Δροσιά (Χάλια) Ευβοίας: Πρόσωπα & σελίδες Αντίστασης

Ο κατάλογος των εκτελεσμένων της κοινότητας Χαλίων προς τη Νομαρχία Βοιωτίας
[Φωτογραφία του πρωτοτύπου τεκμηρίου  των ΓΑΚ Αθήνας]

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Μέχρι πριν λίγες μέρες ο Μιχάλης Κων. Τανάγρας ήταν ένα όνομα που συναντούσα τακτικά στις αφηγήσεις των αγωνιστών της Αντίστασης. Ο χαμός του είχε συνταράξει τον κόσμο της περιοχής χωρίς όμως να υπάρχουν περισσότερα στοιχεία για τα συμβάντα και για το πρόσωπο. Ώσπου βρήκα στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (Αθήνας) μερικές πιο συγκεκριμένες πληροφορίες. 

Το καλοκαίρι του 1945, παράλληλα με την μεταβαρκιζιανή τρομοκρατία, στις κοινότητες έφθαναν διαταγές για την κατάρτιση καταλόγων εκτελεσμένων από τα στρατεύματος κατοχής. Η Νομαρχία ζητούσε όλα τα στοιχεία των θυμάτων και, επιπλέον, τον τόπο της εκτέλεσής τους και τους εγκληματίες πολέμου που τις πραγματοποίησαν. Γερμανούς, Ιταλούς, Βούλγαρους επικεφαλής των τμημάτων που πήραν μέρος στις ενέργειες εκείνες, οι οποίες, είχαν σαν αποτέλεσμα θύματα. Ήταν η εποχή που συγκροτούνταν τα κατηγορητήρια για τα εγκλήματα πολέμου, στις δίκες των Ναζί που θα ακολουθήσουν στη Νυρεμβέργη.

Άλλες κοινότητες ανταποκρίθηκαν και άλλες όχι. Κάποιοι κοινοτάρχες φρόντισαν να εκθέσουν με κάποιες στοιχειώδεις λεπτομέρειες τα γεγονότα και κάποιοι παρέθεσαν ξερά ονόματα και ηλικίες, προσπαθώντας, δια της αποσιωπήσεως, να καλύψουν καταστάσεις, πρόσωπα και πράγματα.  Γι' αυτό ακολούθησε και δεύτερη διαταγή ένα περίπου μήνα μετά. Οι απαντήσεις ήταν ανάλογες και σε μερικές περιπτώσεις λίγο καλύτερες. 

Έτσι στην περίπτωση της κοινότητας Δροσιάς, που τώρα ανήκει στην Εύβοια και στο Δήμο Χαλκιδαίων αλλά τότε ήταν Βοιωτία με το όνομα «Χάλια», υπάρχει ένας πρώτος κατάλογος με ημερομηνία 18 Ιουνίου 1945. Υπογράφει ο κοινοτάρχης Ζωγράφος. 

Περιλαμβάνει δύο εκτελεσμένους υπό των Γερμανών:

1. Τανάγρας Κων. Μιχαήλ, έτος γεννήσεως 1918, λόγος για τον οποίο εξετελέσθη:  Πολιτ. Καθοδηγητής, τόπος και χρονολογία εκτέλεσης: 8/9/44, εν Θήβαις. 

2. Σουλιωτάκης Δημ. Ιωάννης, έτος γεννήσεως 1918, λόγος για τον οποίο εξετελέσθη: Ελασίτης εν ενεργεία, τόπος και χρονολογία εκτέλεσης: 24/3/44, εν Χαλκίδι. 

Έτσι γιόρτασαν οι εθνικόφρονες την 25η Μαρτίου εκείνη τη χρονιά στη Χαλκίδα του Λιάκου και του Παπαθανασόπουλου. Εκτέλεσαν την παραμονή 30 αντιστασιακούς. Ήταν η πρώτη από τις τρεις ομαδικές εκτελέσεις μέσα στην πόλη, με σύνολο εκτελεσμένων 75 άνδρες. 

Στη δεύτερη αναφορά της κοινότητας Χαλίων, με ημερομηνία 11/9/45 και αριθ. πρωτ. 224, προς τη Νομαρχία Βοιωτίας και τον Έπαρχο Θηβών αναφέρεται: 

Βασίλειον της Ελλάδος

Νομαρχία Βοιωτίας

Επαρχία Θηβών

Κοινότης Χαλίων

Προς τον Έπαρχον Θηβών 

Θήβαις

Εις εκτέλεσιν της υπ' αριθ. 1423 δ/γης σας λαμβάνω την τιμήν να υποβάλω τη δια ταύτης αιτηθείσαν κατάσταστιν των εκτελεσμένων υπό των Γερμανών, και να αναφέρω ότι παρά των Ιταλών δεν εξετελέσθη ουδείς προσέτι αναφέρομεν ότι ο πρώτος εν τη καταστάσει αναφερόμενος Τανάγρας Μιχαήλ εξετελέσθη εις τον Συν/μον Θηβών υπό των Γερμανών ως περιφερειακός του ΕΑΜ, ο δε δεύτερος Σουλιωτάκης Ιωάννης συνελήφθη εν Χαλκίδι υπό των Ταγμάτων Ασφαλείας  εφυλακίσθη και εξετελέσθη εις το Νεκροταφείον Χαλκίδος υπό των Γερμανών ως ελασίτης. 

Ομοία κατάστασις υπεβλήθη και προς την Ν/χίαν Βοιωτίας δια της υπ' αριθ. 111/18-6-45 αναφοράς μου κατόπιν διαταγής της. 

ο Πρόεδρος της Κοινότητος 

Χ. Παππάς.

Επισυνάπτεται ο ίδιος περίπου κατάλογος με εκείνον της 18ης Ιουνίου με τους δύο εκτελεσμένους και ημερομηνία 11/9/45. [βλέπε εικόνα προμετωπίδας]

Έχοντας τα καινούργια στοιχεία υπόψη μου σκεφτόμουν να προγραμματίσω μια επίσκεψη στα Χάλια για να ρωτήσω σχετικά. Άλλωστε, την οικογένεια Τανάγρα την ήξερα από παιδί, ήταν προσφιλείς μου άνθρωποι, και είχα προλάβει να γνωρίσω τον κυρ Γιώργο Τανάγρα και τη σύζυγό του, την κυρά Μάχη, μεταστάντες από τις αρχές της δεκαετίας του 1980. 

Τότε, όμως, συνέβη, εκείνο που όσοι ερευνούν την ιστορία συναντούν στην πορεία τους, τους εντυπωσιάζει και τους γοητεύει ακόμη περισσότερο, χωρίς ποτέ να μπορούν να το εξηγήσουν με λογικά επιχειρήματα: Η σύμπτωση των επιδιώξεων και, κυρίως, η χρονική σύμπτωση! Καλά, υπάρχει το γενικό ενδιαφέρον, υπάρχουν οι πληροφορίες ότι κάποιος ψάχνει και ερευνά εκείνο που έχει ενδιαφέρον για τους άλλους, αλλά πώς γίνεται το ενδιαφέρον αυτό να εκδηλώνεται μια «σημαδιακή» χρονικά στιγμή;

Πέντε μέρες μετά από την ανακάλυψή των στοιχείων, έλαβα ένα μήνυμα από τον εγγονό του Γιώργου Τανάγρα που με ρωτούσε σχετικά με τον Μιχάλη. Χωρίς μεγάλη καθυστέρηση έσπευσα να επισκεφθώ το χωριό και να προχωρήσω την έρευνά μου. 

Ο Μιχάλης Τανάγρας (1918-1944) ήταν ένας από τα πολλά παιδιά του Κωνσταντίνου Τανάγρα και της Φωτεινής. Αδελφός του Γιώργου, του Σωτήρη, του Βαγγέλη και του Σπύρου. Χώρια τα κορίτσια της οικογένειας.  

Όλοι ενταγμένοι στην Αντίσταση με πρώτο και καλύτερο τον δραστήριο, τετραπέρατο και αεικίνητο Γιώργο. 

Ήταν γεννηθείς το 1914, τέσσερα χρόνια μεγαλύτερος από τον Μιχάλη. Είχε πάει στο σχολαρχείο, ήξερε γερμανικά και αγγλικά και προπολεμικά ήταν ο μάγειρας του Εγγλέζου ιδιοκτήτη του νησιού στον βόρειο Ευβοϊκό που επικράτησε να αποκαλούμε Εγγλεζονήσι. Η εργασία του στο Νησί του Εγγλέζου τον έφερε σε επαφή με πλήθος διακεκριμένων προσωπικοτήτων της προπολεμικής περιόδου και των αρχών του Β' Π.Π., Άγγλους και Έλληνες. 

Μετά την επιστράτευση του '40 πολέμησε στην Αλβανία και από το 1942 οργανώθηκε στο ΕΑΜ . 

Το 1943 εκλέχτηκε πρόεδρος της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης και παρέμεινε μέχρι το τέλος. Ακολούθησαν διώξεις, παρανομία, κράτηση στις φυλακές της Λιβαδειάς και εξορία στην Ικαρία στα 1948, από τον Μάιο μέχρι τον Δεκέμβρη.   

Μέσα σ' αυτό το κλίμα της εθνικοαπελευθερωτικής έξαρσης, το καλοκαίρι του 1943, λαμβάνει χώρα ένα σημαντικό γεγονός, το οποίο θα ανατροφοδοτήσει περισσότερο την έξαρση εκείνη. 

Ο Κώστας Ζούσης, λοχαγός του Ελλ. Στρατού της τάξης του 1933, μάχιμος στην Αλβανία και στην Κρήτη, μετά από μια θερμή επιστολή του συμμαθητή του Φοίβου Νεοκ. Γρηγοριάδη (Φώτη Βερμαίου), προσχωρεί στον ΕΛΑΣ και κατευθύνεται στα Δερβενοχώρια με το ψευδώνυμο Κρατερός. Μαζί του παίρνει και τον Χρηστάκη Τανάγρα, πρώτο ξάδερφο του Μιχάλη και του Γιώργου. Ο Χρήστος Τανάγρας θα μείνει μαζί με τον Κρατερό, ως υπασπιστής του, μέχρι το τέλος, θα επιβιώσει και θα τον δούμε  στη συνέχεια εξόριστο στην Ικαρία μαζί με τον Γιώργο Τανάγρα, τον Βαγγέλη και άλλους τέσσερις συγχωριανούς. Μπορούμε βάσιμα να θεωρήσουμε ότι εκείνος φρόντισε να φτάσει το άλογο και το σπαθί του Κρατερού στο πατρικό του σπίτι, μέσω μιας πρώτης ξαδέρφης του στο Σχηματάρι. 

Έχοντας βάλει μερικά στοιχεία στη σειρά, μπορούμε να καταλάβουμε το κλίμα μέσα στο οποίο λειτούργησε η επιστολή του Φώτη Βερμαίου στον φίλο του Κρατερό. Όλοι νέοι άνθρωποι, γεμάτοι ζωή και δύναμη, με όρεξη για να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους, δεν θα μπορούσαν επ' ουδενί να υποταχθούν στους Γερμανούς και στους συμμάχους τους. 

Μέσα σ' αυτά τα πλαίσια αναδείχθηκε και ο αρκετά νεαρός Μιχάλης στη θέση του μέλους της Περιφερειακής Επιτροπής του ΕΑΜ, υπεύθυνου για τα Χάλια.

Στα αρχεία βρίσκουμε τα ίχνη του άλλη μια φορά, πριν από την εκτέλεσή του. Ανήμερα της Παναγίας, το φοβερό καλοκαίρι του 1944 -όπου οι Γερμανοί υλοποιούσαν το σχέδιο του Β. Μπλούμε των SD για δημιουργία «Χάους»-βρίσκεται στο σπίτι της Γεωργίας Χριστοδούλου, μαζί με τον Μήτσο Γεωργαντά- Τρανό, υπεύθυνο επίσης του ΕΑΜ για το Σχηματάρι, προκειμένου να χαιρετήσουν για τη γιορτή του τον γυιο της Παναγιώτη. 

Μια τέτοια λεπτομέρεια δεν είναι σημαντική μόνο για το πρόσωπο που χάθηκε και για δεκαετίες αγνοούμε τη δράση του. Είναι σημαντική και για να καταλάβουμε τι γινόταν εκείνες τις ημέρες των τελευταίων εκκαθαριστικών επιχειρήσεων των Γερμανών.

Το «κύμα» του ολέθρου και της καταστροφής είχε ξεκινήσει στην περιοχή από τις αρχές Ιουλίου. Από τα μέσα Ιουλίου, Γερμανοί και Ταγματασφαλίτες της Εύβοιας,  πιάσανε τα ημιορεινά χωριά, καίγοντας και σκοτώνοντας ο,τι βρίσκανε μπροστά τους. Οι επιχειρήσεις αυτές εκτός από την μεγαλύτερη αγριότητα είχαν και την μεγαλύτερη διάρκεια. Γι' αυτό έχει σημασία που ενώ ακόμα οι εκκαθαριστικές αυτές δεν είχαν τελειώσει, έξω από τη Χαλκίδα, όλη αυτή η περιοχή, Χάλια-Λουκίσσα-Πλατανάκι-Μωρίκι, ήταν ελεύθερη και καταφύγιο για τους χιλιάδες πρόσφυγες των πυρόπληκτων χωριών. Τόσο ελεύθερη που οι άνθρωποι προσπαθούσαν να σταθούν στα πόδια τους γιορτάζοντας τις ονομαστικές του εορτές. 

Σε δεκαπέντε μέρες από εκείνη τη γιορτή, ο Μιχάλης, επιχειρώντας να φτάσει στη Θήβα, μαζί με άλλο ένα άτομο, πέφτει σε περίπολο Γερμανική, συλλαμβάνεται και εκτελείται. 

Υπάρχουν αντικρουόμενες πληροφορίες για τον τόπο της σύλληψής του και του θανάτου του. Οι εκδοχές είναι ότι, συνελήφθη στο Σ.Σταθμό της Θήβας ή στο Πιρί. Η εκτέλεση έγινε στον Συνοικισμό. Ο Γιάννης Βασιλάς, περιφερειακό στέλεχος κι αυτός,   λέει ότι συνελήφθη στο Σταθμό, καθώς πήγε να πάρει ένα ποτήρι νερό. Μαζί του ήταν και κάποιος Μαρουλάκης που γλίτωσε. Η πληροφορία που μας δίνει, ότι η εκτέλεση του Τανάγρα έγινε με τσεκούρι, δεν επιβεβαιώνεται, τουλάχιστον, από τη φωτογραφία του νεκρού. 
Από έναν άλλο αγωνιστή, τον Βασίλη Λασκαρίδη, στελέχους της ΕΠΟΝ, μαθαίνουμε ότι  «...ο Μιχάλης από τα Χάλια (Δροσιά), υπεύθυνος του ΕΑΜ του τομέα Λουκίσια, Πλατανάκι, Κόκκινο κ.λπ., από απερισκεψία και με πιστόλι πάνω του, θεώρησε σκόπιμο να μπει στην πόλη. Τον πιάσανε στον πευκώνα, απέναντι από τις φυλακές, και τον εκτέλεσαν επί τόπου». Ο Λασκαρίδης, όμως, κάνει λάθος στη χρονολόγηση του συμβάντος και την αποδίδει στην εποχή της μεταβαρκιζιανής τρομοκρατίας. 

Σίγουρο είναι πια ότι η ημερομηνία θανάτου είναι η 1η Σεπτεμβρίου 1944 και όχι η 8η, που αναφέρεται στα έγγραφα της κοινότητας, και αυτό γιατί η οργάνωση φρόντισε να φωτογραφίσει το ξόδι του. Στο πίσω μέρος της φωτογραφίας αναγράφεται η ημερομηνία και το όνομά του. Βρίσκεται στο αρχείο της οικογένειας μαζί με τα άλλα τεκμήρια. 

Από τις ανακρίβειες αυτές των κοινοτικών εγγράφων συνάγεται αφ΄ ενός μεν η μισαλλοδοξία και η εμπάθεια των ιθυνόντων της περιόδου εκείνης, αφ' ετέρου δε η άγνοια των εντελώς πρόσφατων γεγονότων. 

Ελπίζω ότι η δημοσίευση αυτή θα βοηθήσει στην συγκέντρωση κι άλλων σχετικών στοιχείων, τόσο για τα πρόσωπα όσο και για το χωριό. 

Ευχαριστώ από καρδιάς τον Κώστα Γεωργ. Τανάγρα και την οικογένειά του που μου μίλησαν για όλα αυτά, μου εμπιστεύθηκαν πολύτιμα οικογενειακά κειμήλια και ειδικά την συγκλονιστική φωτογραφία με το ξόδι του Μιχάλη. 

Γιώργος και Μιχάλης Τανάγρας
1938

Το ξόδι του Μιχάλη Κ. Τανάγρα
περιφερειακού στελέχους του ΕΑΜ
και υπεύθυνου για τα Χάλια και τα γύρω χωριά
1η Σεπτεμβρίου 1944

Η αίτηση του Γιώργου Κ. Τανάγρα για την αναγνώριση
της αντιστασιακής του δράσης όπου υπάρχουν σημαντικά βιογραφικά στοιχεία

Ένα σπουδαίο τεκμήριο της μεταβαρκιζιανής τρομοκρατίας 

Ένα ξεχωριστό τεκμήριο της ιστορίας, της Κατοχής και του Εμφυλίου, στην περιοχή της Βοιωτίας είναι και η απόφαση της Επιτροπής Ασφαλείας του Νομού για τον εκτοπισμό έντεκα (11) επικίνδυνων για το καθεστώς του δοσιλογισμού και της ξενοδουλείας που προέκυψε μετά τη «Βάρκιζα». Σώθηκε κι αυτό χάρη στον αείμνηστο Γιώργο Τανάγρα και την οικογένειά του.

Αριθμ. Ιβ. Εν Λεβαδεία, σήμερον την 1/ην του μηνός Απριλίου 1948, ημέραν της εβδομάδος Πέμπτην και ώραν [ δυσανάγνωστη λέξη] εν τω Νομαρχιακώ Καταστήματι συνελθούσα η εκ του Ν.Δ. της 4-5-46 Πρωτοβάθμιος Επιτροπή της Δημοσίας Ασφαλείας συγκειμένη εκ των κ.λ.π. λαβούσα δε υπ' όψιν σχετικήν πρότασιν της Δ. Χ. Βοιωτίας, ακούσασα και προφορικώς την γνώμην του εισηγητού  της [...] και της εν όψει τεθείσης δικογραφίας 

Αποφασίζει

Εκτοπίζει τους.

1) Τανάγραν Χρήστον του Αθανασίου ετών 31 γεωργόν

2) Καρυοπούλην Δημήτριον του Κων/νου ετών 33 γεωργόν

3) Αφράτην Γεώργιον του Νικολάου ετών 36 γεωργόν

4) Τανάγραν Ευάγγελον του Κων/νου ετών 27  γεωργόν

5) Τανάγραν Γεώργιον του Κων/νου ετών 34 γεωργόν

6) Κολούτσον Βασίλειον του Δημητρίου ετών 26 γεωργόν

7) Βούργαν Αναστάσιον του Γεωργίου ετών 34 γεωργόν

8) Πιττόν Δημήτριον του Στυλινού ετών 33 γεωργόν

9) Ελευθερίου Ιωάννην του Χρήστου ετών 31 γεωργόν 

10) Αγγελέτον [μία λέξη] του Νικολάου ετών 25 γεωργόν

11) Μαραθωνίτην Κων/νον του Γεωργίου ετών 39 γεωργόν. Κατοίκους Χαλίων επί οκτώ (8) μήνας εις Ικαρίαν, ευπόρους και ικανούς προς εργασίαν, διότι εμπνεόμενοι υπό αναρχικών ιδεών άμα τη εμφανίσει των συμμοριτών εις Σκροπονέρι Θηβών [μία λέξη] εκ του αφανούς εις την διάθεσιν αυτών χρησιμοποιηθέντες ως σύνδεσμοι πληροφοριοδόται και τροφοδόται αυτών εκτοξεύοντες και απειλάς κατά των εθνικοφρόνων πολιτών. 

Τούτους η Επιτροπή χαρακτηρίζει συμφώνως προς την υπ' αριθμ. δ/48 εγκ. διαταγήν του Υ.Δ. Τάξεως επικινδύνους και ουχί υπόπτους αποδράσεως. 

Διατάσσει

 Την εκτέλεσιν της παρούσης αποφάσεως υπό της υποβαλούσης την πρότασιν Διοικήσεως Χωροφυλακής Βοιωτίας και κοινοποίησιν τοις ενδιαφερομένοις. 

Εφ' ω συνετάγη και υπογράφει 

Ο Πρόεδρος            Τα μέλη          Ο Γραμματεύς

(Έπονται υπογραφαί)

Ακριβές απόσπασμα 

Λεβάδεια τη 1η Απριλίου 1948

Ο Υπασπιστής της Δ/σεως 

Σημειώσεις επί της αποφάσεως εκτοπισμού:

1. Οι Επιτροπές Ασφαλείας συνεκροτούντο ανά νομό από διάφορα στελέχη του κρατικού μηχανισμού και "επιφανείς" πολίτες.  Συγκεκριμένα, το Ν.Δ. της 4ης Μαΐου 1946 (ΦΕΚ 145/Α' τεύχος) διορθώνει το Ν.Δ. της 19/21 Απριλίου 1924 ως εξής: 

«Συνιστάται εν τη πρωτευούση εκάστου Νομού πρωτοβάθμιος Επιτροπή επί της Δημοσίας Ασφαλείας αποτελουμένη εκ του Νομάρχου, του Προέδρου και του Εισαγγελέως Πρωτοδικών ή των νομίμων αυτών αναπληρωτών. Πρόεδρος της Επιτροπής είναι ο Νομάρχης, τούτου δε απόντος ή κωλυομένου ο Πρόεδρος των Πρωτοδικών και εν απουσία ή κωλύματι και τούτου ο Εισαγγελεύς. Εις την επιτροπήν συμμετέχει ως Εισηγητής άνευ ψήφου ο αρμόδιος Διοικητής Χωροφυλακής ή Αστυνομικός Διοικητής». 

Και παρακάτω στο άρθρο 2, διαβάζουμε: 

«Περί εκτοπίσεως παντός ατόμου υπόπτου υποθάλψεως ληστών ή φυγοδίκων και παντός άλλου ατόμου υπόπτου διαπράξεως λαθρεμπορίας ή άλλων πράξεων αντικειμένων εις την Δημοσίαν Τάξιν, ησυχίαν και ασφάλειαν της Χώρας, ορίζουσα την διάρκειαν ταύτης, ήτις δεν δύναται να είναι ανωτέρα του έτους και τον τόπον εις ον θέλει εκτοπισθή». 

Κοντολογίς, οι αγωνιστές που πολέμησαν για την απελευθέρωση της Ελλάδας θυσιάζοντας το παν, αντιμετωπίζονται από την εξουσία με τον ίδιο περίπου νόμο που αντιμετωπίστηκαν οι λήσταρχοι της δεκαετίας του '30! Και αυτά με την υπογραφή του Αντιβασιλέα, μια και βρισκόμαστε πριν το Δημοψήφισμα, Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού! 

Αξίζει δε να επισημάνουμε μια λεπτομέρεια της διατύπωσης: Αν, λέει, λείπει ο Νομάρχης, πρόεδρος της επιτροπής γίνεται ο Πρόεδρος Πρωτοδικών. Αν, δε, λείπει κι αυτός, τότε, πρόεδρος γίνεται ο Εισαγγελέας. Αυτό πάει να πει ότι η επιτροπή... διαθέτει "ευελιξία" και μπορεί  να συνεδριάσει χωρίς την παρουσία του Νομάρχη και του Προέδρου των Πρωτοδικών και μόνο με τους αντικαταστάτες τους, πράγμα που σημαίνει αυτομάτως και την υποβάθμιση της όποιας εγκυρότητας και αξιοπιστίας της. 

2. Οι «συμμορίτες» που εμφανίζονται στα Σκροπονέρια είναι οι αντάρτες του 2 τάγματος της 126 Ταξιαρχίας του ΔΣΕ το οποίο διοικεί ο παλιός τους συμπολεμιστής από τον ΕΛΑΣ, ο Κρόνος. 

3. Η επισήμανση της Επιτροπής ότι πρόκειται για «ευπόρους και ικανούς προς εργασίαν» πολίτες δεν είναι πλεονασμός. Σημαίνει ότι μπορούν να συντηρηθούν μόνοι τους, χωρίς άλλη υποχρέωση από το κράτος. 

Επτά εξορισμένοι, από σύνολο έντεκα, Χαλιώτες στην Ικαρία  (Ράχες)
Όρθιοι από αριστερά: Βαγγέλης Κ.Τανάγρας, Καργιοπούλης Μήτσος, Κατσογιάννης Αφράτης Γιώργος, Χρήστος Αθ. Τανάγρας(Ούρης). Καθιστοί από αριστερά: Τάσος Βούργας, Γιώργος Κ. Τανάγρας, Βασίλης Κολούτσος. [ο Γιώργος Τανάγρας με ένα παπούτσι, από τα τραύματα της "φάλαγγας"] Η φωτογραφία έχει ληφθεί την 29η Μαΐου 1948, δύο μήνες μετά την απόφαση εκτοπισμού. 

Πέντε της διοίκησης του ΙΙΙ/34 τάγματος του ΕΛΑΣ, στη Λιβαδειά με την Απελευθέρωση.
Στη μέση το Κώστας Ζούσης-Κρατερός. Αριστερά του ο γιατρός του τάγματος Προυτσάλης και ο Χρηστάκης Αθ, Τανάγρας που τον βλέπουμε τέσσερα χρόνια μετά στην Ικαρία..
Πρώτος από αριστερά ο Α. Κολοκούρης και δεύτερος ο Ν. Στεντούμης

Στο αρχείο του Γιώργου Τανάγρα, εκτός από αρκετά στοιχεία για τον Κρατερό -που δείχνει ότι έψαχνε και συνέλεγε ο,τι σχετικό από τα λίγα που υπήρχαν- βρίσκουμε και ένα χειρόγραφο σημείωμα με στίχους που απαγγέλθηκαν στο 40ήμερο μνημόσυνο, καλοκαίρι του '44, του αντάρτη Ατρόμητου, χωρίς όμως άλλα στοιχεία. Τους παραθέτουμε, ελπίζοντας κάποια στιγμή να μάθουμε περισσότερα για την ταυτότητα και τη δράση του νέου αυτού παλληκαριού που κατά την προφορική παράδοση σκοτώθηκε από τους ταγματασφαλίτες. 

Ατρόμητε σε χτύπησαν άνανδρα οι προδότες

που υπερετούν υπάκουα των Γερμανών τις μπότες

Ήρωα αγωνιστή που βρίσκεσαι στο μνήμα 

κι έγινες όλου του χωριού το ένδοξό του θύμα

όλοι σου οι συναγωνιστές τραβάν γοργά το βήμα

κ' όλοι εκδίκηση ζητούν για τον δικό σου πλήγμα

Αιώνια νάναι η μνήμη σου και ελαφρό το χώμα 

και εμείς θα το συντρίψουμε του φασισμού το κόμμα. 

Γιώργος Τανάγρας