Η σημασία της Μάχης της Πύλης...τότε, τώρα και πάντα...Μέρος Γ'

Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής

Το εθνικό πλαίσιο

Οκτώβριος του '43, οι δυο-τρεις χιλιάδες εξαθλιωμένοι από τις φυλακές και τις εξορίες κομμουνιστές του '41, έχουν κάνει το θαύμα! Ούτε οι ίδιοι δεν μπορούν καλά-καλά να το πιστέψουν. Ζουν και υπάρχουν για το θαύμα, αυτό είναι που τους εμπνέει για ν' αντέξουν χίλια μύρια βάσανα και διωγμούς κι ωστόσο η θεωρία τους το αποκλείει! Άλλη μια παραδοξότητα, η οποία, επί ελληνικού εδάφους, αγγίζει, με τη σειρά της, τα άκρα.

Οκτώβριος του '43, κι έχουν δημιουργήσει εκ του μηδενός και σε συνθήκες άγριας παρανομίας, ένα τεράστιο λαϊκό κίνημα για την απελευθέρωση. Μια μεγάλη γκάμα οργανώσεων, παράνομων και ημιπαράνομων, εκπαιδεύει τον ελληνικό λαό σε μια άλλου είδους συλλογική δράση, πέρα απ' αυτή που υπήρχε στην πρόσφατη παράδοσή του. Κι ο Λαός που νιώθει ότι βρίσκεται σε σωστό δρόμο τραγουδάει «το ΕΑΜ μας έσωσε απ' την πείνα, θα μας σώσει τώρα απ' τη σκλαβιά»!

Πράγματι το ΕΑΜ, το φθινόπωρο του '43 ετοιμάζει πυρετωδώς το στρατό που θα πολεμήσει για την απελευθέρωση της Ελλάδας και θα καταφέρει να κρατήσει τους Γερμανούς, για τον επόμενο χρόνο της κατοχής, περικυκλωμένους στις βάσεις τους, ανίκανους να κάνουν το παραμικρό αν δεν κινητοποιήσουν πλήθος ανθρώπων και μέσων.

Παράδειγμα: Όπως δείξαμε και στις προηγούμενες αναρτήσεις, οι Γερμανοί είναι στο Σχηματάρι, στην Οινόη και στη βάση της Τανάγρας, αλλά οι αντάρτες ανενόχλητοι περνάνε τα ιταλικά όπλα, με βάρκες από το Λευκαντί στο Δήλεσι κι από κει, καραβάνι πενήντα μουλαριών, στα Δερβενοχώρια! Η Ελεύθερη Ελλάδα... ξεκαμπίζει και ξεδιπλώνεται κάθε τόσο όλο και πιο πέρα- κι όχι μόνο στα δυσπρόσιτα βουνά της κεντρικής χώρας- ενώ σε μεγάλα τμήματα της αθηναϊκής υπαίθρου λημεριάζουν σημαντικές και αξιόμαχες μονάδες του ΕΛΑΣ.

Όμως, το μεγαλύτερο κατόρθωμά τους, κατά την ταπεινή μου γνώμη, είναι ότι μέσα σε αυτούς τους είκοσι τέσσερις μήνες της ύπαρξης του ΕΑΜ, κατάφεραν να εξατομικεύσουν τα καθήκοντα του αγώνα σε όλη την κλίμακα της κοινωνίας. Από τον πιο σημαντικό άνθρωπο μέχρι το πιο μικρό παιδί, αναδιανέμεται δουλειά ωφέλιμη για την απελευθέρωση της πατρίδας, τέτοια που μπορεί ο καθένας να την φέρει σε πέρας σύμφωνα με τις δικές του δυνάμεις. Παραφράζοντας το παλιό μαρξιστικό ρητό θα λέγαμε ότι το πολίτευμα που γεννιέται μέσα από τις οδύνες και τη χαρμολύπη των ηρωικών κατορθωμάτων και των θυσιών, είναι εκείνο που αναδιανέμει τα βάρη «από τον αγώνα για την απελευθέρωση, σύμφωνα με τις ανάγκες του, στον καθένα ανάλογα με τις ψυχικές και σωματικές δυνάμεις του».

Υπάρχει δουλειά για τους ήρωες αλλά υπάρχει δουλειά και για τους φοβισμένους και διστακτικούς ανθρώπους. Είναι ευπρόσδεκτος ο ήρωας που δίνει τη ζωή του στο μεγάλο ευχαριστιακό συμπόσιο της κοινωνικής και εθνικής απελευθέρωσης αλλά είναι δυο φορές ευπρόσδεκτος ο φοβισμένος και διστακτικός άνθρωπος, ο οποίος προσφέρει “ό,τι βαστάει η καρδιά του”. Μια καρδιά που βαστάει, ακόμη και παρά τον φόβο,την καθαρότητά της και το φιλότιμο του Έλληνα, και ξέρει ότι μπορεί να δώσει και “λίγο παραπάνω”, ίσως και “πολύ περισσότερο”.

Και πράγματι, το “λίγο”, το “λίγο παραπάνω” και το “πολύ περισσότερο” όταν συρρέουν όλα μαζί στο κοινό τραπέζι που είναι στημένο στο ξάχναντο, “με τους νεκρούς πρωτοπανηγυριώτες” “γίνεται φως, γίνεται νους” και μεταμορφώνει αυτές τις καθαρές καρδιές σε καρδιές ηρώων, κάμποσες φορές και σε καρδιές εφέστιων θεών, του κάθε σπιτιού, της κάθε κοινότητας, της κάθε πολιτείας, της κάθε συνοικίας. Λάριτες της πατρίδας και της κοινότητας, κουρμπάνια της ειρήνης και της αληθινής ζωής που είναι η ελευθερία. Για τους Έλληνες, τουλάχιστον, εφόσον είπαμε πως αντιλαμβάνονται την “ευτυχία ως ελευθερία” και την “ελευθερία ως ευψυχία”.

Οκτώβριος του '43 και οι δυο-τρεις χιλιάδες παλιοί κομμουνιστές, δεν πιστεύουν καλά-καλά οι ίδιοι τι μεγάλο κατόρθωμα έχουνε κάνει. Τρεις χειμώνες πριν, τον Οκτώβριο του '40, στο τσακ απέφυγαν την μπανανόφλουδα που τους έριχνε το “Μανιφέστο της Παλαιάς Κεντρικής Επιτροπής” και του πολύ Νίκου Πλουμπίδη. Γύρισαν στην πλειοψηφία τους την πλάτη στο “θρύλο” της παρανομίας και στις “διεθνιστικές” και “πούρες επαναστατικές” απόψεις του και συντάχθηκαν με τις “δέκα αράδες γράμματα” της επιστολής προς τον Ελληνικό Λαό του φυλακισμένου Νίκου Ζαχαριάδη.

(Για τη σύγκρουση των δύο γραμμών στο ΚΚΕ, την πρώτη σύγκρουση των δύο στελεχών και τα σχετικά κομματικά ντοκουμέντα διαβάστε εδώ).

Δύο πράγματα πρέπει να έχουμε καθαρά στο μυαλό μας αν θέλουμε να κατανοήσουμε την εποποιία της αντίστασης και το πόσο κοντά φτάσαμε στην ανάσταση της πατρίδας.

1. Ο χρόνος του γράμματος. Δεν υπάρχει παρελθόν στις αράδες του. Μόνο παρόν και μέλλον. Τώρα και πάντα, νυν και αεί. Αφήνει τους Έλληνες να πιστεύουν ό,τι θέλει ο καθένας για τα μέχρι τούδε. Θέτει μόνο αυτά που πρέπει να γίνουν εκείνη τη στιγμή για να κερδηθεί η ελευθερία και να διασωθεί το έθνος.
2. Ο χώρος του γράμματος. Δεν υπάρχει λέξη για τάξεις, ιδεολογίες, κόμματα και πολιτικά προγράμματα! Ο χώρος της επιστολής είναι το έθνος και η πατρίδα. Πολιτικό πρόγραμμα είναι η διατήρησή τους στη ζωή μέσα από την απελευθέρωσή τους. «Έπαθλο¹, λέει, θα είναι «η καινούργια Ελλάδα της δουλειάς, της λευτεριάς, η λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση, μ' ένα πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό...»

Κοντολογής. Η ιστορία, εκείνο το φθινόπωρο του '40, επισκέφτηκε όλα τα πολιτικά κόμματα, όλους τους πολιτικούς, όλους τους στρατιωτικούς, όλους τους Έλληνες. Επισκέφτηκε και τους κομμουνιστές , στα κελιά τους και στις εξορίες τους. Τους έθεσε το δίλημμά της, εκ της φύσεώς του ιστορικό πλην όμως και προβοκατόρικο.

- Με το έθνος και την πατρίδα για την ελευθερία ή με το κόμμα και το ταξικό συμφέρον² για την ελευθερία;

Εκείνοι, με πρώτον τον Γραμματέα τους, υπερέβησαν τον εαυτό τους, το κόμμα τους, την τάξη τους, την ιδεολογία τους. Απάντησαν σωστά και, κυρίως, έδρασαν σωστά:

• Δεν υπάρχει ταξικό συμφέρον που μπορεί να εκπληρωθεί όταν δεν υπάρχει πατρίδα και έθνος. Και μόνο όταν η πατρίδα είναι ελεύθερη και το έθνος ζωντανό μπορεί να υπάρξει το ταξικό συμφέρον κι ανάλογα να διευθετηθεί. Η “διευθέτηση” αυτή είναι το “έπαθλο” το οποίο, ως γνωστόν, κερδίζει ο καλύτερος, ο “άριστος” που θα λέγανε σήμερα οι νεοφιλελεύθεροι.

Αυτά απάντησαν οι κομμουνιστές και σώθηκαν. Αυτά απάντησαν και οι απλοί άνθρωποι του λαού που θα έστελναν τα παιδιά τους στο μέτωπο ή θα πήγαιναν οι ίδιοι αφήνοντας πίσω τα παιδιά τους. Δεν απάντησαν σωστά όμως διάφοροι άλλοι ενώ κάμποσοι από τους κομμουνιστές δεν συνέχισαν. Κι αν απάντησαν στην πρώτη φάση δεν απάντησαν στη δεύτερη και στην τρίτη, ότι η ιστορία, όντας μεγαλόψυχη, επέμενε να τους επισκέπτεται και να τους θέτει το προβοκατόρικό δίλημμά της δίνοντάς τους κι άλλες ευκαιρίες να σωθούν και να σώσουν...και εξακολουθεί να το θέτει και να απαιτεί σωστές απαντήσεις....ουέ σε όποιον απαντήσει λάθος! Η Σφίγγα – κατά άλλους κόρη της Χίμαιρας και του Όρθρου, κατά άλλους του Λαΐου- θα τον κομματιάσει στη διχάλα “Δαυλίφος και Δελφών” ή, για να το πούμε χωρίς συμβολισμούς, στη διχάλα:

• Με την πατρίδα ενάντια στους Γερμανούς, θυσιάζοντας ακόμη και το ατομικό συμφέρον ή με το ατομικό συμφέρον και τους Γερμανούς θυσιάζοντας την πατρίδα;

Ο Στέφας ήξερε! Απάντησε σωστά και τον Οκτώβρη του '43. “Ντί Στέφας, ρίνι”, λέγαν οι Πυλιώτες. “Ξέρει ο Στέφας, καθίστε...περιμένετε”! Ήξεραν αυτοί αυτό που ήξερε κι αυτός. Γι' αυτό υπήρχε πίστη(=μπέσα=εμπιστοσύνη). Τον εμπιστεύτηκαν όπως τους εμπιστεύτηκε. 

Αμανέτι; οι...."άυλοι τίτλοι" τους, οι ψυχές τους!

Σημειώσεις:

1 “έπαθλο” παίρνει ο νικητής, ήγουν ο άριστος, όπως θα έλεγαν στις μέρες μας οι ελιτιστές του νεοφιλελευθερισμού. Οι κομμουνιστές και δη δια στόματος Νίκου Ζαχαριάδη τα έλεγαν από τότε!

2 Το ταξικό συμφέρον με το ιδιοτελές ατομικό συμφέρον έχουν κάποιες ιδιομορφίες που συνήθως τις παραβλέπουμε. Κακώς! Το ταξικό συμφέρον είναι το ατομικό συμφέρον ανυψωμένο στην τάξη. Είναι το συμφέρον που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί με τις δικές του δυνάμεις και καταφεύγει στη συλλογική δράση των ομοειδών ατομικών συμφερόντων. Αυτή η “συλλογικότητα των ατομικών συμφερόντων” δεν σημαίνει ότι αναιρεί και ακυρώνει το “ατομικό” και το “συμφέρον”. Ακόμη κι αν κάποτε για χάρη του συνόλου αναιρείται το “ατομικό” και θυσιάζεται για το καλό του συνόλου, παραμένει το “συμφέρον” που είναι εξ ορισμού και “καταστατικά” το “καλό του συνόλου”. Από την άλλη μεριά. Ταξικό είναι και το ατομικό συμφέρον που μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο του χωρίς να καταφύγει στη συλλογική δράση της τάξης. Αυτή η ατομική δράση του ατομικού συμφέροντος δεν αναιρεί την ταξικότητά του. Δεν είναι “αταξικός” παράγων το ατομικό συμφέρον που δρα στην κοινωνία και δεν είναι λιγότερο ταξικό από το ατομικό συμφέρον που δρα ταξικά (συλλογικά). Απλώς η μορφή της συλλογικής (ταξικής) του δράσης διαφέρει. Το ισχυρό ατομικό συμφέρον δρα μόνο του και ενίοτε καταφεύγει στη συλλογική δράση. Το ασθενές ατομικό συμφέρον δρα συλλογικά εξ ανάγκης. Τι κάνει το ένα ισχυρό και το άλλο ασθενές; Μα το Σύστημα, φυσικά! Τι άλλο;