Δίστομο, 1944. Στα 9μερα της σφαγής

Οι βαθειές ρίζες και οι δοσιλογικές καταβολές της “κοινωνίας του 1/3”

Η αναφορά των προϊσταμένων των δημοσίων υπηρεσιών στη Λιβαδειά 
ΓΑΚ Φθιώτιδας

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Η φοβερή σφαγή των κατοίκων του Διστόμου, ως γνωστόν, έγινε την 10η Ιουνίου 1944.

Στις 18 Ιουνίου συντάσσεται από “δημοσίους υπαλλήλους Λεβαδείας” αναφορά προς τον “εξοχώτατον κύριον πρόεδρον της κυβερνήσεως... δια του κυρίου νομάρχου Βοιωτίας”.

Στη νομαρχία εισέρχεται στις 21-6-1944 με τον αριθμό 1881.

Η αναφορά έχει ως εξής:

Λαμβάνομεν την τιμήν ίνα ευπειθώς αναφέρωμεν τα επόμενα.

Λόγω των διαδραματισθέντων γεγονότων εν Διστόμω εν τη περιφερεία Διστόμου Λεβαδείας και εν τω συνοικισμώ Καλαμακίου της Λεβαδείας, καθ’ α εθανατώθησαν πλείστα όσα άτομα ανεξαρτήτως, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και Δημόσιοι υπάλληλοι μετά των οικογενειών των, διαμένοντες εν Διστόμω ένεκα της Δημοσίας υπηρεσίας των, οι Δημόσιοι υπάλληλοι Λεβαδείας έχουσι καταληφθή υπό πανικού και ευρίσκονται εν απογνώσει, φοβούμενοι μήπως εν περιπτώσει δημιουργίας επεισοδίων ξένων τελείως προς αυτούς πέσωσιν εική και αι οικογένειαί των θύματα και αυτοί και αι οικογενειαί των*.

Όντες πιστοί εις τας Υμετέρας Διαταγάς και αφοσιωμένοι εις την εκτέλεσιν των καθηκόντων των καταφεύγουσιν εις την Υμετέραν Εξοχώτητα και ικετεύωσιν ίνα με την διακρίνουσαν Υμάς πατρικήν μέριμναν υπέρ των Δημοσίων υπαλλήλων ευαρεστηθήτε και λάβητε οιαδήποτε θεωρείτε αποτελεσματικά μέτρα υπέρ της εξασφαλίσεως της ζωής αυτών τε και των οικογενειών των, προστατευόμενοι υπό των Στρατιωτικών Αρχών Κατοχής και χορηγουμένου επί πλέον και διακριτικού σημείου εις αυτούς, δηλούντος την ιδιότητα τόσον αυτών όσον και των οικογενειών των και των οίκων, εις ας διαμένουσιν, ίνα μη ανεξετάστως υποστώσιν την τύχην των Δημοσίων υπαλλήλων Διστόμου.

Ευπειθέστατοι

Οι

Προϊστάμενοι των Δημοσίων υπηρεσιών

Λεβαδείας

[ακολουθούν οκτώ δυσανάγνωστες υπογραφές]

Ο νομάρχης, την ίδια ημέρα, 21 Ιουνίου, συντάσσει το διαβιβαστικό 1882 στο οποίο αναφέρει.

Λαμβάνομεν την τιμήν να υπαβάλωμεν συνημμένως την απευθυνομένην προς υμάς αναφοράν Δημοσίων υπαλλήλων Λεβαδείας και ν’ αναφέρωμεν ότι ευρίσκοντες απολύτως δεδικαιολογημένους τους φόβους των, συνεπεία του εν Διστόμου συμειωθέντος τραγικού προηγουμένου καθ’ ο άνδρες και γυναίκες, νήπια και παιδία, ίπποι και κύνες και συνελόντι ειπείν πάσαι αι ζώσαι υπάρξεις διετρυπήθησαν υπό τας σφαίρας ή της ξιφολόγχης του Γερμανού στρατιώτου, άνευ εξαιρέσεως ενόχων ή αθώων, άνευ διακρίσεως εντοπίων ή ξένων, άνευ διαστολής υπαλλήλων ή άλλων πολιτών, παρακαλούμεν όπως προέλθετε εις τας δεούσας παραστάσεις παρά ταις αρχαίς Κατοχής, επί τω τέλει της διασφαλίσεως των φιλησύχων και αθώων πολιτών και ιδία των δημοσίων υπαλλήλων και των οικογενειών των, οίτινες επιθυμούντες να διατηρήσωσιν εν τη υπαίθρω την κρατικήν υπόστασιν παρέμειναν εις τας θέσεις των.

Ο

Νομάρχης

Το γραφείο του πρωθυπουργού Ι. Ράλλης την 1η Ιουλίου 1944 απευθύνει το 6223 έγγραφο προς

“την Δ/νσιν ανταποκρίσεων μετά των Γερμανικών Αρχών”.

Διαπέμποντες υμίν εν συνημμένοις αντιγράφοις 1) την υπ’ αριθ. 1882/6223/21-27-6-44 αναφοράν προς υμάς της Νομαρχίας Βοιωτίας και 2) την από 18 Ιουνίου ε.ε. αναφοράν των δημοσίων υπαλλήλων Λεβαδείας, δι’ ής, ένεκα των γεγονότων εν Διστόμω, αιτείται η λήψις προστατευτικών μέτρων της ζωής των νομιμοφρόνων πολιτών των αθώων και αποδοκιμαζόντων τας αντεθνικάς ενεργείας των διαφόρων αντεθνικών Οργανώσεων καθώς και τα εγκλήματα κατά των Αρχών Κατοχής και των οργάνων αυτών, έχομεν την τιμήν να παρακαλέσωμεν όπως καθ’ αρμοδιότητα, προέλθητε εις αναλόγους ενεργείας παρά ταις αρμοδίαις Γερμανικαίς Αρχαίς, γνωρίζοντες ημίν το αποτέλεσμα τούτων.

ΕΝΤΟΛΗ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
Ο

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ

Δ. Ι. ΡΑΛΛΗΣ

Ένα χρόνο και ένα μήνα πριν, το 1943, το Γραφείο των Τ.Τ.Τ. Διστόμου έχει απευθύνει στον Έπαρχο Λεβαδείας άμα και Νομάρχη Βοιωτίας το υπ’ αριθ, 287/12-5-1943 έγγραφο.

Προς

τον κ. Έπαρχον Λεβαδείας

Λεβάδειαν

Κατόπιν εμπρησμού υπό των Αρχών Κατοχής και των καταστημάτων εν Δαυλεία λαμβάνομεν την τιμήν να παρακαλέσωμεν υμάς όπως ευαρεστηθήτε και παρέμβητε παρά ταις αυτόθι Αρχαίς Κατοχής ζητούντες εις περίπτωσιν εφαρμογής υπό τούτων του μέτρου του εμπρησμού και εν τη έδρα μας να προστατευθώσιν αι υπηρεσίαι ημών καθόσον η μεταφορά τούτων προληπτικώς αυτόθι τυγχάνει αδύνατος και δαπανηρωτάτη δια το δημόσιον.

Παρακαλούμεν το αποτέλεσμα των ενεργειών σας να μας γνωσθή.

Ο Προϊστάμενος

Ευστρ. Μπαρμπαλίτης

Τα συμπεράσματα δικά σας.

Δικοί σας και οι συνειρμοί, οι συνδυασμοί και οι συσχετίσεις.

Δικά σας και τα επιφωνήματα.

Δικά μου, είναι μόνο, ο κόπος αλλά και η χαρά της έρευνας όπως και τα μπολντ γράμματα του πρώτου εγγράφου όπου οι προϊστάμενοι των δημοσίων υπαλλήλων Λεβαδείας εκόντες προτείνουν την αντίστροφη, από εκείνη των Εβραίων, γκετοποίηση...

[...χορηγουμένου επί πλέον και διακριτικού σημείου εις αυτούς, δηλούντος την ιδιότητα τόσον αυτών όσον και των οικογενειών των και των οίκων...]

Σημείωση:

 * Στον πίνακα των θυμάτων του Διστόμου που συντάχθηκε 16 Αυγούστου 1945 βρίσκουμε τον ειρηνοδίκη Κριτσώπη Κώστα ετών 44 και τη σύζυγό του Αστερία ετών 34. [ΓΑΚ Αθηνών, Αρχείο Νομαρχίας Βοιωτίας, Εγκληματίες πολέμου]

Ιανουάριος 1944: Κατάστασις εμφαίνουσα τους δικαιουμένους Ζαχάρεως Δημοσίους & Κοινοτικούς υπαλλήλους Κοιν. Σχηματαρίου

 

Η κεφαλίδα του τεκμηρίου που βρίσκεται στα ΓΑΚ Φθιώτιδας

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Τέλη του 1943, αρχές 1944 μεγάλος ντόρος γίνεται στη Νομαρχία Βοιωτίας για τους δικαιούχους στη διανομή ζάχαρης. Η Γερμανική Διοίκηση ζητάει αναλυτικά ονόματα και η διαταγή αυτή διαχέεται, όπως άλλωστε και όλες οι άλλες των Γερμανών, προς τις κοινότητες και τους δήμους μέσω του “κρατικού” μηχανισμού της “κυβέρνησης” Ιωάννου Ράλλη.

Οι Ιταλοί έχουν καταρρεύσει από τις αρχές Σεπτεμβρίου. Οι Γερμανοί ανακαταλαμβάνουν, τρόπον τινά, τους χώρους τους οποίους ήλεγχαν πριν οι σύμμαχοί τους και εγκαθιστούν τα δικά τους όργανα πολιτικής και στρατιωτικής διοίκησης. Η Βοιωτία περνάει στην πολιτική διοίκηση των Γερμανών, επισήμως, στα μέσα του Νοεμβρίου. Το κέντρο της διοίκησης αυτής είναι η Χαλκίδα.

Είναι μια πάρα πολύ σημαντική εξέλιξη. Ο κάθε μελετητής της ιστορίας της περιοχής θα πρέπει να την έχει υπόψη του γιατί από κει ξεκινάνε μια σειρά διεργασίες και έτσι εξηγούνται πολλά και διάφορα γεγονότα.

Άλλο ένα στοιχείο που πρέπει να έχει υπόψη του ο αναγνώστης είναι και το γεγονός ότι από τα μέσα του καλοκαιριού του 1943, πριν δλδ από την κατάρρευση της Ιταλίας, ο νομός Αττικοβοιωτίας χωρίζεται και ιδρύεται ο ξεχωριστός νομός Βοιωτίας. Μέχρι τότε οι δύο επαρχίες, Λεβαδείας και Θηβών υπήγοντο στη νομαρχία Αττικοβοιωτίας. Με την έξαρση όμως του Αντάρτικου, οι επικοινωνίες ανάμεσα στο κέντρο και την περιφέρεια κατέστησαν προβληματικές και ο Ιωάννης Ράλλης, όπως και ο υπουργός εσωτερικών Ταβουλάρης, που ενδιαφερόταν προσωπικά για τη Βοιωτία, διέταξαν την... απόσχισή της.

Οι Επαρχίες διατηρήθηκαν όπως ήταν και ο μεν έπαρχος Λεβαδείας αναβαθμίστηκε σε νομάρχη ο δε έπαρχος Θηβών αντικαταστάθηκε. Ο νομάρχης έκανε και χρέη επάρχου της επαρχίας Λεβαδείας. Σε άλλο σημείωμα θα αναφερθούμε στα πρόσωπα αυτά, στο βίο και στην πολιτεία τους. Εδώ να σημειώσουμε μόνο ότι ο νομάρχης Βοιωτίας έχει μετατεθεί επί κατοχής στην επαρχία της Λιβαδειάς, μετά την επίθεση του Νικηφόρου στις φυλακές της πόλης και την απελευθέρωση των κρατουμένων, μεταξύ των οποίων ήταν και ο μπαρμπα-Νίκος, δάσκαλος και πατέρας του θρυλικού καπετάνιου του Παρνασσού.

Προφανώς, η μετάθεση γίνεται γιατί ο Ράλλης του έχει εμπιστοσύνη αλλά και γιατί στη νομαρχία της Μακεδονίας από την οποία προέρχεται, γίνονται αλλαγές που διευκολύνουν την προσέγγιση στην Αθήνα του νομαρχιακού υπαλλήλου. Ο νομάρχης εγκαθίσταται στη Λιβαδειά με τη σύζυγο και τις δύο κόρες του και αρχίζει να πηγαινοέρχεται κάθε μήνα και επί σειρά ημερών στην Αθήνα όπου λαμβάνει προσωπικά οδηγίες και χρηματικά ποσά, για τον εαυτό του αλλά και για διάφορα “έργα” που έχουν σχέση με τη διευκόλυνση των Γερμανών στο δίκτυο συγκοινωνιών, επικοινωνιών, παθητικής αεράμυνας κλπ. Αυτά θα λαμβάνουν χώρα καθ' όλη τη θητεία του και μέχρι να λακήσει έντρομος στην Αθήνα, τέλη Αυγούστου του 1944.

Με άλλα λόγια, από την αρχή μέχρι το τέλος, η “καριέρα” του Νομάρχη Γεωργόπουλου στη Βοιωτία, σχετίζεται με την έξαρση του αντάρτικου. Εκείνο προορίζεται να αντιμετωπίσει και εκείνο είναι που τελικά δίνει άδοξο τέλος στην “καριέρα” αυτή. Επίσημα έγγραφα της Νομαρχίας διαπιστώνουν και αναφέρουν στην Κυβέρνηση ότι, καμιά δυνατότητα ελέγχου δεν έχουν στις περιοχές έξω από τη Λιβαδειά το καλοκαίρι του 1944 και επομένως είναι αδύνατον να φορολογηθεί η σοδειά.

Στην πραγματικότητα η Γερμανική εξουσία έχει περιοριστεί μόνο στα τρία φρουραρχεία, της Λιβαδειάς, της Θήβας, του Αλιάρτου (Κριμπά), στους οχυρωμένους σταθμούς του τρένου και σε κεφαλοχώρια όπου σταθμεύουν δυνάμεις Γερμανικές, όπως στο Σχηματάρι για το αεροδρόμιο Τανάγρας, στο Κριεκούκι για τη φύλαξη των περασμάτων και δη της Κάζας κ.ο.κ. Δυνάμεις, καθόλου ευκαταφρόνητες που ενισχύονται με σημαντικές μονάδες όταν γίνονται εκκαθαριστικές επιχειρήσεις. Κάθε μήνα δλδ σχεδόν, ενώ βοηθιούνται σημαντικά από τις εξοπλισμένες ομάδες των “πολιτοφυλακών” που συγκροτεί η κυβέρνηση του Ράλλη και εξοπλίζουν οι Γερμανοί.

Οι “πολιτοφυλακές” αυτές είναι αντικείμενο μελέτης μεγάλο. Έχουμε όλα τα στοιχεία για να σκιαγραφήσουμε τον ρόλο τους. Θα το κάνουμε με τη σειρά του σε άλλη στιγμή. Εδώ να πούμε ότι είναι παλιός “θεσμός” και προηγείται του αντάρτικου! Δεν πετυχαίνει όμως και πολλές φορές, μέχρι τον Οκτώβριο του 1943, στρέφεται κατά των εμπνευστών του. Η κατάσταση αλλάζει μετά το ΑντιΕΑΜικό σύμφωνο που υπογράφεται στην Αθήνα μεταξύ Γερμανών, Άγγλων, Κυβέρνησης, Χωροφυλακής, ΕΔΕΣ Αθήνας κλπ.

Όταν δλδ και τυπικά η πολιτική διοίκηση της Βοιωτίας και της Εύβοιας περνάει στους Γερμανούς, έχει διαμορφωθεί όλο το “νομικό” και πολιτικό υπόβαθρο για την υποστήριξή της. Οι συμμαχίες έχουν γίνει και εκτείνονται μέχρι την κοινωνική βάση του παλαιοκομματισμού. Ένα κομμάτι του Κέντρου και του Βανιζελισμού σύρεται στο δοσιλογισμό και ένα άλλο, το μεγαλύτερο εδραιώνει τη συμμαχία του με το ΕΑΜ και γίνεται μαχητικότατο και περισσότερο αντιβασιλικό και από τους πιο ακραιφνείς κομμουνιστές.

Αυτό είναι το πολιτικό, στρατιωτικό και κοινωνικό πλαίσιο και από αυτό ακριβώς εξηγείται το βούλευμα 9/20-2-1946 του Ειδικού Δικαστηρίου Δοσιλόγων Χαλκίδος το οποίο αναφέρεται στον εξοπλισμό ομάδων από τον Οκτώβριο του '43. Τοπικοί κομματάρχες όπως πχ ο Βερούτης στη Χασιά και ο Παπαδέδες στη Λιάτανη, παίρνουν άνωθεν εντολές να πάψουν να είναι ευμενείς προς τον ΕΛΑΣ και να κινητοποιηθούν προς την αποδυνάμωσή του. Η γραμμή αυτή διαβιβάζεται στους υποτακτικούς τους και ο διχασμός αρχίζει. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο ηγέτης του Κέντρου Σοφούλης από κρατούμενος των Γερμανών βρίσκεται να απευθύνει διάγγελμα την Πρωτοχρονιά του '44, στον Ελληνικό λαό, μακροσκελέστερο και του Γερμανού Διοικητή αλλά και του πρωθυπουργού Ράλλη!

Ας γυρίσουμε όμως στη... ζάχαρη.

Τον Δεκέμβριο του 1943 έχουν διεξαχθεί

α) οι πρώτες μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις

β) η άκρως σημαντική και σημαδιακή 3ήμερη μάχη της Πύλης και των Δερβενοχωρίων, για την ανάκτηση του χώρου από τους Γερμανούς.

Έχουν καεί τα χωριά της Δομβραίνας από τον Αύγουστο και τα Δερβενοχώρια από τον Οκτώβριο. Ωστόσο το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι, κάθε άλλο παρά εξουδετερώθηκε ο ΕΛΑΣ. Το κάψιμο των χωριών δεν πτόησε και δεν έκαμψε το φρόνημα του λαού. Η 3ήμερη μάχη έδειξε μια σημαντική αναβάθμιση της μαχητικότητας του ΕΛΑΣ καθώς χρειάστηκε πυροβολικό και αεροπορία για να καταληφθεί το οροπέδιο και να εγκαταλειφθεί ευθύς αμέσως. Η διοίκησή του ΕΛΑΣ Αττικοβοιωτίας (συνταγματάρχης Ρήγος, Ορέστης, Φώτης Βερμαίος κλπ) καταφέρνει να επιβιώσει χωρίς καμία απώλεια από την ενέδρα εναντίον της στο Καπαρέλι τη νύχτα της 12ης Νοεμβρίου, η δε Χωροφυλακή έχει εκκενώσει τον χώρο, ήδη από τον Οκτώβριο του 1942, και συμπληρώνει έναν χρόνο σε σύμπτυξη μέσα στις πόλεις.

Τότε ακριβώς, καθώς έχουν κοπάσει κάπως οι επιχειρήσεις και ενώ ετοιμάζονται Λιάκος και Παπαθανασόπουλος να εγκαταστήσουν τα Τάγματα Ασφαλείας στην Εύβοια (Χριστούγεννα 1943 έγιναν οι πρώτες “αφίξεις”), οι Γερμανοί... μοιράζουν ζάχαρη!

Ένα πλήθος εγγράφων της Νομαρχίας σκιτσάρει τον πανικό που θα πρέπει να επικρατούσε τότε στα χωριά και στις πόλεις για τη σύνταξη των καταλόγων. Ποιοι έχουν δικαίωμα στη διανομή της ζάχαρης;

Πρέπει να συνταχθούν σε καταλόγους και να αποσταλούν μέσω των επάρχων στη Νομαρχία και από κει στη Γερμανική διοίκηση.

Περίεργο το ενδιαφέρον των Γερμανών και οργάνωση του... λοτζίστικ για την γλύκανση των πεινασμένων, εξαθλιωμένων και πυρόπληκτων κατοίκων της Βοιωτίας(!)

Στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα άλλο από την συγκεκαλυμμένη απογραφή όλων εκείνων που θα μπορούσαν να ηγηθούν της αντίστασης του λαού στις κοινότητες και στα σωματεία. Καταγράφονται οι πάντες που έχουν κάποιες τέτοιες προϋποθέσεις.

Δημόσιοι υπάλληλοι, κοινοτικοί υπάλληλοι, στρατιωτικοί, τραυματίες πολέμων, θύματα πολέμων, συνταξιούχοι του δημοσίου, δάσκαλοι, γιατροί, σιδηροδρομικοί εργάτες, ιερείς, υπάλληλοι των 3Τ, δασονόμοι κ.α.

Το σημαντικότατο τεκμήριο που δίνουμε σήμερα για πρώτη φορά στη δημοσιότητα, αφορά τους δικαιούχους ζάχαρης στο Σχηματάρι. Είναι από τους πλέον μακροσκελείς καταλόγους. Δεν τον θεωρώ “μακροσκελέστατο όλων” από... σεμνότητα, καθώς δεν έχω χρόνο να το συγκρίνω με τους αναλόγους των πόλεων. Από τα χωριά είναι σίγουρα ο μακροσκελέστατος. Αυτό δείχνει, και την επιμέλεια των συνταξάντων αλλά και τον ρόλο που παίζει το κεφαλοχώρι Σχηματάρι στην περιοχή συγκεντρώνοντας τόσους υπαλλήλους των 3Τ, γιατρό, δασκάλους, σιδηροδρομικούς κλπ. Σύνολο 38 άτομα.

Ας σημειώσουμε και κάτι ακόμη για να κατανοήσουμε την αιτία της... πληρότητας αυτής του καταλόγου.

Η ζάχαρη διανέμεται αλλά δεν χαρίζεται. Αφού γίνει καταμέτρηση των δικαιούχων και υπολογισμός των ποσοτήτων σε οκάδες, με βάση τα δράμια που αντιστοιχούν στον καθένα, η ποσότητα παραδίδεται με αποδείξεις, είτε στον κοινοτάρχη είτε σε εξουσιοδοτημένο εκπρόσωπό του και μετά μοιράζεται με βάση το τίμημα. Όποιος έχει χρήματα παίρνει ζάχαρη ενώ δεν προκύπτει από κανένα έγγραφο ότι υπάρχουν πλεονάζουσες ποσότητες που δεν μοιράστηκαν λόγω οικονομικής ανέχειας. Έτσι είναι αμφίβολο αν η γιαγιά μου Ευφροσύνη, χήρα του σιδηροδρομικού Γεωργίου Σαλεμή (+1942) πήρε την ποσότητα που της αναλογούσε. Ο πατέρας μου δεν το θυμάται καν. Παρομοίως είναι μάλλον αδύνατο ο Γιάννης Βασιλάς, υπάλληλος των 3Τ, στέλεχος της αντίστασης και του ΚΚΕ, επικηρυγμένος από τους Ιταλούς ακόμη, να ήταν τότε στο γερμανοκρατούμενο Σχηματάρι και να παραλάμβανε το δικό του μερίδιο.

Από το άκρως διαφωτιστικό αυτό, για την κατάσταση στο χωριό, έγγραφο μαθαίνουμε και τη δομή της διοίκησης της κοινότητας, η οποία, μη διαθέτοντας τα μέσα, χρησιμοποιεί ακόμη την σφραγίδα του “Νομού Αττικοβοιωτίας” .

Πρόεδρος της Κοινότητος είναι ο Σταύρος Μαντής και αντιπρόεδρος ο Σπύρος Παπαγιάννης.

Εκκωφαντική και παταγώδης η απουσία των ισχυρών ανδρών της τοπικής κοινωνίας των 1.220 κατοίκων! Με τι ασχολούνται τότε και αφήνουν την κοινότητα στα χέρια ενός απλού ταβερνιάρη που ήταν ο μπαρμα-Σταύρος; Πού είναι εκείνοι που θα εμφανιστούν πλησίστιοι όταν πια το Σχηματάρι είναι ελεύθερο;

Την απάντηση τη δίνει ένα άλλο τεκμήριο, ένα πρακτικό που συντάχθηκε από τον έπαρχο το καλοκαίρι του 1943 και καταγράφει την ομιλία του Γερμανού Διοικητή προς τους κοινοτάρχες της Επαρχίας Θηβών. Κι αυτό θα το δούμε στην ώρα του. Κρύπτονται από τα δημόσια αξιώματα γιατί απλούστατα φυλάνε τους εαυτούς τους! Βάζουν άλλους μπροστά καθώς ο κοινοτάρχης είναι υπεύθυνος με το κεφάλι του (κυριολεκτικά) για την εκτέλεση των γερμανικών διαταγών.

Γραμματέας είναι ο ΚολιοΠαπαγιάννης.

Ανάπηροι πολέμου:

α) Κόλλιας Ευάγγελος

β) Γιαννάκης Μιχαήλ

γ) Δημητρίου Σπύρος (ο ΠυλιοΣίμος)

δ) Θεοδώρου Ευάγγελος

Θύματα πολέμου:

α) Μανιάτη Σταυρούλα

β) Μπεζιάνη Βασιλική

γ) Πινήτας Κοσμάς

δ) Πινήτα Αργυρώ

ε) Στέφας Γιάννης

στ) Λυμπέρη Αφροδίτη

ζ) Ταμπουρατζής Δημήτριος

η) Μαντή Μαρία

θ) Μαρίνος Αργύριος

ι) Πίκου Αθηνά

Δημοδιδάσκαλοι:

α) Γκριτζάλας Κωνσταντίνος

β) Κατσούρος Σπυρίδων

γ) Μπούμη Αγλαΐα

Υπάλληλοι Τ.Τ.Τ :

α) Βασιλάς Ιωάννης

β) Δάικος Αθανάσιος

γ) Αγγελίδης Αντώνιος

δ) Γεωργαντάς Κωνσταντίνος

ε) Δάσκας Παναγιώτης

στ) Δάσκας Γεώργιος

Δασονόμος: Καρακίτσος Βασίλειος

Συνταξιούχοι του δημοσίου:

α) Μαντής Νικόλαος (των 3Τ)

β) Σαλεμή Ευφροσύνη (του ΣΕΚ)

γ) Καζιάνη Ευαγγελία (του ΣΕΚ)

δ) Βρούβα Δήμητρα (του ΣΕΚ)

ε) Πόγγας Ιωάννης (των τραμ)

Γιατρός: Παπανδρέου Ανδρέας

Ιερέας: Μπρατσιώτης Κωνσταντίνος

Στρατιώτες:

α) Παπαϊωάννου Βασίλειος

β) Παπαμιχάλης Σπυρίδων

και τέλος, φύλακας αρχαιοτήτων: Αθανάσιος Βασιλείου, ο Τζιβάνης.

Εν Σχηματαρίω τη 2α Ιανουαρίου 1944

Η σφραγίδα της κοινότητας Σχηματαρίου
και η υπογραφή του προέδρου Σταύρου Μαντή

Ένα κόκκινο γαρύφαλλο για τον ηρωικό τηλεγραφητή του Κριμπά (Αλιάρτου)

 

Στιγμές από τη ζωή και τη δράση ενός αντικατασκόπου του ΕΛΑΣ στο Γερμανικό Φρουραρχείο Αλιάρτου και την Εταιρεία της Κωπαΐδας

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Στιγμιαίοι παλμοί και παρατεταμένοι

παρατεταγμένες παρατεταμένες σιωπές

κρυπτογραφημένα κατορθώματα

άι! “μες στις πέτρες και τα χώματα”

Ο καπετάνιος τηλεγραφεί τον τηλεγραφητή του

παλμοί και ήχοι αφουγκράζονται τη στιγμή

σε σελίδες ξεχασμένων αρχείων

σώματα εφημερίδων κεκρυμμένα από καταβολής

Άπαντες των τεκμηρίων οι τηλέγραφοι τυμβοχέουν

κιρκαρδιανούς παλμούς της Λευτεριάς

“έλα και πάρ' τη μόνος σου τη Λευτεριά

με τραγούδια, όπλα και σπαθιά!”

Από το βάθος του Καιρού

κρυπτογραφημένα γεγονότα

“του τηλέγραφου ωδή”

ντανταντι ντιντι ντιντα νταντι ντιντιντιντι ντιντιντι

νταντιντα ντανταντα νταντινταντα ντα ντιντιντι ντιντιντιντι ντιντιντι

--. .. .- -. -. .... ...

-.- --- -.-- - ... .... ...

«Ποιος είναι όμως, αυτός ο διαβολογερμανός, που κυριολεκτικά "τον φοβήθηκε το μάτι μου", από την πρώτη στιγμή που άρχισα να κινούμαι στην περιοχή αυτήν;

Ο Μάγιερ ήταν ένας από τους Γερμανούς εκείνους που «δούλευαν» στην Ελλάδα προπολεμικά. Πιστεύω πως ήταν ο σατανικώτερος, ο πιο τετραπέρατος και καταχθόνιος. Γεωπόνος, δούλεψε λίγο στο υπουργείο Γεωργίας, έπειτα προσελήφθη υποδιευθυντής στην αγγλική εταιρία Κωπαΐδος. Εκεί απέκτησε φυσικά σχέσεις με πολλούς Άγγλους, που αργότερα θα δούμε πόσον επωφελώς τις χρησιμοποίησε για τα σχέδιά του. Δημιούργησε ακόμη και έναν δικό του κύκλο ανθρώπων, από υπαλλήλους και επιστάτες της Κωπαΐδος. Στις πρώτες ημέρες της κατοχής ενεφανίσθη με στολή υπολοχαγού της Βέρμαχτ και παρέλαβε, διοικητής τώρα, της Κωπαΐδος. Ήταν όμως και παρέμεινεν ως το τέλος της κατοχής, ο εκπρόσωπος των γερμανικών συμφερόντων σ' όλη την Βοιωτία και την Νότιο Λοκρίδα, ο αρχηγός της Γκεστάπο, υπερδιοικητής των πάντων, που οι Ιταλοί τον υπελόγιζαν και τον έτρεμαν περισσότερο και από τους υποδούλους Έλληνας.

Από την εποχή που ήταν φτωχός υπάλληλος, είχε παντρευθή μια Ελληνίδα. Ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα την κόρη της σπιτονοικοκυράς του, την μικρή Τιτίκα Ιερεμιάδου, καθώς την πρωτοείδε να γυρίζη από το ωδείο με μαθητική ποδιά. Και αν ακόμη ο έρως και ο γάμος εκείνος δεν ωφείλετο εις κατασκοπευτική σκοπιμότητα, είναι γεγονός ότι τώρα τον ωφελούσε σημαντικά. Είχε γνωριμίες με την κοινωνία των Αθηνών και κυρίως γνώριζε πολύ καλά το πνεύμα που κυριαρχούσε στις σκέψεις όλων των Ελλήνων εκείνην την εποχήν. Τίποτε δεν του ξέφευγε....

»Ο τηλεγραφητής Κωτσής, από τον Κριμπά, με το ψευδώνυμο του «Βαρλαάμ», παρακολουθούσε συστηματικά και μας πληροφορούσε για τις ενέργειες του Μάγερ. Για τον σκοπό αυτόν, του απηγόρευσα κάθε άλλη δράσι μέσα στην οργάνωσι. Το μέτρον αυτό απεδείχθη σωτήριον και ο Βαρλαάμ ανεδείχθη σε έναν πρώτης κλάσεως αντικατάσκοπο. Μπορώ να πω πως ο Μάγερ βρήκε τον μάστορή του. Από την συνέχεια, θα αποδειχθή αυτός ο ισχυρισμός μου.

Όλα αυτά τα μέτρα, βέβαια, θα αποτελούσαν «σταγόνα εν τω ωκεανώ», αν δεν υπήρχε γύρω μας και η απέραντη συμπάθεια του λαού, ο οποίος χωρίς διάκρισι και πολιτικές αποχρώσεις συμπαθούσε και υποστήριζε με κάθε θυσία όποιον έβλεπε πως αντιμετώπιζε ένοπλος τον κατακτητή της πατρίδος. Αυτό ήταν το ακλόνητο υπόβαθρό μας......

»Ο Βαρλαάμ, ο τηλεγραφητής του Κριμπά, που ήταν αφωσιωμένος αποκλειστικώς και μόνο σε κατασκοπευτική δράσι, μάς είχε γράψει σε ένα σημείωμά του: «Από ακριτομύθιες των εδώ Γερμανών από ανεύθυνες κουβέντες, από διαρροές, μαθαίνω ότι στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Ελικώνος (στις 3 Οκτωβρίου), ο Ντον είχει κυκλωθή από τους Γερμανούς, όταν απεκόπη κι' αυτός από τους άνδρες του. Τότε όμως, οι Γερμανοί όχι μόνον δεν τον συνέλαβαν, αλλά και κάποιος απ' αυτούς του υπέδειξε από πού να “διαφύγει”. Πιστεύω, έλεγε ο Βαρλαάμ, πως έχει την ουρά του σ' αυτήν την υπόθεσι ο Μάγερ (ο Γερμανός διοικητής της Κωπαΐδος), αλλά δεν μπορώ να αναφέρω τίποτε το κατηγορηματικό και συγκεκριμένο σ' όλην αυτήν την υπόθεσι....

»Μετά την τακτοποίησι και εκείνης της υποθέσεως, φύγαμε για να ξαναγυρίσουμε στα Δερβενοχώρια. Λίγο πριν από το ξεκίνημά μας πήρα ένα σημείωμα από τον Βαρλαάμ, τον άγρυπνον οφθαλμόν μας στην έδρα του Μάγερ. Έχω ξαναμιλήσει για τα δελτία πληροφοριών εκείνου του τηλεγραφητού που θα μπορούσε να είχε γίνει ένας εξαιρετικός ειδικός σε υπηρεσίες πληροφοριών, που οι κεραίες των αοράτων δικτύων του «έπιαναν» πολύτιμα στοιχεία απ' όλην την Ρούμελη, αν όχι και από ολόκληρη την Ελλάδα. Το δελτίο του όμως εκείνης της ημέρας ήταν παραδόξως φτωχό και αόριστο.

-Κάτι ψάχνω, κάτι νομίζω ότι ανεκάλυψα, έγραφε, αλλά δεν είμαι ακόμη σίγουρος σε τίποτα για να δώσω στοιχεία. Σου λέω μονάχα ότι ο Χ. (ο Χανς Μάγερ), βρίσκεται αυτόν τον καιρό σε εξαιρετική κινητικότητα και υπερδιέγερσι. Κάτι ετοιμάζει, αλλά τι ακριβώς...;

Αυτά μονάχα έγραφε τότε ο πράκτοράς μας στην έδρα του Μάγερ, στον Κριμπά, τα οποία έτσι αόριστα φυσικόν ήταν να μη μάς απασχολήσουν άμεσα, εκείνες τις ώρες...».

[Αποσπάσματα από τα αναγνώσματα του Ορέστη στην “Απογευματινή”]

Ήταν 11 Νοεμβρίου 1943, όταν ξεκίνησε ο Ορέστης, καπετάνιος της 5ης Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ, μαζί με τον ταξίαρχο Γεώργιο Ρήγο- Φεραίο, τον Φώτη Βερμαίο και την υπόλοιπη ομάδα διοικήσεως της μεγάλης αυτής μονάδας, για τα Δερβενοχώρια.

Στο μονοπάτι, έξω από το Καπαρέλι θα πέσουν στην ενέδρα που τους είχε στήσει ο Μάγερ. Αυτός ήταν ο λόγος της “υπερδιέγερσής του”. Νόμισε ότι θα ξεμπερδέψει με τους σκληρούς αντιπάλους του, οι οποίοι ήδη, το καλοκαίρι του '43, είχαν θεωρήσει με τη σειρά τους “λεία πολέμου” την περιουσία της Εταιρείας και την είχαν λεηλατήσει μαζικά. Όπως λέει ο Ορέστης, μόνο τα γαλιά δεν μπόρεσαν να του πάρουν γιατί δεν μπαίνουν στη σειρά σαν τα πρόβατα να τα οδηγήσει κάποιος. Άλογα, πρόβατα, γεννήματα κάθε είδους, πήραν το δρόμο, τότε, για τα βουνά και τα χωριά που στήριζαν και στηρίζονταν στους Αντάρτες.

Για κακή του τύχη όμως του Μάγερ, η ενέδρα του απέτυχε. Μικροί θόρυβοι, παρείσακτοι σ' εκείνους της νύχτας, το φρούμαγμα και το ρίγος των αλόγων, ίσως και ο Άη Γιάννης ο Ελεήμων που ξημέρωνεⁱ, πρόδωσαν την προδοσία.

Γλίτωσαν όλοι! Μόνο με έναν δυο μικροτραυματισμούς.

Ένα μήνα μετά, ο Βαρλαάμ- Γιάννης Κουτσής, τις ίδιες εκείνες ημέρες που αντίστοιχα εξαφανιζόταν από την Ελλάδα ο Άγγλος λοχαγός Ντον Σκοτ (Στοττ) φυγαδευμένος με επιταγμένο καΐκι από τους Γερμανούς στην Τουρκία, εγκαταλείπει την υπηρεσία του και χάνεται.

Κράις Κομανταντούρ Θηβών Θήβα 3.1.1944

Τμήμα VIII

Υποδ/διν Ταχυδρομείου Αλιάρτου

Νομάρχην Λεβαδείαν

(Δια του Φρουραρχείου Λεβαδείας)

Ο Διευθυντής του Ταχ-γραφείου Αλιάρτου εγκατέλειψε την θέσιν του από τις 10.12.1943 άνευ αιτίας τινός και μέχρι σήμερα δεν επέστρεψεν εις την θέσιν του.

Ζητώ όπως αμέσως διορισθή (εγκατασταθή) εις τον Αλίαρτον είς νέος Διευθυντής του ταυδρομείου, διότι ολόκληρος η Ελληνική αλληλογραφία διενεργείται εκεί.

Απάντησις ολοκληρωτική εις την Κράις Κομανταντούρ μέχρι 10.1.1944

V Kraus

Ταγματ. & Διοικητήςⁱⁱ

Στις 10.1.1944, όμως, αντί να απαντήσει “ολοκληρωτικά” στην Κράις Κομανταντούρ, ο νομάρχης κοινοποιεί την διαταγή της στο υπουργείο Συγκοινωνιών, ήτοι στην προϋσταμένη αρχή του εν λόγω ταχυδρομείου.

Εξ. επείγουσα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΒΟΙΩΤΙΑΣ                          Εν Λεβαδεία 10-1-1944

Αριθ πρωτ. 105

Προς

Το Υπουργείον Συγκοινωνίας

8ην περιφερειακήν δ/νσιν ΤΤΤ Αθήνας

Λαμβάνομεν την τιμήν εν συνεχεία της υπ' αριθ 1777/3-1-1944 ημετέρας αναφοράς να κοινοποιήσωμεν ημίν κατωτέρω εν μεταφράσει το υπό 3-1-44 έγγραφον του Γερμανικού Φρουραρχείου Θηβών και να παρακαλέσωμεν όπως διατάξητε την άμεσον τοποθέτησιν υπαλλήλου παρά τω ΤΤΤ Γραφείω Αλιάρτου, δια την ομαλήν διεξαγωγήν της υπηρεσίας.

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΙΣ                                              Ο ΝΟΜΑΡΧΗΣ

Γερμανικόν Φρουραρχείον Θηβών             Ι. ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ

Ακολουθεί το ως άνω γερμανικό κείμενο δακτυλογραφημένο επίσης.

Εν Αθήναις τη 17η Ιανουαρίου 1944, ο διευθυντής της 8ης Περιφερειακής Διευθύνσεως ΤΤΤ με το υπ' αρθ. 906 έγγραφο και “επείγον και επί αποδείξει” ζητάει από το Τμήμα Προσωπικού γενικώς “επιτάχυνση” της λύσης, δηλώνοντας ότι δεν έχει πληροφορίες αν ο τηλεγραφητής Ιω. Κουτσής επανήλθεν εις την θέσιν του.

Η Νομαρχία το λαμβάνει στις 25/1/1944 και το καταχωρεί με αριθ πρωτ. 283.

Την επομένη, 18η Ιανουαρίου 1944, εν Αθήναις πάλι, ο πρωθυπουργός και υπουργός Συγκοινωνιών Ι. Ράλλης υπογράφει το κάτωθι έγγραφο.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΣ         Εν Αθήναις τη 18/1/1944

ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΣΙΣ ΤΤΤ

Διεύθυνσις ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ                              ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΙΣ

Τμήμα ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ                            VIII Περ/κην Δ/σιν ΤΤΤ

                                                                                                Ενταύθα

Αριθ πρωτ. 101438                               Νομαρχία Βοιωτίας- Θήβας

                                                                       Επί 1777 εγγράφω.

Προς

το Κεντρ. Ταχ. Αθηνών

Διατάξατε τον παρ' υμίν υπηρετούντα τηλ/την β' ταξ. Ιω. Γραν.... όπως επανέλθη εις την παρά τω ΤΤΤ γραφείω Αλιάρτου θέσιν του, αναστελλομένης της περαιτέρω αποσπάσεώς του παρά τω Κεντρικώ Ταχ. Αθηνών.

Αναφέρετε εκτέλεσιν.

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ

Ι. ΡΑΛΛΗΣ

Η Νομαρχία το λαμβάνει στις 28/1/1944 και το καταχωρεί με αριθ πρωτ. 340.

Στις 21/1/1944, εν Αθήναις φυσικά, ο διευθυντής της 8ης Περιφερειακής Διεύθυνσης, κοινοποιεί τη διαταγή αυτή του Ράλλη στο γραφείο Αλιάρτου, προφανώς για να δούνε οι Γερμανοί ότι “η υπόθεσις προωθείται”, και ζητάει να αναφερθεί η ανάληψη της υπηρεσίας από τον συγκεκριμένο υπάλληλο και να σταλούν τα πρωτόκολλα παραλαβής και παράδοσης. Είναι το έγγραφο 1159 και η κοινοποίησή του στη Νομαρχία φτάνει στις 7/2/1944. Δηλαδή 20 ημέρες μετά τη διαταγή του ίδιου του Ράλλη και 59 ημέρες μετά την “εγκατάλειψη θέσεως” που καταγγέλλει το Γερμανικό Φρουραρχείο!

Συνεπώς, ο ισχυρισμός του Γραφείου Λεβαδείας των ΤΤΤ ότι ο Ιωάννης Κουτσής “λίαν πεπειραμένος και επαρκής” βρίσκεται σε κανονική άδεια 30 ημερών αρχομένης από την 8η Δεκεμβρίου πάει περίπατο. [έγγραφο 1644/31-12-1943 προς τον Νομάρχη] 

Και είναι ισχυρισμός και εκ των υστέρων δικαιολογία γιατί α) δεν επαναλαμβάνεται στα έγγραφα του υπουργείου, β) η απουσία του Κουτσή θα είχε καλυφθεί έγκαιρα σε μια τόσο νευραλγική θέση ενώ, αυτονόητο είναι, ότι η έναρξη της αδείας του θα είχε κοινοποιηθεί στο Φρουραρχείο Αλιάρτου. Ισχυρισμός, που είτε θέλει να καλύψει τον ίδιο τον Βαρλαάμ, καθώς είναι αξιαγάπητος και υπεράνω υποψίας, είτε γιατί θέλει να καλύψει τυχόν άλλες ευθύνες. Πάντως στις 28 Δεκεμβρίου 1943 ο Νομάρχης κοινοποιεί στο γραφείο ΤΤΤ Λεβαδείας το 1755 έγγραφο.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

ΝΟΜΑΡΧΙΑ Βοιωτίας                         Εν Λεβαδεία τη 28 -12-1943

Αριθ πρωτ. 1755                                      Κον Κων/νον Κον....

                                                Υπαλλήλου Γραφείου ΤΤΤ Λεβαδείας

                                                               Προς

                                  τον κ. Διευθυντήν & κ κ υπαλλήλους

                                          Γραφείου ΤΤΤ Λεβαδείας

                                                            Ενταύθα

Έχοντες υπ' όψει τας διατάξεις του άρθρου 18 του υπ' αριθ 1179/1938 Α.Ν. “Περί Νομαρχών” καλούμεν υμάς όπως απολογηθείτε ημίν εγγράφως εντός είκοσι τεσσάρων ωρών από της επιδόσεως υμίν της παρούσης, επί τω λόγω ότι σήμερον 28ην τρεχ μηνός περί ώραν 4.15 μ.μ. Ουδείς υπάλληλος ευρίσκετο εις το τηλεφωνικόν κέντρον δια να μας συνδέση μετά του Γερμανικού Φρουραρχείου

Παρελθούσης απράκτου της ανωτέρω τασσομένης προθεσμίας θέλετε κριθή αναπολόγητος.

ο

Νομάρχης

(υπογραφή)

Σημείωση κάτω αριστερά με διαφορετικό στυλογράφο και γραφικό χαρακτήρα:

εγκαταλείψατε την θέσιν σας

καθιστώντας ούτω αδύνατον

την επικοινωνίαν μας μετά

του Γερμανικού Φρουραρχείου

Άγνωστο πώς κατέληξε η υπόθεση αυτή και άλλο τόσο άγνωστο παραμένει και το τι έγινε με το γραφείο των ΤΤΤ στον Αλίαρτο. Στις 13 Απριλίου πια, και ενώ υπουργός στο Συγκοινωνίας έχει διοριστεί ο Α. Γέροντας, με το έγγραφο 123235 διατάσσει την 5η Περιφερειακή Διεύθυνση και το γραφείο της Ιτέας, να φύγει από εκεί ο αποσπασμένος τηλεγραφητής β' τάξεως Ωρ.... Παπα... και να αναλάβει τη Δ/νση του γραφείου Αλιάρτου “παρώ μετατίθεται ως προϊστάμενος δια δ/τος κοινοποιηθησομένου”. Εγκρίνεται δε και πίστωση 1.500.000 δι' οδοιπορικά έξοδα.

Άγνωστο παρέμενε μέχρι τώρα και το τέλος του ηρωικού τηλεγραφητή του Κριμπά που κατόρθωνε να αποσπά πληροφορίες, μέσα στο άντρο του θηρίου, επί ενάμιση και πλέον χρόνο.

Με τη βοήθεια του φίλου Πάνου Λάμπρου από το Ερημόκαστρο- Θεσπιές εντοπίσαμε τούτη εδώ τη στερνή αναφορά του Ριζοσπάστη στις 10 Δεκεμβρίου 1946, ακριβώς τρία χρόνια μετά την “εγκατάλειψη θέσεως” και την αποκάλυψή του αντικατασκοπευτικού του ρόλου...

«Η άλλη στυγερή δολοφονία έγινε χθες το βράδυ στις 6.45 μέσα στην καρδιά της Αθήνας, στην οδό Ζήνωνος. Οι δολοφόνοι αυτή τη φορά χρησιμοποίησαν μηχανοκίνητα μέσα. Κατέφθασαν με τζιπ μπροστά στο καπνοπωλείο της οδού Ζήνωνος 32. Κατέβηκε ένας απ' αυτούς με μαύρο κουστούμι, μπήκε μέσα στο καπνοπωλείο του Γκοβάνη με προτεταμένο το πιστόλι του και το άδειασε εναντίον του Ι. Κουτσή, που βρισκόταν εκείνη τη στιγμή μέσα. Από τις σφαίρες τραυματίστηκε στο πόδι και ο καπνοπώλης. Ο Ι. Κουτσής ήταν καταδιωκόμενος δημοκρατικός από τη Λειβαδιά και τον φιλοξενούσε σπίτι του ο καπνοπώλης. Το θύμα φέρει πολλά τραύματα στο στήθος. Μεταφέρθηκε στο κρατικό νοσοκομείο».

Ο Γιάννης Κουτσής, απ' τους υπολογισμούς με βάση τις πληροφορίες που μας παρέχει ο φίλος Πάνος Λάμπρου, πρέπει να ήταν τότε γύρω στα 26 με 28 χρονών. Ο δε (Γ)Κοβάνης ήταν κοντοχωριανός, από τα Χώστια.

Καθώς λέγεται πώς ΔΕΝ υπάρχουν συμπτώσεις, η έρευνα συνεχίζεται...

Προσθήκη της 4η Απριλίου 2023:

Μετά από τη δημοσίευση του βιογραφικού του Γιάννη Κουτσή από τον φίλο Πάνο Λάμπρου, παραθέτουμε αυτούσιο το εξαίρετο και ιδιαίτερα ενδιαφέρον κείμενο. 

Τώρα πια έχουμε μια πολύ πολύ προχωρημένη εικόνα της ζωής του σπουδαίου αγωνιστή, με ξεχωριστή θέση στην ιστορία της Αντίστασης γενικώς και της Βοιωτίας ιδιαίτερα! 

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΤΣΗΣ

ΕΝΑΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΛΙΟΠΑΝΑΓΙΑ (ΑΣΚΡΗ)

Ένας σπουδαίος αγωνιστής της περιοχής, ξακουστός στις δεκαετίες του 1930, 1940, στα χωριά του Ελικώνα, στην Κωπαϊδα και στην Λιβαδειά, ήταν ο Γιάννης Κουτσής. Από τον Δεκέμβρη του 1946, όταν δολοφονήθηκε, και μετά, κανείς δεν ξαναμίλησε δημόσια για αυτόν. Ότι λεγόταν ήταν κρυφά και ιδιωτικά. Το μόνο που απόμεινε στην οικογένειά του από τον Γιάννη Κουτσή είναι δυο μισοκαμένες κουβέρτες και δύο γραβάτες του. Και οι ιδέες που διέδωσε και οι ψυχές των ανθρώπων του κάμπου και των χωριών και των απογόνων τους μέσα στις οποίες βρίσκονται και αναπαράγονται πάντα χωρίς να μπορούν να σκοτωθούν.

Ο Γιάννης Κουτσής γεννήθηκε στην Παλιοπαναγιά (Άσκρη) το 1910. Ο πατέρας του Σωτήρης Κουτσής ήταν αγρότης, Βενιζελικός και οπαδός του βουλευτή Βοιωτίας Λουκά Κουτσοπέταλου. Στο χωριό καλλιεργούσε αμπέλια, ελιές και στην Κωπαίδα βαμπάκι, καναβούρι και πατάτες. Μητέρα του ήταν η Δέσποινα Κολοκυθά-Κανάπη. Αυτή ήταν μια μεγάλη οικογένεια με επτά παιδιά.

Ο Γιάννης Κουτσής ήταν πανέξυπνο και ήσυχο παιδί και τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο στην Παλιοπαναγιά (Άσκρη) με άριστα. Κατόπιν φοίτησε στο Σχολαρχείο Ερημοκάστρου (Θεσπιών) από όπου επίσης αποφοίτησε με άριστα. Όταν αποφοίτησε, ο Διευθυντής του Σχολαρχείου κάλεσε τον πατέρα του και του είπε: «Να πουλήσεις ακόμα και τα γουρνοτσάρουχά σου και να σπουδάσεις το παιδί. Θα γίνει μεγάλος και τρανός». Όμως ο πατέρας απάντησε: « Έχω μεγάλη οικογένεια και δεν μπορώ».

Στεναχωρέθηκαν πολύ και οι δύο γονείς και όταν το είπαν στον Γιάννη αυτός δεν μίλησε καθόλου. Πήρε μια φοράδα που είχανε για τις δουλειές δεμένη στην αυλή. Πήγε στα χωράφια για να την βοσκήσει. Εκεί κάθισε όλη την ημέρα νηστικός και το βράδυ γύρισε στο σπίτι και πάλι δεν μίλησε καθόλου ούτε έφαγε τίποτα.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΛΙΟΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤΟΝ ΚΡΙΜΠΑ ΜΕ ΤΑ ΠΟΔΙΑ

Μια μέρα, κίνησε ξαφνικά από το χωριό και πήγε στον Κριμπά (Αλίαρτο) με τα πόδια. Το άλλο πρωί έπιασε δουλειά στον μύλο του Μουράτη. Την ημέρα δούλευε στον μύλο και το βράδυ έκανε άλλες δουλειές. Πολλές φορές καθάριζε φακές και εκεί που τις καθάριζε τον έπαιρνε ο ύπνος από την κούραση. Δούλευε και στα περιβόλια μαζί με τον πατριώτη του, τον Θανάση Χρήστου. Ακόμα πήγαινε και σκάλιζε τα βαμπάκια στην Κωπαίδα μαζί με την μάνα του.

Τότε, το 1929, γνώρισε κάποιον τηλεγραφητή από το Σωληνάρι, τον Λάμπρο Λαμπρίδη. Αυτός τον σύστησε και τον έβαλε σε ένα μικρό κτίριο της Αγγλικής Εταιρίας της Κωπαίδας σαν ταχυδρομικό υπάλληλο. Από τότε πήγαινε με ένα ποδήλατο στα γύρω χωριά και μοίραζε τα γράμματα. Με το τραινάκι, που το έσερναν δύο άλογα πάνω στις γραμμές, πήγαινε στο Μούλκι. Μοίραζε την αλληλογραφία γρήγορα και μεγάλη συνέπεια. Είχε μόνιμα στο νου του το να σπουδάσει και όλοι τον υποστήριζαν εκτός από τον πατέρα του και ένα θείο του. Το παράπονο για τον πατέρα του δεν ήταν ανυπόφερτο αλλά για τον θείο του ήταν πολύ μεγάλο. Του στοίχιζε, δεν το ξεπέρασε ποτέ και πέθανε με αυτό.

Το 1930 πήγε φαντάρος. Στις άδειες δούλευε σε ένα ξενοδοχείο της ξαδέρφης του Καλλιρρόης Σαμαρτζή, συζύγου του Γιάννη Πέτσουλη από το Σιάχου (Πέτρα) Βοιωτίας. Όταν απολύθηκε είπε στον πατέρα του ότι θα δουλεύει στο ξενοδοχείο της ξαδέρφης του και ότι θα γραφτεί στο πανεπιστήμιο για να σπουδάσει. Ο πατέρας του πάλι του μπήκε εμπόδιο επειδή δεν ήθελε ο γιος του να δουλεύει σε ξενοδοχεία και έτσι ο Γιάννης έφυγε από εκεί και ξαναπήγε στον Κριμπά. Ξανάπιασε δουλειά στο ταχυδρομείο και ταυτόχρονα δούλευε και σαν γραφιάς στην Αγγλική Εταιρία. Τα πιο πολλά λεφτά που έβγαζε τα έστελνε στην οικογένειά του, στο χωριό. Ταυτόχρονα διάβαζε για να δώσει εξετάσεις για ασυρματιστής.

ΟΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΣΥΡΜΑΤΙΣΤΗΣ

Διάβαζε συνέχεια για 6 μήνες, τις νύχτες αλλά και τις ημέρες όταν έβρισκε χρόνο. Ο καθηγητής Παπαμελετίου, από την Θήβα, που ήταν και εξεταστής, είχε ένα ανεψιό, ο οποίος έδινε και αυτός εξετάσεις. Ο καθηγητής ρώτησε και έμαθε. Τότε φοβήθηκε τον Γιάννη ότι θα αρίστευε στις εξετάσεις και θα έπαιρνε την θέση του ανεψιού του. Έτσι του είπε παραπλανητικά ότι οι εξετάσεις θα γίνονταν σε μεταγενέστερη ημερομηνία από την κανονική.

Όταν πήγε ο Γιάννης για να δώσει εξετάσεις του είπαν ότι πέρασε η ημερομηνία των εξετάσεων. Κόντεψε να λιποθυμήσει όταν το άκουσε αυτό και γύρισε αμίλητος στο χωριό. Κάθισε κοντά στο τζάκι όλη την νύχτα με το κεφάλι ανάμεσα στα δυο χέρια του. Το πρωί σηκώθηκε όρθιος και είπε: «Αν ήταν άλλος στη θέση μου θα έπαιρνε ένα πιστόλι και θα σκότωνε τον καθηγητή».

Και πήρε πιστόλι αλλά στην κατοχή. Σε αυτή την συγκυρία, αντί να πάρει το πιστόλι αποφάσισε να συνταχθεί με τους εξεγερμένους αυτόν τον καιρό κολλήγους της Κωπαίδας και με τους πρωτοπόρους της σκληρής διετούς αυτής εξέγερσης. Έτσι θα έπαιρνε εκδίκηση απέναντι σε κάθε αδικία. Δική του και της κοινωνίας. Συλλογικά και οργανωμένα. Όχι ατομικά και αυθόρμητα. Και κίνησε για να πάει με τα πόδια στον Κριμπά, στην δουλειά του. Πέρασε πρώτα από το εκκοκιστήριο, όπου είχαν συγκέντρωση οι κολλήγοι. Στον κεντρικό δρόμο του Κριμπά ήταν ένας λαχειοπώλης. Πήρε ένα λαχείο και από τότε άρχισε να παίρνει λαχείο στις αδελφές του και έλεγε: «Εγώ ήμουν άτυχος. Μήπως είσαστε εσείς τυχερές».

ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΜΟΔΙΣΕΙ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ

Ο Γιάννης κρατούσε ημερολόγιο. Οι αδελφές του, και κυρίως η Αγγελική και η Σοφία, το κρυφοδιάβαζαν και έμαθαν για τον έρωτά του στην Λιβαδειά. Αγαπούσε μια νέα κοπέλα και την επισκεπτόταν συχνά. Έμαθαν όμως από το ημερολόγιό του και πόσο τις αγαπούσε και τις τέσσερις αδελφές του. Αγαπούσε πολύ και όλους τους συμπατριώτες του.

Μα πιο πολύ αγαπούσε τα μικρά και φτωχά παιδιά. Τον Γιώργο Κορδόνη, τον Τάκη Πέππα και πολλά άλλα μικρά παιδιά τα στέλνανε οι γονείς τους να τα διαβάζει. Είχε πολλούς φίλους και στην γιορτή του γέμιζε το σπίτι από κόσμο. Το γλέντι κράταγε μέχρι το πρωί. Ο Προϊστάμενός του, ο Λαμπρίδης, πήγαινε με όλη την οικογένειά του στην γιορτή του Γιάννη και πολλές φορές έμενε στο σπίτι του 10 και 15 ημέρες.

Ο Κώστας Μήτραινας ήθελε να κάνει κουμπάρο του τον Γιάννη. «Αν δεν σε κάνω κουμπάρο, δεν το βαφτίζω το παιδί» του έλεγε. Έτσι ο Γιάννης βάφτιζε την κόρη του, την Δήμητρα Μήτραινα, που αργότερα έφυγε στην Ιταλία και έγινε φαρμακοποιός εκεί. Στην βαφτιστήρα του πήγαινε τόσα δώρα που κανείς δεν το πίστευε. Της αγόρασε και μια κούκλα που μιλούσε. Ο Γιάννης είχε και μια φωτογραφική μηχανή και έβγαζε συνέχεια φωτογραφίες. Ήταν και περιζήτητος γαμπρός. Αλλά αυτός «ανήκε αλλού». Ήταν πιστός στο αίσθημά του στην Λιβαδειά.

Μια μέρα ζήτησε από την μητέρα του να κόψει ένα κομμάτι από την σκηνή που την χρησιμοποιούσε η οικογένεια όταν πήγαιναν στην Κωπαίδα για δουλειά. Της είπε να ράψει με το ύφασμα της σκηνής ένα παντελόνι για κάποιον που δεν είχε. Η μητέρα το έραψε αλλά ο Γιάννης όλο ζητούσε και άλλο κομμάτι σκηνής και κόψε κόψε πάει, έδωσε ολόκληρη την σκηνή.

Πήρε τον αδελφό του, τον Βασίλη στον Κριμπά και τον έβαλε να δουλεύει στα βενζινάλετρα της Εταιρίας. Όμως, ο πατέρας του πήγε στο βουνό για ξύλα και του έπεσε ένα κούτσουρο στο πόδι και του το έλιωσε. Έτσι ο Βασίλης τελείωσε άδοξα την σταδιοδρομία του στην Εταιρία και ξαναγύρισε στο χωριό. Μια μέρα πήγε στο χωριό και είπε: «Μαμά, θα πάρω πλεκτομηχανές και θα πάρω τα κορίτσια στον Κριμπά για να τις δουλέψουν». Η μάνα του όμως δεν το δέχτηκε γιατί είχε κάνει εγχείρηση και ήθελε τις κόρες της κοντά της.

Αλλά η επιμονή του Γιάννη Κουτσή και η δραστηριότητά του δεν είχε σταματημό. Νοίκιασε 40 στρέμματα χωράφια από τον Κώστα και Γιώργο Πελώνη, στο Πόδι, στην Κωπαίδα. Έσπερνε βαμπάκια και πατάτες. Έφτασε το 1940 να σπείρει 10 στρέμματα λινάρι στο Μεσάρι, στην Κωπαίδα και αφού δούλεψε με όλη την οικογένειά του, έβγαλε λινάρι. Την ίδια χρονιά έσπειρε βαμπάκι. Το πούλησε τον Σεπτέμβριο εισπράτοντας 40.000 δραχμές. Επειδή η ποιότητα του βαμπακιού ήταν άριστη έλαβε άλλες 5.000 δραχμές ως πριμ.

ΕΝΑΣ ΑΚΟΥΡΑΣΤΟΣ ΑΝΙΔΙΟΤΕΛΗΣ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ

Η εξέγερση των κολλήγων της Κωπαίδας κατά της Αγγλικής αποικιακής Εταιρίας τα έτη 1931-1932 ήταν σκληρή αλλά και νικηφόρα. Η σταθερή υποστήριξη του αγώνα τους από το ΚΚΕ είχε σαν αποτέλεσμα τότε, πολλοί πρωτοπόροι κολλήγοι, αγρότες από τα γύρω χωριά, υπάλληλοι και εργάτες να γνωριστούν με τις σοσιαλιστικές και κομμουνιστικές ιδέες και να προσχωρήσουν σε αυτές. Μεταξύ των πρώτων ήταν και ο Γιάννης, που στρατεύτηκε στο ΚΚΕ.

Ο Γιάννης Κουτσής κατοικούσε σε μια παράγκα πίσω από τα γραφεία της Αγγλικής Εταιρίας και παρά τις πολλές και διαφορετικές δραστηριότητές του, ποτέ δεν παραμελούσε το διάβασμα και την μόρφωσή του. Το διάβασμα του άρεσε πάντα αλλά αφότου στρατεύτηκε πολιτικά το θεωρούσε και κομματική πολιτική υποχρέωση.

Η παράγκα είχε ράφια παντού γύρω γύρω τα οποία ήταν γεμάτα με βιβλία. Στα ράφια μέχρι την δικτατορία του Μεταξά, το 1936, υπήρχαν πολλά μαρξιστικά βιβλία, περιοδικά και εφημερίδες. Μετά τα βιβλία και τα έντυπα αυτά μεταφέρθηκαν στο χωριό σε ασφαλές μέρος. Μια φορά κοιμήθηκε καθώς διάβαζε και από την σόμπα πήρε φωτιά η παράγκα. Ο Γιάννης το μόνο που πρόλαβε να σώσει ήταν δύο μισοκαμένες κουβέρτες από το κρεβάτι του και δύο γραβάτες που τις άρπαξε από την κρεμάστρα. Ειπώθηκε ότι κάποιοι μπράβοι έβαλαν την φωτιά για να τον κάψουν αλλά ο Γιάννης δεν έκανε καμία καταγγελία στις αρχές. Μόνο δυνάμωσε πιο πολύ την πολιτική του δράση για απάντηση.

ΜΥΗΣΕ ΣΤΟΝ ΜΑΡΞΙΣΜΟ ΤΟΝ ΓΙΟ ΤΟΥ ΤΣΙΦΛΙΚΑ

Στα χρόνια αυτά, η αποικιοκρατική Αγγλική Εταιρία της Κωπαίδας είχε συνεργασία με τον άλλο Άγγλο μεγαλοτσιφλικά της Βόρειας Εύβοιας Νόελ Μπαίηκερ. Ο Κουτσής, που εν τω μεταξύ είχε αναδειχτεί σε στέλεχος της Αγγλικής Εταιρίας της Κωπαίδας, είχε αναλάβει την επικοινωνία με την Εταιρία του Μπαίηκερ και τακτικά πηγαινοερχόταν στην Βόρεια Εύβοια για δουλειές της Εταιρίας της Κωπαίδας. Στο Προκόπι, στα τέλη της δεκαετίας του 1930, γνωρίστηκε με τον νεότερό του, τον γιό του τσιφλικά, τον Φράνσις Μπαίηκερ. Ο Φράνσις αμέσως εκτίμησε την πολυμάθεια του Γιάννη. Άρχισε να τον θαυμάζει για τις γνώσεις, την μεθοδικότητα και την εργατικότητά του και άρχισε να επισκέπτεται και αυτός τον Κριμπά. Εκεί ανέπτυξε σχέσεις με Άγγλους υπαλλήλους και γνωρίστηκε και με πολλούς νέους της περιοχής. Συζητούσε με αυτούς για πολιτικά και φιλοσοφικά θέματα, έκανε παρέες και άρχισε να εργάζεται και αυτός μαζί με τον Γιάννη.

Μνημειώδεις είχαν μείνει στον Κριμπά οι συζητήσεις στο χάνι του Κομίνη, κοντά στην γέφυρα του Λόφη. Εκεί κάθονταν πάνω σε ένα σωρό από πέτρες ο Γιάννης και ο Φράνσις. Γύρω γύρω το ακροατήριο αποτελούνταν από νέους και η κουβέντα τους σχεδόν πάντα ήταν έντονη. Πολλές φορές έπαιρνε χαρακτήρα μαρξιστικής διαπαιδαγώγησης από τον Γιάννη. Τις μαρξιστικές ιδέες τις ασπάστηκε ο νεαρός Φράνσις στον Κριμπά, ήδη από την προπολεμική εποχή.

Αργότερα, στις πρώτες εκλογές μετά από τον πόλεμο, ο Φράνσις έθεσε υποψηφιότητα με το Εργατικό Κόμμα της Αγγλίας. Εκλέχτηκε ανέλπιστα βουλευτής του Αγγλικού Κοινοβουλίου. Ανήκε τότε στην Αριστερή πτέρυγα του Εργατικού Κόμματος. Στράφηκε σαν βουλευτής εναντίον των συμπατριωτών του βουλευτών και δημιούργησε αντιπάθειες. Υποστήριξε τους διωκόμενους μεταπολεμικά αγωνιστές στην Ελλάδα, έλαβε καθαρή θέση υπέρ της επιστροφή των ελγινείων, επέκρινε την στάση των Άγγλων στο κυπριακό κλπ. Αυτά στα νιάτα του Φράνσις.

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

Το 1940, με την κήρυξη του πολέμου, ο Γιάννης Κουτσής παρουσιάστηκε στην επιστράτευση και υπηρέτησε στις τηλεπικοινωνίες στον Βόλο μέχρι την άνοιξη του 1941. Μετά από την κατάρρευση του μετώπου γύρισε στο χωριό. Παρουσιάστηκε στον Κριμπά και έπιασε πάλι δουλειά στην υπό γερμανικό πλέον έλεγχο Εταιρία της Κωπαίδας.

Όταν έγινε η Εθνική Αντίσταση ο πήρε ενεργό μέρος και ήταν από τους πρώτους οργανωτές της στην περιοχή. Οργάνωσε στο ΕΑΜ πολύ κόσμο, τον Γιώργο Πελώνη, τον οποίο είχε συνάδελφο στο ταχυδρομείο, τον Αλέκο Πελώνη, τον Γιώργο Κατσιμίχα, τον Λουκά Μιχάλαινα και άλλους. Είχε κύρος γιατί ήταν παλαιός κομμουνιστής και εξελίχθηκε σε στέλεχος της Αντίστασης. Δεν λογάριαζε τον κίνδυνο ούτε τον αδίστακτο στρατιωτικό διοικητή της Εταιρείας και της περιοχής Μάγερς. Δούλευε κυριολεκτικά κάτω από την μύτη του και είχε συγκροτήσει μια μαζική οργάνωση του ΕΑΜ στελεχωμένη με αποφασισμένους αγωνιστές, εργάτες στο εκκοκιστήριο, στους μύλους του Μαράκη και του Μουράτη, υπαλλήλους της Εταιρίας, κολλήγους, κτηνοτρόφους και αγρότες της Κωπαίδας.

«Ο τηλεγραφητής Κωτσής, από τον Κριμπά, με το ψευδώνυμο του «Βαρλαάμ», παρακολουθούσε συστηματικά και μας πληροφορούσε για τις ενέργειες του Μάγερ. Για τον σκοπό αυτόν, του απηγόρευσα κάθε άλλη δράσι μέσα στην οργάνωσι. Το μέτρον αυτό απεδείχθη σωτήριον και ο Βαρλαάμ ανεδείχθη σε έναν πρώτης κλάσεως αντικατάσκοπο. Μπορώ να πω πως ο Μάγερ βρήκε τον μάστορή του» γράφει ο καπετάν Ορέστης (Ανδρέας Μούντριχας) στα απομνημονεύματά του το 1958, στην ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ.

Η οργάνωση του ΕΑΜ στο χωριό του, στην Παλιοπαναγιά (Άσκρη) ήταν μία από τις μαζικότερες στην περιοχή και περιλάμβανε σχεδόν όλους τους κατοίκους. Οι γνώσεις του χώρου και η οξυδέρκειά του Κουτσή αποδείχθηκε ότι ήταν ανώτερη από του στρατιωτικού διοικητή του Κριμπά, παρότι αυτός διέθετε όλα τα μέσα. Προφασιζόμενος ότι δουλεύει για την Εταιρία γύριζε μέρα και νύχτα όλη την Κωπαίδα και ανεβοκατέβαινε στο βουνό.

Γνώριζε την απόφαση των οργανώσεων του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ για την εκτέλεση του Μάγερς. Το πρωινό της πρώτης απόπειρας που έγινε εναντίον του στην Στενή Μαυρομματίου, το καλοκαίρι του 1943, ο Γιάννης Κουτσής δεν είχε πάει στην δουλειά του. Είχε φροντίσει ώστε την προηγούμενη μέρα να πάει στο χωριό του για να αποχαιρετίσει τους συγγενείς και φίλους του. Μετέφερε και τα βασικά πράγματά του από τον Κριμπά στο χωριό και είπε στον πατέρα του: «Δεν ξαναπάω στον Κριμπά. Θα πάω στην Αθήνα». Και από τότε πέρασε στην παρανομία.

Γνώριζε καλά από πριν και τις δύο επόμενες απόπειρες κατά του Μάγερς. Την δεύτερη φορά μάλιστα, ειδοποίησε τον εκτελεστή Θεόφιλο Καζαντζίδη, εργάτη στους μύλους του Μαράκη και του Μουράτη. Να μην επιχειρήσει την εκτέλεση γιατί ο Μάγερς είχε λάβει δρακόντεια μέτρα ασφαλείας. Έτσι γλύτωσε τον Θεόφιλο από βέβαιη σύλληψη.

Πριν από την απόπειρα στην Στενή έφυγε και άργησε να ξαναφανεί στο χωριό. Μια μέρα γύρισε από την Λιβαδειά στο χωριό ένας πατριώτης του. Ο Σωτήρης Κιούσης. Πήγε στο σπίτι και είπε στον πατέρα του Γιάννη με θαυμασμό ότι είδε τον Γιάννη στην Λιβαδειά. Ότι είχε βγάλει λόγο στην πλατεία και ότι μιλούσε συνέχεια για τρεις ώρες. Ο πατέρας ταράχτηκε και είπε στην γυναίκα του: «Πάει, το χάσαμε το παιδί. Έγινε επαναστάτης».

Ένα βράδυ ο Γιάννης επισκέφθηκε κρυφά την οικογένειά του, στο σπίτι στο χωριό. Τον ρώτησε ο πατέρας του: «Έγινες επαναστάτης; Το σκέφθηκες καλά;» Ο Γιάννης του απάντησε: «Ναι. Θα βάλω ένα λιθαράκι και όποιος θέλει ας το τελειώσει το κτίσιμο». Όταν αργά τα μεσάνυχτα έφυγε από το σπίτι είπε στον αδελφό του τον Βασίλη: «Όλο τον κόσμο έπεισα. Αλλά απέτυχα να πείσω την οικογένειά μου». Έφυγε από το χωριό και πήγε στον Ζαγαρά. Βρισκόταν διαρκώς σε κίνηση. Από τον Ζαγαρά στο Στεβενίκο και από κει στο Ζερίκι και στην Λιβαδειά. Είχε αναδειχτεί σε στέλεχος του ΕΑΜ και ήταν πλέον μέλος της ηγεσίας (Β΄ Γραμματέας) του ΚΚΕ της επαρχίας Λιβαδειάς. Ο πατέρας έστελνε συχνά τον Βασίλη στο βουνό για να συναντά τον αδελφό του και για να μαθαίνει για αυτόν.

ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ, ΟΙ ΔΙΩΞΕΙΣ ΚΑΙ Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ

Όταν απελευθερώθηκε η Ελλάδα από τους Γερμανούς, οι Εγγλέζοι βιάστηκαν να βάλουν πόδι στον Κριμπά. Το ΕΑΜ είχε θέσει το θέμα της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης του κάμπου της Κωπαίδας από τους Άγγλους αποίκους και τα συμφέροντά τους κινδύνευαν. Γι αυτό μια ισχυρή μονάδα από θωρακισμένα ξεκίνησε από την Θήβα για τον Κριμπά. Εκεί εγκατέστησε βιαστικά την διοίκηση της Εταιρείας της Κωπαίδας και τον μισητό Διευθυντή της τον Μακ Έλντερ.

Ο Μακ Έλντερ, κατά τις συνήθειές του, άρχισε αμέσως τις προσπάθειες να προσεταιριστεί ή να εξαγοράσει την υποστήριξη των ντόπιων και ιδιαίτερα των παλαιών στελεχών της Εταιρείας. Ένας από τους πρώτους στους οποίους απευθύνθηκε ήταν ο Γιάννης Κουτσής. Του έστειλε μήνυμα και του έταξε υψηλές διευθυντικές θέσεις και μεγάλο μισθό. Πήρε όμως την απάντηση: «Εγώ ανήκω αλλού».

Αντί για να τιμηθεί η αντιστασιακή του δράση του Γιάννη Κουτσή, το κράτος των δοσιλόγων τον συνέλαβε και τον έκλεισε στις φυλακές Λιβαδειάς. Στην ανάκριση είπε τα ίδια ακριβώς άλλοθι με άλλον κρατούμενο, τον Γ. Γρανιτσιώτη. Έτσι, αφέθηκε προσωρινά ελεύθερος. Μετά από την απελευθέρωσή του πήγε ίσια στο χωριό. Τον αγκάλιασε όλος ο κόσμος, τον φιλούσαν και τον κρατούσαν από τα χέρια. Οι γονείς τον καμάρωναν και οι αδελφές του δεν έβγαζαν το βλέμμα τους από πάνω του γιατί φόραγε μια καπαρντίνα μπλέ και ένα κουστούμι γκρί και ήταν πολύ όμορφος. Κάποια στιγμή στράφηκε προς τον κόσμο και είπε: «Αφήστε με και μη μου σκίζετε την καρδιά».

Όμως οι συνθήκες ήταν δύσκολες. Επικρατούσε βία και τρομοκρατία στον Λαό. Στην οικογένεια του Γιάννη Κουτσή οι παρακρατικές συμμορίες είχαν κάνει τον βίο αβίωτο. Δεν κοτάγανε να βγούνε έξω. Η ζωή της οικογένειας ήταν ένα δράμα. Οι Άγγλοι και οι ντόπιοι συνεργάτες ήθελαν με κάθε τρόπο να τον υποτάξουν. Όμως, ο Γιάννης Κουτσής αναδείχθηκε αναπληρωτής Γραμματέας της οργάνωσης του ΚΚΕ της περιοχής Λιβαδειάς. Αλλά δεν ήταν δυνατόν να σταθεί στην Λιβαδειά. Τον γνώριζαν και οι πέτρες. Ήταν σίγουρο ότι θα τον δολοφονούσαν οι δοσίλογοι που είχαν αποθρασυνθεί. Έτσι έφυγε από την Λιβαδειά και πήγε στην Αθήνα.

Στην Αθήνα κρυβόταν σε διάφορα σπίτια γνωστών του. Ήταν η εποχή που η οικογένεια του έστελνε χρήματα για να μπορεί να ζήσει. Στα τέλη του 1946, σύχναζε στο σπίτι του συμπατριώτη του, από τα χωριά της Θήβας, Κοβάνη, ο οποίος είχε καπνοπωλείο στην οδό Ζήνωνος 32, κοντά στην οδό Πειραιώς.

Εκεί, μέσα στο καπνοπωλείο, πυροβολήθηκε εν ψυχρώ. Μεταφέρθηκε στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο ζωντανός. Έζησε 6 ώρες. Πήγε στο νοσοκομείο ο κουμπάρος του, ο Κώστας Μήτραινας και τον βρήκε ακόμα ζωντανό. Όταν πέθανε, ο Μήτραινας ζήτησε να πάρει τον νεκρό και να τον φέρει στο χωριό. Δεν τον δώσανε. Τον κηδέψανε 5-6 συμπατριώτες του, ο Αλέκος Ζαρίφης, ο Μήτραινας και άλλοι στο 2ο νεκροταφείο. Εκεί έμειναν τα οστά του. Στο χωριό έγινε κενοτάφιο.

Στις 10 Δεκεμβρίου 1946, στην πρώτη σελίδα ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ ανέφερε δύο δολοφονίες στην Αθήνα. «…… Η άλλη στυγερή δολοφονία έγινε χθες βράδυ στις 8.45΄ μέσα στην καρδιά της Αθήνας, στην οδό Ζήνωνος. Οι δολοφόνοι αυτή την φορά χρησιμοποίησαν μηχανοκίνητα μέσα. Κατέφθασαν με τζίπ μπροστά στο καπνοπωλείο της οδού Ζήνωνος 32. Κατέβηκε ένας από αυτούς με μαύρο κουστούμι, μπήκε μέσα στο καπνοπωλείο του Γκοβάνη με προτεταμένο το πιστόλι του και το άδειασε εναντίον του Ι. Κουτσή, που βρισκόταν εκείνη την στιγμή μέσα. Από τις σφαίρες τραυματίστηκε και ο καπνοπώλης. Ο Ι. Κουτσής ήταν καταδιωκόμενος δημοκρατικός από την Λιβαδειά και τον φιλοξενούσε στο σπίτι του ο καπνοπώλης. Το θύμα φέρει πολλά τραύματα στο στήθος. Μεταφέρθηκε στο κρατικό νοσοκομείο. Το δεύτερο θύμα των μοναρχικών δολοφόνων, Κουτσής, υπέκυψε στα τραύματα στο νοσοκομείο που μεταφέρθηκε».

[Τα παραπάνω βασίστηκαν στις περιγραφές του Γιώργη Κατσιμίχα (Λιόλη), παλαιού αγωνιστή και κρατούμενου στις φυλακές Κέρκυρας, του Βαγγέλη Μουράτη παλαιού Προέδρου της Κοινότητας Αλιάρτου, στις διηγήσεις της Αγγελικής Κουτσή-Αρβανίτη και Σοφίας Κουτσή, αδελφών του Γιάννη Κουτσή και χάρις στην βοήθεια του Παύλου Βασιλείου, από την Άσκρη και ορισμένων άλλων πολιτών και του Γιώργου Σαλεμή, που μου έστειλε το δημοσίευμα του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ.]

Σημειώσεις: 

i Ο Ορέστης λέει ότι ο Φώτης Βερμαίος μόλις ξέφυγαν από τον κλοιό ξεφύλλισε την ατζέντα του. Ξημέρωνε 12 Νοεμβρίου, Ιωάννου του Ελεήμονος.

ii Όλα τα τεκμήρια προέρχονται από τα ΓΑΚ Φθιώτιδος, (Αρχείο “Ελληνική Πολιτεία” της Νομαρχίας Βοιωτίας) και προς τα οποία εκφράζουμε τις εγκάρδιες ευχαριστίες μας.