτωχοί Στρατιώτες-θαυμαστά στοιχεία της αρβανίτικης στρατιωτικής παράδοσης των ελληνικών Κοινών, εκδ. Αλφειός, Αθήνα, 2014.

iii     Γι' αυτό είναι λάθος, το κατά τα άλλα υπέροχο τραγούδι του Στ. Ξαρχάκου σε στίχους Κ. Κινδίνη που τραγουδάει ο Μ. Μητσιάς, “Χαμένος ήχος”...

”Είμαστ' απ' έξω απ' αυτήν την ιστορία

μη με πικραίνεις άλλο πια Μαρία,

.............

Μην επιμένεις άλλο πια Μαρία

να με θυμάσαι στον ΕΛΑΣ επιλοχία

τα χρόνια δεν τα παίρνεις πίσω....”

iv     Πάνω στο ζήτημα των οργανώσεων του ΚΚΕ στον ΕΛΑΣ αξίζει να σταθούμε λίγο για να ανοίξουμε τη συζήτηση αφού το θέμα έχει ελάχιστα μελετηθεί.

Ο τακτικός στρατός, όπως τον ξέρουμε, είναι μια πυραμιδοειδής απρόσωπη συλλογικότητα. Όλα κινούνται από πάνω προς τα κάτω, τίποτα δεν γίνεται αν δεν προβλέπεται και αν δεν διατάσσεται. Ακόμη κι αν προβλέπεται κάτι κάποιος πρέπει να το διατάξει να γίνει την τάδε ή δείνα στιγμή, στην έτσι ή στην αλλιώς παραλλαγή του. Ο ΕΛΑΣ δεν είναι ακριβώς έτσι. α) Λόγω της αντάρτικης υφής του, όπου οι μονάδες του ζουν στη διασπορά πολλές μέρες και χωρίς επικοινωνία, μέσα σε απρόβλεπτες αλλά και πρωτόγνωρες συνθήκες, β)λόγω της ελληνικής στρατιωτικής παράδοσης όπου η τάξη και η “τακτικότητα” είναι άλλου είδους, γ) λόγω της “κομμουνιστικής” επιρροής, με τις συνελεύσεις, την εθελοντική στρατολογία και την ισότητα και συντροφικότητα που διακηρύσσει, “σπάει” σε πολλά σημεία την πυραμιδοειδή απρόσωπη συλλογικότητα.

Από την άλλη μεριά. Οι κομ. Οργανώσεις είναι κι αυτές πυραμίδες απρόσωπης συλλογικότητας. Δεν ξεκινήσανε έτσι, “καταστατικά”, αλλά εκεί καταλήγουν. Στην πράξη, η ηγεσία αυτονομείται, τα μέλη αποπροσωποιούνται και η συντροφικότητα εκφράζεται και λειτουργεί όταν έρχεται “κάτι” από πάνω προς τα κάτω και όχι αντίστροφα.

Αυτές οι δύο πυραμίδες, η μία μέσα στην άλλη, ακόμη και στις καλύτερες συνθήκες δεν μπορεί παρά να δημιουργούσαν παρατράγουδα. Πόσω μάλλον σε συνθήκες συνεχούς κίνησης, μαχών, ελιγμών, έντασης και γενικά εξουθενωτικών συνθηκών διαβίωσης. Στην καλύτερη περίπτωση, μία από τις δύο, η λιγότερο απαραίτητη που είναι η κομματική, θα υποβαθμιστεί, θα ατονίσει και θα πάψει να λειτουργεί. Στη χειρότερη περίπτωση, οι δύο πυραμίδες θα συγκρουστούν, αφανώς ή και εμφανώς, θα εκφραστούν δύο (τουλάχιστον) γραμμές όπου, η μία θα υπονομεύει την άλλη, όχι τόσο στη θεωρία αλλά κυρίως στην πράξη, καταχθονίως και υποχθονίως. Η περίπτωση της δολοφονίας του συνταγματάρχη Ψαρρού από τον ταγματάρχη Θύμιο Ζούλα, κόντρα στις διαταγές, στο συμφέρον της Ελλάδας, του ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ και ενάντια σε κάθε ανθρώπινη αξία, είναι αυτό ακριβώς το πράγμα. Δύο γραμμών υπαρχουσών μέσα στο ΚΚΕ, η μειοψηφική, την “κατάλληλη” στιγμή, εκδηλώνεται έτσι ώστε να υπονομευτεί και να ακυρωθεί η πλειοψηφική. Όταν συμβεί αυτό η πλειοψηφική εκ των πραγμάτων θα αναγκαστεί να κάνει ό,τι θα έκανε και η μειοψηφική. Και η μειοψηφική θα θριαμβολογήσει ότι τα πράγματα ήταν έτσι όπως τα έλεγε εκείνη και όχι η πλειοψηφική.

Όταν όμως φτάνουμε σε αυτά τα σημεία της ανάλυσης, προκύπτει ένα ακόμη ζήτημα εξ ίσου σημαντικό. Τι είδους γραμμές, τι είδους πολιτικές και νοοτροπίες, συγκρούονται μέσα στις δύο αυτές πυραμίδες; Πού φτιάχνονται αυτές στις συνθήκες που περιγράψαμε παραπάνω και από ποιους;

Χρόνια τώρα, οι ελέω Άγγλων και Αμερικανών “νικητές”, καλλιεργούν μια εντύπωση ότι οι κομμουνιστές ήταν κάτι τέρατα ανθρωπόμορφα που ήρθαν εδώ από αλλού, κάτι ξένο με την άγια ελληνική κοινωνία, και δεν δίστασαν να τα κάνουν όλα “Γης Μαδιάμ” έχοντας στόχο την εξουσία, την περιουσία, τη θρησκεία και την οικογένεια. Όποιος είναι της αντίστοιχης ηλικίας θα θυμάται τον “Σονόρα”, έναν γκαβό και άθλιο τύπο, όπου ο Τζέιμς Πάρης όρισε να εντιπροσωπεύει τον κομμουνιστή που επιβουλεύεται την εθνικόφρονη Ελλάδα(!)

Αν είναι όμως τίμιος άνθρωπος και σκύψει σε κάθε κοινωνία, θα δει ότι οι κομμουνιστές δεν ήρθαν από αλλού αλλά ήταν ό,τι ήταν όλα τα παιδιά της κοινωνίας αυτής. Όλοι ήταν δε στην ΕΟΝ(!) Όλοι ήταν χριστιανοί. Όλοι ήταν από μεγάλες και σφιχτές οικογένειες και φάρες ατράνταχτες. Οι πιο πολλοί ήταν βενιζελικοί, αρκετοί ήταν βασιλικοί και ελάχιστοι, δυο-τρεις ήταν κομμουνιστές που είναι αμφίβολο αν συμφωνούσαν μεταξύ τους.

Πώς μας προέκυψε λοιπόν αυτή η “κομμουνιστικοποίηση”, τι είδους ήταν  τελικά η “κομμουνιστικοποίηση”; Ήταν ο φόνος του Ψαρρού “κομμουνιστική” πολιτική όταν οι μόνοι ωφελημένοι απ' αυτόν είναι όλοι οι ακραίοι και των δύο πλευρών και πάνω απ' όλα οι Άγγλοι που θέλουν στον Λίβανο υπόλογους και στριμογμένους τους εαμίτες αντιπροσώπους, ήγουν την πλειοψηφούσα γραμμή του ΚΚΕ; 

Αλλά και παρακάτω, στις μονάδες του ΕΛΑΣ και στις κομ. οργανώσεις. Οι παλαιότεροι κομμουνιστές, αυτοί που είχαν κομματική ηλικία μεγαλύτερη της κατοχής, ήταν ελάχιστοι, για να μη πω ότι ήταν ανύπαρκτοι στη “ζωή” των κομματικών οργανώσεων βάσης. Επειδή ήταν λίγοι, γίνηκαν “στελέχη” και έτρεχαν από δω κι από κει. Σε συνθήκες παρανομίας αυτό σημαίνει ότι ελάχιστη παρουσία είχαν στις συζητήσεις και στις ενέργειες των οργανώσεων. Ενώ τα πιο πολλά μέλη των οργανώσεων ήταν “δόκιμα” αφού το καταστατικό του ΚΚΕ πάντα προέβλεπε δοκιμασία έξι τουλάχιστον μηνών για τα νέα μέλη. Οι αξιωματικοί του ΕΛΑΣ δηλαδή, που προσχώρησαν το καλοκαίρι του '43, ακόμη κι αν ζήτησαν αμέσως να γίνουν μέλη του κόμματος, πράγμα απίθανο, τακτικά μέλη του ΚΚ θα πρέπει να έγιναν τον Φεβρουάριο του '44! Πώς λοιπόν έγινε “κομμουνιστικοποίηση” των τόσο λίγων προς τους τόσο πολλούς; Πώς μπόρεσαν οι τόσο λίγοι να επηρεάσουν τόσο καθοριστικά τόσο πολλούς;

Συμπέρασμα: Όσο κι αν θέλουν, και οι μεν και οι δε, να περάσει ο ΕΛΑΣ ως “κομμουνιστικός στρατός”, δεν το καταφέρνουν. Μπορεί να φέρει κάποια χαρακτηριστικά που στην εποχή αυτή σχετίζονται με τον

Κόκκινο Στρατό, αυτό όμως είναι φυσικό και ανάλογο με την εποχή του Ναπολέοντα όπου ο στρατός του επηρέασε όλους εκείνους που έβλεπαν στο πρόσωπό του και στις ιδέες του την απάντηση στην απολυταρχική και δεσποτική Ευρώπη. Όταν ακόμη τώρα τραγουδάμε την “Μασσαλιώτιδα” και να συγκινούμαστε γιατί είναι παράξενο να τραγουδάνε οι Ελασίτες την “Κατιούσα” ή την “Βαρσαβιάνκα” όχι σε μετάφραση αλλά με αμιγώς ελληνικούς στίχους;

Ο ΕΛΑΣ είναι γέννημα θρέμμα της ελληνικής στρατιωτικής παράδοσης, είναι ό,τι καλύτερο γέννησε η ελληνική κοινωνία και ως εκ τούτου φέρει και τις παθογένειες και τα ελαττώματα αυτής της κοινωνίας. Ας μην ξεχνάμε ότι κληρονόμησε και έναν ψυχρό εμφύλιο πόλεμο ανάμεσα σε Βενιζελικούς και Βασιλικούς που ταλάνισε την κοινωνία για τρεις δεκαετίες και οδήγησε στην Μικρασιατική καταστροφή. Φέρει δε αυτά τα ελαττώματα στην ηπιότερη μορφή τους κι αυτό προκύπτει εύκολα αν δει κανείς όλα τα πριν κι όλα τα μετά. Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει σε τούτο δω το κείμενο.

v     Ο δρόμος είναι άσωτος, Χουλιάρα-Περικλή, εκδ. Οιωνός, Λαμία, 2006, σελ. 165, 166

vi    “Γύφτικα” λένε οι αντάρτες τα ιταλικά όπλα σε αντίθεση με τα γερμανικά γιατί είναι άσχημα και κακοφτιαχμένα.

vii https://www.youtube.com/watch?v=xvrvfxm9dyU