Στέφας Μαλιάτσης: Γιέμι εδέ νέβε κετού...(Είμαστε κι εμείς εδώ)

 

Η τρίτη σελίδα μιας κατάστασης ονομάτων Πυλιωτών που δικαιούντο να πάρουν ζάχαρη.
Δίπλα η ιδιότητα που επιτρέπει τη χορήγηση ζάχαρης και τα μέλη της οικογενείας εκάστου δικαιούχου. 29/12/1943
Από τα ΓΑΚ Φθιώτιδας τα οποία και από δω ευγνωμονούμε. 

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

 Πριν έδερναν και απαγόρευαν. Τώρα παραποιούν και παραχαράσσουν. Πριν σκότωναν τους ανθρώπους που αντιστάθηκαν και αντιστέκονταν. Τώρα σκοτώνουν τη μνήμη τους, ακρωτηριάζουν την αυτοθυσία τους.

Όχι! ΔΕΝ είναι η παράταξη των παιδοβιαστών! Είναι η παράταξη των βιαστών της Ιστορίας, της Μνήμης, της Αλήθειας. Στα εγκλήματα αυτά παίρνουν μέρος μαζικά και κατ΄ εξακολούθησιν, σε μεγάλες κλίμακες του χώρου και του χρόνου. Όπου υπάρχουν Έλληνες, εδώ και δεκάδες χρόνια!

Έχουν ενιαία γραμμή. Την τηρούν μονολιθικά, δογματικά. Έχουν συγκεκριμένους στόχους κατά των οποίων βάλλουν με καταιγιστικά πυρά διαβολής, αποσιώπησης, απαξίωσης, παραχάραξης και ψευδομαρτυρίας.

Τι μπορούν, όμως, να κάνουν; Σε τι κέρδος μπορούν να ελπίζουν από την συνεχιζόμενη πρόκληση αυτή; Αυτόν τον διαρκεί εμφύλιο πόλεμο ενάντια στη Μνήμη και την Αλήθεια; Οι ΗΠΑ δεν κέρδισαν τον πόλεμο του Βιετνάμ παρά τον συνεχιζόμενο πόλεμο της προπαγάνδας.

Η Ιστορία έχει ήδη γραφτεί με αίμα. Αυτή είναι η αληθινή και όχι εκείνη των λεγόμενων “νικητών” του Εμφυλίου. Η γραφή εκείνη “του αίματος” είναι ανεξίτηλη! Αιώνια! Ακατάλυτη! Γιατί είναι γραφή πνευματική, θεμέλιο και σφηνόλιθος στην αψίδα της εθνικής ταυτότητας των Ελλήνων.

Πατήρ πάντων ο πόλεμος και άλλους κάνει δούλους και άλλους κάνει ελεύθερους. Τους πρώτους δούλους και θνητούς. Τους δεύτερους ελεύθερους και θεούς. Οι θεοί της Επανάστασης του '21 δεν πέθαναν! Παρά τις “φιλότιμες” προσπάθειες του γερμανοτσολιάδικου κράτους και των διανοουμένων του. Κι αν παραδειγματίζουν κάποιοι σήμερα τους Έλληνες ανεξαρτήτως τάξης και πολιτικής αντίληψης, αυτοί είναι όλοι εκείνοι οι αγωνιστές που αποπέμφθηκαν, αδικήθηκαν, κυνηγήθηκαν, πείνασαν και πέθαναν “στην ψάθα” ή ήταν τυχεροί και έπεσαν στη μάχη.

Γιατί προσπαθούν να παραποιήσουν την ιστορία του Στέφα Μαλιάτση; Τι νομίζουν ότι μπορούν να κερδίσουν; Μπορούν να σβήσουν ότι ο Μαλιάτσης ήταν ήδη υπεύθυνος της 12μελούς μαχητικής ομάδας του εφεδρικού ΕΛΑΣ στην Πύλη; Να “ξεχαστεί” ότι ακριβώς για τον λόγο αυτό τα όπλα πήγαν στην Πύλη; Ότι η Πύλη ήταν λιγάκι παράμερα από τον άξονα κίνησης Κρώρα – Σκούρτα αλλά ήταν και ικανή να τα προστατέψει και να τα χρησιμοποιήσει; Μπορούν να κρύψουν ότι το χωριό όλο συσπειρώθηκε γύρω από αυτόν τον αρχηγό της ένοπλης ομάδας και όχι γύρω από κάποιον από τους τοπικούς άλλους ηγέτες;

Γιατί δεν συντάχθηκε το χωριό, πχ, γύρω από τον πρόεδρό του που τότε ήταν ο Αλκιβιάδης Στυλιανού Τσεβάς;

Κι εν πάση περιπτώσει, αφού ούτε αντάρτες του ΕΛΑΣ υπήρχαν, ούτε ΕΑΜ, ούτε ήταν κάτι άλλο από λοχίας της Μικρασιατικής εκστρατείας, γιατί ο Στέφας όδευσε στην εξορία και σε πλήθος άλλες περιπέτειες;

Πείτε ό,τι θέλετε. Τα στοιχεία υπάρχουν! Και οι φωτογραφίες. Ο Στέφας της υπέρτατης θυσίας, με τα γουρουνοτσάρουχα οδεύει τη συνοδεία τυφεκιοφόρου χωροφύλακα στην εξορία! Πατάτε τη μια νάρκη μετά την άλλη. Λέτε ψέματα την ώρα που όλοι βλέπουν την αλήθεια και προσδιορίζουν το μέγεθος της ανοησίας σας.

Γιατί αποσιωπούν την προέλευση των όπλων; Τι πιστεύουν ότι θα αποκομίσουν ψευδόμενοι;

Τα όπλα ήρθαν από την Εύβοια. Ήταν μέρος του οπλισμού ενός ολοκλήρου ιταλικού συντάγματος που παραδόθηκε στον ΕΛΑΣ, στο ΕΑΜ και στον εξεγερμένο λαό που απαίτησε διαδηλώνοντας τα όπλα. Τα κατάσχεσε ενώ ταυτόχρονα ανέλαβε να κρύψει και να προστατέψει τους Ιταλούς.

Η παράδοση στον ΕΛΑΣ έγινε και με την προτροπή και “διαταγή” του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Όσο πέρναγε ο λόγος του στην Ελλάδα, βοήθησε κι αυτό στην παράδοση των Ιταλών στον ΕΛΑΣ.

Εκεί, στην Εύβοια, απεκρύβησαν και ένα μέρος εστάλη στην 5η Ταξιαρχία από το Λευκαντί. Λευκαντί, Δήλεσι και μετά με μουλάρια στα Δερβενοχώρια. Κάτω από τη μύτη των Γερμανών, μέσα στον κάμπο. Πενήντα μουλάρια υπερφορτωμένα, πόσους ανθρώπους θέλουν για συνοδεία; Κάντε λογαριασμό και υπολογίστε το μέγεθος της ανοησίας τους που τους σπρώχνει στην παραχάραξη της ιστορίας. Υπάρχουν τόσα στοιχεία για όλα αυτά που το ψέμα τους θα θαφτεί κάτω από τον όγκο χιλιάδων τεραμπάιτ! Μόνο οι αριθμοί των όπλων μάς λείπουν! Αλλά δεν αποκλείεται κάποτε να βρεθούν κι αυτοί...

Τι μπορούν να κρύψουν απ' τις προσωπικές ιστορίες των ανθρώπων;

Μπορούν να κρύψουν ότι ο 70χρόνος Γιώργος Σταμάτης που σκοτώθηκε εκείνη την ημέρα, είχε δυο παιδιά αντάρτες; Ο μεγάλος, μάλιστα, ήταν και τραυματίας στη μάχη της Κάζας (13 Αυγούστου). Και για να μη μείνει το ντουφέκι στο ράφι έστειλε και τον άλλον του γυιο στο αντάρτικο. Και επειδή δεν του έμεινε άνθρωπος πήγαινε ο ίδιος στα πρόβατα. Εκεί τον είδαν οι καπεταναίοι, ο Ορέστης και ο Βερμαίος και είπαν “μωρέ πού βρισκόμαστε, στο Σούλι;”

Τι μπορούν να κρύψουν από τους Πυλιώτες τους σημερινούς για τους τότε Πυλιώτες της μάχης; Μπορούν να κρύψουν ότι μετά τη μάχη η 12μελής ομάδα του ΕΛΑΣ δεκαπλασιάστηκε και παρέτασσε 120 τουφέκια; Ότι περνούσε και “κουδουνίζανε τα γυαλικά στα ράφια”; Ότι ήταν το καμάρι όλης της περιοχής και το παράδειγμα αυτό που έκανε τον κάθε αντάρτη να υποκλίνεται και να λέει “τι Πυλιώτης τι Σουλιώτης”;

Μπορούν να κρύψουν ότι από τις πρώτες εφεδρείες που έφτασε εκείνη των Σκούρτων; Ότι αυτή η εφεδρεία ήταν η αντίστοιχη μαχητική ομάδα του εφεδρικού ΕΛΑΣ υπό τον Θανάση Παπαθανασίου, τον θρυλικό Γιαταγάνα; Τι ήταν ο Γιαταγάνας; Δεν ήταν μαζί με τον Θανάση Αγαθή, “οι δυο Θανάσηδες” που λέει ο Ορέστης, υπεύθυνοι του χωριού; Αν δεν ήταν πουθενά ο ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ γιατί και εκείνοι υπέστησαν τα μύρια όσα;

Πόσο θα κρύψουν ότι ο Ορέστης αμέσως μόλις έλαβε το μήνυμα από τον αγγελιαφόρο του Στέφα, Νίκο Τσεβά, έστειλε τον Μπαράκο μαζί με όσους μπορούσε να μαζέψει; Πόσο θα κρύψουν την μαρτυρία του Τηλέμαχου που επίσης έσπευσε μόλις έφτασε ο σύνδεσμος του Στέφα ΚωτσΓιώργας;

Παραχαράσσουν και κατασκευάζουν ψέματα. Έδωσε, λέει, κάποιος το πιστόλι στον Στέφα και του είπε να σκοτώσει αιχμαλώτους για να εκδικηθεί και να ξεθυμάνει. Και να έγινε έτσι ακόμη και να υπέκυπτε ο Στέφας στην παρότρυνση δεν θα απέκλινε από τους Σουλιώτες αλλά θα έμοιαζε περισσότερο. Οι συμπολεμιστές του Μάρκου, μόλις ξεψύχησε ο καπετάνιος τους, έσφαξαν επί τόπου επιφανείς Τουρκαρβανίτες κι ας ήταν συμπολεμιστές τους επί Αλή Πασά. Και οι Αθηναίοι έσφαξαν τα πριγκιπόπουλα των Περσών άμα τη εμφανίσει του στόλου στη Σαλαμίνα, έτσι για κουρμπάνι αντί για κατσίκια πριν την μάχη!

Και που δεν υπέκυψε, είχε σκοτώσει λίγους μέχρι εκείνη την ώρα; Ή θα σκοτώσει λίγους μετά πολεμώντας μέχρι το τέλος; Μπορούν να αποκρύψουν την σημαντική δράση της μαχητικής ομάδας της Πύλης στην επιχείρηση για την κατάληψη του αεροδρομίου της Τανάγρας; Μπορούν να αποκρύψουν ότι ο Στέφας ενέδρευε στο δρόμο προς το Σχηματάρι και ότι ανατίναξε με νάρκη γερμανικό αυτοκίνητο εμποδίζοντας τις εφεδρείες που έσπευδαν στη μάχη;

Οι αιχμάλωτοι, έτσι κι αλλιώς απεμακρύνθησαν από την Πύλη, φυλακίστηκαν σε μια εκκλησία στα Κρώρα και ανετέθη η φύλαξή τους σε ένοπλους Εβραίους αντάρτες. Δεν ήθελε ο ΕΛΑΣ τυχόν κινήσεις αντεκδίκησης αλλά και δεν υπήρξαν τέτοιες. Πουθενά δεν αναφέρονται και αυτοί που το ισχυρίζονται συστηματικά δεν αναφέρουν τις πηγές τους.

Οι Πυλιώτες και ο ΕΛΑΣ είχαν δοξαστεί εκείνοι την ημέρα με τους 100 που κείτονταν στα πόδια τους και τους αιχμαλώτους που παρήλασαν μπροστά στον Αν/χη Ρήγο σε άθλια κατάσταση. Είχαν όμως στο νου τους και τη σωτηρία των χωριών. Έτσι συνέταξαν επιστολή προς τον Γερμανό διοικητή, την υπέγραψαν όλοι οι αιχμάλωτοι και στάλθηκε με τον παπα Χρυσόστομο στην Ελευσίνα. Η πρόταση ήταν “τα κεφάλια τους για τα χωριά”, αν τη μεταφράσουμε στη γλώσσα του '21. Οι Γερμανοί απάντησαν με τη φωτιά και με δύο μέρες ακόμη πόλεμο. Έχασαν κι άλλους άνδρες και στο τέλος ούτε το οροπέδιο κράτησαν. Εγκατέλειψαν και εκκένωσαν τον χώρο. Μετά από αυτό ο αντάρτικος λόγος τηρήθηκε:

Ράλληδες, Ταγματαλήτες, Μπουραντάδες, Γερμανοί

τα κεφάλια σας θα πέσουν απ' αντάρτικο σπαθί

Τι μπορούν, λοιπόν, να κρύψουν από την τριήμερη μάχη που ακούστηκε στην Αθήνα αλλά και στα πέρατα της Οικουμένης; Αρκούν και μόνο οι κινητήρες των αεροπλάνων που εφορμούν στα Κρώρα και στο Μάλι Μάδι για να σβήσουν την ύβρι και την πρόκληση.

Ως απελπισμένοι και πανικόβλητοι της Ιστορίας αποσιωπούν εντελώς και βλακωδώς την παρουσία ισχυρότατων ανταρτικών δυνάμεων στα Δερβενοχώρια. Τι θα πετύχουν; Το λένε τα ίδια τα αρχεία της Βέρμαχτ. Θεωρούν τα Δερβενοχώρια “προκεχωρημένο οχυρό που διοικείται καλώς”! Και επικυρώνουν την εκτίμηση αυτή εμπράκτως κινητοποιώντας χιλιάδες άνδρες για να κάνουν επιδρομές κάθε μήνα και μετά να φεύγουν μη μπορώντας ουσιαστικά να επεκτείνουν την κατοχή πέραν της Χασιάς, του Αυλώνα, του αεροδρομίο Τανάγρας – Σχηματαρίου, Ελευσίνας, Κριεκουκίου. Η περιοχή αυτή επί Γερμανών είναι ζήτημα αν κρατήθηκε συνολικά ένα μήνα υπό κατοχή. Επί Ιταλών δε ουδέποτε πατήθηκε!

Όλα αυτά έχουν αποτυπωθεί σε έγγραφα επίσημα. Έχουν αποτυπωθεί σε αφηγήσεις των πρωταγωνιστών πέραν πάσης αμφισβήτησης. Έχουν ποτιστεί με αίμα πολλών ανθρώπων. Επομένως το ξερίζωμά τους είναι αδύνατο. Κάθε προσπάθεια για λήθη είναι μάταιη. Οσονούπω θα έχουμε και τη λίστα των Γερμανών νεκρών, έναν προς έναν, με τον βαθμό του και την ηλικία του. Θα προστεθεί και αυτή στην σωρό του αναθέματος προς εξορκισμόν της λήθης και της παραχάραξης.

Αποσιωπούν τον ρόλο του Ορέστη. Εδώ τους βοηθάνε και κάποιοι... “συναγωνιστές” του Ορέστη. Παραποιούν, παραχαράζουν, διαστρεβλώνουν και επιτίθενται βάναυσα στη λογική μας. Αντιπαραθέτουν τον αντισυνταγματάρχη Γεώργιο Ρήγο στον Ορέστη. Σας “αντίβαρο”! Αυτόν που από κείνο το βράδυ της 15η Οκτωβρίου έδωσε μπέσα με τον Ορέστη και την κράτησε μέχρι τέλους πολεμώντας άξια και τους Άγγλους. Έμεινε, μάλιστα, ο Ρήγος ως Φεραίος στον ΕΛΑΣ κι έκανε το καθήκον του ως Έλληνας αξιωματικός παρά τις... επί 8-9 μήνες κακουχίες που υπέστη έχοντας δίπλα του τον σκληροπυρηνικό Ηλία Καρά. Τελικά ο Καράς μετετέθη στην 8η Μεραρχία της Ηπείρου και ο Φεραίος συνέχισε. Μπήκε δε στην Αθήνα ως ΕΛΑΣίτης με την αραβίδα χιαστή και έτσι επεσκέφθη στα Παλαιά Ανάκτορα (τη σημερινή Βουλή) τη νεοσύστατη εξουσία της απελευθέρωσης. Ποιος μπορεί να αποσιωπήσει πια ποιος τον έβγαλε στο βουνό; Ποιος έστειλε και ξαναέστειλε τον παπα Χρυσόστομο για να κάνει τις συνεννοήσεις; Και ποιος ενημέρωσε και κινητοποίησε τους αξιωματικούς που υπέγραψαν την έκκληση να τους διοικήσει; Ποιος είχε βγάλει νωρίτερα αυτούς τους ίδιους τους αξιωματικούς στο βουνό και ποιον αυτοί εμπιστεύονταν και συσπειρώνονταν δίπλα τους καλώντας κι άλλους, ανωτέρους;

Ποιος ήταν εκείνος που είχε ηγηθεί μέχρι τότε και ηγήθηκε μέχρι τέλους όλους τους αντάρτικους σχηματισμούς στην Αττικοβοιωτία και μετά στην Εύβοια; Ποιος έβαλε και έβγαλε με ασφάλεια στην Αθήνα τον Άρη; Και σε ποιον ο Άρης εμπιστεύτηκε τόσα και τόσα καλά παλληκάρια του, όπως τον Θεοχάρη, τον Γαβριώτη, τον ίδιο τον Βερμαίο, τον Πελοπίδα; Ποιος εξασφάλισε σε όλη την κατοχή την επικοινωνία της Αθήνας με το Βουνό και τη Μέση Ανατολή, διακινώντας με ασφάλεια πρόσωπα, όπλα, εφόδια, χρήματα και μηνύματα;

Αναίσχυντοι εκείνοι που ο πόλεμος κατέστησε δούλους αποσιωπούν και αποκρύπτουν και την ταυτότητα των νεκρών. Πρώτα πρώτα του νεκρού αντάρτη που έπεσε στη μάχη. Κι αν δεν αναφέρεται στο πρώτο μνημείο, που υπάρχει ακόμη στο πεδίο της μάχης με την πρωτοβουλία και τη χρηματοδότηση του Κώστα Μανωλκίδη, καθηγητή της Χημείας και ιδρυτή του φροντιστηρίου “Ηράκλειτος” και αντάαρτη της Πάρνηθας, υπάρχει στη μαρτυρία του διοικητή του, του ανθυπολοχαγού Νίκου Γιαννέτσου (Τηλέμαχου). Είναι ο Δημήτριος Πετεινάτος – Ρήγας από την Κεφαλλονιά.

Ασεβούν όμως και προς όλους τους αντάρτες που πολέμησαν, εκείνες τις μέρες και μετά, για να διατηρήσουν τα Δερβενοχώρια εκείνη την αυτονομία που προαναφέραμε έναντι των Γερμανών όπως διατηρούσαν και την πατροπαράδοτη έναντι των Τούρκων. Ξεχνάνε τον Τηλέμαχο (ανθυπολοχαγό Νίκο Γιαννέτσο που έφτασε πρώτος και σχεδόν αμέσως), ξεχνάνε τον ταγματάρχη Δαλιάνη του 34ου Συντάγματος του “Αρβανίτικου” και τον καπετάνιο του Διαμαντή, ξεχνάνε τον Γιάννη Σταματάκη (Λακκιώτη), τον Κρατερό (Κ. Ζούση), τον Μεσολογγίτη (Κολοτούρο) που ήταν και τραυματίας, τον Παπαζήση, τον Καλλία, τον Κρόνο, τον Λαοκράτη (Κ. Κοντό), τον Νικήτα, τον Ανάποδο, τον Καλύβα και τόσους άλλους. Προσβάλλουν την μνήμη τους αποσιωπώντας όλους αυτούς τους νέους ανθρώπους με πρώτον τον Θεοχάρη Πολύχρονο. Χάρη στον φοβερό και ατρόμητο πολεμιστή των Καραλιβαναίων και στη θυελλώδη και ριψοκίνδυνη αντεπίθεσή του, σώθηκε η μισή Πύλη, τη δεύτερη μέρα των μαχών. Εκείνη η αντεπίθεση ανέτρεψε τους Γερμανούς που έκαιγαν την Πύλη και τους ανάγκασε να εγκαταλείψουν το πεδίο τόσο εσπευσμένα που δεν μπόρεσαν να πάρουν μαζί τους ούτε τους νεκρούς της προηγουμένης. Ουδέποτε ανεκτήθησαν τα λείψανά τους και ακόμα κείτονται σκορπισμένα στην Γκούρι Μιρουδί.

Τίποτα δεν μπορούν να κάνουν. Τίποτα δεν μπορούν να πετύχουν.

Όλοι ξέρουμε! Κι εκείνοι ξέρουν ΚΑΙ ότι ξέρουμε ΚΑΙ ότι βρίσκονται σε άθλια κατάσταση ψευδόμενοι έναντι της Πατρίδας, του Θεού και των Ηρώων.

Όλοι ξέρουμε τα μεγάλα ψέματα, την αίσχιστη ύβρη που διαπράττουν, τα λόγια τους που διαβαίνουν το έρκος των οδόντων.

Εκείνο που δεν ξέρουν είναι το πόσο μεγάλη είναι η νέα, η σημερινή, η εντελώς δική τους ιστορική ήττα! Είναι ήττα πολιτική, ηθική, πνευματική που θα επισύρει και τις αντίστοιχες ιστορικές ποινές.

Και αυτές δεν τις ξέρουν ποιες θα είναι. Τις ποινές λήθης και καταφρόνιας που θα τους επιβάλλει στο εγγύς μέλλον η Ιστορία.

Ένορκοι στο Λαϊκό Δικαστήριο της Ιστορίας θα είναι οι τεθνεώτες ήρωες.

Πρόεδρος θα είναι ο Ορέστης.

Λαϊκός Επίτροπος θα είναι όμως η ίδια τους η απ' Άτη. Και μάρτυρες κατηγορίες θα είναι τα ίδια τα λογίδριά τους, οι δεκάρικοι, τα βιντεάκια και τα κείμενα με τους όγκους των ψεμάτων που εμπεριέχουν. Την καπηλεία των ιερών και των οσίων προς άγραν ψήφων και κομματικού οφέλους που εκπέμπουν.

Αν scripta manent, φανταστείτε τι θα γίνει με τα video και τα pdf και τα jpg. Ήδη τα... ταξιδεύουν οι ίδιοι ανά την Οικουμένη. Οι ίδιο προετοιμάζουν την καταδίκη της ιστορίας.

Για τον εαυτό μου κράτησα, στο Λαϊκό Δικαστήριο της Ιστορίας, τον ρόλο του γραμματέα και του φρουρού.

Χρόνια τώρα μαζεύω τα σπαράγματα. Χρόνια τώρα φροντίζω τα μνήματα και καταγράφω τα μηνύματα. Χρόνια τώρα κρατώ “φωλιές νερού μέσα στις φλόγες”.

Έχω σηκώσει στο διαδίκτυο όλους τους τεθνεώτες. Διαβάζουν τον λόγο τους στα πέρατα του Κόσμου. Όλοι τους βρίσκονται στις επάλξεις της Μνημοσύνης και της Αλήθειας. Ως τα δόντια εξοπλισμένοι κι έτοιμοι.

Οι κατηγορούμενοι δεν μπορούν να ισχυριστούν ότι “δεν ήξεραν” και δεν μπορούν να ελπίζουν έλεος απ' την Ιστορία που σκύλευσαν!

“Είμαστε κι εμείς εδώ” λέει ο Στέφας.

Γιαμ εδέ ου κετού, του απαντάω.

Γέμι μπασκ! Με μπέσα ι γκιάκ!!!i

iΕίμαι κι εγώ εδώ. Είμαστε μαζί! Με την μπέσα του αίματος!

Ένα έγγραφο πολύ κοντινό χρονικά στα γεγονότα: 30 Οκτωβρίου 1943.
Ιδιόχειρο το προέδρου Αλκιβιάδη Τσεβά. 
Εξουσιοδοτεί τον Επαμ. Δ. Παπαϊωάννου να παραλαμβάνει τη βοήθεια για τους πυρόπληκτους Πυλιώτες. 
(ΓΑΚ Φθιώτιδος)

Διαβάστε επίσης σχετικά με τη μάχη της Πύλης:

Η αφήγηση του Ορέστη σε 3+1 συνέχειες:

Η μάχη της Πύλης, 16 Οκτωβρίου 1943...ημέρα 1η, Ένα χωριό στα όπλα, έτοιμο για την υπέρτατη θυσία

Η Μάχη της Πύλης 17 Οκτωβρίου 1943...ημέρα 2η. Το οροπέδιο "πάνω" από την Αθήνα φλέγεται...

Η Μάχη της Πύλης 18 Οκτωβρίου 1943...ημέρα 3η. Ανάκτηση του οροπεδίου, απώλειες εκατέρωθεν, απαγκίστρωση

Η Μάχη της Πύλης...«στο Βούντιμα στη ρεματιά....γειά σου Ορέστη γεια σου, εσύ και τα παιδιά σου!»  

Φ. Βερμαίος, ο επιτελάρχης του ΕΛΑΣ ΑττικοΒοιωτίας εξιστορεί τη Μάχη της Πύλης

Κείμενα του Γιώργου Μιλτ. Σαλεμή για την σημασία της μέσα στο γενικότερο περιβάλλον, τότε και πάντα:

Η σημασία της Μάχης της Πύλης....τότε, τώρα και πάντα.... Μέρος Α'

Η σημασία της Μάχης της Πύλης....τότε, τώρα και πάντα....Μέρος Β'

Η σημασία της Μάχης της Πύλης....τότε, τώρα και πάντα....Μέρος Γ'

Η σημασία της Μάχης της Πύλης... τότε, τώρα και πάντα....Μέρος Δ΄ (τελευταίο)

Μάχη της Πύλης: Η γερμανική εκδοχή

Η επιδρομή του ΕΛΑΣ στο γερμανοκρατούμενο Σχηματάρι

 

Το γενικότερο σχέδιο αντεπίθεσης στις πλάτες των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων Γερμανών και Ταγματασφαλιτών στην Πάρνηθα

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Καθώς ζυγώνει η ημέρα της 78η επετείου, είναι καιρός να παρουσιάσουμε τα βασικότερα στοιχεία της ενέργειας αυτής της 5ης Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ ανήμερα της Αγίας Παρασκευής, τον Ιούλιο του 1944 και ενώ μαίνονταν οι εκκαθαριστικές στην Πάρνηθα. Την ίδια δε εκείνη μέρα καίγανε, Γερμανοί και Ταγματασφαλίτες, τη Λιάτανη και το Κλειδί.

Τα στοιχεία είναι ήδη πολλά και δεν θα χωρέσουν εδώ όλα. Πολλά είναι κι αυτά που έρχονται ή αναμένονται. Οπότε, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο θα επανέλθουμε. Πολύ περισσότερο που για να εννοήσουμε το τι έγινε εκείνη τη νύχτα στο Σχηματάρι πρέπει να έχουμε υπόψη μας τι έγινε είκοσι τέσσερις μέρες πριν, στις 2 Ιουλίου, στο χωριό. Εννοώ το μπλόκο που έκαναν μαζί Γερμανοί και συνεργάτες τους, συνέλαβαν δεκάδες χωρικούς, άνδρες, γυναίκες και εφήβους, τους έκλεισαν στα “σύρματα”, ήτοι σε ένα πρόχειρο στρατόπεδο κράτησης των Ιταλών, το οποίο είχε δημιουργηθεί στη στάση “Τανάγρα” του τραίνου και την μετέπειτα μεταγωγή κάποιων εξ αυτών στις φυλακές Χαλκίδας.. δια τα περαιτέρω.

Και εκεί θα χρειαστεί να επανέλθουμε για να δώσουμε μια ιδέα του πλήθους των κρατουμένων, τη “σύνθεση” της ομάδας αυτής αλλά και της τύχης των. Άλλοι εκτελέστηκαν, άλλοι μετήχθησαν σε καταναγκαστικά έργα εντός της Ελλάδας και άλλοι πήραν το τραίνο για το Χαϊδάρι και μετά για τη Γερμανία. Κάποιοι έμειναν στις κατάμεστες και άθλιες, ανδρικές και γυναικείες, φυλακές Χαλκίδας ακόμα κι εκείνες τις τελευταίες μέρες της Κατοχής. Κάποιοι διέφυγαν, κάτω από τη μύτη των διωκτών τους, στην ελεύθερη περιοχή που άρχιζε στα τελευταία σπίτι των Χαλίων, της σημερινής Δροσιάς.

Η εικόνα του γερμανοκρατούμενου κεφαλοχωριού

Για να κατατοπιστεί ο αναγνώστης, είτε είναι κάτοικος του σημερινού “χωριού” είτε όχι, θα πούμε δυο λόγια για το τότε Σχηματάρι και τη θέση του στη διάταξη των δυνάμεων των “αρχών κατοχής”.

Πρόκειται για ένα κεφαλοχώρι, που περιβάλλεται από μεγάλης έκτασης κάμπο και αρκετά πυκνά δάση στην περίμετρό του, ειδικά προς τη Χαλκίδα και το Δήλεσι. Το Δήλεσι είναι ακατοίκητο τότε και ο οικισμός της Οινόης μερικά σπίτια εκτός του συγκροτήματος του Σταθμού.

Ο Σταθμός όμως είναι κομβικός, βρίσκεται πάνω στην διακλάδωση των γραμμών για τη Χαλκίδα και τη Θεσσαλονίκη. Διαθέτει υποδομές για να γίνονται διασταυρώσεις αμαξοστοιχιών και, καθώς η γραμμή ήταν τότε μονή και οι ελιγμοί αυτοί πολύπλοκοι και πολύωροι, διαθέτει ό,τι είναι απαραίτητο για να ανεφοδιαστούν οι μηχανές και να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Οι εγκαταστάσεις είναι αυστηρά φυλασσόμενες. Συρματοπλέγματα περιβάλλουν τον χώρο και οχυρές θέσεις με βαρειά πολυβόλα και οπλοπολυβόλα προστατεύουν τον Σταθμό-στρατόπεδο. Μια σειρά άλλα οχυρά και πολυβολεία προστατεύουν τις γέφυρες του Ασωπού και των ρεμάτων, μέχρι την Αθήνα αλλά και στη διαδρομή της Χαλκίδας. Υπάρχουν ακόμη και μπορεί να τα δει ο επιβάτης του τραίνου και των δύο αυτών γραμμών.

Ο ίδιος ο μακαριώτατος αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος, έχει αφηγηθεί σε μια τοπική εκδήλωση, πως όταν ήταν μικρό παιδί, παίζοντας, άκουσε την μεγάλη έκρηξη που κατεδάφισε τον μεγάλο κι επιβλητικό μεσαιωνικό πύργο που βρισκόταν στον λόφο των Οινοφύτων. Από τα υλικά αυτά της ανατίναξης οικοδομήθηκαν τα πολυβολεία που βλέπουμε σήμερα.

Πέραν όμως από τις οχυρώσεις κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής και της Οινόης, υπήρχε και το αεροδρόμιο της Τανάγρας. Μπορεί να μην υπήρχαν εκεί τότε όλες αυτές οι εγκαταστάσεις που θα το έκαναν ένα μεγάλο αεροδρόμιο σαν του Χασανίου ή της Ελευσίνας, αλλά, όπως έχουμε δει αλλού, ήταν αξιόλογο και διέθετε αποθήκες πυρομαχικών με φρουρά. Φυλασσόταν και για τις επίγειες επιθέσεις και για τις εναέριες. Μια σειρά αντιαεροπορικοί προβολείς, μέσα στον χώρο του και μέσα στο Σχηματάρι, με τις ανάλογες σκοπιές και φρουρές, αποτελούσαν μέρος του συστήματος αμύνης. Ένας εκεί που είναι η στάση του ΚΤΕΛ για τη Χαλκίδα, ένας στα “αλώνια της Μένιας” ήτοι κάπου εκεί στο παλιό Δημαρχείο, ένας στο δρόμο για το Β' δημοτικό σχολείο δεξιά, στην πρόχειρα διαμορφωμένη “ταράτσα” μιας ημιτελούς οικοδομής του Νίκου Παπαϊωάννου.

Εμείς, ως μαθητές του Γυμνασίου και νυν Β' δημοτικού, προλάβαμε τα τσιμεντένια βάθρα αντιαεροπορικών πυροβολαρχιών εκεί που είναι σήμερα το κλειστό γυμναστήριο.

Στην άκρη της πεδιάδας που βρισκόταν το αεροδρόμιο και στα τελευταία σπίτια του Σχηματαρίου, υπήρχε και ο άλλος σταθμός του τραίνου που ονομάζεται “Τανάγρα”. Εκεί ήταν ο πρόχειρο στρατόπεδο αιχμαλώτων που προαναφέραμε.

Μέσα στο ίδιο το Σχηματάρι υπήρχαν επιταγμένα σπίτια για τους αξιωματικούς και άνδρες των διαφόρων φρουρών και υπηρεσιών υποστήριξης (μαγειρεία, συνεργεία κλπ). Ο γιατρός Ανδρέας Παπανδρέου, στη δίκη του Τρανού (Μήτσου Γεωργαντά), του Λεωνίδα Λάμπρου και του Ταξιάρχη Κουρουτού υποστήριξε ενόρκως ότι οι Γερμανοί στο Σχηματάρι εκείνη τη νύχτα ήταν 300.

Επιπλέον, είχε εγκατασταθεί και κλιμάκιο της Ειδικής Ασφάλειας επανδρωμένο με χωροφύλακες “άνευ θητείας”, δλδ καταταγμένους κατά τη διάρκεια της κατοχής και όχι κανονικούς χωροφύλακες με προκατοχική θητεία.

Μέχρι εκείνη τη νύχτα το Σχηματάρι δεν είχε δεχτεί “επισκέψεις” ενόπλων τμημάτων του ΕΛΑΣ. Έμελλε να γίνει αυτό, ακριβώς τη στιγμή που διεξάγονταν οι σφοδρότερες και πλέον καλά οργανωμένες εκκαθαριστικές.

Είχαν προηγηθεί ενέργειες τέτοιες στα γύρω χωριά, όπως παραδείγματος χάριν η ενέδρα στο τραίνο στο σταθμό του Βαθιού Αυλίδας στις 19 Φεβρουαρίου ή η επίθεση στις Στανιάτες (Οινόφυτα) στις 13 προς 14 του ίδιου μήνα. Μέσα στο Σχηματάρι είχαν λάβει χώρα στις 8 Απριλίου (και όχι τον Μάιο όπως γράψαμε αλλού) η εκτέλεση του Μπρεχού και στις 14 Απριλίου η απαγωγή και, στη συνέχεια, ο θάνατος ενός ενόπλου τσολιά από τρία παιδιά του εφεδρικού ΕΛΑΣ του χωριού. Κάνω λόγο για θάνατο γιατί δεν αποδείχτηκε ότι ήταν εκτέλεση ή δολοφονία. Ο τσολιάς τραυματίστηκε κατά την συμπλοκή και πέθανε καθ' οδόν προς το Κλειδί.

Το βασικό και γενικότερο σχέδιο της Ταξιαρχίας

Ο Ορέστης μας κατατοπίζει επαρκώς για την κατάσταση της περιόδου εκείνης, για τις αναμενόμενες κινήσεις των Γερμανών και για τις ανταπαντήσεις της Ταξιαρχίας.

Ο ίδιος πέρασε στα μισά του Ιουλίου του '44 στην Εύβοια. Ήταν η δεύτερη φορά που βρισκόταν στις πλάτες των ενεργούντων, και στη Βοιωτία, Ταγμάτων Ασφαλείας της Εύβοιας. Πολλές φορές αναλύει αυτό το “δόγμα” του αντάρτικου πολέμου, το να μην αφήνουν δηλαδή, οι αντάρτικοι σχηματισμοί, κενούς από ενέργειες χώρους, αλλά να “διαρρέουν” από τον έναν στον άλλο ώστε να αναγκάζουν και τις κατοχικές δυνάμεις να διασπείρονται, να καταπονούνται, να φθείρονται και τελικά, όταν δινόταν η ευκαιρία, να επιτυγχανόταν ένα γερό “δάγκωμα” σαν κι εκείνο που έγινε στην Κακή Σκάλα στις 14 Ιανουαρίου και σαν κι αυτό που θα γίνει στην Λάμπουσα 3 Σεπτεμβρίου.

Από την εδώ μεριά του Ευβοϊκού, είχε σχεδιαστεί η εκδίωξη ενός λόχου των Ταγμάτων που έδρευε στην Τοπόλια. Είχαν προηγηθεί ακόμα δύο ενέργειες εναντίον του αλλά τα αποτελέσματα δεν ήταν ικανοποιητικά. Ο λόχος αναγκάστηκε να συμπτυχθεί και μετά επανήλθε. Έτσι σχεδιάστηκε μια τρίτη ενέργεια με επικεφαλής τον Θεοχάρη Πολύχρονο, καπετάνιο του 1ου Τάγματος του 34ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ και την άμεση διεύθυνση της διοίκησης του Συντάγματος, δηλαδή του στρατιωτικού διοικητή Χρήστου Δαλιάνη και του καπετάνιου Διαμαντή.

Ως αντιπερισπαστικές ενέργειες, στην αντίθετη κατεύθυνση, επιλέχτηκαν αντεπιθέσεις στο Σχηματάρι και στο Κριεκούκι. Στο οποίο Κριεκούκι υπήρχε αντίστοιχη με το Σχηματάρι φρουρά προορισμένη να φυλάει το πέρασμα της Κάζας και να εμποδίζει την κίνηση στο “ορεινό αντάρτικο μονοπάτι” από και προς την Αθήνα.

Στην αρχή το σχέδιο προέβλεπε οι αντιπερισπαστικές αυτές ενέργειες να γίνουν από δυνάμεις του εφεδρικού ΕΛΑΣ. Στην πορεία όμως των γεγονότων η κατάσταση άλλαξε.

Οι έναρξη των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων 20/7 έως 8/8

Μετά την ερμηνεία του ονείρου του Βερμαίου, ότι ήταν φαλακρός, από τον Ορέστη και το συμπέρασμα ότι “θα έχεις ένα γερό «τροκ» εδώ στην Πάρνηθα με τους Γερμανούς”, οι δύο καπεταναίοι (“ήταν και ο Βερμαίος καπετάνιος” βεβαιώνει ο Ορέστης) χώρισαν.

Ο λοχαγός Φοίβος Γρηγοριάδης, μαχητής των Οχυρών και στον ΕΛΑΣ του Βουνού από την ημέρα εκείνη που βγήκε μαζί με τον Άρη από την Αθήνα (9 Μαρτίου 1943) έχει αποφασιστεί να μείνει στην Πάρνηθα όσο μπορεί περισσότερο, ελισσόμενος ανάμεσα στους “εκκαθαριστές”. Κράτησε μαζί του τον Αράπη και τον Αποστόλη με τα τμήματά τους, 70-80 άνδρες. Μετά όμως τις πρώτες 3-4 ημέρες, και εκείνα τα τμήματα διέρρευσαν στον κάμπο. Πρώτα ο Αράπης (Γιώργος Στουραΐτης από τα Μεσόγεια) υπονόμευσε με νάρκες το δρόμο έξω από τη Λιάτανη προς τη Μαζαρέκα, υπονόμευση που θα ανατινάξει ένα γερμανικό θωρακισμένο όχημα και θα χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα για την εκτέλεση των Λιαταναίων που έχουμε αναφέρει αλλού.

Ακολουθώντας το μονοπάτι που άγει από τα Δερβενοχώρια στο Δήλεσι, ο Αποστόλης Κοκμάδης, υπολοχαγός του ΕΣ και στρατιωτικός διοικητής του 2ου λόχου του 1ου τάγματος, με καπετάνιο τον Ηρακλή (Γιάννη Οικονόμου από το Κριεκούκι) κινείται προς τα παραλιακά χωριά. Σε κάποιο σημείο το εγκαταλείπει και περνάει ανάμεσα στον Αη Θανάση του Σχηματαρίου και του Αη Γιώργη “του Δραμισιού”. Στη θέση “Τσουτσουβίλιεζα” όπως την προσδιόρισε η αείμνηστη θεια Λένα “του Μπέη” και επιβεβαίωσε τις δικές μου πληροφορίες όταν της έθεσα υπόψη της. Εκείνη, νέα τότε 22 χρονών, δυναμική και αεικίνητη, δούλευε στα χωράφια και είχε δει και είχε προσέξει τον ντορό τόσων ανδρών στα χωράφια, χωρίς να μπορεί βέβαια να τον εντάξει σε όλα αυτά τα γεγονότα. Η “Τσουτσουβίλιεζα” είναι κάπου εκεί στο “Σέσι”, βορειότερα από την Παλιοπαναγιά, το σημερινό νεκροταφείο του Δηλεσίου.

Ο Αποστόλης πέρασε έξω από το Βαθύ Αυλίδος και ανασυντάχθηκε στην Αγία Μαρίνα του βουνού Χτυπάς. Είναι ένα εξωκλήσι πάνω από τα Λουκίσα και ανάμεσα στους όγκους του Χτυπά και της Αγια Σωτήρας.

Εκεί, στην Αγία Μαρίνα, συνέρρευσαν πάντες οι κινούμενοι έξω από τον κλοιό των εκκαθαριστικών. Όσοι δηλαδή εφεδρικοί αντάρτες, πολιτικά στελέχη, άνδρες της Εθνικής Πολιτοφυλακής και γενικά διωκόμενοι, διέφυγαν και βγήκαν από τη γραμμή των εκκαθαρίσεων που κινούνταν προς τα Δερβενοχώρια και την Πάρνηθα και έσφιγγε κάθε μέρα και περισσότερο.

Στο τμήμα αυτό που συγκροτήθηκε διοικητής, όπως είπαμε τέθηκε ο Αποστόλης ενώ καπετάνιος του ανέλαβε ο Νικήτας- Γιώργος Μπουτσίνης, από το Κριεκούκι, υπαξιωματικός του ΕΣ, πολεμιστής κι αυτός των Οχυρών, από τους πρώτους οργανωτές του ΕΛΑΣ στη Βοιωτία και βασικό στήριγμα του Ορέστη στις πρώτες του παράνομες εξορμήσεις, καθώς ο Μπουτσίνης εθήτευε εκείνο τον καιρό ως χωροφύλακας από μετάταξη. Εκείνη την εποχή και πάλι είχε αναλάβει αστυνομικά καθήκοντα ως διοικητής της Εθνικής Πολιτοφυλακής της Βοιωτίας.

Εδώ πρέπει να αναφερθούμε σε ένα τέχνασμα που εφάρμοσαν εκείνοι οι δύο ηγέτες του ΕΛΑΣ και παρέμεινα για όλα αυτά τα χρόνια άγνωστο και υποτιμημένο.

Όλοι οι πολιτικοί που δεν μπορούσαν να πάρουν μέρος στην επιχείρηση “συνελήφθησαν”, κρατήθηκαν μέσα στο εξωκλήσι και τάχθηκε φρουρός στην πόρτα! Είχαν προηγηθεί αντιρρήσεις στη σκοπιμότητα της ενέργειας στο Σχηματάρι καθώς υπήρχαν πολλοί όμηροι στα χέρια των Γερμανών. Μια επίθεση θα οδηγούσε σίγουρα σε αντίποινα. Η προφορική παράδοση διέσωσε αυτό το γεγονός αλλά με λάθος εξήγηση. Μέχρι που ο Ορέστης μας πληροφορεί ότι το ίδιο τέχνασμα εφαρμόζει και ο Σπάρτακος στην αντίστοιχη επιχείρηση κατά του Κριεκουκίου. Ο Σπάρτακος- Παναγιώτης Μηλιώτης (γεν. 1918) είναι κι αυτός υπαξιωματικός του Στρατού με ανάλογη μετάταξη στη χωροφυλακή. Μετά την απόδραση των κρατουμένων φυματικών από τη Σωτηρία, στην οποία έπαιξε σημαντικό ρόλο, βγήκε στο βουνό, στον ΕΛΑΣ της Βοιωτίας.

“Συνέλαβε”, λοιπόν, ο Σπάρτακος όλα τα στελέχη των πολιτικών οργανώσεων και μάλιστα διέδωσε και ανακοίνωσε στις γυναίκες τους ότι υπήρχαν υποψίες σε βάρος τους για προδοσία. “Φευγάτε και πηγαίνετε κλάψτε τους” φέρεται να τους είπε. Έτσι αφενός “καμουφλάρισε” τις έντονες κινήσεις των ανταρτών έξω από το Κριεκούκι και αφετέρου απέκλεισε διαρροές του σχεδίου ακόμα και από έμπιστους και καλών προθέσεων ανθρώπους.

Δεν έχουμε παρά να θαυμάσουμε το “ενιαίον του δόγματος”, ή την “ιδεολογικοπολιτική ενότητα” που επικρατούσε στα στελέχη του ΕΛΑΣ, ενότητα που οδηγούσε σε παρόμοιες ενέργειες τμημάτων ευρισκόμενα σε απόσταση μεταξύ τους και δρώντα στην ίδια κατεύθυνση.

Η επιχείρηση

Με οδηγούς ενόπλους και αόπλους τα τμήματα ξεκίνησαν την πορεία βλέποντας τους καπνούς των σπιτιών της Λιάτανης και του Κλειδιού, “με την οργή βαθειά βαθειά στα μάτια τους”. Στα χέρια είχαν τα τουφέκια.

Ανάμεσα στους οδηγούς εκείνους ήταν και ο Βαγγέλης Σπύρου του Αθανασίου που οδηγούσε το τμήμα που θα έπιανε στην “τραντζέρα” και στη συνέχεια θα επιχειρούσε να ελευθερώσει τους κρατουμένους στα “σύρματα” του σταθμού της “Τανάγρας”. Η τραντζέρα σήμερα, με την διπλή γραμμή του τραίνου δεν υπάρχει. Τότε ήταν όμως ένα σημείο όπου το έδαφος κόβεται και το τραίνο περνάει ανάμεσα στους δυο βράχους χωρίς να τους υπερβαίνει στο ύψος. “Τραντζέρα” λέγεται ένα είδος ανοιχτού, ξεσκέπαστου, τούνελ. Έπρεπε να αποκοπούν τυχόν ενισχύσεις που θα έρχονταν από την κατεύθυνση της Θήβας. Άλλωστε στο Σύρτζι υπήρχε στρατόπεδο εργασίας αιχμαλώτων και ισχυρή φρουρά πάνω στον αντίστοιχο σιδηροδρομικό σταθμό.

Οδηγός επίσης εχρίσθη εκείνη τη νύχτα και ο 19χρονος Μήτσος Λουκάς ή Δουρδουβέλας, ο μακροημερεύσας και πλέον μακαρίτης Μητσοντέντες. Ο Μήτσος μου αφηγήθηκε ο ίδιος τις κινήσεις του τις ημέρες εκείνες, από το μπλόκο στο Σχηματάρι στις 2 Ιουλίου έως την επιδρομή. Κυνηγημένος και πυροβολούμενος συνεχώς από τον “ “Ροτζοφάκο”, χωροφύλακα και δυο φορές αυτόμολο, και προς τους Αντάρτες και από τους Αντάρτες, έκανε το γύρο για να καταλήξει κι αυτός στην Αγία Μαρίνα. Ο πατέρας του ο μπαρμπα- Ντέντες, από τους τρεις παλιότερους κομμουνιστές του χωριού είχε συλληφθεί ήδη εκείνη την ημέρα του μπλόκου. Από τότε θα μείνει στον ΕΛΑΣ μέχρι την τελευταία μάχη της Αθήνας, μέχρι την μάχη εκείνη του “τμήματος θυσίας” της 2ας Μεραρχίας, το οποίο, πάλι υπό τον Νικήτα και Αποστόλη διοικούμενο, “παρακλητικώς διετάχθη” να καλύψει στο Ψυχικό την υποχώρηση τους ΕΛΑΣ από την πόλη. Εκεί, ο Μήτσος τραυματίστηκε βαρειά στο χέρι και πιάστηκε αιχμάλωτος των Άγγλων.

Σύμφωνα με την αφήγηση του Μήτσου που έγινε το καλοκαίρι του 2012, λίγες ημέρες μετά την εκδημία του Αποστόλη Κοκμάδη και τη βραδιά που αποχαιρετούσαμε τον άλλο αντάρτη του ΕΛΑΣ, τον Παναγιώτη Σπύρου του Νικολάου, το κύριο τμήμα της επίθεσης ήρθε από την μεριά του δάσους που λεγόταν “Τρέπια” και στο οποίο δάσος υπήρχε μια στενή χωμάτινη οδός που πήγαινε στη Χαλκίδα. Δεν μπήκαν όμως από τη σημερινή είσοδο του χωριού, στη γέφυρα, αλλά από το δρόμο του νεκροταφείου.

Τα πολυβολεία των Γερμανών από το Γυμνάσιο χάλαγαν τον κόσμο αλλά δεν μπορούσαν να τους βλάψουν. Φωτοβολίδες φώτιζαν τον ουρανό ενώ στο χωριό επικρατούσε απόλυτο σκοτάδι. Το φεγγάρι ήταν 5 ημερών και η φωτεινότητά του στο 27%. Τότε ο χωματόδρομος αυτός ήταν πιο χαμηλά και είχε “όχτο”, ανάχωμα δηλαδή στο οποίο μπορούσαν να καλυφθούν. Από τα καταιγιστικά αυτά πυρά των Γερμανών, τις φωτοβολίδες και τα τροχιοδεικτικά πήραν φωτιά οι θημωνιές του Σπύρο Μπακίτση, ήτοι του Σπύρου Αργύρη πατέρα του ηθοποιού Γιάννη Αργύρη. Βρίσκονταν στα εκεί αλώνια, περίπου στο άγαλμα για τον πεσόντα πιλότο της Πολεμικής Αεροπορίας.

Μέσα στο χωριό δεν συνάντησαν αντίσταση παρά μόνο μικροσυμπλοκές, όπως εκείνη που έγινε στο σπίτι του “Ροτζόφ” (Δ. Μ. Μπρατσιώτης) όπου κοιμόνταν άνδρες των Ταγμάτων. Ένας σκοτώθηκε, ένας τραυματίστηκε και ένας γλίτωσε γιατί ήταν σε άλλο σπίτι. Ήταν εκείνος που ανήκε στην Ειδική Ασφάλεια. Εκεί σκοτώθηκε και η Αγγελική Μπρατσιώτη σύζ Δημητρίου. Δεν κάηκε βέβαια ζωντανή ούτε σφάχτηκε, όπως η μαύρη προπαγάνδα της τρομοκρατίας διέδωσε μετά. Η Αγγελική σκοτώθηκε από σφαίρα στο κεφάλι όταν άνοιξε την πόρτα να δει τι γίνεται. Βρέθηκε δε η μισή μέσα και η μισή έξω. Ακόμα και το 1946 άλλα λέγανε στα δικαστήρια όταν καλούνταν μάρτυρες.

Στη γειτονιά αυτή είχαμε κι άλλα δύο τραγικά γεγονότα. Ο μικρός Θεόφιλος Πινήτας βλήθηκε στο μηρό και βρέθηκε νεκρός το άλλο πρωί. Σύμφωνα με τον γιατρό Α. Παπανδρέου, «Ο θάνατος του μικρού Πινήτα προήλθε από αιμορραγία γιατί φαίνεται ότι ετρώθη η μηριαία αρτηρία ή άλλο αγγείο».

Μια γυναίκα επίσης, πρόσφυγας από τη Λιάτανη, με το όνομα Ασήμω Θεοδώρου σκοτώθηκε κι αυτή από λάθος, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των ανθρώπων που τη φιλοξενούσαν.

Άλλος νεκρός εκείνο το βράδυ ήταν ο Γιώργος Δουρδουβέλας, αδελφός του Ντέντε που προαναφέραμε, του Νίκου, του Ντίνου και του Σπύρου. Η θέση του γιατρού Παπανδρέου ότι κατέβηκαν 400 αντάρτες για να σκοτώσουν τους αντιδραστικούς δεν έχει βάση. Απόδειξη είναι η παρουσία τόσο του ίδιου όσο και των άλλων μαρτύρων κατηγορίας στο δικαστήριο. Από τις ίδιες τις καταθέσεις τους προκύπτει ότι βρίσκονταν σπίτια τους και ότι κανείς δεν τους ενόχλησε. Παρατηρούσαν μάλιστα από το παράθυρο όλα τα τεκταινόμενα χωρίς να κινδυνεύουν.

Τέλος συμπλοκή έγινε και στο σπίτι του Πήλιο Σίμου, του Σπύρου Δημητρίου και αδελφού της προγιαγιάς μου. Ο Σπύρος ήταν κουρέας, γαμπρός από αδελφή του διαβόητου Νίκου Μπουραντά και τραυματίας πολέμου, μάλλον της μικρασιατικής εκστρατείας. Με ένα πιστόλι που είχε πάρει από τον ίδιο τον κουνιάδο του, πυροβόλησε τους αντάρτες που πήγαν να τον συλλάβουν. Τραυμάτισε δύο. Τον Λευτέρη Αθ. Αθανασάκη (Λέων), από την Κρήτη, πρώην χωροφύλακα και τον Κυριάκο Κούκο από το Πλατανάκι. Και δύο με τραύματα βαρειά, όπως βεβαίωσαν ενόρκως οι γιατροί Ε.Μ. Ασημάκος και Ν. Σ. Μπλάνας. Ο Αθανασάκης είχε τραύμα κάτω από τον μαστό και ο Κούκος τυφλό τραύμα στην αριστερά πλευρά. Τελικά ο ΠηλιοΣίμος πέθανε επί τόπου ενώ η γυναίκα του Γιαννούλα και αδελφή του Μπουραντά, τραυματισμένη βαρύτατα στην κοιλιά πέθανε κατά τη μεταφορά της στη Χαλκίδα.

Και για όλα αυτά, τα τόσο τραγικά, θα χρειαστεί να επανέλθουμε προκειμένου να φωτιστεί πλήρως και οριστικά όλη αυτή η πλευρά της τοπικής ιστορίας.

Το αποτέλεσμα της επιχείρησης

Μετά από μερικές ώρες στο Σχηματάρι, με τους Γερμανούς να πυροβολούν ασκόπως χωρίς να μπορούν να καταλάβουν τι τους συμβαίνει και χωρίς να μπορούν ν' αντιδράσουν ουσιαστικά, ο ΕΛΑΣ απαγκιστρώνεται με πλήρη τάξη και επιστρέφει στο σημείο εκκίνησης. Ο αντιπερισπασμός είχε πετύχει πλήρως και η κύρια επιχείρηση κατά των Ταγμάτων στην Τοπόλια είχε σαν αποτέλεσμα την εκρίζωση του λόχου και την λαφυραγώγηση της πλούσιας αποθήκης τους. “Μας απάλλαξε από το άγχος των πυρομαχικών”, λέει ο Ορέστης. Τους απάλαξε από το άγχος μέχρι την επόμενη επιδρομή, στο αεροδρόμιο Τανάγρας που θα γίνει 7-8 Σεπτεμβρίου, και η οποία θα λύσει οριστικά το πρόβλημα των πυρομαχικών ενώ θα προμηθεύσει την Ταξιαρχία (2α Μεραρχία πλέον), με ένα αντιαεροπορικό ταχυβόλο.

“Όταν αυτοί καίγανε την Πάρνηθα, εμείς τους καίγαμε τα σπίτια” θα πει αργότερα ο Αποστόλης.

Επίλογος

Ως επίλογο επέλεξα να βάλω μια επιστολή στην “Απογευματινή” και στον Ορέστη την εποχή που γράφονταν και δημοσιεύονταν τα κείμενα αυτά. Δεν έχει μόνο αξία η ίδια η μαρτυρία ενός ακόμα προσώπου που πήρε μέρος. Έχει αξία και το συμπέρασμά της. Στο Σχηματάρι, την ίδια μέρα που κάηκε η Λιάτανη καταδεικνύεται το άτοπο και, άρα, το ακόμα περισσότερο εγκληματικό της καταστροφής ενός τόσο μεγάλου και τόσο πλούσιου σε γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή χωριού της Αρβανιτιάς. 

Ήταν παλιά παράκληση του φίλου μου Παναγιώτη Δριχούτη από το Μπράτσι να δει αυτές τις επιστολές, δύο τον αριθμό, του παλιού αγωνιστή Κώστα Μπελεγράτη.

Η μία αφορά την επίθεση στο Σχηματάρι και η άλλη αφορά την επίθεση στο αεροδρόμιο Τανάγρας. Θα τις αναρτήσω ταυτόχρονα συμπληρώνοντας και εκείνο το κενό..

Επιστολή 32α(40ον/24.7.1958)

Κύριε Διευθυντά,

Παρακολουθώ εις την εφημερίδα σας το αφήγημα του κ. Μούντριχα, έχω δε να παρατηρήσω το εξής:

Κατά την γνώμη μου, σημαντικός λόγος που δεν κάηκαν τα χωριά Χλεμποτσάρι και Μουσταφάδες, ώστε να πάψουν να είναι κέντρα εφοδιασμού του ΕΛΑΣ, είναι ο αντίκτυπος που είχε εις τας τάξεις των ανδρών των Ταγμάτων Ασφαλείας, επιδρομική ενέργεια του ΕΛΑΣ μέσα εις το Γερμανοκρατούμενο Σχηματάρι, την στιγμή που λίγα χιλιόμετρα παρέκει οι Γερμανοί έκαιγαν την Λιάτανη και το Κλειδί, καθώς και τα δάση της κυριολεκτικά κτενιζομένης Πάρνηθος. Εις την επιδρομήν εκείνην έγιναν αναμφιβόλως πολλές υπερβολές. Πλην, όμως, η βάσις των Ταγμάτων, που εν τω μεταξύ είχεν ενισχυθή και από πολλά δυναμικά στοιχεία της Λιάτανης, διελύθη, του Δουρδουβέλα επιστρέψαντος και πάλιν με ολίγους ανθρώπους του εις την Χαλκίδα. Έγινεν κατόπιν της επιδρομής αυτής ολοφάνερο ότι το σχέδιον της «καμένης γης» εις ουδέν ωφελούσε, αφού οι προσωρινώς εκτοπιζόμενοι από τα ορεινά Ελασίτες, ενεφανίζοντο εξ ίσου δυναμικοί εις τα πεδινά κέντρα.

ΚΩΝ ΜΠΕΛΕΓΡΑΤΗΣ

Μπράτσι Θηβών

Ένα κόκκινο γαρύφαλλο για τον ηρωικό τηλεγραφητή του Κριμπά (Αλιάρτου)

 

Στιγμές από τη ζωή και τη δράση ενός αντικατασκόπου του ΕΛΑΣ στο Γερμανικό Φρουραρχείο Αλιάρτου και την Εταιρεία της Κωπαΐδας

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Στιγμιαίοι παλμοί και παρατεταμένοι

παρατεταγμένες παρατεταμένες σιωπές

κρυπτογραφημένα κατορθώματα

άι! “μες στις πέτρες και τα χώματα”

Ο καπετάνιος τηλεγραφεί τον τηλεγραφητή του

παλμοί και ήχοι αφουγκράζονται τη στιγμή

σε σελίδες ξεχασμένων αρχείων

σώματα εφημερίδων κεκρυμμένα από καταβολής

Άπαντες των τεκμηρίων οι τηλέγραφοι τυμβοχέουν

κιρκαρδιανούς παλμούς της Λευτεριάς

“έλα και πάρ' τη μόνος σου τη Λευτεριά

με τραγούδια, όπλα και σπαθιά!”

Από το βάθος του Καιρού

κρυπτογραφημένα γεγονότα

“του τηλέγραφου ωδή”

ντανταντι ντιντι ντιντα νταντι ντιντιντιντι ντιντιντι

νταντιντα ντανταντα νταντινταντα ντα ντιντιντι ντιντιντιντι ντιντιντι

--. .. .- -. -. .... ...

-.- --- -.-- - ... .... ...

«Ποιος είναι όμως, αυτός ο διαβολογερμανός, που κυριολεκτικά "τον φοβήθηκε το μάτι μου", από την πρώτη στιγμή που άρχισα να κινούμαι στην περιοχή αυτήν;

Ο Μάγιερ ήταν ένας από τους Γερμανούς εκείνους που «δούλευαν» στην Ελλάδα προπολεμικά. Πιστεύω πως ήταν ο σατανικώτερος, ο πιο τετραπέρατος και καταχθόνιος. Γεωπόνος, δούλεψε λίγο στο υπουργείο Γεωργίας, έπειτα προσελήφθη υποδιευθυντής στην αγγλική εταιρία Κωπαΐδος. Εκεί απέκτησε φυσικά σχέσεις με πολλούς Άγγλους, που αργότερα θα δούμε πόσον επωφελώς τις χρησιμοποίησε για τα σχέδιά του. Δημιούργησε ακόμη και έναν δικό του κύκλο ανθρώπων, από υπαλλήλους και επιστάτες της Κωπαΐδος. Στις πρώτες ημέρες της κατοχής ενεφανίσθη με στολή υπολοχαγού της Βέρμαχτ και παρέλαβε, διοικητής τώρα, της Κωπαΐδος. Ήταν όμως και παρέμεινεν ως το τέλος της κατοχής, ο εκπρόσωπος των γερμανικών συμφερόντων σ' όλη την Βοιωτία και την Νότιο Λοκρίδα, ο αρχηγός της Γκεστάπο, υπερδιοικητής των πάντων, που οι Ιταλοί τον υπελόγιζαν και τον έτρεμαν περισσότερο και από τους υποδούλους Έλληνας.

Από την εποχή που ήταν φτωχός υπάλληλος, είχε παντρευθή μια Ελληνίδα. Ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα την κόρη της σπιτονοικοκυράς του, την μικρή Τιτίκα Ιερεμιάδου, καθώς την πρωτοείδε να γυρίζη από το ωδείο με μαθητική ποδιά. Και αν ακόμη ο έρως και ο γάμος εκείνος δεν ωφείλετο εις κατασκοπευτική σκοπιμότητα, είναι γεγονός ότι τώρα τον ωφελούσε σημαντικά. Είχε γνωριμίες με την κοινωνία των Αθηνών και κυρίως γνώριζε πολύ καλά το πνεύμα που κυριαρχούσε στις σκέψεις όλων των Ελλήνων εκείνην την εποχήν. Τίποτε δεν του ξέφευγε....

»Ο τηλεγραφητής Κωτσής, από τον Κριμπά, με το ψευδώνυμο του «Βαρλαάμ», παρακολουθούσε συστηματικά και μας πληροφορούσε για τις ενέργειες του Μάγερ. Για τον σκοπό αυτόν, του απηγόρευσα κάθε άλλη δράσι μέσα στην οργάνωσι. Το μέτρον αυτό απεδείχθη σωτήριον και ο Βαρλαάμ ανεδείχθη σε έναν πρώτης κλάσεως αντικατάσκοπο. Μπορώ να πω πως ο Μάγερ βρήκε τον μάστορή του. Από την συνέχεια, θα αποδειχθή αυτός ο ισχυρισμός μου.

Όλα αυτά τα μέτρα, βέβαια, θα αποτελούσαν «σταγόνα εν τω ωκεανώ», αν δεν υπήρχε γύρω μας και η απέραντη συμπάθεια του λαού, ο οποίος χωρίς διάκρισι και πολιτικές αποχρώσεις συμπαθούσε και υποστήριζε με κάθε θυσία όποιον έβλεπε πως αντιμετώπιζε ένοπλος τον κατακτητή της πατρίδος. Αυτό ήταν το ακλόνητο υπόβαθρό μας......

»Ο Βαρλαάμ, ο τηλεγραφητής του Κριμπά, που ήταν αφωσιωμένος αποκλειστικώς και μόνο σε κατασκοπευτική δράσι, μάς είχε γράψει σε ένα σημείωμά του: «Από ακριτομύθιες των εδώ Γερμανών από ανεύθυνες κουβέντες, από διαρροές, μαθαίνω ότι στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Ελικώνος (στις 3 Οκτωβρίου), ο Ντον είχει κυκλωθή από τους Γερμανούς, όταν απεκόπη κι' αυτός από τους άνδρες του. Τότε όμως, οι Γερμανοί όχι μόνον δεν τον συνέλαβαν, αλλά και κάποιος απ' αυτούς του υπέδειξε από πού να “διαφύγει”. Πιστεύω, έλεγε ο Βαρλαάμ, πως έχει την ουρά του σ' αυτήν την υπόθεσι ο Μάγερ (ο Γερμανός διοικητής της Κωπαΐδος), αλλά δεν μπορώ να αναφέρω τίποτε το κατηγορηματικό και συγκεκριμένο σ' όλην αυτήν την υπόθεσι....

»Μετά την τακτοποίησι και εκείνης της υποθέσεως, φύγαμε για να ξαναγυρίσουμε στα Δερβενοχώρια. Λίγο πριν από το ξεκίνημά μας πήρα ένα σημείωμα από τον Βαρλαάμ, τον άγρυπνον οφθαλμόν μας στην έδρα του Μάγερ. Έχω ξαναμιλήσει για τα δελτία πληροφοριών εκείνου του τηλεγραφητού που θα μπορούσε να είχε γίνει ένας εξαιρετικός ειδικός σε υπηρεσίες πληροφοριών, που οι κεραίες των αοράτων δικτύων του «έπιαναν» πολύτιμα στοιχεία απ' όλην την Ρούμελη, αν όχι και από ολόκληρη την Ελλάδα. Το δελτίο του όμως εκείνης της ημέρας ήταν παραδόξως φτωχό και αόριστο.

-Κάτι ψάχνω, κάτι νομίζω ότι ανεκάλυψα, έγραφε, αλλά δεν είμαι ακόμη σίγουρος σε τίποτα για να δώσω στοιχεία. Σου λέω μονάχα ότι ο Χ. (ο Χανς Μάγερ), βρίσκεται αυτόν τον καιρό σε εξαιρετική κινητικότητα και υπερδιέγερσι. Κάτι ετοιμάζει, αλλά τι ακριβώς...;

Αυτά μονάχα έγραφε τότε ο πράκτοράς μας στην έδρα του Μάγερ, στον Κριμπά, τα οποία έτσι αόριστα φυσικόν ήταν να μη μάς απασχολήσουν άμεσα, εκείνες τις ώρες...».

[Αποσπάσματα από τα αναγνώσματα του Ορέστη στην “Απογευματινή”]

Ήταν 11 Νοεμβρίου 1943, όταν ξεκίνησε ο Ορέστης, καπετάνιος της 5ης Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ, μαζί με τον ταξίαρχο Γεώργιο Ρήγο- Φεραίο, τον Φώτη Βερμαίο και την υπόλοιπη ομάδα διοικήσεως της μεγάλης αυτής μονάδας, για τα Δερβενοχώρια.

Στο μονοπάτι, έξω από το Καπαρέλι θα πέσουν στην ενέδρα που τους είχε στήσει ο Μάγερ. Αυτός ήταν ο λόγος της “υπερδιέγερσής του”. Νόμισε ότι θα ξεμπερδέψει με τους σκληρούς αντιπάλους του, οι οποίοι ήδη, το καλοκαίρι του '43, είχαν θεωρήσει με τη σειρά τους “λεία πολέμου” την περιουσία της Εταιρείας και την είχαν λεηλατήσει μαζικά. Όπως λέει ο Ορέστης, μόνο τα γαλιά δεν μπόρεσαν να του πάρουν γιατί δεν μπαίνουν στη σειρά σαν τα πρόβατα να τα οδηγήσει κάποιος. Άλογα, πρόβατα, γεννήματα κάθε είδους, πήραν το δρόμο, τότε, για τα βουνά και τα χωριά που στήριζαν και στηρίζονταν στους Αντάρτες.

Για κακή του τύχη όμως του Μάγερ, η ενέδρα του απέτυχε. Μικροί θόρυβοι, παρείσακτοι σ' εκείνους της νύχτας, το φρούμαγμα και το ρίγος των αλόγων, ίσως και ο Άη Γιάννης ο Ελεήμων που ξημέρωνεⁱ, πρόδωσαν την προδοσία.

Γλίτωσαν όλοι! Μόνο με έναν δυο μικροτραυματισμούς.

Ένα μήνα μετά, ο Βαρλαάμ- Γιάννης Κουτσής, τις ίδιες εκείνες ημέρες που αντίστοιχα εξαφανιζόταν από την Ελλάδα ο Άγγλος λοχαγός Ντον Σκοτ (Στοττ) φυγαδευμένος με επιταγμένο καΐκι από τους Γερμανούς στην Τουρκία, εγκαταλείπει την υπηρεσία του και χάνεται.

Κράις Κομανταντούρ Θηβών Θήβα 3.1.1944

Τμήμα VIII

Υποδ/διν Ταχυδρομείου Αλιάρτου

Νομάρχην Λεβαδείαν

(Δια του Φρουραρχείου Λεβαδείας)

Ο Διευθυντής του Ταχ-γραφείου Αλιάρτου εγκατέλειψε την θέσιν του από τις 10.12.1943 άνευ αιτίας τινός και μέχρι σήμερα δεν επέστρεψεν εις την θέσιν του.

Ζητώ όπως αμέσως διορισθή (εγκατασταθή) εις τον Αλίαρτον είς νέος Διευθυντής του ταυδρομείου, διότι ολόκληρος η Ελληνική αλληλογραφία διενεργείται εκεί.

Απάντησις ολοκληρωτική εις την Κράις Κομανταντούρ μέχρι 10.1.1944

V Kraus

Ταγματ. & Διοικητήςⁱⁱ

Στις 10.1.1944, όμως, αντί να απαντήσει “ολοκληρωτικά” στην Κράις Κομανταντούρ, ο νομάρχης κοινοποιεί την διαταγή της στο υπουργείο Συγκοινωνιών, ήτοι στην προϋσταμένη αρχή του εν λόγω ταχυδρομείου.

Εξ. επείγουσα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΒΟΙΩΤΙΑΣ                          Εν Λεβαδεία 10-1-1944

Αριθ πρωτ. 105

Προς

Το Υπουργείον Συγκοινωνίας

8ην περιφερειακήν δ/νσιν ΤΤΤ Αθήνας

Λαμβάνομεν την τιμήν εν συνεχεία της υπ' αριθ 1777/3-1-1944 ημετέρας αναφοράς να κοινοποιήσωμεν ημίν κατωτέρω εν μεταφράσει το υπό 3-1-44 έγγραφον του Γερμανικού Φρουραρχείου Θηβών και να παρακαλέσωμεν όπως διατάξητε την άμεσον τοποθέτησιν υπαλλήλου παρά τω ΤΤΤ Γραφείω Αλιάρτου, δια την ομαλήν διεξαγωγήν της υπηρεσίας.

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΙΣ                                              Ο ΝΟΜΑΡΧΗΣ

Γερμανικόν Φρουραρχείον Θηβών             Ι. ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ

Ακολουθεί το ως άνω γερμανικό κείμενο δακτυλογραφημένο επίσης.

Εν Αθήναις τη 17η Ιανουαρίου 1944, ο διευθυντής της 8ης Περιφερειακής Διευθύνσεως ΤΤΤ με το υπ' αρθ. 906 έγγραφο και “επείγον και επί αποδείξει” ζητάει από το Τμήμα Προσωπικού γενικώς “επιτάχυνση” της λύσης, δηλώνοντας ότι δεν έχει πληροφορίες αν ο τηλεγραφητής Ιω. Κουτσής επανήλθεν εις την θέσιν του.

Η Νομαρχία το λαμβάνει στις 25/1/1944 και το καταχωρεί με αριθ πρωτ. 283.

Την επομένη, 18η Ιανουαρίου 1944, εν Αθήναις πάλι, ο πρωθυπουργός και υπουργός Συγκοινωνιών Ι. Ράλλης υπογράφει το κάτωθι έγγραφο.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΣ         Εν Αθήναις τη 18/1/1944

ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΣΙΣ ΤΤΤ

Διεύθυνσις ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ                              ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΙΣ

Τμήμα ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ                            VIII Περ/κην Δ/σιν ΤΤΤ

                                                                                                Ενταύθα

Αριθ πρωτ. 101438                               Νομαρχία Βοιωτίας- Θήβας

                                                                       Επί 1777 εγγράφω.

Προς

το Κεντρ. Ταχ. Αθηνών

Διατάξατε τον παρ' υμίν υπηρετούντα τηλ/την β' ταξ. Ιω. Γραν.... όπως επανέλθη εις την παρά τω ΤΤΤ γραφείω Αλιάρτου θέσιν του, αναστελλομένης της περαιτέρω αποσπάσεώς του παρά τω Κεντρικώ Ταχ. Αθηνών.

Αναφέρετε εκτέλεσιν.

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ

Ι. ΡΑΛΛΗΣ

Η Νομαρχία το λαμβάνει στις 28/1/1944 και το καταχωρεί με αριθ πρωτ. 340.

Στις 21/1/1944, εν Αθήναις φυσικά, ο διευθυντής της 8ης Περιφερειακής Διεύθυνσης, κοινοποιεί τη διαταγή αυτή του Ράλλη στο γραφείο Αλιάρτου, προφανώς για να δούνε οι Γερμανοί ότι “η υπόθεσις προωθείται”, και ζητάει να αναφερθεί η ανάληψη της υπηρεσίας από τον συγκεκριμένο υπάλληλο και να σταλούν τα πρωτόκολλα παραλαβής και παράδοσης. Είναι το έγγραφο 1159 και η κοινοποίησή του στη Νομαρχία φτάνει στις 7/2/1944. Δηλαδή 20 ημέρες μετά τη διαταγή του ίδιου του Ράλλη και 59 ημέρες μετά την “εγκατάλειψη θέσεως” που καταγγέλλει το Γερμανικό Φρουραρχείο!

Συνεπώς, ο ισχυρισμός του Γραφείου Λεβαδείας των ΤΤΤ ότι ο Ιωάννης Κουτσής “λίαν πεπειραμένος και επαρκής” βρίσκεται σε κανονική άδεια 30 ημερών αρχομένης από την 8η Δεκεμβρίου πάει περίπατο. [έγγραφο 1644/31-12-1943 προς τον Νομάρχη] 

Και είναι ισχυρισμός και εκ των υστέρων δικαιολογία γιατί α) δεν επαναλαμβάνεται στα έγγραφα του υπουργείου, β) η απουσία του Κουτσή θα είχε καλυφθεί έγκαιρα σε μια τόσο νευραλγική θέση ενώ, αυτονόητο είναι, ότι η έναρξη της αδείας του θα είχε κοινοποιηθεί στο Φρουραρχείο Αλιάρτου. Ισχυρισμός, που είτε θέλει να καλύψει τον ίδιο τον Βαρλαάμ, καθώς είναι αξιαγάπητος και υπεράνω υποψίας, είτε γιατί θέλει να καλύψει τυχόν άλλες ευθύνες. Πάντως στις 28 Δεκεμβρίου 1943 ο Νομάρχης κοινοποιεί στο γραφείο ΤΤΤ Λεβαδείας το 1755 έγγραφο.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

ΝΟΜΑΡΧΙΑ Βοιωτίας                         Εν Λεβαδεία τη 28 -12-1943

Αριθ πρωτ. 1755                                      Κον Κων/νον Κον....

                                                Υπαλλήλου Γραφείου ΤΤΤ Λεβαδείας

                                                               Προς

                                  τον κ. Διευθυντήν & κ κ υπαλλήλους

                                          Γραφείου ΤΤΤ Λεβαδείας

                                                            Ενταύθα

Έχοντες υπ' όψει τας διατάξεις του άρθρου 18 του υπ' αριθ 1179/1938 Α.Ν. “Περί Νομαρχών” καλούμεν υμάς όπως απολογηθείτε ημίν εγγράφως εντός είκοσι τεσσάρων ωρών από της επιδόσεως υμίν της παρούσης, επί τω λόγω ότι σήμερον 28ην τρεχ μηνός περί ώραν 4.15 μ.μ. Ουδείς υπάλληλος ευρίσκετο εις το τηλεφωνικόν κέντρον δια να μας συνδέση μετά του Γερμανικού Φρουραρχείου

Παρελθούσης απράκτου της ανωτέρω τασσομένης προθεσμίας θέλετε κριθή αναπολόγητος.

ο

Νομάρχης

(υπογραφή)

Σημείωση κάτω αριστερά με διαφορετικό στυλογράφο και γραφικό χαρακτήρα:

εγκαταλείψατε την θέσιν σας

καθιστώντας ούτω αδύνατον

την επικοινωνίαν μας μετά

του Γερμανικού Φρουραρχείου

Άγνωστο πώς κατέληξε η υπόθεση αυτή και άλλο τόσο άγνωστο παραμένει και το τι έγινε με το γραφείο των ΤΤΤ στον Αλίαρτο. Στις 13 Απριλίου πια, και ενώ υπουργός στο Συγκοινωνίας έχει διοριστεί ο Α. Γέροντας, με το έγγραφο 123235 διατάσσει την 5η Περιφερειακή Διεύθυνση και το γραφείο της Ιτέας, να φύγει από εκεί ο αποσπασμένος τηλεγραφητής β' τάξεως Ωρ.... Παπα... και να αναλάβει τη Δ/νση του γραφείου Αλιάρτου “παρώ μετατίθεται ως προϊστάμενος δια δ/τος κοινοποιηθησομένου”. Εγκρίνεται δε και πίστωση 1.500.000 δι' οδοιπορικά έξοδα.

Άγνωστο παρέμενε μέχρι τώρα και το τέλος του ηρωικού τηλεγραφητή του Κριμπά που κατόρθωνε να αποσπά πληροφορίες, μέσα στο άντρο του θηρίου, επί ενάμιση και πλέον χρόνο.

Με τη βοήθεια του φίλου Πάνου Λάμπρου από το Ερημόκαστρο- Θεσπιές εντοπίσαμε τούτη εδώ τη στερνή αναφορά του Ριζοσπάστη στις 10 Δεκεμβρίου 1946, ακριβώς τρία χρόνια μετά την “εγκατάλειψη θέσεως” και την αποκάλυψή του αντικατασκοπευτικού του ρόλου...

«Η άλλη στυγερή δολοφονία έγινε χθες το βράδυ στις 6.45 μέσα στην καρδιά της Αθήνας, στην οδό Ζήνωνος. Οι δολοφόνοι αυτή τη φορά χρησιμοποίησαν μηχανοκίνητα μέσα. Κατέφθασαν με τζιπ μπροστά στο καπνοπωλείο της οδού Ζήνωνος 32. Κατέβηκε ένας απ' αυτούς με μαύρο κουστούμι, μπήκε μέσα στο καπνοπωλείο του Γκοβάνη με προτεταμένο το πιστόλι του και το άδειασε εναντίον του Ι. Κουτσή, που βρισκόταν εκείνη τη στιγμή μέσα. Από τις σφαίρες τραυματίστηκε στο πόδι και ο καπνοπώλης. Ο Ι. Κουτσής ήταν καταδιωκόμενος δημοκρατικός από τη Λειβαδιά και τον φιλοξενούσε σπίτι του ο καπνοπώλης. Το θύμα φέρει πολλά τραύματα στο στήθος. Μεταφέρθηκε στο κρατικό νοσοκομείο».

Ο Γιάννης Κουτσής, απ' τους υπολογισμούς με βάση τις πληροφορίες που μας παρέχει ο φίλος Πάνος Λάμπρου, πρέπει να ήταν τότε γύρω στα 26 με 28 χρονών. Ο δε (Γ)Κοβάνης ήταν κοντοχωριανός, από τα Χώστια.

Καθώς λέγεται πώς ΔΕΝ υπάρχουν συμπτώσεις, η έρευνα συνεχίζεται...

Προσθήκη της 4η Απριλίου 2023:

Μετά από τη δημοσίευση του βιογραφικού του Γιάννη Κουτσή από τον φίλο Πάνο Λάμπρου, παραθέτουμε αυτούσιο το εξαίρετο και ιδιαίτερα ενδιαφέρον κείμενο. 

Τώρα πια έχουμε μια πολύ πολύ προχωρημένη εικόνα της ζωής του σπουδαίου αγωνιστή, με ξεχωριστή θέση στην ιστορία της Αντίστασης γενικώς και της Βοιωτίας ιδιαίτερα! 

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΤΣΗΣ

ΕΝΑΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΛΙΟΠΑΝΑΓΙΑ (ΑΣΚΡΗ)

Ένας σπουδαίος αγωνιστής της περιοχής, ξακουστός στις δεκαετίες του 1930, 1940, στα χωριά του Ελικώνα, στην Κωπαϊδα και στην Λιβαδειά, ήταν ο Γιάννης Κουτσής. Από τον Δεκέμβρη του 1946, όταν δολοφονήθηκε, και μετά, κανείς δεν ξαναμίλησε δημόσια για αυτόν. Ότι λεγόταν ήταν κρυφά και ιδιωτικά. Το μόνο που απόμεινε στην οικογένειά του από τον Γιάννη Κουτσή είναι δυο μισοκαμένες κουβέρτες και δύο γραβάτες του. Και οι ιδέες που διέδωσε και οι ψυχές των ανθρώπων του κάμπου και των χωριών και των απογόνων τους μέσα στις οποίες βρίσκονται και αναπαράγονται πάντα χωρίς να μπορούν να σκοτωθούν.

Ο Γιάννης Κουτσής γεννήθηκε στην Παλιοπαναγιά (Άσκρη) το 1910. Ο πατέρας του Σωτήρης Κουτσής ήταν αγρότης, Βενιζελικός και οπαδός του βουλευτή Βοιωτίας Λουκά Κουτσοπέταλου. Στο χωριό καλλιεργούσε αμπέλια, ελιές και στην Κωπαίδα βαμπάκι, καναβούρι και πατάτες. Μητέρα του ήταν η Δέσποινα Κολοκυθά-Κανάπη. Αυτή ήταν μια μεγάλη οικογένεια με επτά παιδιά.

Ο Γιάννης Κουτσής ήταν πανέξυπνο και ήσυχο παιδί και τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο στην Παλιοπαναγιά (Άσκρη) με άριστα. Κατόπιν φοίτησε στο Σχολαρχείο Ερημοκάστρου (Θεσπιών) από όπου επίσης αποφοίτησε με άριστα. Όταν αποφοίτησε, ο Διευθυντής του Σχολαρχείου κάλεσε τον πατέρα του και του είπε: «Να πουλήσεις ακόμα και τα γουρνοτσάρουχά σου και να σπουδάσεις το παιδί. Θα γίνει μεγάλος και τρανός». Όμως ο πατέρας απάντησε: « Έχω μεγάλη οικογένεια και δεν μπορώ».

Στεναχωρέθηκαν πολύ και οι δύο γονείς και όταν το είπαν στον Γιάννη αυτός δεν μίλησε καθόλου. Πήρε μια φοράδα που είχανε για τις δουλειές δεμένη στην αυλή. Πήγε στα χωράφια για να την βοσκήσει. Εκεί κάθισε όλη την ημέρα νηστικός και το βράδυ γύρισε στο σπίτι και πάλι δεν μίλησε καθόλου ούτε έφαγε τίποτα.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΛΙΟΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤΟΝ ΚΡΙΜΠΑ ΜΕ ΤΑ ΠΟΔΙΑ

Μια μέρα, κίνησε ξαφνικά από το χωριό και πήγε στον Κριμπά (Αλίαρτο) με τα πόδια. Το άλλο πρωί έπιασε δουλειά στον μύλο του Μουράτη. Την ημέρα δούλευε στον μύλο και το βράδυ έκανε άλλες δουλειές. Πολλές φορές καθάριζε φακές και εκεί που τις καθάριζε τον έπαιρνε ο ύπνος από την κούραση. Δούλευε και στα περιβόλια μαζί με τον πατριώτη του, τον Θανάση Χρήστου. Ακόμα πήγαινε και σκάλιζε τα βαμπάκια στην Κωπαίδα μαζί με την μάνα του.

Τότε, το 1929, γνώρισε κάποιον τηλεγραφητή από το Σωληνάρι, τον Λάμπρο Λαμπρίδη. Αυτός τον σύστησε και τον έβαλε σε ένα μικρό κτίριο της Αγγλικής Εταιρίας της Κωπαίδας σαν ταχυδρομικό υπάλληλο. Από τότε πήγαινε με ένα ποδήλατο στα γύρω χωριά και μοίραζε τα γράμματα. Με το τραινάκι, που το έσερναν δύο άλογα πάνω στις γραμμές, πήγαινε στο Μούλκι. Μοίραζε την αλληλογραφία γρήγορα και μεγάλη συνέπεια. Είχε μόνιμα στο νου του το να σπουδάσει και όλοι τον υποστήριζαν εκτός από τον πατέρα του και ένα θείο του. Το παράπονο για τον πατέρα του δεν ήταν ανυπόφερτο αλλά για τον θείο του ήταν πολύ μεγάλο. Του στοίχιζε, δεν το ξεπέρασε ποτέ και πέθανε με αυτό.

Το 1930 πήγε φαντάρος. Στις άδειες δούλευε σε ένα ξενοδοχείο της ξαδέρφης του Καλλιρρόης Σαμαρτζή, συζύγου του Γιάννη Πέτσουλη από το Σιάχου (Πέτρα) Βοιωτίας. Όταν απολύθηκε είπε στον πατέρα του ότι θα δουλεύει στο ξενοδοχείο της ξαδέρφης του και ότι θα γραφτεί στο πανεπιστήμιο για να σπουδάσει. Ο πατέρας του πάλι του μπήκε εμπόδιο επειδή δεν ήθελε ο γιος του να δουλεύει σε ξενοδοχεία και έτσι ο Γιάννης έφυγε από εκεί και ξαναπήγε στον Κριμπά. Ξανάπιασε δουλειά στο ταχυδρομείο και ταυτόχρονα δούλευε και σαν γραφιάς στην Αγγλική Εταιρία. Τα πιο πολλά λεφτά που έβγαζε τα έστελνε στην οικογένειά του, στο χωριό. Ταυτόχρονα διάβαζε για να δώσει εξετάσεις για ασυρματιστής.

ΟΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΣΥΡΜΑΤΙΣΤΗΣ

Διάβαζε συνέχεια για 6 μήνες, τις νύχτες αλλά και τις ημέρες όταν έβρισκε χρόνο. Ο καθηγητής Παπαμελετίου, από την Θήβα, που ήταν και εξεταστής, είχε ένα ανεψιό, ο οποίος έδινε και αυτός εξετάσεις. Ο καθηγητής ρώτησε και έμαθε. Τότε φοβήθηκε τον Γιάννη ότι θα αρίστευε στις εξετάσεις και θα έπαιρνε την θέση του ανεψιού του. Έτσι του είπε παραπλανητικά ότι οι εξετάσεις θα γίνονταν σε μεταγενέστερη ημερομηνία από την κανονική.

Όταν πήγε ο Γιάννης για να δώσει εξετάσεις του είπαν ότι πέρασε η ημερομηνία των εξετάσεων. Κόντεψε να λιποθυμήσει όταν το άκουσε αυτό και γύρισε αμίλητος στο χωριό. Κάθισε κοντά στο τζάκι όλη την νύχτα με το κεφάλι ανάμεσα στα δυο χέρια του. Το πρωί σηκώθηκε όρθιος και είπε: «Αν ήταν άλλος στη θέση μου θα έπαιρνε ένα πιστόλι και θα σκότωνε τον καθηγητή».

Και πήρε πιστόλι αλλά στην κατοχή. Σε αυτή την συγκυρία, αντί να πάρει το πιστόλι αποφάσισε να συνταχθεί με τους εξεγερμένους αυτόν τον καιρό κολλήγους της Κωπαίδας και με τους πρωτοπόρους της σκληρής διετούς αυτής εξέγερσης. Έτσι θα έπαιρνε εκδίκηση απέναντι σε κάθε αδικία. Δική του και της κοινωνίας. Συλλογικά και οργανωμένα. Όχι ατομικά και αυθόρμητα. Και κίνησε για να πάει με τα πόδια στον Κριμπά, στην δουλειά του. Πέρασε πρώτα από το εκκοκιστήριο, όπου είχαν συγκέντρωση οι κολλήγοι. Στον κεντρικό δρόμο του Κριμπά ήταν ένας λαχειοπώλης. Πήρε ένα λαχείο και από τότε άρχισε να παίρνει λαχείο στις αδελφές του και έλεγε: «Εγώ ήμουν άτυχος. Μήπως είσαστε εσείς τυχερές».

ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΜΟΔΙΣΕΙ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ

Ο Γιάννης κρατούσε ημερολόγιο. Οι αδελφές του, και κυρίως η Αγγελική και η Σοφία, το κρυφοδιάβαζαν και έμαθαν για τον έρωτά του στην Λιβαδειά. Αγαπούσε μια νέα κοπέλα και την επισκεπτόταν συχνά. Έμαθαν όμως από το ημερολόγιό του και πόσο τις αγαπούσε και τις τέσσερις αδελφές του. Αγαπούσε πολύ και όλους τους συμπατριώτες του.

Μα πιο πολύ αγαπούσε τα μικρά και φτωχά παιδιά. Τον Γιώργο Κορδόνη, τον Τάκη Πέππα και πολλά άλλα μικρά παιδιά τα στέλνανε οι γονείς τους να τα διαβάζει. Είχε πολλούς φίλους και στην γιορτή του γέμιζε το σπίτι από κόσμο. Το γλέντι κράταγε μέχρι το πρωί. Ο Προϊστάμενός του, ο Λαμπρίδης, πήγαινε με όλη την οικογένειά του στην γιορτή του Γιάννη και πολλές φορές έμενε στο σπίτι του 10 και 15 ημέρες.

Ο Κώστας Μήτραινας ήθελε να κάνει κουμπάρο του τον Γιάννη. «Αν δεν σε κάνω κουμπάρο, δεν το βαφτίζω το παιδί» του έλεγε. Έτσι ο Γιάννης βάφτιζε την κόρη του, την Δήμητρα Μήτραινα, που αργότερα έφυγε στην Ιταλία και έγινε φαρμακοποιός εκεί. Στην βαφτιστήρα του πήγαινε τόσα δώρα που κανείς δεν το πίστευε. Της αγόρασε και μια κούκλα που μιλούσε. Ο Γιάννης είχε και μια φωτογραφική μηχανή και έβγαζε συνέχεια φωτογραφίες. Ήταν και περιζήτητος γαμπρός. Αλλά αυτός «ανήκε αλλού». Ήταν πιστός στο αίσθημά του στην Λιβαδειά.

Μια μέρα ζήτησε από την μητέρα του να κόψει ένα κομμάτι από την σκηνή που την χρησιμοποιούσε η οικογένεια όταν πήγαιναν στην Κωπαίδα για δουλειά. Της είπε να ράψει με το ύφασμα της σκηνής ένα παντελόνι για κάποιον που δεν είχε. Η μητέρα το έραψε αλλά ο Γιάννης όλο ζητούσε και άλλο κομμάτι σκηνής και κόψε κόψε πάει, έδωσε ολόκληρη την σκηνή.

Πήρε τον αδελφό του, τον Βασίλη στον Κριμπά και τον έβαλε να δουλεύει στα βενζινάλετρα της Εταιρίας. Όμως, ο πατέρας του πήγε στο βουνό για ξύλα και του έπεσε ένα κούτσουρο στο πόδι και του το έλιωσε. Έτσι ο Βασίλης τελείωσε άδοξα την σταδιοδρομία του στην Εταιρία και ξαναγύρισε στο χωριό. Μια μέρα πήγε στο χωριό και είπε: «Μαμά, θα πάρω πλεκτομηχανές και θα πάρω τα κορίτσια στον Κριμπά για να τις δουλέψουν». Η μάνα του όμως δεν το δέχτηκε γιατί είχε κάνει εγχείρηση και ήθελε τις κόρες της κοντά της.

Αλλά η επιμονή του Γιάννη Κουτσή και η δραστηριότητά του δεν είχε σταματημό. Νοίκιασε 40 στρέμματα χωράφια από τον Κώστα και Γιώργο Πελώνη, στο Πόδι, στην Κωπαίδα. Έσπερνε βαμπάκια και πατάτες. Έφτασε το 1940 να σπείρει 10 στρέμματα λινάρι στο Μεσάρι, στην Κωπαίδα και αφού δούλεψε με όλη την οικογένειά του, έβγαλε λινάρι. Την ίδια χρονιά έσπειρε βαμπάκι. Το πούλησε τον Σεπτέμβριο εισπράτοντας 40.000 δραχμές. Επειδή η ποιότητα του βαμπακιού ήταν άριστη έλαβε άλλες 5.000 δραχμές ως πριμ.

ΕΝΑΣ ΑΚΟΥΡΑΣΤΟΣ ΑΝΙΔΙΟΤΕΛΗΣ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ

Η εξέγερση των κολλήγων της Κωπαίδας κατά της Αγγλικής αποικιακής Εταιρίας τα έτη 1931-1932 ήταν σκληρή αλλά και νικηφόρα. Η σταθερή υποστήριξη του αγώνα τους από το ΚΚΕ είχε σαν αποτέλεσμα τότε, πολλοί πρωτοπόροι κολλήγοι, αγρότες από τα γύρω χωριά, υπάλληλοι και εργάτες να γνωριστούν με τις σοσιαλιστικές και κομμουνιστικές ιδέες και να προσχωρήσουν σε αυτές. Μεταξύ των πρώτων ήταν και ο Γιάννης, που στρατεύτηκε στο ΚΚΕ.

Ο Γιάννης Κουτσής κατοικούσε σε μια παράγκα πίσω από τα γραφεία της Αγγλικής Εταιρίας και παρά τις πολλές και διαφορετικές δραστηριότητές του, ποτέ δεν παραμελούσε το διάβασμα και την μόρφωσή του. Το διάβασμα του άρεσε πάντα αλλά αφότου στρατεύτηκε πολιτικά το θεωρούσε και κομματική πολιτική υποχρέωση.

Η παράγκα είχε ράφια παντού γύρω γύρω τα οποία ήταν γεμάτα με βιβλία. Στα ράφια μέχρι την δικτατορία του Μεταξά, το 1936, υπήρχαν πολλά μαρξιστικά βιβλία, περιοδικά και εφημερίδες. Μετά τα βιβλία και τα έντυπα αυτά μεταφέρθηκαν στο χωριό σε ασφαλές μέρος. Μια φορά κοιμήθηκε καθώς διάβαζε και από την σόμπα πήρε φωτιά η παράγκα. Ο Γιάννης το μόνο που πρόλαβε να σώσει ήταν δύο μισοκαμένες κουβέρτες από το κρεβάτι του και δύο γραβάτες που τις άρπαξε από την κρεμάστρα. Ειπώθηκε ότι κάποιοι μπράβοι έβαλαν την φωτιά για να τον κάψουν αλλά ο Γιάννης δεν έκανε καμία καταγγελία στις αρχές. Μόνο δυνάμωσε πιο πολύ την πολιτική του δράση για απάντηση.

ΜΥΗΣΕ ΣΤΟΝ ΜΑΡΞΙΣΜΟ ΤΟΝ ΓΙΟ ΤΟΥ ΤΣΙΦΛΙΚΑ

Στα χρόνια αυτά, η αποικιοκρατική Αγγλική Εταιρία της Κωπαίδας είχε συνεργασία με τον άλλο Άγγλο μεγαλοτσιφλικά της Βόρειας Εύβοιας Νόελ Μπαίηκερ. Ο Κουτσής, που εν τω μεταξύ είχε αναδειχτεί σε στέλεχος της Αγγλικής Εταιρίας της Κωπαίδας, είχε αναλάβει την επικοινωνία με την Εταιρία του Μπαίηκερ και τακτικά πηγαινοερχόταν στην Βόρεια Εύβοια για δουλειές της Εταιρίας της Κωπαίδας. Στο Προκόπι, στα τέλη της δεκαετίας του 1930, γνωρίστηκε με τον νεότερό του, τον γιό του τσιφλικά, τον Φράνσις Μπαίηκερ. Ο Φράνσις αμέσως εκτίμησε την πολυμάθεια του Γιάννη. Άρχισε να τον θαυμάζει για τις γνώσεις, την μεθοδικότητα και την εργατικότητά του και άρχισε να επισκέπτεται και αυτός τον Κριμπά. Εκεί ανέπτυξε σχέσεις με Άγγλους υπαλλήλους και γνωρίστηκε και με πολλούς νέους της περιοχής. Συζητούσε με αυτούς για πολιτικά και φιλοσοφικά θέματα, έκανε παρέες και άρχισε να εργάζεται και αυτός μαζί με τον Γιάννη.

Μνημειώδεις είχαν μείνει στον Κριμπά οι συζητήσεις στο χάνι του Κομίνη, κοντά στην γέφυρα του Λόφη. Εκεί κάθονταν πάνω σε ένα σωρό από πέτρες ο Γιάννης και ο Φράνσις. Γύρω γύρω το ακροατήριο αποτελούνταν από νέους και η κουβέντα τους σχεδόν πάντα ήταν έντονη. Πολλές φορές έπαιρνε χαρακτήρα μαρξιστικής διαπαιδαγώγησης από τον Γιάννη. Τις μαρξιστικές ιδέες τις ασπάστηκε ο νεαρός Φράνσις στον Κριμπά, ήδη από την προπολεμική εποχή.

Αργότερα, στις πρώτες εκλογές μετά από τον πόλεμο, ο Φράνσις έθεσε υποψηφιότητα με το Εργατικό Κόμμα της Αγγλίας. Εκλέχτηκε ανέλπιστα βουλευτής του Αγγλικού Κοινοβουλίου. Ανήκε τότε στην Αριστερή πτέρυγα του Εργατικού Κόμματος. Στράφηκε σαν βουλευτής εναντίον των συμπατριωτών του βουλευτών και δημιούργησε αντιπάθειες. Υποστήριξε τους διωκόμενους μεταπολεμικά αγωνιστές στην Ελλάδα, έλαβε καθαρή θέση υπέρ της επιστροφή των ελγινείων, επέκρινε την στάση των Άγγλων στο κυπριακό κλπ. Αυτά στα νιάτα του Φράνσις.

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

Το 1940, με την κήρυξη του πολέμου, ο Γιάννης Κουτσής παρουσιάστηκε στην επιστράτευση και υπηρέτησε στις τηλεπικοινωνίες στον Βόλο μέχρι την άνοιξη του 1941. Μετά από την κατάρρευση του μετώπου γύρισε στο χωριό. Παρουσιάστηκε στον Κριμπά και έπιασε πάλι δουλειά στην υπό γερμανικό πλέον έλεγχο Εταιρία της Κωπαίδας.

Όταν έγινε η Εθνική Αντίσταση ο πήρε ενεργό μέρος και ήταν από τους πρώτους οργανωτές της στην περιοχή. Οργάνωσε στο ΕΑΜ πολύ κόσμο, τον Γιώργο Πελώνη, τον οποίο είχε συνάδελφο στο ταχυδρομείο, τον Αλέκο Πελώνη, τον Γιώργο Κατσιμίχα, τον Λουκά Μιχάλαινα και άλλους. Είχε κύρος γιατί ήταν παλαιός κομμουνιστής και εξελίχθηκε σε στέλεχος της Αντίστασης. Δεν λογάριαζε τον κίνδυνο ούτε τον αδίστακτο στρατιωτικό διοικητή της Εταιρείας και της περιοχής Μάγερς. Δούλευε κυριολεκτικά κάτω από την μύτη του και είχε συγκροτήσει μια μαζική οργάνωση του ΕΑΜ στελεχωμένη με αποφασισμένους αγωνιστές, εργάτες στο εκκοκιστήριο, στους μύλους του Μαράκη και του Μουράτη, υπαλλήλους της Εταιρίας, κολλήγους, κτηνοτρόφους και αγρότες της Κωπαίδας.

«Ο τηλεγραφητής Κωτσής, από τον Κριμπά, με το ψευδώνυμο του «Βαρλαάμ», παρακολουθούσε συστηματικά και μας πληροφορούσε για τις ενέργειες του Μάγερ. Για τον σκοπό αυτόν, του απηγόρευσα κάθε άλλη δράσι μέσα στην οργάνωσι. Το μέτρον αυτό απεδείχθη σωτήριον και ο Βαρλαάμ ανεδείχθη σε έναν πρώτης κλάσεως αντικατάσκοπο. Μπορώ να πω πως ο Μάγερ βρήκε τον μάστορή του» γράφει ο καπετάν Ορέστης (Ανδρέας Μούντριχας) στα απομνημονεύματά του το 1958, στην ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ.

Η οργάνωση του ΕΑΜ στο χωριό του, στην Παλιοπαναγιά (Άσκρη) ήταν μία από τις μαζικότερες στην περιοχή και περιλάμβανε σχεδόν όλους τους κατοίκους. Οι γνώσεις του χώρου και η οξυδέρκειά του Κουτσή αποδείχθηκε ότι ήταν ανώτερη από του στρατιωτικού διοικητή του Κριμπά, παρότι αυτός διέθετε όλα τα μέσα. Προφασιζόμενος ότι δουλεύει για την Εταιρία γύριζε μέρα και νύχτα όλη την Κωπαίδα και ανεβοκατέβαινε στο βουνό.

Γνώριζε την απόφαση των οργανώσεων του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ για την εκτέλεση του Μάγερς. Το πρωινό της πρώτης απόπειρας που έγινε εναντίον του στην Στενή Μαυρομματίου, το καλοκαίρι του 1943, ο Γιάννης Κουτσής δεν είχε πάει στην δουλειά του. Είχε φροντίσει ώστε την προηγούμενη μέρα να πάει στο χωριό του για να αποχαιρετίσει τους συγγενείς και φίλους του. Μετέφερε και τα βασικά πράγματά του από τον Κριμπά στο χωριό και είπε στον πατέρα του: «Δεν ξαναπάω στον Κριμπά. Θα πάω στην Αθήνα». Και από τότε πέρασε στην παρανομία.

Γνώριζε καλά από πριν και τις δύο επόμενες απόπειρες κατά του Μάγερς. Την δεύτερη φορά μάλιστα, ειδοποίησε τον εκτελεστή Θεόφιλο Καζαντζίδη, εργάτη στους μύλους του Μαράκη και του Μουράτη. Να μην επιχειρήσει την εκτέλεση γιατί ο Μάγερς είχε λάβει δρακόντεια μέτρα ασφαλείας. Έτσι γλύτωσε τον Θεόφιλο από βέβαιη σύλληψη.

Πριν από την απόπειρα στην Στενή έφυγε και άργησε να ξαναφανεί στο χωριό. Μια μέρα γύρισε από την Λιβαδειά στο χωριό ένας πατριώτης του. Ο Σωτήρης Κιούσης. Πήγε στο σπίτι και είπε στον πατέρα του Γιάννη με θαυμασμό ότι είδε τον Γιάννη στην Λιβαδειά. Ότι είχε βγάλει λόγο στην πλατεία και ότι μιλούσε συνέχεια για τρεις ώρες. Ο πατέρας ταράχτηκε και είπε στην γυναίκα του: «Πάει, το χάσαμε το παιδί. Έγινε επαναστάτης».

Ένα βράδυ ο Γιάννης επισκέφθηκε κρυφά την οικογένειά του, στο σπίτι στο χωριό. Τον ρώτησε ο πατέρας του: «Έγινες επαναστάτης; Το σκέφθηκες καλά;» Ο Γιάννης του απάντησε: «Ναι. Θα βάλω ένα λιθαράκι και όποιος θέλει ας το τελειώσει το κτίσιμο». Όταν αργά τα μεσάνυχτα έφυγε από το σπίτι είπε στον αδελφό του τον Βασίλη: «Όλο τον κόσμο έπεισα. Αλλά απέτυχα να πείσω την οικογένειά μου». Έφυγε από το χωριό και πήγε στον Ζαγαρά. Βρισκόταν διαρκώς σε κίνηση. Από τον Ζαγαρά στο Στεβενίκο και από κει στο Ζερίκι και στην Λιβαδειά. Είχε αναδειχτεί σε στέλεχος του ΕΑΜ και ήταν πλέον μέλος της ηγεσίας (Β΄ Γραμματέας) του ΚΚΕ της επαρχίας Λιβαδειάς. Ο πατέρας έστελνε συχνά τον Βασίλη στο βουνό για να συναντά τον αδελφό του και για να μαθαίνει για αυτόν.

ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ, ΟΙ ΔΙΩΞΕΙΣ ΚΑΙ Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ

Όταν απελευθερώθηκε η Ελλάδα από τους Γερμανούς, οι Εγγλέζοι βιάστηκαν να βάλουν πόδι στον Κριμπά. Το ΕΑΜ είχε θέσει το θέμα της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης του κάμπου της Κωπαίδας από τους Άγγλους αποίκους και τα συμφέροντά τους κινδύνευαν. Γι αυτό μια ισχυρή μονάδα από θωρακισμένα ξεκίνησε από την Θήβα για τον Κριμπά. Εκεί εγκατέστησε βιαστικά την διοίκηση της Εταιρείας της Κωπαίδας και τον μισητό Διευθυντή της τον Μακ Έλντερ.

Ο Μακ Έλντερ, κατά τις συνήθειές του, άρχισε αμέσως τις προσπάθειες να προσεταιριστεί ή να εξαγοράσει την υποστήριξη των ντόπιων και ιδιαίτερα των παλαιών στελεχών της Εταιρείας. Ένας από τους πρώτους στους οποίους απευθύνθηκε ήταν ο Γιάννης Κουτσής. Του έστειλε μήνυμα και του έταξε υψηλές διευθυντικές θέσεις και μεγάλο μισθό. Πήρε όμως την απάντηση: «Εγώ ανήκω αλλού».

Αντί για να τιμηθεί η αντιστασιακή του δράση του Γιάννη Κουτσή, το κράτος των δοσιλόγων τον συνέλαβε και τον έκλεισε στις φυλακές Λιβαδειάς. Στην ανάκριση είπε τα ίδια ακριβώς άλλοθι με άλλον κρατούμενο, τον Γ. Γρανιτσιώτη. Έτσι, αφέθηκε προσωρινά ελεύθερος. Μετά από την απελευθέρωσή του πήγε ίσια στο χωριό. Τον αγκάλιασε όλος ο κόσμος, τον φιλούσαν και τον κρατούσαν από τα χέρια. Οι γονείς τον καμάρωναν και οι αδελφές του δεν έβγαζαν το βλέμμα τους από πάνω του γιατί φόραγε μια καπαρντίνα μπλέ και ένα κουστούμι γκρί και ήταν πολύ όμορφος. Κάποια στιγμή στράφηκε προς τον κόσμο και είπε: «Αφήστε με και μη μου σκίζετε την καρδιά».

Όμως οι συνθήκες ήταν δύσκολες. Επικρατούσε βία και τρομοκρατία στον Λαό. Στην οικογένεια του Γιάννη Κουτσή οι παρακρατικές συμμορίες είχαν κάνει τον βίο αβίωτο. Δεν κοτάγανε να βγούνε έξω. Η ζωή της οικογένειας ήταν ένα δράμα. Οι Άγγλοι και οι ντόπιοι συνεργάτες ήθελαν με κάθε τρόπο να τον υποτάξουν. Όμως, ο Γιάννης Κουτσής αναδείχθηκε αναπληρωτής Γραμματέας της οργάνωσης του ΚΚΕ της περιοχής Λιβαδειάς. Αλλά δεν ήταν δυνατόν να σταθεί στην Λιβαδειά. Τον γνώριζαν και οι πέτρες. Ήταν σίγουρο ότι θα τον δολοφονούσαν οι δοσίλογοι που είχαν αποθρασυνθεί. Έτσι έφυγε από την Λιβαδειά και πήγε στην Αθήνα.

Στην Αθήνα κρυβόταν σε διάφορα σπίτια γνωστών του. Ήταν η εποχή που η οικογένεια του έστελνε χρήματα για να μπορεί να ζήσει. Στα τέλη του 1946, σύχναζε στο σπίτι του συμπατριώτη του, από τα χωριά της Θήβας, Κοβάνη, ο οποίος είχε καπνοπωλείο στην οδό Ζήνωνος 32, κοντά στην οδό Πειραιώς.

Εκεί, μέσα στο καπνοπωλείο, πυροβολήθηκε εν ψυχρώ. Μεταφέρθηκε στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο ζωντανός. Έζησε 6 ώρες. Πήγε στο νοσοκομείο ο κουμπάρος του, ο Κώστας Μήτραινας και τον βρήκε ακόμα ζωντανό. Όταν πέθανε, ο Μήτραινας ζήτησε να πάρει τον νεκρό και να τον φέρει στο χωριό. Δεν τον δώσανε. Τον κηδέψανε 5-6 συμπατριώτες του, ο Αλέκος Ζαρίφης, ο Μήτραινας και άλλοι στο 2ο νεκροταφείο. Εκεί έμειναν τα οστά του. Στο χωριό έγινε κενοτάφιο.

Στις 10 Δεκεμβρίου 1946, στην πρώτη σελίδα ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ ανέφερε δύο δολοφονίες στην Αθήνα. «…… Η άλλη στυγερή δολοφονία έγινε χθες βράδυ στις 8.45΄ μέσα στην καρδιά της Αθήνας, στην οδό Ζήνωνος. Οι δολοφόνοι αυτή την φορά χρησιμοποίησαν μηχανοκίνητα μέσα. Κατέφθασαν με τζίπ μπροστά στο καπνοπωλείο της οδού Ζήνωνος 32. Κατέβηκε ένας από αυτούς με μαύρο κουστούμι, μπήκε μέσα στο καπνοπωλείο του Γκοβάνη με προτεταμένο το πιστόλι του και το άδειασε εναντίον του Ι. Κουτσή, που βρισκόταν εκείνη την στιγμή μέσα. Από τις σφαίρες τραυματίστηκε και ο καπνοπώλης. Ο Ι. Κουτσής ήταν καταδιωκόμενος δημοκρατικός από την Λιβαδειά και τον φιλοξενούσε στο σπίτι του ο καπνοπώλης. Το θύμα φέρει πολλά τραύματα στο στήθος. Μεταφέρθηκε στο κρατικό νοσοκομείο. Το δεύτερο θύμα των μοναρχικών δολοφόνων, Κουτσής, υπέκυψε στα τραύματα στο νοσοκομείο που μεταφέρθηκε».

[Τα παραπάνω βασίστηκαν στις περιγραφές του Γιώργη Κατσιμίχα (Λιόλη), παλαιού αγωνιστή και κρατούμενου στις φυλακές Κέρκυρας, του Βαγγέλη Μουράτη παλαιού Προέδρου της Κοινότητας Αλιάρτου, στις διηγήσεις της Αγγελικής Κουτσή-Αρβανίτη και Σοφίας Κουτσή, αδελφών του Γιάννη Κουτσή και χάρις στην βοήθεια του Παύλου Βασιλείου, από την Άσκρη και ορισμένων άλλων πολιτών και του Γιώργου Σαλεμή, που μου έστειλε το δημοσίευμα του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ.]

Σημειώσεις: 

i Ο Ορέστης λέει ότι ο Φώτης Βερμαίος μόλις ξέφυγαν από τον κλοιό ξεφύλλισε την ατζέντα του. Ξημέρωνε 12 Νοεμβρίου, Ιωάννου του Ελεήμονος.

ii Όλα τα τεκμήρια προέρχονται από τα ΓΑΚ Φθιώτιδος, (Αρχείο “Ελληνική Πολιτεία” της Νομαρχίας Βοιωτίας) και προς τα οποία εκφράζουμε τις εγκάρδιες ευχαριστίες μας.